tag:blogger.com,1999:blog-27092160806936483132024-03-19T12:56:58.982+03:00KENDİME YAZILARMahfi EğilmezMahfi Eğilmezhttp://www.blogger.com/profile/13789214803163419552noreply@blogger.comBlogger1603125tag:blogger.com,1999:blog-2709216080693648313.post-24200797713240729142024-03-13T15:45:00.010+03:002024-03-13T15:45:56.598+03:00Türkiye Ekonomisi: Mart 2024 İtibarıyla Özet Görünüm<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b>2023 yılı büyüme oranı: </b>% 4,5<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b>GSYH</b> 26.276 milyar TL /
23,48 2023 Ortalama Kuru = = 1,119 milyar USD (Sığınmacıların mal ve hizmet
üretimi dâhil.)<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b>KB Gelir</b> 13.110 Dolar (sığınmacılar kişi başına gelir hesaplanırken
nüfusa dâhil edilmiyor.) <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b>Tüketim artışı</b> % 12,8, tüketim harcamalarının GSYH içinde payı %
60.<b> </b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b>Enflasyon, Şubat</b> 2024<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">12 aylık TÜFE % 67,07<o:p></o:p></p>
<p class="MsoListParagraphCxSpFirst" style="mso-list: l0 level1 lfo1; text-align: justify; text-indent: -18.0pt;"><!--[if !supportLists]-->1.<span style="font-feature-settings: normal; font-kerning: auto; font-optical-sizing: auto; font-size: 7pt; font-stretch: normal; font-variant-alternates: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; font-variant-position: normal; font-variation-settings: normal; line-height: normal;">
</span><!--[endif]-->Arjantin: % 254<o:p></o:p></p>
<p class="MsoListParagraphCxSpMiddle" style="mso-list: l0 level1 lfo1; text-align: justify; text-indent: -18.0pt;"><!--[if !supportLists]-->2.<span style="font-feature-settings: normal; font-kerning: auto; font-optical-sizing: auto; font-size: 7pt; font-stretch: normal; font-variant-alternates: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; font-variant-position: normal; font-variation-settings: normal; line-height: normal;">
</span><!--[endif]-->Lübnan: % 177<o:p></o:p></p>
<p class="MsoListParagraphCxSpLast" style="mso-list: l0 level1 lfo1; text-align: justify; text-indent: -18.0pt;"><!--[if !supportLists]-->3.<span style="font-feature-settings: normal; font-kerning: auto; font-optical-sizing: auto; font-size: 7pt; font-stretch: normal; font-variant-alternates: normal; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; font-variant-position: normal; font-variation-settings: normal; line-height: normal;">
</span><!--[endif]-->Türkiye: % 67<b> </b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b>İşsizlik: </b>Yüzde 9,1, <b>Geniş
İşsizlik</b>: % 26,5 (2023 Yılı Ocak Ayında % 21,9 idi.)<b> </b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b>Bütçe açığı </b>Ocak ayında 151 milyar TL (2022 yılının toplam yıllık
bütçe açığı 143 milyar TL idi.)<b> Şubat
ayında 2 aylık nakit açığı</b> 405 milyar TL (2023 Şubat iki aylık açık 226
milyar TL idi.) </p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b>Türkiye’nin dış borç stoku</b> (eldeki son veri olan 2023 yılı üçüncü
çeyrek sonuçlarına göre) 483 milyar dolar. Bunun 242 milyar dolarlık kısmı özel
kesime ait. </p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b>Cari Denge </b>Ocak 2024 itibarıyla<b>
</b>12 aylık olarak 37,5 milyar dolar.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b>İhracat 2023 yılı Ocak ayına göre </b>500 milyon dolar artarken <b>ithalat </b>7,6 milyar dolar azalmış. İthalattaki
bu düşüşün 3,9 milyar dolarlık kısmı altın ithalatındaki düşüşten kaynaklanıyor.
Kalanı da başta enerji ithalatı olmak üzere diğer malların ithalatındaki
azalmadan geliyor. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Böylece <b>cari açıkta</b> da 2023 Ocak ayına göre 7,8 milyar dolar düşüş yaşanmış.
<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b>Turizm geliri</b> 2023’de 54,3 milyar dolar oldu (2022’de 46,5 milyar
dolardı.) </p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b>TCMB brüt rezervleri</b> 1 Mart 2024 tarihi itibarıyla 130,9 milyar
dolar düzeyinde. Brüt rezervlerde yılbaşına göre 10,1 milyar dolar, net
rezervlerde 14,5 milyar dolar azalma, swap hariç net rezervlerde de 10,3 milyar
dolar bozulma var. Swaplar hariç net rezervler eksi 47,8 milyar dolar.<b><o:p></o:p></b></p>
<p><span style="text-align: justify;"> </span> </p>Mahfi Eğilmezhttp://www.blogger.com/profile/13789214803163419552noreply@blogger.com119tag:blogger.com,1999:blog-2709216080693648313.post-11342325218244060692024-03-12T10:49:00.006+03:002024-03-12T10:49:52.641+03:00Türk Lirasının Dış Değeri <p style="text-align: justify;">Bir ulusal paranın yabancı
paralar karşısındaki değer değişimini (kayıp ya da kazanç) iki şekilde izlemek
mümkün: (1) Herhangi bir yabancı ülke parası karşısında ulusal paranın değer değişimini
dönem sonu kurlarını alarak ölçmek. (2) Reel efektif kur endeksi denilen bir
yöntemi kullanarak ölçmek.</p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">TL’nin dolar karşısında yıllar
itibarıyla ortaya çıkan değer değişimini önce dönem sonu kurlarıyla gösterelim
(grafik, TCMB döviz kuru verileri kullanılarak tarafımdan hazırlanmıştır):<o:p></o:p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEi3xxEOARQkK27ry0VSWShLDoTr9IKx7SDlJUNQDxGnwVm2on0hWLxAKC7Ca4T3VBD9j-ZJjpyKOQTZGKAtmb20BAI66s49l7pzZ_GRBFUv-3ZPq7iv29ZQyKzTbwPB1My3Wp4lUZz5ULFSvPtNgjDqgZuuPrU6Q7FWu457ylf_VOGjfPx-2fkXDUzKYqw" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="" data-original-height="243" data-original-width="495" height="206" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEi3xxEOARQkK27ry0VSWShLDoTr9IKx7SDlJUNQDxGnwVm2on0hWLxAKC7Ca4T3VBD9j-ZJjpyKOQTZGKAtmb20BAI66s49l7pzZ_GRBFUv-3ZPq7iv29ZQyKzTbwPB1My3Wp4lUZz5ULFSvPtNgjDqgZuuPrU6Q7FWu457ylf_VOGjfPx-2fkXDUzKYqw=w421-h206" width="421" /></a></div><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Grafik bize TL’nin dolara karşı
sürekli değer kaybı içinde olduğunu gösteriyor. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Şimdi de daha teknik bir ölçme
yöntemi olan reel efektif kur endeksine bakalım.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">TCMB uygulaması açısından,
Türkiye’nin dış ticaretinde önemli paya sahip ülkelerin para birimlerinden
oluşan sepete göre TL’nin ağırlıklı ortalama değerine nominal efektif döviz
kuru (NEK), NEK’deki nispi fiyat etkilerinin arındırılmasıyla oluşturulan
ortalamaya da reel efektif döviz kuru (REK) adı veriliyor. TÜFE bazlı REK
hesaplaması Türkiye’deki fiyat düzeyinin dış ticaret yapılan 36 ülkenin fiyat
düzeylerine oranının ağırlıklı ortalaması alınarak yapılıyor. Burada ülkelere
verilen ağırlıklar ülkelerin Türkiye ile olan dış ticaret hacmine göre hesaplanıyor.<a href="file:///C:/Users/mahfi/OneDrive/Masa%C3%BCst%C3%BC/Yaz%C4%B1%20Haz%C4%B1rl%C4%B1klar%C4%B1/t%C3%BCrk%20liras%C4%B1n%C4%B1n%20de%C4%9Feri%20nas%C4%B1l%20d%C3%BC%C5%9Ft%C3%BC.docx#_edn1" name="_ednref1" style="mso-endnote-id: edn1;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><!--[if !supportFootnotes]--><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: TR; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin;">[i]</span></span><!--[endif]--></span></span></a>
<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">REK hesaplamasında kullanılan
formül şöyle:<a href="file:///C:/Users/mahfi/OneDrive/Masa%C3%BCst%C3%BC/Yaz%C4%B1%20Haz%C4%B1rl%C4%B1klar%C4%B1/t%C3%BCrk%20liras%C4%B1n%C4%B1n%20de%C4%9Feri%20nas%C4%B1l%20d%C3%BC%C5%9Ft%C3%BC.docx#_edn2" name="_ednref2" style="mso-endnote-id: edn2;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><!--[if !supportFootnotes]--><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: TR; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin;">[ii]</span></span><!--[endif]--></span></span></a><o:p></o:p></p>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEimf_MLwHFO8nNg6sTsNETuX-Id0faF74r5cetp1GUa_6C1RScAOc42bjqwgkxlPAOGBZMsoXJt_XXefqy_mO1izGEAuYsyhrMiswcgjpyp88ceAy5LM6JZqIGa2fYXNoYUTHfPi9OOaFDmjhXiNsgZbVJByYtkNOPgEJDYCn5460wDSmTIoszAJqE8vxQ" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="" data-original-height="84" data-original-width="189" height="117" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEimf_MLwHFO8nNg6sTsNETuX-Id0faF74r5cetp1GUa_6C1RScAOc42bjqwgkxlPAOGBZMsoXJt_XXefqy_mO1izGEAuYsyhrMiswcgjpyp88ceAy5LM6JZqIGa2fYXNoYUTHfPi9OOaFDmjhXiNsgZbVJByYtkNOPgEJDYCn5460wDSmTIoszAJqE8vxQ=w264-h117" width="264" /></a></div><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Bu formüldeki harflerin anlamları
da şöyle: N: Kapsanan ülke sayısı, PTur: Türkiye’nin fiyat endeksi (TÜFE), <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>wi: i ülkesinin Türkiye’nin REK endeksindeki
ağırlığı, Pi: i ülkesinin fiyat endeksi, ei,Tur: TL cinsinden i ülkesinin
parasının kuru.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">REK eğer 100 ise TL’nin değeri
ticaret partneri ülkelere göre tam olması gereken değerdedir. 100’ün
üzerindeyse TL değerli, 100’ün altındaysa değersiz demektir. 100’den ne kadar
uzaklaşmışsa olması gereken değerden o kadar sapmış olmaktadır. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Aşağıdaki grafik TL’nin yıllar
itibarıyla REK endeksi değişimini gösteriyor: <a href="file:///C:/Users/mahfi/OneDrive/Masa%C3%BCst%C3%BC/Yaz%C4%B1%20Haz%C4%B1rl%C4%B1klar%C4%B1/t%C3%BCrk%20liras%C4%B1n%C4%B1n%20de%C4%9Feri%20nas%C4%B1l%20d%C3%BC%C5%9Ft%C3%BC.docx#_edn3" name="_ednref3" style="mso-endnote-id: edn3;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><!--[if !supportFootnotes]--><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: TR; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin;">[iii]</span></span><!--[endif]--></span></span></a><o:p></o:p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEi35ww5tSKfo-H22L59pdwflWTJ3bFNGSpUnC8Ib3rI6xyLw6bnQjiC3LKpkp4inF4eJIEbpPH4UwexrRy7JpY3oVLXJRCn8BWoqJAoYs2B_mPG1i5dl41ntu1UzSQoS_sHpGZqbIONdYvLaKXr-Gb5HoINJP8JtxID4IePCiworvVN83mLs1MK103eLOw" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="" data-original-height="273" data-original-width="534" height="228" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEi35ww5tSKfo-H22L59pdwflWTJ3bFNGSpUnC8Ib3rI6xyLw6bnQjiC3LKpkp4inF4eJIEbpPH4UwexrRy7JpY3oVLXJRCn8BWoqJAoYs2B_mPG1i5dl41ntu1UzSQoS_sHpGZqbIONdYvLaKXr-Gb5HoINJP8JtxID4IePCiworvVN83mLs1MK103eLOw=w445-h228" width="445" /></a></div><br /><p></p><p class="MsoNormal">Buna göre TL, 2010 ve 2011
yılında oldukça değerliymiş, zaman ilerledikçe değer kaybetmeye başlamış ve
60’ın altına kadar gerileyerek aşırı değersiz duruma gelmiş. <o:p></o:p></p><p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Gerek yalnızca doları esas
alarak, gerekse Türkiye’nin en önde gelen 36 ticaret ortağının paralarıyla TL’nin
ilişkisini ele alarak baktığımızda TL'nin son dört yılda çok ciddi bir değer kaybı
yaşadığını görüyoruz. Bu büyük değer kaybının TCMB’nin döviz satarak kura
müdahale etmesine karşın gerçekleşmiş olması dikkat çekicidir. <o:p></o:p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
</p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">USD TL kuru ne kadar düşük olursa
dolar cinsi GSYH ve kişi başına gelir o kadar yüksek çıkıyor. Bu yolla GSYH ve
kişi başına gelir yüksek gösterilmiş oluyor ve bir yanılsamaya dayalı olan bu durum
bir başarı göstergesi olarak sunuluyor. <o:p></o:p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><br /></p>
<div style="mso-element: endnote-list;"><!--[if !supportEndnotes]--><br clear="all" />
<hr align="left" size="1" width="33%" />
<!--[endif]-->
<div id="edn1" style="mso-element: endnote;">
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><a href="file:///C:/Users/mahfi/OneDrive/Masa%C3%BCst%C3%BC/Yaz%C4%B1%20Haz%C4%B1rl%C4%B1klar%C4%B1/t%C3%BCrk%20liras%C4%B1n%C4%B1n%20de%C4%9Feri%20nas%C4%B1l%20d%C3%BC%C5%9Ft%C3%BC.docx#_ednref1" name="_edn1" style="mso-endnote-id: edn1;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 11.0pt; line-height: 107%;"><span style="mso-special-character: footnote;"><!--[if !supportFootnotes]--><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 11.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: TR; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin;">[i]</span></span><!--[endif]--></span></span></span></a><span style="font-size: 11.0pt; line-height: 107%;"> TÜFE esas alınarak yapılan REK
hesaplamasında Türkiye’nin dış ticaretinde önemli olduğu için kapsama alınan
ülke sayısı 36. Bu ülkeler şunlar: (1) Gelişmiş ülkeler: Almanya, İtalya, ABD,
Fransa, İngiltere, İspanya, Belçika, Hollanda, Japonya, Kore, İsviçre,
Avusturya, İsveç, Tayvan, Yunanistan, Çek Cumhuriyeti, İsrail, Finlandiya,
Danimarka, İrlanda, Slovakya, Portekiz. (2) Gelişmekte olan ülkeler: Çin,
Rusya, Romanya, Polonya, Hindistan, Macaristan, Bulgaristan, Tayland,
Kazakistan, İran, Suudi Arabistan, Endonezya, Malezya, Mısır. <o:p></o:p></span></p>
</div>
<div id="edn2" style="mso-element: endnote;">
<p class="MsoEndnoteText" style="text-align: justify;"><a href="file:///C:/Users/mahfi/OneDrive/Masa%C3%BCst%C3%BC/Yaz%C4%B1%20Haz%C4%B1rl%C4%B1klar%C4%B1/t%C3%BCrk%20liras%C4%B1n%C4%B1n%20de%C4%9Feri%20nas%C4%B1l%20d%C3%BC%C5%9Ft%C3%BC.docx#_ednref2" name="_edn2" style="mso-endnote-id: edn2;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 11.0pt;"><span style="mso-special-character: footnote;"><!--[if !supportFootnotes]--><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 11.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: TR; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin;">[ii]</span></span><!--[endif]--></span></span></span></a><span style="font-size: 11.0pt;"> Kaynak: “Reel Efektif Döviz Kuru Endeksleri"ne
İlişkin Yöntemsel Açıklama, TCMB, Veri Yönetişimi ve İstatistik Genel Müdürlüğü
Ödemeler Dengesi Müdürlüğü.</span><span style="font-size: 11pt;"> </span></p>
</div>
<div id="edn3" style="mso-element: endnote;">
<p class="MsoEndnoteText"><a href="file:///C:/Users/mahfi/OneDrive/Masa%C3%BCst%C3%BC/Yaz%C4%B1%20Haz%C4%B1rl%C4%B1klar%C4%B1/t%C3%BCrk%20liras%C4%B1n%C4%B1n%20de%C4%9Feri%20nas%C4%B1l%20d%C3%BC%C5%9Ft%C3%BC.docx#_ednref3" name="_edn3" style="mso-endnote-id: edn3;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 11.0pt;"><span style="mso-special-character: footnote;"><!--[if !supportFootnotes]--><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 11.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: TR; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin;">[iii]</span></span><!--[endif]--></span></span></span></a><span style="font-size: 11.0pt;"> Grafik, TCMB REK verileri kullanılarak tarafımdan
hazırlanmıştır. <o:p></o:p></span></p>
</div>
</div><br /><p></p>Mahfi Eğilmezhttp://www.blogger.com/profile/13789214803163419552noreply@blogger.com114tag:blogger.com,1999:blog-2709216080693648313.post-86549219991759730772024-03-05T14:35:00.001+03:002024-03-05T18:16:54.110+03:00Kayıt Dışı Enflasyon<p style="text-align: justify;">Optik yanılsama; algılanan görüntüler
ile nesnel gerçekliğin farklı olduğu durumlar için kullanılan bir ifadedir. Duyularımızın
elde edip beyne gönderdiği bilgiler, bilgi kaynağının fiziksel durumuyla tam
olarak uyuşmayan bir algı oluşturabilir. Bu gelişmenin sonucu olarak gerçeği
görmekten uzaklaşmış oluruz. Bu duruma optik yanılsama deniyor. Saydam ortamda bulunan bir gözlemci, farklı
bir saydam ortamdaki cisme baktığında o cismi olması gerekenden farklı boyutta
ya da düzeyde görür. Örneğin su dolu bir havuza üstten bakıldığında, havuzda
yüzen balık, olduğundan daha farklı bir konumda görünür. Algılamada ortaya
çıkan bu yanılsama, ışığın ikinci ortama geçerken doğrultu değiştirmesi yani
ışığın kırılmasıyla meydana gelir.</p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Ekonomide optik yanılsama,
fizik bilimlerden farklı olarak, insan yapımı yanılsamalar şeklinde ortaya
çıkar. Bunların en bilinenleri bilanço ya da bütçe makyajlaması, enflasyon, kur
ve işsizlik oranlarının olduğundan düşük, kişi başına gelirin, büyüme oranının yüksek
gösterilmesi gibi illüzyonlardır. <span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Greedflasyon; üretici ve/veya
satıcıların yüksek enflasyonun yarattığı ortamdan yararlanarak sattıkları mal
veya hizmetlerin satış fiyatlarını enflasyonun da üzerine artırmalarıdır. İngilizcede
açgözlü anlamına gelen greed sözcüğüyle şişme anlamına gelen enflasyon
sözcüğünün birleştirilmesiyle oluşan greedflasyon ifadesi Türkçeye açgözlülük
enflasyonu diye çevrilebilir. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">TÜİK’in açıkladığı verilere göre
eldeki 12 aylık son enflasyon verisi (TÜFE) yüzde 67’nin biraz üzerinde bir
orana işaret ediyor. Bu durumda geçen yılın Şubat ayından bu yana fiyatı yüzde
67’nin üzerinde artmış mal ve hizmetlerin tamamı greedflasyon kapsamına giriyor
demektir. Bununla birlikte yüzde 67’lik oranı esas almanın bazı sorunları var:
(1) Enflasyonun yüzde 67 olması demek ekonomideki her mal veya hizmetin fiyatının
bu oranda artmış olması anlamına gelmiyor. Bu, bir ortalama orandır. Bazı mal
veya hizmetlerin fiyatı yüzde 67’den az, bazıları da daha fazla artmış
olabilir. (2) Yüzde 67 oranındaki enflasyon hesabının yapıldığı TÜFE sepeti,
ekonomideki binlerce çeşit mal ve hizmet arasından anketler yoluyla seçilmiş 406
mal ve hizmetten oluşan bir sepettir. Dolayısıyla bütün mal hizmetleri temsil
etmez. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Bütün bunlara karşın insanlar bir
mal veya hizmetin fiyatına baktıklarında ve geçmişle karşılaştırmak
istediklerinden genellikle TÜFE değişim oranını referans alırlar. Herhangi bir
malın bir yıl önceki fiyatı 100 TL iken bir yıl sonra 167 TL olmuşsa o malın
fiyatının enflasyon oranında artmış olduğundan söz edilir ama ortada bir
greedflasyon olduğu iddia edilmez. Buna karşılık aynı malın fiyatı 200 TL’ye
yükselmişse aradaki farkın 67 TL’lik kısmı normal enflasyon, kalan 33 TL’lik
kısmı ise greedflasyon olarak algılanır. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Bu gerçekten böyle midir? Yoksa
ortada bir optik yanılsama mı söz konusu?<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Bu soruya yanıt ararken önce
gerçek enflasyonun ne olduğuna karar vermemiz gerek. Çünkü insanlar TÜFE
oranının gerçeği yansıttığına inanmıyor. Diyelim ki ENAG grubunun ölçümü olan
yüzde 121 dolayındaki e-TÜFE enflasyonunu dikkate alırsak bu kez söz konusu
malı fiyatı bir yılın sonunda aslında 221 TL olması gerekirken 200 TL olmuşsa
burada greedflasyon söz konusu değildir. Hatta bu malın fiyatı ortalama
enflasyonun bile gerisinde kalmış demektir.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Türkiye’de son dönemlerde her
konuda olduğu gibi enflasyon konusunda da ciddi bir optik yanılsama yaşanıyor. Bu
yanılsama, bu duruma kimin neden olduğunu belirleme konusunda da devam ediyor. İnsanların
çoğu gerçek enflasyonun yüzde 67 olmadığını, bunun en az iki katı olduğunu öne
sürüyor ama buna kimin neden olduğu meselesine gelince satıcıları, ev
sahiplerini veya bankaları suçlamaya başlıyorlar. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Türkiye’de greedflasyon mu var
yoksa optik yanılsama mı? Gerçek veriler üzerinden değerlendirilme yapılamadığı
sürece bu soruya doğru yanıt vermek mümkün olmayacak. Buna karşılık TÜİK’in açıkladığı
enflasyon oranıyla ENAG’ın açıkladığı enflasyon oranı arasındaki farka kayıt dışı enflasyon
diyebiliriz. Böylece Türkiye, öteden beri bilinen kayıt dışı ekonomi, kayıt
dışı gelir, kayıt dışı istihdam gibi kavramlara kayıt dışı enflasyonu da
ekleyerek literatüre katkı yapmış olabilir. <o:p></o:p></p>Mahfi Eğilmezhttp://www.blogger.com/profile/13789214803163419552noreply@blogger.com177tag:blogger.com,1999:blog-2709216080693648313.post-88568974619539484522024-03-02T17:32:00.007+03:002024-03-02T17:44:26.961+03:00Hissedilen Enflasyon, Hissedilmeyen Büyüme<p style="text-align: justify;">Son günlerde ekonomi sözlüğüne
“inflation perception” olarak giren ve bizde TÜİK tarafından önce hissedilen
enflasyon olarak kullanılan sonra medyada eleştiri ve hatta espri konusu olduğu
için algılanan enflasyon olarak değiştirilen enflasyon ölçüsünü kısaca
insanların algıladığı enflasyon oranı olarak tanımlamak mümkün. Ülkenin
istatistik kurumu tarafından tüketicilere uygulanan anketlerle belirlenen
enflasyon oranı dünyanın birçok ülkesinde açıklanan enflasyon oranına göre daha
yüksek çıkıyor. Bir başka ifadeyle sokaktaki insan, yaşadığı enflasyonun,
istatistik kurumunun açıkladığından daha yüksek olduğuna inanıyor.</p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK),
ölçülen enflasyonun yüzde 64,8 olduğu 2023 yılı için hissedilen enflasyon
oranını yüzde 96 olarak açıkladı. Hissedilen enflasyon olarak açıklanan yüzde
96’lık enflasyon oranı aslında 2022 yılı için hesaplanan GSYH zımni deflatöründen
başka bir şey değil. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">TÜİK’in açıklamalarına göre 2023
yılında yüzde 4,5 oranında büyümüş olan Türkiye’nin GSYH’si 26,3 trilyon TL’ye
(1.119 milyar Dolara), kişi başına geliri de 307.950 TL’ye (13.110 Dolara)
yükselmiş görünüyor. 2022 yılında Türkiye’nin GSYH’si 906 milyar dolardı. 2023
yılında GSYH 1.119 milyar dolara yükseldiğine göre bir yılda dolar bazında
yüzde 23,5 oranında bir artış gerçekleşmiş demektir. 2022 yılında Türkiye’de kişi
başına gelir 10.655 dolardı. Buna göre kişi başına gelirimiz de bir yılda dolar
bazında yüzde 23 oranında artış göstermiş oluyor. Kimse böyle inanılmaz bir
gelir artışını hissetmediğine göre bu artışlar gerçek mi yoksa ortada artık çok
alıştığımız türden bir illüzyon mu söz konusu?<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Bu soruyu yanıtlamak için önce
GSYH’nin nasıl hesaplandığına bir bakalım. Bir ekonomide üretim yoluyla GSYH,
önce cari fiyatlarla yani piyasada geçerli olan fiyatlarla hesaplanır. Bir yıl
içinde ekonomide üretilen bütün malların ve sunulan bütün hizmetlerin
miktarlarıyla satış fiyatları çarpılır çıkan değerler toplanır ve Cari
Fiyatlarla GSYH elde edilir (buna cari piyasa fiyatlarıyla GSYH deniyor.) <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Sadece ekmek ve peynir üretilen
ve 100 kişilik nüfusu olan bir ekonomi düşünelim. Bu ekonomide ortalama Dolar /
Lira kuru da 2022 yılında 3 olarak geçekleşmiş olsun. Bu durumda bu ekonomide
2022 yılı cari fiyatlarla GSYH ve kişi başına gelir lira ve dolar cinsinden
şöyle hesaplanır: Buna göre 2022 yılının cari
fiyatlarla GSYH’si 50.000 USD ve kişi başına geliri de 500 USD’dir. </p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEhm0fTrj5BfegqbMga3LY9ahWmu8If4m9UeE9kpKuUqpgN7qfdOqY4zLszsu4YoaSrehHa3fjc6GHgf80pfTUlJyrMKYRzD0QsDIp8I8Unq1bltzc2OcZ8JLRTfc492ilSmHfrFtP42on4DACNa366rZhGT8P289-eOgwyggLXoWUoAjmg6vYODJpP1d9E" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="" data-original-height="197" data-original-width="630" height="167" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEhm0fTrj5BfegqbMga3LY9ahWmu8If4m9UeE9kpKuUqpgN7qfdOqY4zLszsu4YoaSrehHa3fjc6GHgf80pfTUlJyrMKYRzD0QsDIp8I8Unq1bltzc2OcZ8JLRTfc492ilSmHfrFtP42on4DACNa366rZhGT8P289-eOgwyggLXoWUoAjmg6vYODJpP1d9E=w534-h167" width="534" /></a></div><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">2023 yılında ülkeye 10
sığınmacının geldiğini, bunların ekmek ve peynir üretiminde çalıştırıldığını ve
onların da katkısıyla ekmek ve peynirin hem üretim miktarında hem de
fiyatlarında artışlar olduğunu, ortalama dolar kurunun aslında 3,5 olması
gerekirken baskı altında tutularak 3,3’de tutulduğunu, bu sığınmacıların nüfusa
dâhil edilmediğini düşünelim. Bu durumda tablomuz şöyle olacaktır:</p><p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEjG9XpMF9YOkEx1WKUp2QnR1YyFC555oJdPpxokhWHMLSBvJhhlyl-7L5zoE1wOv_kFew8p9Wdg0LVfzQIXxV4q4x-GH0o8e_OuhNiUNQ8YB_V1grWCFMC0cG5MpISj820XsybUQFeO1JszG-n4nGoGRdCs5sfXbrgkALVnBK75rBi4vy-RKSjIHsCcEfw" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="" data-original-height="188" data-original-width="622" height="167" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEjG9XpMF9YOkEx1WKUp2QnR1YyFC555oJdPpxokhWHMLSBvJhhlyl-7L5zoE1wOv_kFew8p9Wdg0LVfzQIXxV4q4x-GH0o8e_OuhNiUNQ8YB_V1grWCFMC0cG5MpISj820XsybUQFeO1JszG-n4nGoGRdCs5sfXbrgkALVnBK75rBi4vy-RKSjIHsCcEfw=w549-h167" width="549" /></a></div><br /><p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Buna göre bu ekonominin GSYH’si
2023 yılında 2022 yılına göre cari fiyatlarla [(195.000 – 150.000) / (150.000)]
yüzde 30 oranında artmıştır. Bu artış üretimdeki artışı da fiyatlardaki artışı
da kapsamaktadır. Yani fiyat artışlarından arındırılmamıştır. Ayrıca GSYH,
sığınmacılar hariç tutularak 100 kişilik nüfusa bölündüğü için de kişi başına
gelir 500 dolardan 591 dolara yükselmiş görünmektedir. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Şimdi de 2023 yılında dolar
kurunun baskılanmadığını ve piyasadaki hareketlere göre 3,5 olarak gerçekleştiğini
ve 10 sığınmacının da kişisel gelir hesabında nüfusa dâhil edildiğini
varsayalım. Bu durumda 2023 tablomuz şöyle değişecektir:<o:p></o:p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEg_o2miOsuL76EqspTEPxDdZbHS15di1kYmueA-TcXVB_B6uo02RJJ6Ct-CfHBEYwFbOnU6Diu1HjwhPXW8QZ35wJh6-nc6G_FONzAtna9dkfXagqo5mh4I6v1NEIrEh_8gFy5bwrcQm-njQ6Pqwj0DgrZMNEA5AqFUJTD5enhMZSqbDKFkgkmiRQm33n4" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="" data-original-height="189" data-original-width="630" height="164" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEg_o2miOsuL76EqspTEPxDdZbHS15di1kYmueA-TcXVB_B6uo02RJJ6Ct-CfHBEYwFbOnU6Diu1HjwhPXW8QZ35wJh6-nc6G_FONzAtna9dkfXagqo5mh4I6v1NEIrEh_8gFy5bwrcQm-njQ6Pqwj0DgrZMNEA5AqFUJTD5enhMZSqbDKFkgkmiRQm33n4=w547-h164" width="547" /></a></div><p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Buna göre baskı altında
tutulmayan dolar kuru olması gereken yere gelmiş ve sığınmacılar da hesaba
katılarak GSYH ve kişi başına gelir gerçeklere uygun olarak hesaplanmış olur.
Gerçeklere uygun hesaplama bize cari fiyatlarla GSYH’nin yüzde 30 oranında
artmasına karşılık, kişi başına gelirin yalnızca yüzde 1,2 arttığını gösterir. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Enflasyonun çok yüksek olduğu ve
kurun baskılandığı ekonomilerde GSYH ve kişi başına gelir artışlarının gerçeği
yansıtmadığını, bu yüksek artışların bir illüzyondan ibaret olduğunu geçmişte birkaç
kez anlattım (<span class="MsoHyperlink"><a href="https://www.mahfiegilmez.com/2013/04/gercekte-ne-kadar-buyuduk.html">https://www.mahfiegilmez.com/2013/04/gercekte-ne-kadar-buyuduk.html</a></span>.)
Ekonomiyi olduğundan iyi göstermeye yönelik bu durumu elde etmek için kuru
baskılamak 2004 – 2014 arasında ülkede sahte bir cennet yaratmıştı. Ne var ki
yaşanan bu sahte cennet sonradan cehenneme dönüşmüştü. Bu sorunu birçok kez
yaşadık ama ders çıkaramadık ve yaşamı olduğundan iyi gösteren bu
illüzyonlardan vazgeçemedik. <o:p></o:p></p>Mahfi Eğilmezhttp://www.blogger.com/profile/13789214803163419552noreply@blogger.com124tag:blogger.com,1999:blog-2709216080693648313.post-58028438773263469172024-02-29T19:47:00.006+03:002024-03-02T17:46:04.498+03:002023 Büyümesi, Deflatör ve Enflasyon Hesapları Üzerine Açıklamalar ve Bazı Düşünceler <p style="text-align: justify;">Bir ekonominin cari fiyatlarla
(yani enflasyon arındırması yapılmadan) büyüme hızı, içinde bulunulan yılın fiyatlarıyla
hesaplanmış GSYH’sinin bir önceki yıl GSYH’sine oranlanmasıyla bulunuyor. Buna
nominal (ya da cari fiyatlarla) büyüme oranı deniyor:</p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">Nominal Büyüme Oranı t+1 </b>= (Nominal GSYH t+1<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>- Nominal GSYH t)<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>/ (Nominal GSYH t) x 100<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">İki yılın zincirlenmiş hacim endeksine
göre hesaplanan GSYH’si (sabit fiyatlarla GSYH) arasındaki pozitif fark bize
reel büyüme oranını verir. Reel büyüme, ekonomindeki fiyat artışlarından
(enflasyondan) arındırılmış büyümeyi, bir başla deyişler fiziksel büyümeyi
gösterir. t+1 yılı için reel büyüme hesabı şöyle yapılır:<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">Reel Büyüme Oranı t+1</b> = (Zincirlenmiş Hacim Endeksine Göre GSYH t+1
-<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Zincirlenmiş Hacim Endeksine Göre GSYH
t) / (Zincirlenmiş Hacim Endeksine Göre GSYH t) x 100 <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Türkiye’nin 2022 ve 2023 yılı GSYH
verileri aşağıdaki tabloda gösterilmiştir (Kaynak: TÜİK, Dönemsel Gayrisafi
Yurt İçi Hâsıla, IV. Çeyrek: Ekim-Aralık ve Yıllık, 2023):<o:p></o:p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEjZDeZJpnRoTauOWzIFPQSqHNG1eGXUQDZwff1QQUCazbaeR7C2CN_lErlG9jFvgCaahTH2deupY_gj6dp69Z_-x8uoSE1Mt9WYFdnMLt4inU9sFJ-35RsqFPGJ1dFWC15g-QQx_0PfiSj_O2b_gNlneOAuwmJnMuoAZ7UQBnmdTZ4QmKn_rpAtRdoRAss" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="" data-original-height="259" data-original-width="610" height="272" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEjZDeZJpnRoTauOWzIFPQSqHNG1eGXUQDZwff1QQUCazbaeR7C2CN_lErlG9jFvgCaahTH2deupY_gj6dp69Z_-x8uoSE1Mt9WYFdnMLt4inU9sFJ-35RsqFPGJ1dFWC15g-QQx_0PfiSj_O2b_gNlneOAuwmJnMuoAZ7UQBnmdTZ4QmKn_rpAtRdoRAss=w604-h272" width="604" /></a></div><br /><div class="separator" style="clear: both; text-align: justify;">Şimdi de yukarıdaki denklemleri
ve bu tablodaki verileri kullanarak 2023 yılına ilişkin nominal ve reel GSYH
büyümesini hesaplayalım.</div><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Nominal GSYH Büyüme Oranı 2023 =
(Nominal GSYH 2023 – Nominal GSYH 2022) / (Nominal GSYH 2022) x 100 = (26.276,3
- 15.011,8) / (15.011,8) = 175<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Buna göre Türkiye’nin 2022 yılı
nominal GSYH’si 100 kabul edildiğinde 2023 yılında 175 olmuş yani cari
fiyatlarla (enflasyon dâhil olarak) yüzde 75 (0,75) oranında artmıştır.<span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Reel GSYH Endeks Değişimi 2023 =
(2023 yılı Zincirlenmiş Hacim Endeksine Göre GSYH x 100) – (2022 yılı
Zincirlenmiş Hacim Endeksine Göre GSYH) <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>/
(2022 yılı Zincirlenmiş Hacim Endeksine Göre GSYH) = (22.040) / (210,9) = 104,5
<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Buna göre Türkiye’nin, 2023
yılında 2022 yılına göre reel GSYH endeksi 104,5 olmuş yani 2023 yılında GSYH
reel olarak yüzde 4,5 artmıştır. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">GSYH zımni deflatörü;</b> cari fiyatlarla GSYH’nin bir önceki yıla göre
artış endeksinin sabit fiyatlarla GSYH’nin bir önceki yıla artış endeksine
oranlanması ile hesaplanır. Bunu da formüle edelim:<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">GSYH Zımni Deflatörü = (Nominal
GSYH Endeksi / Zincirlenmiş Hacim GSYH Endeksi) - 1<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Şimdi Türkiye verilerini bu
denklemde yerlerine yerleştirelim:<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">GSYH Zımni Deflatörü 2023 = (175
/ 104,5) – 1 = 67,5<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Demek ki 2023 yılında GSYH zımni
deflatörü de yüzde 67,5 olmuştur.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">2023 yılında on iki aylık
ortalamalara göre TÜFE enflasyonu yüzde 53,9 olarak hesaplanmaktadır. Buna
karşılık yukarıda hesaplanmasını gösterdiğimiz gibi GSYH zımni deflatörü yüzde 67,5’tir.
Bu ikisi arasındaki fark kapsanan mal sayısından oluşuyor. TÜFE bir örnekleme
sepetidir ve 2023 yılında bu sepetin içinde 406 adet mal ve hizmet
bulunmaktadır. Buna karşılık GSYH hesaplanırken ekonomideki binlerce mal ve
hizmet ve onların fiyatları hesaba katıldığı için buradan giderek hesaplanan
GSYH zımni deflatörü ekonomideki bu binlerce mal ve hizmetin hepsini kapsayan
bir endeks konumuna gelmektedir. Dolayısıyla deflatör, TÜFE’ye göre çok daha
kapsamlı bir göstergedir ve o nedenle enflasyonu ölçmek için çok daha doğru bir
ölçüdür. Tek sorun enflasyonu TÜFE yoluyla her ay ölçme imkânı olduğu halde
GSYH zımni deflatörünü üçer aylık olarak ölçme imkânı vardır.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Bütün farklılıklara karşın eğer
TÜFE sepetindeki 406 mal ve hizmet gerçekten toplumun en çok tükettiği mal ve
hizmetlere ve gerçekten hane haklı bütçelerindeki ağırlıklara dayanıyorsa
yıllık ortalama enflasyon ile GSYH zımni deflatörü arasında önemli farklılıklar
olmaması gerekir. <span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Aşağıdaki tablo TÜFE yıllık
ortalamalarıyla GSYH Zımni deflatörünü yıllar itibarıyla karşılaştırmalı olarak
gösteriyor (Tabloyu Devlet İstatistik Enstitüsü eski Başkanı değerli arkadaşım Sıddık
Ensari’den aldım. Ayrıca hesaplamaları da kendisine danıştım. Teşekkür
borçluyum.) <o:p></o:p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"> <a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEi-obLXmZesIwMAaGCYBGaaMdstpXT5Mmacqh9MobdPYM88NSOTco2XYlygkBeFQRqwN4BkhdbttG8erKKBUmzy7QNqLvn0yHsq2dy6iPtZQNL2Kh0AOyiWPrb4LaG9ut3Qn89bK3FPKZCbaZWHYU1UApewqjvfSM68K4VjdgwmQnO8EzTMbqIT42Q1igo" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em; text-align: center;"><img alt="" data-original-height="337" data-original-width="377" height="358" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEi-obLXmZesIwMAaGCYBGaaMdstpXT5Mmacqh9MobdPYM88NSOTco2XYlygkBeFQRqwN4BkhdbttG8erKKBUmzy7QNqLvn0yHsq2dy6iPtZQNL2Kh0AOyiWPrb4LaG9ut3Qn89bK3FPKZCbaZWHYU1UApewqjvfSM68K4VjdgwmQnO8EzTMbqIT42Q1igo=w400-h358" width="400" /></a></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Tabloya dikkat edilirse 2021
yılına kadar yıllık ortalama enflasyon (TÜFE) ile GSYH deflatörü arasındaki fark
değindiğimiz gibi fazla yüksek değildir. Son üç yılda ise fark açılmaktadır.
Bunun birkaç nedeni olabilir: (1) TÜFE sepetini oluşturan mal ve hizmetler ya
da bunların ağırlıkları hane halklarının bütçelerindeki görünümü yansıtmıyor
olabilir. (2) TÜFE için yapılan derlemeler doğru yapılmıyor olabilir. (3) TÜFE
hesaplamalarında hatalar söz konusu olabilir. (4) GSYH verileri sorunlu olabilir. <o:p></o:p></p><p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Bu saptamalar çerçevesinde TÜFE
sepetinin, fiyat derlemelerinin ve hesaplamalarının yeniden gözden geçirilmesinin gerektiğini düşünüyorum. Bu, yalnızca emekçilerin emeğinin karşılığının
doğru verilmesi için değil bütün toplum kesimlerinin enflasyon karşısındaki
mağduriyetinin giderilmesi ve enflasyonu düşürecek doğru para ve maliye politikaları
izlenebilmesi için de zorunluluktur. <o:p></o:p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
</p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><br /></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><br /></p><p></p>Mahfi Eğilmezhttp://www.blogger.com/profile/13789214803163419552noreply@blogger.com54tag:blogger.com,1999:blog-2709216080693648313.post-65707169341716387612024-02-27T15:08:00.001+03:002024-02-28T19:11:35.905+03:00Bir Kez Daha Reel Faiz Hesabı<p style="text-align: justify;">Bankaların mevduat sahiplerine
verdiği faiz nominal faizdir. Nominal sözcüğü yazılı olan, görünen gibi
anlamlara geliyor. Mevduat faizi dediğimizde bankaların mevduat için ödemeyi
öngördüğü faizler anlaşılır. Bu şekilde elde edilen faiz bir gelir türü olduğu
için elde edildiğinde gelir vergisine (stopaj) tabidir. 6 aya kadar vadeli
hesaplarda gelir vergisi stopaj oranı yüzde 5, 6 ay ile 1 yıl arasındaki
vadelerde yüzde 3’tür. Nominal faizden ele geçen getiriyi yani net nominal
faizi hesaplamak için bu gelir vergisi stopajı tutarını düşmek gerekir.
Mevduatın bir yıllığına yatırıldığını düşünürsek vade sonundaki net nominal
faiz şöyle hesaplanır:</p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Net Nominal Faiz = Nominal Faiz –
(Nominal Faiz x Gelir Vergisi Stopaj Oranı)<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Bugünlerde bankaların verdiği
faiz yüzde 42 dolayında bulunuyor. Buna göre:<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Net Nominal Faiz = 0,42 – (0,42 x
0,03) = 0,4074 yani % 40,74 olarak bulunur. <a name="more"><o:p></o:p></a></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span style="mso-bookmark: more;">Kişilerin,
tasarruflarına yön verirken ya da bir yatırıma karar verirken bilmesi gereken
önemli unsurların başında reel faiz gelir. Reel faiz, enflasyon etkisinden
arındırılmış faizdir ve net nominal faizden, beklenen enflasyon düşülerek
hesaplanır. Beklenen enflasyon ile kastedilen, vade sonundaki enflasyon oranı
için yapılan tahmindir. Beklenen enflasyon olarak eğer kendi tahminimize
güveniyorsak onu, Merkez Bankası tahminine ya da Merkez Bankası’nın uyguladığı
aylık anketlerde ortaya çıkan tahminlere göre hareket etmek istiyorsak onlardan
birisini esas almamız gerekir. Merkez Bankasının her ay finansal kesimde ve
reel sektörde uzman kişilerden oluşan bir gruba uyguladığı beklenti anketindeki
enflasyon tahminleri bu konuda bir gösterge olarak kabul edilebilir. Merkez
Bankası anketine katılanların Şubat 2024 itibarıyla bir yıl sonrası için enflasyon
beklentisi yüzde 37,78 olarak ortaya çıkmış bulunuyor. Net nominal faizi %
40,74 olarak alır ve anket sonucunu da beklenen enflasyon olarak alırsak reel
faiz hesabını şöyle yapabiliriz: <o:p></o:p></span></p>
<span style="mso-bookmark: more;"></span>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"> Reel Faiz = [(1 + Net
Nominal Faiz) / (1 + Beklenen Enflasyon)] – 1<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Yukarıda değindiğimiz verileri ve
bu denklemde yerlerine koyalım: <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Reel Faiz = [(1 + 0,4074) / (1 +
0,3778)] - 1 = 0, 02148, yani yaklaşık olarak % 2,15. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Buna göre reel faiz yüzde 2,15
olarak hesaplanır. Bu durumda pozitif reel faiz söz konusu demektir, bir başka
deyişle enflasyondan arındırıldığında bile mevduat faizinden para kazanılmış
olur.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Eğer bizim beklentimiz
enflasyonun bugünkü düzeyinde (% 65) kalacağı şeklindeyse o zaman reel faiz % -
14,7 olarak bulunur.<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Bu durumda negatif
reel faiz söz konusu demektir, bir başka deyişle enflasyondan arındırıldığında
mevduat faizi bize para kaybettirmiş olur. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Reel faiz denkleminde yer alan
faiz bugün geçerli olan faiz oranı, beklenen enflasyon ise gelecekte olması
beklenen enflasyon düzeyini ifade eder. Bununla birlikte bir yıl önceki net
nominal faizi ve bugünkü enflasyonu alırsak bugün için gerçekleşmiş reel faizi
hesaplayabiliriz. Bir yıl önce nominal mevduat faizi yüzde 20 dolayındaydı.
Bunun yüzde 3 gelir verisi stopajı sonrasındaki net oranı (net nominal faiz
oranı) % 19,4 olur. Yılbaşında elindeki 1.000.000 milyon TL’siyle alabileceği
mal ve hizmeti almayıp parasını % 19,4 net nominal faizle bankaya yatıran bir
kişinin bugün elinde (anapara + faiz olarak) 1.194.000 TL var demektir. Yılbaşında
1.000.000 TL’ye alabileceği mal ve hizmeti enflasyon nedeniyle bugün % 65
enflasyon nedeniyle 1.650.00 TL’ye satın alabileceğini düşünürsek bu kişinin (1.650.000
– 1.194.000 =) 456.000 TL zararda olduğunu hesaplayabiliriz. Bir başka ifadeyle
bu kişi, faiz geliri elde etmiş olmasına karşılık yılbaşındaki satın alma
gücünün neredeyse yarısına gerilemiş durumdadır. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Merkez Bankası’nın gerek kendi
enflasyon tahmini gerekse anketlerden elde ettiği enflasyon tahminlerine
güvenilmemesinin nedeni bunların geçmişte tutmamış olmasıdır. Mesela yukarıda
değindiğimiz Merkez Bankası Piyasa Katılımcıları Anketinde 2024 yılı Ocak ayı
enflasyon beklentisi % 30,44, Merkez Bankası’nın kendi tahmini ise (2023
yılsonu için) yüzde 22,3 idi. Oysa gerçekleşme % 65 oldu. Buna göre Merkez
Bankası’nın tahminiyle gerçekleşme arasında iki kat sapma söz konusu olmuş
görünüyor. Geçmişte de tahminler böylesine farklı sapmalar sergilediği için bu
tahminler güvenilirliğini yitirmiş durumdadır. Bu durumda geleceğe ilişkin reel
faiz tahminini bugünkü enflasyonun aynı düzeyde kalacağı tahminiyle yapmak daha
gerçekçi bir yaklaşım olabilir. Bir yıl sonrası için böyle bir hesap yapalım:<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Reel Faiz = [(1 +<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>0,42) / (1 + 0,65)] -1 = <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>- 0,139 yani % - 13,9<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Bugünkü faizlerle bankaya mevduat
yatıran bir kişi eğer enflasyon oranı bir yılda değişmezse bir yılın sonunda %
13,9 negatif reel faiz elde etmiş olur. Bu da faiz geliri elde etmiş görünse de
vade başındaki satın alma gücünü koruyamayacağını ortaya koyuyor. <span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><o:p> </o:p></p>Mahfi Eğilmezhttp://www.blogger.com/profile/13789214803163419552noreply@blogger.com93tag:blogger.com,1999:blog-2709216080693648313.post-72018383255608549912024-02-22T16:37:00.006+03:002024-02-23T12:37:23.600+03:00Bu Bütçe ve Bu Faizle Enflasyon Kalıcı Olarak Düşmez <p style="text-align: justify;">Merkez Bankası politika faizini değiştirmedi
ve yüzde 45 olarak bıraktı. TÜİK tarafından açıklanan enflasyonun yüzde 65
olduğu yerde politika faizini yüzde 45 olarak sabit tutmanın tek bir gerekçesi olabilir:
Önümüzdeki dönemde enflasyonda düşüş beklentisi. Böyle bir beklenti gerçekçi
mi? Bunu araştırmak için öncelikle enflasyonu olumsuz yönde en fazla etkileyen
göstergelerin başında gelen kamu kesimi bütçesine bir bakalım. Aşağıdaki
tabloda gösterildiği gibi 2023 yılı bütçesi, başlangıçta öngörülen bütçe
açığının iki katından daha yüksek bir açıkla (1.375 milyar lira) sonuçlandı
(kaynak: Hazine ve Maliye Bakanlığı, Muhasebat Genel Müdürlüğü Bütçe
İstatistikleri):</p><p style="text-align: justify;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEi6Nj-JaQqQMOUbWGtDNCaitd6e6tjpChbslfGuZIBPGJ2jRKr4Z8NdauA9L0Q79ipelJMSUkbMWsNpYlWNu2wGcwZ3ybORv3lLimMxLP8QCW7OuybBsoE_XrUdOLsuKlI305l759mJs3PF5iZO7OhumgleEW8_HzgAFfjfi_fd3UvhXy8khCzKRAcZjkk" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="" data-original-height="361" data-original-width="523" height="411" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEi6Nj-JaQqQMOUbWGtDNCaitd6e6tjpChbslfGuZIBPGJ2jRKr4Z8NdauA9L0Q79ipelJMSUkbMWsNpYlWNu2wGcwZ3ybORv3lLimMxLP8QCW7OuybBsoE_XrUdOLsuKlI305l759mJs3PF5iZO7OhumgleEW8_HzgAFfjfi_fd3UvhXy8khCzKRAcZjkk=w595-h411" width="595" /></a></div><p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">2023 yılının Aralık ayında bütçe
açığı birdenbire ikiye katlandı. Buna yol açan gelişmelerin başında sermaye
transferleri kalemi başta olmak üzere bazı kalemlerde Aralık ayında ortaya
çıkan rekor artışlardı. Mesela 2022 Aralık ayı sermaye transferleri kaleminde
17 milyar TL harcama tahakkuku söz konusuyken 2023 Aralık ayında aynı kalemde
639 milyar TL’lik harcama tahakkuku söz konusu oldu. Bu rekor artışlarla bütçe
açığı başlangıçta 659 milyar TL öngörülmüşken 1.375 milyar TL olarak
gerçekleşti. Buna karşılık nakit dengesi 625,5 milyar TL açık verdi.<a href="file:///C:/Users/mahfi/OneDrive/Masa%C3%BCst%C3%BC/Kendime%20Yaz%C4%B1lar/Kendime%20Yaz%C4%B1lar%202024/bu%20b%C3%BCt%C3%A7e%20ve%20bu%20faizle%20enflasyon%20kal%C4%B1c%C4%B1%20olarak%20d%C3%BC%C5%9Fmez.docx#_edn1" name="_ednref1" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><!--[if !supportFootnotes]--><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: TR; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin;">[i]</span></span><!--[endif]--></span></a>
Bu, bize 2024 bütçesinin olacağından daha düşük açıklı göstermek için girişilen
bir illüzyonu gösteriyor. Hükümet böylece 2023 yılına gider yazarak o giderin
nakdini 2024 yılında seçimler için kullanıyor. Bu durumda 2024 bütçesi tahmin
edildiği gibi 2,7 trilyon TL açık verecek olsa da nakit dengesinin bunun
oldukça üzerinde açık vereceğini tahmin etmek zor olmasa gerekir. <o:p></o:p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Bütçe açığının yüzde 100, nakit
açığının yüzde 400 dolayında artacağı bir yılda enflasyonun yüzde 65’lerden
yüzde 36’ya düşmesi mümkün olabilir mi? Enflasyon, geçen yılın Temmuz ve
Ağustos aylarında yüzde 9’ar dolayında olduğu ve bu yıl muhtemelen o aylarda
daha düşük aylık enflasyon çıkacağı için baz etkisiyle düşüş gösterecek olsa da
devamında yüksek kalmaya devam edecek. Bir başka ifadeyle Türkiye’de enflasyon
bu politikayla ancak ve ancak baz etkisiyle geçici düşüşler gösterebilir. Para
politikası kısmen sıkı, maliye politikası gevşek ise enflasyon kalıcı olarak
düşmez.<o:p></o:p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Türkiye, içinde bulunduğu durumu
iyi göstermeye çalışmaktan vazgeçip gerçekleri kabul ederek ona göre doğru
ekonomi politikası uygulamadığı sürece enflasyondaki geçici düzelmeler hep baz
etkisi gibi illüzyona dayalı kalmaya mahkûmdur.<o:p></o:p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
</p><div><!--[if !supportEndnotes]--><br clear="all" />
<hr align="left" size="1" width="33%" />
<!--[endif]-->
<div id="edn1">
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><a href="file:///C:/Users/mahfi/OneDrive/Masa%C3%BCst%C3%BC/Kendime%20Yaz%C4%B1lar/Kendime%20Yaz%C4%B1lar%202024/bu%20b%C3%BCt%C3%A7e%20ve%20bu%20faizle%20enflasyon%20kal%C4%B1c%C4%B1%20olarak%20d%C3%BC%C5%9Fmez.docx#_ednref1" name="_edn1" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><!--[if !supportFootnotes]--><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: TR; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin;">[i]</span></span><!--[endif]--></span></a>
<span style="font-size: 10.0pt; line-height: 107%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: TR;">Bütçede, giderler tahakkuk, gelirler tahsilat bazında
izlenir. Bir giderin yapılması için işlemler tamamlandığında o miktar,
alacaklısına ödenip ödenmediğine bakılmaksızın bütçeye gider yazılır. Eğer
alacaklısına herhangi bir nedenle o aşamada ödenememişse emanete alınır. Bu
durumda gider yazılmış ama ödeme yapılmadığı için nakit çıkışı oluşmamıştır.
Bazen de tersi olur ve henüz bütçeye gider yazılmamış bir işlem için nakit
çıkışı gerçekleşir. Örneğin işe başlaması için müteahhide verilen avans nakit
olarak ödenir ancak henüz harcama yapılıp belgeleri getirilmediği için bütçeye
o aşamada gider yazılmaz. Emanet ve avanslar katılınca bütçe dengesi ile nakit
dengesi farklı hale gelir. Bunu da bir denklemle gösterelim: <o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><span style="font-size: 10.0pt; line-height: 107%; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: TR;">Bütçe Nakit Dengesi = Bütçe Dengesi +/- Emanetler ve Avanslar </span><span style="font-size: 10.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></p>
</div>
</div><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><o:p></o:p></p>Mahfi Eğilmezhttp://www.blogger.com/profile/13789214803163419552noreply@blogger.com149tag:blogger.com,1999:blog-2709216080693648313.post-22501733337015938612024-02-19T08:31:00.006+03:002024-02-19T12:46:35.898+03:00Multiflasyon ya da Türk Tipi Enflasyon <p style="text-align: justify;">Daha önce enflasyon üzerine
birçok kez yazı yazdım, tanımları vermeye çalıştım ve Türkiye’de hangi tür
enflasyonun var olduğunu açıklamaya çalıştım. Son olarak, dünyanın her
tarafında enflasyonun yükselmeye başlamasıyla birlikte ortaya çıkan bazı yeni
tür enflasyon görünümlerini yazdım. Bunlar: skimpflasyon (kaliteyi düşürüp
fiyatı aynı tutmak yoluyla yaratılan gizli enflasyon), shrinkflasyon (miktarı
azaltıp fiyatı aynı tutmak yoluyla yaratılan gizli enflasyon), greedflasyon
(yüksek enflasyonun da ötesine geçerek yapılan fiyat artışlarının yol açtığı
enflasyon) olarak adlandırılıyor. Fiyatlar genel düzeyinin (yani fiyatlarının
çoğunun) sürekli olarak yükselmesini enflasyon olarak tanımladığımız için
greedflasyon dışındakilerin fiyat artışı değil de enflasyon türü olarak
tanımlanabilmesi için kalite düşüşünün veya miktar azaltılmasının süreklilik
taşıması gerektiğine dikkat çekelim. Petrol dışarıdan ithal edildiği için dünyada
petrol fiyatlarının artışına ve TL’nin dolar karşısındaki değer kaybına paralel
olarak benzin fiyatları sürekli bir artış içinde olduğundan bu artışlar enflasyonun
yükselmesine yol açan nedenler arasındadır. Buna karşılık eğer TL dolar
karşısında değer kaybetmese ve dünyada petrol fiyatları değişmese ama hükümet
benzin üzerindeki KDV’yi mesela 5 puan artırsa bu bir defalık fiyat artışına
yol açacağı için bunu enflasyon artışı olarak değil fiyat artışı olarak
değerlendirmek gerekir.</p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Enflasyon asıl olarak ya üretim
maliyetlerinin sürekli olarak yükselmesinin (arz ya da maliyet enflasyonu) ya
da talepteki sürekli artışların (talep enflasyonu) fiyatlara yansımasıyla ortaya
çıkar. Bu ikisi dışındaki bütün enflasyon ve enflasyon benzeri olgular bu ikisinin
türevleridir. Bunları bir tablo halinde gösterelim:<o:p></o:p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEiVDxvQJJmhfiBHCtmBEfs4QcB07QZ4MoOOzcsdN0RaqxIjzmEPPBnTh3FM--aXYBj0CnijnR6sJ8QWbimQyc5g2BlU1HG2qisylL2lGcLhwadVJfEG7lTy1FHMjGBEKosyKC8OMc1a6No6NrWUk149bObCPBGdPyv70QPaZEQ0pMjnPK-mnbu3HSyEHAA" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="" data-original-height="421" data-original-width="765" height="352" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEiVDxvQJJmhfiBHCtmBEfs4QcB07QZ4MoOOzcsdN0RaqxIjzmEPPBnTh3FM--aXYBj0CnijnR6sJ8QWbimQyc5g2BlU1HG2qisylL2lGcLhwadVJfEG7lTy1FHMjGBEKosyKC8OMc1a6No6NrWUk149bObCPBGdPyv70QPaZEQ0pMjnPK-mnbu3HSyEHAA=w640-h352" width="640" /></a></div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">Fiyatlar burada sayılanlardan
başka nedenlerle de artabilir. Örneğin bir malın moda olması çok talep
edilmesine ve fiyatının artmasına neden olabilir. Ya da bir mala herhangi bir
nedenle talep artışı gelmesi o malın fiyatının artmasına yol açabilir. Ne var
ki bunlar, yukarıda değindiğimiz gibi bir defalık (sürekli olmayan) ya da tek
malla sınırlı fiyat artışları olacağı için enflasyon değil fiyat artışı olarak
sınıflandırılır.</div><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Bir de yanlış ekonomi
politikasının yarattığı enflasyon artışı var. Diyelim ki bir ekonomide
enflasyon ve merkez bankası faizi yüzde 20 iken ve enflasyon artma eğilimi
içindeyken merkez bankası faizi artırmak ya da en azından sabit tutmak
gerekirken düşürmeye, hatta bununla da yetinmeyerek piyasa faizlerinin de
düşürülmesi yönünde baskı yapmaya başlamış olsun. Bunun sonucu olarak bankaların
mevduata vereceği faiz, reel olarak negatif olmaya (enflasyonun altında kalmaya)
başlamışsa insanların tasarruf yapması için bir neden kalmaz. Çünkü bu durumda faiz
alsalar bile satın alma güçlerini koruyamayacaklar demektir. O zaman ellerine
geçen parayı harcamaya başlarlar. Talep artmaya ve talep enflasyonu oluşmaya
başlar. Enflasyon yükseldiğinde yani paranın iç değeri düşmeye başladığında
ister istemez dış değeri de düşer, kur yükselir. Kur yükselişi ithal mal ve
girdi fiyatlarını o da üretim maliyetlerini yükseltir. Böylece talep tarafından
başlayan enflasyon maliyetlere de yansıyarak bir kısır döngüye dönüşür. Böyle
bir ortamda bir yandan da seçimler gibi çeşitli nedenlerle para arzı artışı
ortaya çıkarsa kısır döngü giderek büyür. <span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Bazı ekonomilerde bu enflasyon
türlerinin birkaç tanesi bir arada bulunur. Böyle bir durumda tedavi o
enflasyon türüne göre yapılır. Örneğin talep enflasyonu varsa faizler
artırılır, para arzı kısılır ya da girdi fiyatları artışı kaynaklı bir maliyet
enflasyonu söz konusuysa o maliyetlerin düşürülmesi için vergi oranı
düşürülebilir. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Türkiye’de bugünkü ortamda bu
tabloda sayılan nedenlerin ve enflasyon türlerinin tamamı mevcuttur. Buna multiflasyon
(çoklu enflasyon) diyebiliriz. Multiflasyonu düşürebilmek için bir veya iki
önlemden çok ötesi gerekir. Bu sorunu çözmenin yolu kapsamlı bir program
uygulamak ve geleceğe ilişkin beklentileri olumlu hale dönüştürecek adımları
atmaktan geçer. Türkiye, 2001 krizine girdiğinde enflasyon oranı bugünküne
yakındı. Toplum, aynen bugünkü gibi geleceğe ilişkin karamsar beklentiler
içindeydi. Kriz sonrası uygulanmaya başlayan kapsamlı istikrar programıyla
birlikte görünüm değişmeye ve gelecek beklentileri düzelmeye başladı ve
enflasyon üç yılın sonunda tek haneye düşürüldü. Türkiye’nin bugün içinde
bulunduğu enflasyon sorununu çözebilmesi için benzer kapsamda bir programı
uygulamaya koyması gerekiyor. İşin en acı tarafı 22 yıl sonra dönüp dolaşıp
benzer bir programı uygulamak zorunda kalmamızdır. <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><o:p></o:p></p><br /><p></p>Mahfi Eğilmezhttp://www.blogger.com/profile/13789214803163419552noreply@blogger.com140tag:blogger.com,1999:blog-2709216080693648313.post-14616613744547181702024-02-12T08:42:00.009+03:002024-02-12T13:16:53.009+03:00Paradan Para Kaybetme Dönemi <p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Yakın zamana kadar çok yaygın kullanılan
bir söylem vardı: “Paradan para kazanmak.” Sanırım önce siyasetçiler kullanmaya
başladı bu söylemi sonra bütün topluma yayıldı. Bu söylemle kastedilen şey
parasını bir üretim işinde kullanmak yerine mevduata yatırıp faiz elde etmeyi
tercih etmekti. Ekonomi bilimi açısından tamamen boş bir söylemdi bu aslında.
Çünkü parayı eğer yastık altına döviz, altın vb. formlarında saklamamışsanız
bir üretim işinde kullanmanızla bankaya mevduat olarak yatırmanız arasında bir
fark yoktur. Banka, o parayı yemez, yırtmaz, yok etmez. Ya üretim yapmak
isteyen ya da tüketim için kullanmak isteyen birisine kredi olarak vermek
zorundadır. Aksi takdirde zarar eder. Krediyi üretim amacıyla alan üretim
yaparak ekonomiye katkıda bulunur. Tüketim amacıyla alan da harcayarak talebi
artırır, bir süre sonra talep artışı arzın da artmasına yol açar. Yani bankaya
yatırılan para bir yandan sahibine faiz kazancı sağlarken bir yandan da üretim
– tüketim – üretim zinciri yoluyla üretim artışı yoluyla ekonomiye katkı
sağlar. Bu zincirde faiz geliri elde edilmesi reel faizin (yani enflasyondan
arındırılmış faiz gelirinin) pozitif olmasına bağlıdır. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Eğer bankaların mevduata verdiği
faiz, enflasyonun altındaysa o zaman negatif reel faiz söz konusu olur ve tasarruf
sahibi bir getiri elde edemez hatta kayba uğrar. Her ne kadar reel faiz hesabı
asıl olarak bugünkü nominal faiz ile gelecekteki (beklenen enflasyonu) esas
alırsa da biz aynı formülü kullanarak bir yıl öncesinden bugüne gelen yapıya
bakalım. Formülümüz şudur:<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Şubat 2024’de Gerçekleşmiş Reel
Faiz = (1 + Şubat 2023’deki Nominal Faiz) / (1 + Şubat 2024’deki Enflasyon) – 1
<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Şubat 2023’de bankaların verdiği
nominal faiz yüzde 20 idi. Bugünkü enflasyon da yüzde 65 olduğuna göre bu
değerleri yerlerine koyalım:<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Şubat 2024’de Gerçekleşmiş Reel
Faiz = {(1 + 0,20) / (1 + 0,65)} – 1 = - 0,27<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Buna göre parasını bir yıl önce
bankaya mevduat olarak yatıran kişi, yüzde 27 eksi faiz almış yani satın alma
gücünü enflasyona göre koruyamamış demektir. Bir başka ifadeyle paradan para
kaybetme olgusu yaşamıştır. Bu dediklerimizi sayılara dökelim. 2023 Şubat
başında 100 TL’sini bankaya yüzde 20 faizle bir yıllığına yatıran bir kişi
düşünelim. Bu kişi 2024 Şubat başında bankadan anapara + faiz olarak 120 TL
alacak demektir. Aynı dönemde enflasyon yüzde 65 olduğuna göre bu kişinin eline
geçen paranın değeri şöyle hesaplanabilir:<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">{(1+ 0,20) / (1 + 0,65)} x 100 = 72 TL. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Demek ki bu kişi bir yıl önce 100
TL olan satın alma gücü yerine bugün (faiz aldığı halde) yalnızca 72 TL’lik satın
alma gücüne sahiptir. Yani satın alma gücünün yüzde 28’ini kaybetmiştir. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Buna karşılık aynı tarihte aynı
bankadan kredi almış bir kişinin durumu farklıdır. 2023 Şubat ayında bankadan
yüzde 30 kredi faiziyle bir yıl vadeli 100 TL kredi alan ve bu parayla 100 TL
değerinde bir mal satın alan kişi 2024 Şubat ayında bankaya faiziyle birlikte
130 TL ödeyecek demektir. Satın aldığı malı fiyatı enflasyon nedeniyle 165 TL
olmuşsa bu malı kredi kullanarak almak suretiyle 100 TL yerine (130 – 65 =) 65 TL’ye almış olmaktadır. <span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Bu durum bize bankaya para
yatıranın zararlı, bankadan kredi kullananın kazançlı çıktığını açık biçimde
gösteriyor. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Burada kullandığımız enflasyon
verileri TÜİK’in verileridir. Bunların yerine gerçeğe çok daha yakın olan ENAG
verilerini koyduğumuzda durum çok daha feci çıkacaktır.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Paradan para kazanmanın paradan
para kaybetmeye dönüşmesi son üç yılın olgusudur. Enflasyonun hızla yükselmesi,
buna karşılık faizlerin ve kurun baskılanması böyle bir olgunun ortaya
çıkmasına yol açmış bulunuyor.<span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Bu uygulamanın sonucu tasarruf
sahibinden borçlulara servet aktarımı olarak kaşımıza çıkıyor.<o:p></o:p></p><br /><p></p>Mahfi Eğilmezhttp://www.blogger.com/profile/13789214803163419552noreply@blogger.com261tag:blogger.com,1999:blog-2709216080693648313.post-81485169086610275302024-02-10T09:40:00.011+03:002024-02-12T05:17:59.793+03:00Türkiye Nüfusunun Yapısı Değişiyor <p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">TÜİK, 2023 yılında Adrese Dayalı
Nüfus Kayıt Sistemiyle (ADNKS) yapılan nüfus sayım sonuçlarını açıkladı.<a href="file:///C:/Users/mahfi/OneDrive/Masa%C3%BCst%C3%BC/Kendime%20Yaz%C4%B1lar/Kendime%20Yaz%C4%B1lar%202024/t%C3%BCrkiye%20n%C3%BCfusunun%20yap%C4%B1s%C4%B1%20de%C4%9Fi%C5%9Fiyor.docx#_edn1" name="_ednref1" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><!--[if !supportFootnotes]--><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: TR; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin;">[i]</span></span><!--[endif]--></span></a>
Buna göre 2023 yılı itibarıyla Türkiye’nin nüfusu 85.372.377 kişi. Nüfusun
yüzde 50,1’i erkeklerden yüzde 49,9’u da kadınlardan oluşuyor. Yıllık nüfus
artışında 2023 yılında ciddi bir düşüş söz konusu. 2022 yılında binde 7,1 artan
nüfus 2023 yılında binde 1,1 artmış görünüyor. Bu hızlı düşüşte hızla yükselen
hayat pahalılığının ve yaşanan depremin etkisi vardır. <o:p></o:p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
</p><div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEiQ07gY-OYg5t5J836chEnP5sdLwZZzuCXWPCqTFFoEIvIWiBfjy96Z6lWDkxgD0dYeclvz4_gG-lgNrq9j4_8RySV4JlL_pqrOcSLQ-YKnTOCDXWSOFFl0pVmGhUJgocy8Zjs7mJGKRrheILyHlL8fK_37kEjz4-SBV2Gd0EdG0CgU2z3Q6TzdLat2srU" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="" data-original-height="316" data-original-width="753" height="269" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEiQ07gY-OYg5t5J836chEnP5sdLwZZzuCXWPCqTFFoEIvIWiBfjy96Z6lWDkxgD0dYeclvz4_gG-lgNrq9j4_8RySV4JlL_pqrOcSLQ-YKnTOCDXWSOFFl0pVmGhUJgocy8Zjs7mJGKRrheILyHlL8fK_37kEjz4-SBV2Gd0EdG0CgU2z3Q6TzdLat2srU=w640-h269" width="640" /></a></div><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">İl ve ilçelerde yaşayan nüfus
79,4 milyon kişi (toplam nüfusun yüzde 93’ü), belde ve köylerde yaşayan nüfus
yaklaşık 6 milyon kişi (toplam nüfusun yaklaşık yüzde 7’si.) Buna göre nüfusun
yüzde 93’ünün kentlerde, yüzde 7’sinin kırsal kesimde yaşadığını
söyleyebiliriz. Kırsal kesimde yaşayanların oranındaki bu düşüklük tarımsal
üretimin ileride daha da sorunlu olacağının bir göstergesi olarak karşımızda
duruyor.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">85 milyonu aşkın nüfusun yüzde
38’i beş büyük ilde yaşıyor:<o:p></o:p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEiPZkYQhSFlFcHLg3JGKMj0CclrBbA7t94e7YEuB5NbpA7quRiyl56JpijTwFvXDHD5qZI3m9Gnqc9UxdPmHUnSEvLeqXOdzXzhyKUjG1rKe75om774aVGzZwCq9Ae3b7Q7aaUQBKdt0tlMCXRGauHxu7MIP-M6-FXfQ_49kOtqxpNFhAP5Ej49gf0JXnY" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="" data-original-height="203" data-original-width="745" height="174" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEiPZkYQhSFlFcHLg3JGKMj0CclrBbA7t94e7YEuB5NbpA7quRiyl56JpijTwFvXDHD5qZI3m9Gnqc9UxdPmHUnSEvLeqXOdzXzhyKUjG1rKe75om774aVGzZwCq9Ae3b7Q7aaUQBKdt0tlMCXRGauHxu7MIP-M6-FXfQ_49kOtqxpNFhAP5Ej49gf0JXnY=w640-h174" width="640" /></a></div><div style="text-align: justify;">İstanbul, tek başına ülke
nüfusunun dörtte birine yakın bir nüfusu barındırıyor ve bu nüfusuyla
Avrupa’nın pek çok ülkesinden fazla nüfusa sahip bulunuyor. Ankara, İzmir,
Bursa ve Antalya için de benzer durumlar geçerli.</div><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Aşağıdaki tablo Avrupa
ülkelerinin nüfuslarıyla Türkiye’nin beş büyük ilinin nüfuslarını bir arada
gösteriyor ( kaynak: <span class="MsoHyperlink"><a href="https://populationtoday.com/tr/">https://populationtoday.com/tr/</a></span>) <o:p></o:p></p></div><div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEjcm26riMw9RsMpe3jGJCNaq-UzPq-9dB4WIwhKYmy9iE6gvuZQEdEb73kTmD8sCzXmZxLRunld-m8pd4NyMWuvBhf0qzFO9LMAtXjseecUNTDmhU6CMxu2WBI4xIevyvxuwzk3qX0eqWVaKaspwjsoEewFGm6c62axJfJ8vdRhnHhKWjt8KIRlMFTE2F8" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="" data-original-height="823" data-original-width="265" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEjcm26riMw9RsMpe3jGJCNaq-UzPq-9dB4WIwhKYmy9iE6gvuZQEdEb73kTmD8sCzXmZxLRunld-m8pd4NyMWuvBhf0qzFO9LMAtXjseecUNTDmhU6CMxu2WBI4xIevyvxuwzk3qX0eqWVaKaspwjsoEewFGm6c62axJfJ8vdRhnHhKWjt8KIRlMFTE2F8=s16000" /></a></div><br /><div style="text-align: justify;">Türkiye’nin yöneticileri, yakın
zamana kadar ülkenin genç nüfusa sahip olmasıyla övünürler, yaşlanan Avrupa’ya,
bizi de aralarına almaları gerektiği mesajını verirken, üretim yapacak gençlere
ihtiyaçları olacağını öne sürerek bu konuyu da vurgularlardı. Bu görünüm
değişiyor, Türkiye yavaş yavaş yaşlanıyor: 2007’de ülkenin ortanca yaşı 27 – 29
iken, 2023’de 33 – 35 arasına yükselmiş bulunuyor.<a href="file:///C:/Users/mahfi/OneDrive/Masa%C3%BCst%C3%BC/Kendime%20Yaz%C4%B1lar/Kendime%20Yaz%C4%B1lar%202024/t%C3%BCrkiye%20n%C3%BCfusunun%20yap%C4%B1s%C4%B1%20de%C4%9Fi%C5%9Fiyor.docx#_edn1" name="_ednref1" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: TR; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin;">[ii]</span></span></span></a>
Kuşkusuz bu ortanca veriler yine de genç yaş ortalaması olarak kabul edilebilir
ama nüfusun giderek yaşlandığı da bir gerçek olarak karşımıza çıkıyor. Bu
durumun bir başka kanıtı da yalnız başına yaşayanların sayısının her yıl
artarak 2023’de 5,2 milyona ulamış görünmesidir.</div></div><div><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">2023 sonu itibarıyla Türkiye’de
yaşayan sığınmacı sayısı Göç İdaresi Başkanlığınca yaklaşık 4,7 milyon kişi
olarak açıklamış durumdadır. Bunlar içinde en yüksek nüfus Suriyeli
sığınmacılardır, onları Afganlar ve Iraklılar izliyor. Ayrıca Türkiye’de
yaşayan yaklaşık 1,6 milyon yabancı nüfusun içinde en yüksek sayıya sahip
olanlar Iraklılardır. Onları Afganlar, Almanlar ve Türkmenler izliyor.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Özetle şunları söyleyebiliriz:
(1) Türkiye’de nüfus artış hızı düşüyor. (2) Türkiye nüfusu yaşlanma sürecine
girmiş bulunuyor. (3) Erkek nüfus, kadın nüfusun az da olsa önünde görünüyor.
(4) İnsanların yüzde 90’dan fazlası kentlerde yaşıyor. (5) Türkiye’de 85,4
milyonluk nüfusa dâhil olmayan 4,7 milyon sığınmacı ve 1,6 milyon da yabancı
yaşıyor.<o:p></o:p></p>
<div><!--[if !supportEndnotes]--><br clear="all" />
<hr align="left" size="1" width="33%" />
<!--[endif]-->
<div id="edn1">
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><a href="file:///C:/Users/mahfi/OneDrive/Masa%C3%BCst%C3%BC/Kendime%20Yaz%C4%B1lar/Kendime%20Yaz%C4%B1lar%202024/t%C3%BCrkiye%20n%C3%BCfusunun%20yap%C4%B1s%C4%B1%20de%C4%9Fi%C5%9Fiyor.docx#_ednref1" name="_edn1" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><!--[if !supportFootnotes]--><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: TR; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: AR-SA; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin;">[i]</span></span><!--[endif]--></span></a> <o:p></o:p>Bu yazıdaki grafikler ve veriler TÜİK, 6 Şubat 2024 tarihli 49684 sayılı Haber Bülteni ve eklerinden alınmıştır.</p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><a href="file:///C:/Users/mahfi/OneDrive/Masa%C3%BCst%C3%BC/Kendime%20Yaz%C4%B1lar/Kendime%20Yaz%C4%B1lar%202024/t%C3%BCrkiye%20n%C3%BCfusunun%20yap%C4%B1s%C4%B1%20de%C4%9Fi%C5%9Fiyor.docx#_ednref1" name="_edn1" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt; line-height: 17.12px;">[i]</span></span></span></a> Ortalama ile ortanca arasında fark vardır: Ortanca; veriler küçükten büyüğe doğru alt alta sıralandığında tam ortada yer alan değeri gösterir. Ortalama ise bütün veriler toplanıp veri sayısına bölünerek elde edilen sayıdır. Her bir gruptaki veri sayısı çok fazlaysa ortalama ile ortanca birbirine yakın sayılar çıkar.</p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><br /></p></div></div></div><div style="mso-element: endnote-list;"><div id="edn1" style="mso-element: endnote;">
</div>
</div>Mahfi Eğilmezhttp://www.blogger.com/profile/13789214803163419552noreply@blogger.com101tag:blogger.com,1999:blog-2709216080693648313.post-20973747302732002062024-02-05T16:15:00.002+03:002024-02-05T16:15:45.827+03:00Kitaplar ve Yorumlar 1, 2024<p style="text-align: justify;"><b>Ha-Joon Chang, Tadında Ekonomi (Çeviren: Gökçe Çakmak), Domingo
Yayınları, 2023</b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Chang’den harika bir kitap.
Bölümler masal ve öykü tadında başlıyor çok tuhaf ilişkileri ortaya koyuyor ve sonra
her birini sonuca bağlıyor. Bamya, hindistan cevizi gibi bir takım yiyeceklerin
ekonomiyle ve kapitalizmle ilişkilerini kuruyor ve bunları yaparken okuyucuyu
hiç yormadan, üzmeden, sıkmadan yapıyor. Ekonomiyle hiç ilgisi olmayanların
bile pek çok ders çıkaracağı gerçek bir başyapıt.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">Thomas Piketty, Kapital ve İdeoloji (Çeviren: Hande Koçak), T. İş
Bankası Yayınları, 2023<o:p></o:p></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Piketty’nin Kapital kitabıyla
ilgili yorumlarımı bu blogda 2014 yılında (henüz Türkçe çevirisi yokken)
paylaşmıştım (<a href="https://www.mahfiegilmez.com/2014/05/okudugum-kitaplar.html">https://www.mahfiegilmez.com/2014/05/okudugum-kitaplar.html</a>.)
Kapital’in devamı niteliğindeki bu kitabında da Piketty, ilk kitabında olduğu
gibi eşitlik ve eşitsizlik üzerine inceleme ve çalışmalarının sonuçlarını ve
buna dayanarak neoklasik ekonomi modeline yönelttiği eleştirileri sıralıyor,
ülkelerin ekonomik ve sosyal durumlarını karşılaştırıyor, eksikleri ve
yanlışları kendi çözüm önerileriyle birlikte ortaya koyuyor. <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>İlkinde olduğu gibi burada da eşitsizliklerin
düzeltilmesi konusunda vergilemenin etkinliğine ağırlık veriyor. Ne var ki
toplanan vergilerin iyi kullanılmadığı hallerde neler yaşandığını belki bizim
gibi ahbap çavuş kapitalizmine dayalı yerlerde fazlaca bulunmadığı için tam
olarak bilmiyor. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Piketty’nin kitabı önemli bir
kitap, dünyada da ilki gibi yankı uyandırmış bulunuyor. Bununla birlikte ilk
kitabı için de düşündüğüm şeyin bu kitabı için de geçerli olduğunu düşünüyorum:
Çok uzun yazıyor. Bin sayfaya yakın bu kitapta ortaya konan düşünceler bence
çok daha kısa şekilde yazılabilirdi.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">Enver Güney, Tarih Tesadüfleri Sever, Gece Kitaplığı, 2022</b><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Enver Güney, kamu kesiminde Maliye’de
ve Hazine’de ve özel kesimde çeşitli kuruluşlarda üst düzey görevlerde bulunmuş
bir yazar. T24’de makaleler yazıyor. Yazarın geçmişine bakıldığında, doğal
olarak, yazdığı yazıların ekonomi, finans, bürokrasi, işletme ağırlıklı olması
beklentisi doğuyor ama yazdıklarını okuyunca tarihi olayların arkasında yatan
gerçekleri ortaya koymaya yönelik analizlerle karşı karşıya olduğunu
görüyorsunuz. Yüzeysel olarak bildiğimiz ya da bildiğimizi sandığımız pek çok
olayın arkasındaki son derecede ilginç bazı gerçekleri, birbirleriyle bağlayarak anlatıyor yazar bu kitabında. Bu ilginç ve değişik kitabı okuyunca
bana hak vereceksiniz. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">Sina Akşin, Kısa Türkiye Tarihi, T. İş Bankası Yayınları, 32. Basım,
2023<o:p></o:p></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Sina Akşin Hocanın Kısa Türkiye
Tarihi, harika bir rehber kitap. Türkiye tarihini bilenler, üzerinde çalışanlar
için hem bir hatırlama kitabı hem de bazı konuları birbiriyle ilişkilendirmede
yol gösterici bir kitap. Bu konuda fazla bilgisi olmayan ama merak edenler için
ise olayları ve ilişkileri hızlıca öğrenmek için son derecede yararlı öz bir
eser. Akşin’in özellikle olaylar ve ilişkiler arasındaki bağlantıları analiz
edip ortaya koyması çok öğretici. Kitabı, Türkiye tarihini merak eden herkese
öneriyorum.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">Hulusi Turgut (derleyen), Kılıç Ali’nin Anıları, T. İş Bankası
Yayınları, 27. Basım, 2023<o:p></o:p></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Kılıç Ali, Atatürk’ün en yakın
arkadaşlarından birisi. Aslında Enver Paşa ile birlikte Turan peşinde
Azerbaycan’a gidecekken Celal Bayar’ın önerisi üzerine Anadolu’da Mustafa Kemal
Paşanın yanına gidip Kurtuluş Savaşında görev almış. Ondan sonra da hep
Atatürk’ün yanında bulunmuş, onun düşüncelerini desteklemiş ve pek çok konuda
sırdaşı olmuş, İstiklâl Mahkemesi üyeliği yapmış. Anıları son derecede önemli
ve en azından benim bilmediğim bazı konulara ışık tutuyor. Kitabın dili de ağır
değil, adeta bir roman gibi son derecede rahat okunuyor. <o:p></o:p></p>Mahfi Eğilmezhttp://www.blogger.com/profile/13789214803163419552noreply@blogger.com62tag:blogger.com,1999:blog-2709216080693648313.post-36819420435701947192024-02-02T13:13:00.003+03:002024-02-02T13:19:32.546+03:00Öngörülebilirlik ve Belirsizlik <p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Öngörülebilirlik, gelecekte ortaya
çıkabilecek gelişmeleri tahmin edebilme yeteneğini ifade eder. Hukuk ve ekonomi
başta olmak üzere yaşamın bütün alanlarında doğru kararlar almak için en önemli
unsurdur. Öngörülebilirliğin olduğu bir ortamda insanlar gelecek planlarını
rahatlıkla yapabilirler ve ona göre davranırlar. Bu ortamdaki davranışlar, telaş,
korku, panik etkisi altında kalmaz. <o:p></o:p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Öngörülebilirliğin tersi belirsizliktir.
Belirsizlik, olayların gerçekleşme olasılığının bilinmediği durumu ortaya
koyan bir kavramdır. Stanley Budner, belirsizliğin üç nedeni olabileceğini
vurguluyor: (1) İpucu olmayan yeni bir durum söz konusu olabilir. (2) İpuçlarının
sayısı birden çok olduğu için ortada çelişkili bir durum söz konusu olabilir.
(3) Farklı ipuçlarından farklı bilgiler edinildiği için ortaya çelişkili bir
durum çıkmış olabilir.<a href="file:///C:/Users/mahfi/OneDrive/Masa%C3%BCst%C3%BC/Yaz%C4%B1%20Haz%C4%B1rl%C4%B1klar%C4%B1/%C3%B6ng%C3%B6r%C3%BClebilirlik.docx#_edn1" name="_ednref1" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><!--[if !supportFootnotes]--><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: TR; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin;">[i]</span></span><!--[endif]--></span></a>
Belirsizlik ortamlarında insanlar telaş, korku ve panik etkisi altında hareket
ederler. Belirsizlik egemen olmuşsa insanlar geleceklerinin nasıl olacağını,
neye göre yargılanacaklarını, yatırımlarını hangi çerçeveye göre yapacaklarını
bilemez hale gelirler. <o:p></o:p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Savaş ve doğal afetleri bir yana
bırakırsak belirsizliğe yol açan başlıca olgular arasında; hukuki yapının olumsuz
yönde değişmesi, enflasyon artışı ve benzer olumsuz ekonomik gelişmelerin
ortaya çıkması gibi nedenler yer alır. Yüksek olan ve yükselme eğilimi içinde
bulunan enflasyon ortamında kimse bir sonraki aşamada fiyatların nereye
varacağını tahmin edemez hale gelir. Böyle bir ortamda üreticiler ve satıcılar
mallarının fiyatlarını öngörülemeyen geleceği de kapsayacak şekilde enflasyonun
üzerinde tutarak belirlerken (greedflasyon davranışı) tüketiciler de gelecekte fiyatların
nereye varacağını öngöremedikleri için stoklama eğilimine göre hareket ederler (stoklama
davranışı.) Her iki davranış da sonuçta enflasyonun daha da yükselmesini
getirir. Bu aşamada kuyruğunu kovalayan kedi yavrusunda olduğu gibi bir kısır
döngü içine girilir, enflasyon yükseldikçe greedflasyon ve stoklama
davranışları artar, bunlar arttıkça da enflasyon yükselir. <o:p></o:p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Vergileme açısından öngörülebilirlik;
vergi mükelleflerinin vergilendirme konusundaki düzenlemeleri önceden bilmeleri
ya da tahmin edebilmeleri halidir. Yılın ortasında hiç beklenmedik biçimde aynı
konudan ikinci kez vergi alınması bütün planları, programları bozabilir.
Geleceğe dönük programını ve yatırım planını belirli bir vergi yükünü
hesaplayarak yapmış olan bir yatırımcının vergi yükünde ortaya çıkacak bir
artışla karşılaşması her şeyi alt üst eder. Bu tür olayların tekrarlanması,
daha da kötüsü örneğin geriye dönük vergi salınması, yatırımların
ertelenmesine, hatta iptal edilmesine yol açarak ekonomiye zarar verir. <o:p></o:p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Bir toplumda ekonomi de dâhil
olmak üzere, her şeyin temeli hukuki öngörülebilirlik üzerine kuruludur. Hukukun
üstünlüğünün varlığı o toplumun geleceği, kendisini güvende hissetmesi
açısından çok önemlidir. Ama en az bunun kadar önemli olan şey mevcut durumun
öngörülemez biçimde değiştirilmeyeceğine ilişkin beklentidir. Bir toplumda
hukukun üstünlüğü olmayabilir. Bu iyi bir şey değildir kuşkusuz ama bilenen bir
şeydir. İnsanlar o bilinen duruma göre davranmaya yönelirler. Bunu uzak doğu
ülkelerinin birçoğunda görebiliyoruz. Hukuka saygı konusunda batılı ülkeler
kadar ileri durumda olmasalar da uzun süredir içinde bulundukları durum
değişmediği için yabancı yatırımcılar onları böyle kabul etmiş ve ona göre
oralara yatırım yapmaya yönelmişlerdir. Bu tür ülkelerde hukukun üstünlüğünün
sağlanmasına yönelik adımlar çok daha iyi sonuçlara yol açar. Bunu da Balkan
ülkelerinin Avrupa Birliği üyeliğine girmeleri sonrasındaki durumlarından net
bir biçimde görebiliyoruz. Buna karşılık hukuka saygı konusunda iyi kötü bir
yerde olan bir ülkenin buradan geriye gitmeye başlaması belirsizlik artışı
yaratır ve ülke riskini yükseltir. Ülke riski genellikle reyting kuruluşlarının
verdiği kredi notu ve CDS primi denilen bir risk primiyle ölçülüyor. Reyting
kuruluşlarının notları yılda bir veya iki kez revize edildiği için güncel
durumu yansıtmaktan uzaktır, buna karşılık CDS primi her an değişen ve piyasada
arz ve talebe göre belirlenen bir prim olduğu için çok daha fazla itibar edilen
bir kriter konumundadır. Türkiye’nin bugünlerde CDS primi, tehlike eşiği ya da
aşırı risk denilen 300 baz puanın üzerinde (330’larda) bulunuyor. <o:p></o:p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Öngörülebilirliğin azalması, belirsizliğin
artması satıcıların çok daha fazla kazanmasını sağlayabilir. Özellikle
enflasyonun yükseldiği ve tüketicilerin stoklama eğilimine girdiği belirsizlik
ortamlarında fiyatları, maliyetlere gelen artışların da üzerinde artırmak daha
kolaydır. Buna karşılık gerçekten iş yapmak, yatırım yapmak, bir yandan para
kazanırken bir yandan da ülkesine katkıda bulunmak isteyen uzun vadeli düşünen yatırımcı
ve girişimciler bu ortamdan mutlu olmazlar. Bugün çok para kazanmak yerine uzun
vadede kazanıp geleceği öngörebilmeyi tercih ederler. Çünkü bugünkü durumun
sürdürülemez olduğunu, bir gün gelip bu kazançları kaybedecek ortamla karşı
karşıya kalacaklarını bilirler. <o:p></o:p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Hukukun öngörülemez olduğu bir
ortamda hiçbir şey belirli değildir. Böyle bir ortamda en iyiler daha iyi
konumdaki ülkelere giderler. Ülke, önce üretim kaynaklarını sonra insan
kaynaklarını kaybeder. <o:p></o:p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Bir ülkenin belirsizlik
illetinden kurtulup öngörülebilir konuma geçebilmesi için iki şeye ihtiyacı
vardır: Hukukun üstünlüğü ve bilimin yol göstericiliği. <o:p></o:p></p><p style="text-align: justify;">
</p><div><!--[if !supportEndnotes]--><br clear="all" />
<hr align="left" size="1" width="33%" />
<!--[endif]-->
<div id="edn1">
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><a href="file:///C:/Users/mahfi/OneDrive/Masa%C3%BCst%C3%BC/Yaz%C4%B1%20Haz%C4%B1rl%C4%B1klar%C4%B1/%C3%B6ng%C3%B6r%C3%BClebilirlik.docx#_ednref1" name="_edn1" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 10.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"><!--[if !supportFootnotes]--><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 10.0pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: TR; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: AR-SA; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin;">[i]</span></span><!--[endif]--></span></span></a><span style="font-size: 10.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-font-size: 11.0pt;"> </span><span style="font-size: 10.0pt; line-height: 107%; mso-bidi-font-size: 11.0pt;">Budner, S. “Intolerance of Ambiguity as a Personality Variable”,
Journal of Personality, 30, ss. 29 – 50, 1962<o:p></o:p></span></p>
<p class="MsoEndnoteText" style="text-align: justify;"><o:p> </o:p></p>
</div>
</div><div style="mso-element: endnote-list;"><div id="edn1" style="mso-element: endnote;">
</div>
</div>Mahfi Eğilmezhttp://www.blogger.com/profile/13789214803163419552noreply@blogger.com124tag:blogger.com,1999:blog-2709216080693648313.post-85686400619860481352024-01-29T16:28:00.003+03:002024-01-30T09:31:28.457+03:00Orta Sınıf Yok Oluyor<p style="text-align: justify;">Bu blogda yayınlanan 6 Mayıs 2023
tarihli yazımda 2021 yılına ilişkin gelir dağılımı verilerini ele almış, gelir dağılımının
hızla bozulduğuna değinmiş ve yazımı “2022 yılsonunda enflasyonun yüzde
64,27’ye ulaştığı dikkate alınırsa asıl bozulmanın 2022 verileri açıklandığında
ortaya çıkacağını söyleyebiliriz” diye bitirmiştim.</p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">TÜİK, bir önceki takvim yılı olan
2022 yılını referans alan gelir dağılımı istatistiklerinin hesaplandığı Gelir
ve Yaşam Koşulları Araştırması 2023 yılı sonuçlarını açıkladı. Bu sonuçları
2021 yılı sonuçlarıyla karşılaştırmalı olarak aşağıdaki tablolarda sunuyorum
(TÜİK Gelir Dağılımı İstatistikleri 2023 ve 2022 Haber Bültenlerindeki veriler
ve TÜİK GSYH ve Nüfus verileri esas alınarak tarafımdan hazırlanmıştır):<o:p></o:p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEgOuIY3YfQ8G9SkU8lYyyB1O8c9V02-vgR9wqDPfO3FnCgYBscQSG_nvKAoK-mxQzCK-CVWTpvrNXUgGfL8sQCFYMfPVaqxsU0HJLR4qf1_Z7QZ4LXxaC9gEFRVi635fN8q3G1oL_JHc4YqFGqbur8qxWSuEVxsGAXEI4TGpmJ4izeemjDolaOczJ2rztU" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="" data-original-height="454" data-original-width="613" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEgOuIY3YfQ8G9SkU8lYyyB1O8c9V02-vgR9wqDPfO3FnCgYBscQSG_nvKAoK-mxQzCK-CVWTpvrNXUgGfL8sQCFYMfPVaqxsU0HJLR4qf1_Z7QZ4LXxaC9gEFRVi635fN8q3G1oL_JHc4YqFGqbur8qxWSuEVxsGAXEI4TGpmJ4izeemjDolaOczJ2rztU=s16000" /></a></div><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Kişisel gelir dağılımının
eşitlik/eşitsizliğini ölçmekte kullandığımız iki ölçü var: İlki sıfır ile bir
arasında değişen ve sıfıra yaklaştıkça eşitliğin, bire yaklaştıkça eşitsizliğin
arttığını gösteren Gini Katsayısı. Tablolara göre 2021 yılında 0,415 olan Gini
Katsayısı 2022 yılında 0,433’e yükselmiş bulunuyor. Buna göre gelir dağılımı
2022’de 2021’e göre daha da bozulmuş. İkincisi gelirden en yüksek payı alan
yüzde 20’lik nüfus grubunun elde ettiği gelir ile gelirden en düşük payı alan
yüzde 20’lik nüfus grubunun elde ettiği gelir arasındaki farkı gösteren P80/P20
Oranı. P80/P20 Oranı 2022’de 2021’e göre daha da yükselmiş (fark 8 kattan 8,44
kata çıkmış) bir başka ifadeyle en fazla gelir elde edenlerle en az gelir elde
edenler arasındaki fark açılmış görünüyor. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Üstteki tablonun son sütunu iki
yılı karşılaştırmaya ayrılmış durumdadır. 2022 yılında bütün gelir gruplarının
gelirlerinde 2021 yılına göre artışlar olmasına karşılık asıl büyük artış en
yüksek gelir elde eden grupta yaşanmış görünüyor (yüzde 15,7.) <o:p></o:p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><o:p></o:p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">GSYH’nin nasıl paylaşıldığına
daha yakından bakmak için aşağıdaki tabloya göz atmamız gerekecek (Kaynak: TÜİK
Gelir Dağılımı İstatistikleri 2023 Haber Bülteni): </p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEgCf36Di0-_Q1jBCoRgKOdyflmQdn8XSo_J0Ta8xmbbro4jIZzLiF42VzglfInqM3jNUjs2Zn1sgDKA-BkmxaAXPH35ixcoytc06X0LeCwbbewKceaDRkxdlW3h47ABsljOLiqAOt3lGmKDNQyIxEWSkgzN4k7-YcHL0wyHarp7qNe1Y2Ubxc--mB2LEcY" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="" data-original-height="92" data-original-width="541" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEgCf36Di0-_Q1jBCoRgKOdyflmQdn8XSo_J0Ta8xmbbro4jIZzLiF42VzglfInqM3jNUjs2Zn1sgDKA-BkmxaAXPH35ixcoytc06X0LeCwbbewKceaDRkxdlW3h47ABsljOLiqAOt3lGmKDNQyIxEWSkgzN4k7-YcHL0wyHarp7qNe1Y2Ubxc--mB2LEcY=s16000" /></a></div><p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Buna göre nüfusun en yüksek gelir
elde eden yüzde 20’lik grubu ülkenin toplam gelirinin (GSYH) yüzde 49,7’sini
alırken geri kalan nüfus (toplam nüfusun yüzde 80’i) toplam gelirin yüzde
50,3’ünü alıyor. Bu paylaşım da yıldan yıla bozuluyor ve en varlıklı kesim
giderek daha fazla zenginleşiyor.<o:p></o:p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"></div><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: justify;">Gelir dağılımında yaşanan bu
bozulmanın en temel nedeni 2021 Eylül ayından başlayarak 2023’ün ortasına kadar
süren faiz düşürme politikasıdır. Bu politikanın enflasyonda yarattığı büyük
sıçrama gelir dağılımını bozmuştur. Bozulmanın 2023 yılında da devam ettiğini
tahmin ediyoruz. Gelir dağılımındaki bu ciddi bozulma çevremizden
gözlemlediğimiz orta sınıfın giderek yok olması olgusuyla örtüşmektedir. Orta
sınıf olarak değerlendirilebilecek olan ikinci ve üçüncü yüzde 20’lik gelir
grubunun gelirinde ortalamanın çok altındaki artışlar bu gözlemimizi doğrular
niteliktedir. <span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></div><p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><o:p></o:p></p><br /><p></p>Mahfi Eğilmezhttp://www.blogger.com/profile/13789214803163419552noreply@blogger.com157tag:blogger.com,1999:blog-2709216080693648313.post-72646497708899108452024-01-25T15:44:00.001+03:002024-01-25T15:47:15.936+03:00Enflasyon Rehberi<p style="text-align: justify;"></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">ENFLASYON TANIMI<o:p></o:p></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">İngilizcede şişme, şişirme
anlamına gelen enflasyon, ekonomide, fiyatlar genel düzeyinin sürekli olarak
artmasını ifade ediyor. Çeşitli mal ve hizmetlerin fiyatlarının, aile
bütçelerinde yer alan kullanım ağırlıklarına göre dâhil edildiği bir sepetin
aylar itibarıyla değerindeki değişimle ölçülür. Bu sepete endeks denir.
Endeksin genel düzeyinin sürekli olarak artmasına enflasyon denir. Bir başka
tanıma göre paranın satın alma gücünün belirli bir dönemde düşmesine enflasyon
denir<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">NEDENLERİNE GÖRE ENFLASYON ÇEŞİTLERİ<o:p></o:p></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">Talep enflasyonu (demand pull inflation): </b>Bir ekonomide para
arzındaki (belirli bir anda ekonomide mevcut para stokunun düzeyi) artış
oranının ekonomik büyümeyi aşması halidir. Bu durumda, ekonomide üretilen ve
ithal edilen mal ve hizmetlere yönelik talep, ekonominin üretim ve ithalat
hacminden (arzdan) hızlı artar ve fiyatlar yükselir. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">Maliyet enflasyonu ya da arz enflasyonu (cost push inflation):</b> Üretim
sürecinde kullanılan faktör (emek, sermaye, doğal kaynaklar, girişimcilik) ve
girdilerin (hammadde, ara malı, mamul madde) maliyetlerindeki (ücret, faiz,
rant, kâr) artışların fiyatlara yansımasıyla oluşan enflasyon çeşididir. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">İthal edilmiş enflasyon (imported inflation):</b> Üretim sürecinde
önemli oranda ithal üretim faktörleri (özellikle dış borçlanma şeklinde
sermaye) veya girdi (petrol, doğal gaz, makine vb.) kullanan ekonomilerde,
ithal faktör ve girdi fiyatlarında ortaya çıkan artışların önce üretim
maliyetlerini sonra da satış fiyatlarını etkilemesi sonucu ortaya çıkan
enflasyon türüdür. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">Enflasyon ataleti ya da yerleşik enflasyon (inflation inertia):</b> İnsanların
mevcut durumlarını sürdürebilmek için fiyatlarını, ücretlerini ya da sundukları
mal veya hizmetten elde ettikleri bedelleri geçmişte oluşmuş enflasyon
oranlarına göre arttırmaya yönelmeleriyle ortaya çıkar. İnsanları geçmişteki
enflasyon yerine beklenen enflasyona göre tavır almaya itmenin zorluğu
nedeniyle buna enflasyon ataleti (hareketsizliği) deniyor.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">Yapısal enflasyon (structural inflation):</b> Tarımda olumsuz iklim
etkileri, ulaştırma sorunları, döviz sorunları gibi darboğazların yarattığı arz
eksikleri kaynaklı enflasyon türüne bu ad veriliyor. Bu, ayrı bir kategori
olarak değerlendirilebildiği gibi arz enflasyonunun altında da ele
alınabiliyor.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">ORANLARINA GÖRE ENFLASYON ÇEŞİTLERİ<o:p></o:p></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">Sürünen enflasyon;</b> ılımlı veya yumuşak enflasyon da denilen bu
enflasyon türü yıllık yüzde 2 - 3’ün altındaki enflasyonu tanımlamak için
kullanılan bir ifadedir.<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Sürünen
enflasyon uzun süre devam ederse <b style="mso-bidi-font-weight: normal;">kronik
enflasyon</b> olarak anılmaya başlanır.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">Yürüyen enflasyon;</b> yıllık enflasyon oranının yüzde 3 ile yüzde 10
arasında, tek haneli olarak devam etmesine yürüyen ya da tırıs giden enflasyon
deniyor. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">Dörtnala enflasyon;</b> yıllık enflasyonun iki ya da üç haneli oranlara
çıkması halini ifade eder. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">Hiperenflasyon;</b> yıllık enflasyon oranının yüzde 500’ü (bazı
iktisatçılara göre yüzde 1000’i aşması) halinde hiperenflasyon söz konusu olur.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">ENFLASYONUN TETİKLEDİĞİ ENFLASYON TÜRLERİ<o:p></o:p></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">Skimpflasyon: </b>İngilizcede eksik anlamına gelen skimp sözcüğüyle enflasyonun
birleştirilmesinden doğan skimpflasyon; ürünün içeriğinin değiştirilmesi,
kalitesinin düşürülmesi sonucu ortaya çıkan daha düşük değerdeki bir malın aynı
fiyatla satılması olgusudur. Bu yolla fiyat değişmemiş ve enflasyona etki
etmemiş gibi görünür oysa gerçekte fiyat artmış olur. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">Shrinkflasyon: </b>İngilizcede küçülme, büzülme anlamına gelen shrink
sözcüğüyle enflasyonun birleştirilmesinden doğan shrinkflasyon; ürünün fiyatı
aynı kaldığı halde boyut, ağırlık ya da hacminde ortaya çıkan düşüşü ifade eden
bir terimdir. Bu şekilde fiyat değişmez ve enflasyona etki etmez göründüğü
halde gerçekte ortada bir enflasyonist değişim söz konusudur. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">Greedflasyon:</b> İngilizcede açgözlü anlamına gelen greed sözcüğüyle
enflasyonun birleştirilmesinden doğmuş bir terim olan greedflasyon; yüksek
enflasyonun yarattığı ortamdan yararlanarak mal ve hizmetlerin satış
fiyatlarını enflasyonun da üzerinde artırma eylemini tanımlıyor.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">Karaborsa enflasyonu: </b>Satıcıların, kamu kesimi eliyle belirlenen fiyatları
beğenmeyerek malları tezgâh altından daha yüksek fiyatlarla piyasaya sürmesi
nedeniyle fiyatlarda ortaya çıkan ve devam eden artışlar bu kategoriye girer.
Bu durumda piyasada ikili fiyat oluşur: (1) Kamu kesiminin belirlediği resmi
fiyat, (2) Karaborsa fiyatı. Kamu istatistik kurumu fiyatları piyasadan
derlediği için enflasyonu açıklanan fiyatlara göre düşük hesaplar ama gerçekte
enflasyon, karaborsa fiyatlarıyla yaşanır. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">FARKLI ÖLÇÜMLERE GÖRE FARKLI SONUÇLAR <o:p></o:p></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">Tüketici fiyatlarına göre enflasyon</b>: Bir sepete dâhil edilmiş olan
mal ve hizmetlerin tüketiciye nihai satış fiyatlarını ve tüketici
bütçelerindeki ağırlıklarını esas alarak oluşturulmuş bir endekse göre
hesaplanan enflasyondur. Türkiye’de bu endeks TÜİK tarafından her ay açıklanan
TÜFE endeksidir.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">Üretici fiyatlarına göre enflasyon:</b> Bir sepete dâhil edilmiş olan
mal ve hizmetlerin üretim aşamasındaki (KDV gibi satış vergileri hariç)
fiyatlarının yer aldığı sepete göre oluşturulan endeks ile belirlenen
enflasyondur. Türkiye’de bu endeks TÜİK tarafından her ay ÜFE adı altında
açıklanan endekstir. <span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">Çekirdek enflasyon (core inflation):</b> Çekirdek enflasyon (özel TÜFE
göstergeleri) adı altında belirli mal ve hizmetleri kapsayacak şekilde TÜİK
tarafından hesaplanıp açıklanan daraltılmış TÜFE endekslerine dayalı
göstergelerdir. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">Hissedilen enflasyon (inflation perception):</b> Kamu istatistik
kurumları ya da çeşitli kuruluşlar tarafından yapılan anketlere dayanılarak
halkın hissettiğini ifade ettiği enflasyon oranıdır.<span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">ENFLASYONU YÜKSELTEN BAŞLICA HATALAR <o:p></o:p></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Savaş, doğal afetler, kıtlık,
tarımda hava koşullarına bağlı üretim düşüşleri, ihracat yapılan ülkelerin
ithalatı durdurması ya da ülkeye karşı ekonomik ambargo uygulanması gibi dış
dünya kaynaklı olumsuzluklar dışında enflasyonu yükselten nedenler genellikle
yanlış politikalar izlenmesinden kaynaklanır. </p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">Yanlış para politikası izlenmesi<o:p></o:p></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Piyasadaki para arzı, mal ve
hizmet arzından fazlaysa yani fazla para basılıp piyasaya sürülmüşse bu fazla
para talep enflasyona yol açar. Merkez bankasının faiz politikası tasarruflara
enflasyonun altında faiz verilmesine neden olmuşsa (negatif reel faiz) bu durum
tüketimin artmasına, o da fiyatların artmasına ve dolayısıyla enflasyonun
yükselmesi sonucunu getirir. <span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">Yanlış maliye politikası izlenmesi<o:p></o:p></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Kamu harcamalarının artması,
bütçe açıklarının yükselmesi piyasada harcamaların artmasına ve dolayısıyla talep
enflasyona neden olur. Bir ülkede toplanan vergiler gelir vergisi, kurumlar
vergisi gibi kazanç üzerinden alınan vergilerden ziyade KDV, ÖTV gibi mal ve
hizmetlerin satışı üzerinden alınan dolaylı vergilere dayanıyorsa bu vergilerin
artırılması malların maliyetini ve o yolla fiyatları yükselteceği için maliyet
enflasyonuna yol açar. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">Çelişkili ekonomi politikası izlenmesi<o:p></o:p></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Enflasyonu önlemek için, faizler
yükseltilir, zorunlu karşılıklar artırılır bir başka ifadeyle sıkı para
politikası izlenirken kamu harcamaları artırılır, vergiler düşürülürse bir
başka ifadeyle gevşek maliye politikası izlenirse ortaya ekonomi politikası
çelişkisi çıkar ve bu çelişki enflasyonun yükselmesine yol açar.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">TÜRKİYE’DEKİ DURUM<o:p></o:p></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Türkiye’de bugün itibarıyla hem
talep hem de maliyet enflasyonu vardır. Maliyet enflasyonun bir bölümü ithal
malları fiyatlarının hem dışarıda artması hem de kurdaki artış nedeniyle
yükselmesi sonucu ithal edilmiş enflasyon kapsamındadır.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Türkiye’deki enflasyon, iki
haneli olduğu için (Aralık 2023 itibarıyla yüzde 64,8) dörtnala enflasyon
türünün tipik örneğidir. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Türkiye’de skimpflasyon,
shrinkflasyon ve greedflasyon türlerinin hepsi mevcuttur. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Hissedilen enflasyon, açıklanan
enflasyonun iki katıdır. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Türkiye, 2023 yılı başında
yaşadığı ağır depremden olumsuz biçimde etkilenmenin dışında enflasyonu
yükselten hataların tamamını yapmış durumdadır. Para politikasında kısmen
hatadan dönmüş olmakla birlikte maliye politikasında hata yapmaya ve iki
politika arasında çelişkiler yaratmaya devm etmektedir. <o:p></o:p></p><br /><p></p>Mahfi Eğilmezhttp://www.blogger.com/profile/13789214803163419552noreply@blogger.com119tag:blogger.com,1999:blog-2709216080693648313.post-6072569585971447962024-01-22T20:38:00.010+03:002024-01-24T13:52:24.484+03:00Enflasyonla İlgili Tartışmalar<p style="text-align: justify;"></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Enflasyon, günümüzde bütün
dünyada tehdit oluşturuyor. Gelişmiş ülkelerde enflasyon daha düşük olsa da
(ortalama yüzde 4 dolayında) onların alıştığı yüzde 2 dolayındaki enflasyona
göre yüksek olarak kabul ediliyor. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Enflasyon; genel fiyat düzeyinin
sürekli olarak yükselmesi olarak tanımlanıyor. Genel fiyat düzeyi mümkün
olabilecek kadar çok sayıda mal ve hizmeti kapsayan bir ürün sepetiyle temsil
ediliyor. Bu sepete giren her mal ve hizmetin aile bütçelerinde tuttuğu ağırlık
bu sepet oluşturulurken dikkate alınıyor ve böylece bir endeks oluşturuluyor.
Bu endekse bir başlangıç yılı belirleniyor ve o yıl 100 olarak tanımlanıyor.
Sonra gelen her ayda endekste oluşan değişime göre fiyatlar gelen düzeyinin ne
kadar yükseldiği ortaya konuyor. Örneğin t yılının son ayı 100 kabul edilmiş ve
t+1 yılının ilk ayında endeks 101 çıkmışsa t+1 yılı Ocak ayında enflasyon yüzde 1 olmuş demektir.<span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Enflasyon ataleti (inflation
inertia) enflasyonun düşürülmesi konusunda alınan önlemlere karşın,
enflasyon oranının belirli bir düzeyin altına indirilememesi durumunu tanımlar.
Enflasyonu düşürmeye yönelik uygulanan politikalara karşın, iktisadi karar
birimlerinin geçmiş dönem enflasyon beklentilerini sürdürmeleri nedeniyle,
enflasyon oranının düşmeye direnç göstermesi, dolayısıyla yapışkan hale gelir.
Türkiye’de 1970’lerin sonu ile 2001 krizi arasında yaşanan enflasyon, enflasyon
ataletinin tipik örneğidir. O dönemde yıllık ortalama enflasyon yüzde 62
olmuştu. Bu tür enflasyonu çözebilmenin yolu insanların geleceğe olumlu
bakmasını sağlayacak önlemleri yaşama geçirmektir. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Enflasyon katılığı ya da ataleti
denilen olguyu kırabilmenin tek yolu geleceğe ilişkin olumlu beklentiler
yaratabilmekten geçer. Bu da bizi yapısal reformları yapmaya götürür. Başka
türlü geleceğe ilişkin olumlu beklenti yaratmak pek mümkün değildir. Türkiye
2001 krizi sonrasında bazı yapısal reformları yaşama geçirmiş ve Avrupa Birliği
ile tam üyelik müzakeresine başlayarak beklentileri olumlu hale getirmeyi
başarmış ve enflasyon ataleti kırarak enflasyonu yüzde 6’lara kadar
düşürebilmişti. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Günümüzde bütün dünyada farklı
enflasyon görünümleri ortaya çıkmaya başladı. Bu gelişme enflasyonla mücadeleyi
daha da olumsuz etkileyecek gibi görünüyor. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Bu farklı görünümlerden birisi skimpflasyon
denilen ve ürünün içeriğinin değiştirilmesi, kalitesinin düşürülmesi sonucu
ortaya çıkan daha düşük değerdeki bir malın aynı fiyatla satılması olgusudur.
Bu yolla fiyat değişmemiş ve enflasyona etki etmemiş gibi görünür oysa gerçek
böyle değildir. Tereyağının kilosu 600 TL iken satışlarının düşmesinden endişe
ederek yüksek enflasyonun etkisini tüketiciye yansıtamayan üretici 900 gram
tereyağına kilosu 100 TL olan margarinden 100 gram katarak bu karışımı kilosu
600 TL’ye ve tereyağı başlığı altında satıyor olsun. Bu durumda bu yeni ürünün
gerçek fiyatı 550 TL/Kilo olması gerekirken 600 TL/Kilodan satıldığında üretici
buradan 50 TL fazla kazanç sağlamış olur. Tüketici ise tereyağı aldığını
düşünerek aslında margarin katılmış bir tereyağına eski tereyağı fiyatını ödemiş
olur. Bu örnek, skimpflasyonun tipik örneğidir. Burada enflasyon hesabı yapılan
sepete bu mal ister paket olarak isterse gram olarak alınsın içeriği kontrol
edilip ayrıştırılmadığı sürece enflasyona olumsuz etki yapmaz. Fiyat hiç
değişmemiş gibi görünür oysa mal değişmiştir. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Bir başkası shrinkflasyon denilen
ve ürünün fiyatı aynı kaldığı halde boyut, ağırlık ya da hacminde ortaya çıkan
düşüşü ifade eden değişikliktir. Bu şekilde fiyat değişmez ve enflasyona etki
etmez göründüğü halde gerçekte ortada bir enflasyonist değişim söz konusudur. Ekmeğin
belediyece belirlenmiş 250 gram / 10 TL’lik standart bir fiyatı olduğunu düşünelim.
Bir fırın bu fiyatın, maliyetini tam olarak karşılamadığını düşünerek ürettiği ekmeğin
gramajını 225 grama düşürerek satmaya başlarsa burada aslında 9 TL’lik bir
ekmeği 10 TL’ye satarak 1 TL haksız kazanç elde etmiş olur. Ekmek eğer enflasyona sepetine adet olarak giriyorsa bu durum shrinkflasyonun
tipik örneğidir. Bu durumda ekmek fiyatı artmamış ve enflasyona etki etmemiş
görünse de gerçekte ekmek fiyatı artmıştır. Buna karşılık bu artış fiyat
değişmediği için enflasyona yansımaz. Eğer ekmek, enflasyon sepetine gram olarak alınıyorsa o zaman bu değişim enflasyona olumsuz etki yapar. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Skimpflasyon da shrinkflasyon da
hem malı üreten üreticinin hem de fiyatları derleyip enflasyon oranlarını
yayınlayan devletin işine gelir. Üreticiler, ortaya çıkan maliyet artışını
tüketiciye belli etmeden fiyata yansıtmış olurken devlet te enflasyonda ortaya
çıkacak artışı bu yolla gizlemiş oluyor. Hiç kuşkusuz her iki durumda da zarar
gören daha düşük miktar ya da daha kötü kalitedeki ürünü aynı fiyata alacak
olan tüketicilerdir.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Son günlerde bir de hissedilen
enflasyon çıktı ortaya. TÜİK’in bir iç çalışmasının basına yansıdığı şekliyle
hissedilen enflasyonun açıklanan enflasyonun iki katı olduğu hesaplanmış. Kim
ne derse desin bu hesap doğruysa bizi tam da ENAG’ın hesapladığı enflasyon
oranına götürür. Ki zaten vatandaşın yaşadığı, karşı karşıya kaldığı enflasyon
oranı da aşağı yukarı budur. Hissedilen enflasyonun sadece hissedilmediği tam
olarak yaşandığını görüyoruz. Onun için TÜİK’in TÜFE’deki mal ve hizmetlerin fiyatlarını hangi birimlerden hangi
günlerde derlediğini kalem kalem açıklaması gerekir. ENAG’ı verilerinin
dayanağını açıklamamakla suçlayabilmek için önce şeffaf olmak gerekir. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Özetle söylemek gerekirse
enflasyonla doğru mücadele edebilmek için önce gerçek enflasyonu kabul etmek ve
açıklamak sonra bunu düşürmeye yönelik para ve maliye politikasını yapısal
reform paketiyle birlikte yaşama geçirmek gerekir. Bunlar yapılmadan faizi artırmakla
ya da dolaylı vergileri yükseltmekle enflasyon düşürülemez. <o:p></o:p></p><br /><p></p>Mahfi Eğilmezhttp://www.blogger.com/profile/13789214803163419552noreply@blogger.com198tag:blogger.com,1999:blog-2709216080693648313.post-30753908287446947812024-01-18T13:49:00.002+03:002024-01-18T13:49:18.423+03:00Fayda Maliyet Analizi<p style="text-align: justify;">Ekonominin (ve finansın) temel
konularından birisi de fayda – maliyet analizidir. Genellikle bir yatırım
yapılması söz konusu olduğunda bu analize başvurulur. En basit tanımıyla yapılması
düşünülen bir yatırımın maliyetiyle o yatırımdan elde edilecek faydanın
ölçülmesi ve birbiriyle karşılaştırılması esasına dayanır. Diyelim ki iki yıl
sürecek bir yatırımla kendinize ait bir arsa üzerinde 100 milyon liraya mal
olacak bir üretim birimi kuracaksınız ve bu yatırım sonucunda ortaya çıkacak
üretim biriminden elde edeceğiniz ürünlerin satışından yılda 25 milyon lira kâr
elde edeceksiniz. Bu durumda yatırımınız (kuruluş için geçen iki yıl dâhil) 6
yılda kendini amorti etmiş olacak ve beşinci yıldan itibaren elde edeceğiniz
kâr size kalacak. Bu durumda bu yatırım ilk bakışta kazançlı görünür. Ne var ki
bu basit hesabı biraz derinleştirmek gerekir. Her şeyden önce maliyetlere size
ait olan arsanın kiraya verilmesi halinde ne kadar kira geliri getireceğini
katmak gerekir. Çünkü sonuçta o arsayı bu yatırımda kullanarak olası bir kira
gelirinden vazgeçmiş olursunuz. Ayrıca harcadığınız 100 milyon lirayı bankaya
yatırsaydınız ne kadar faiz geliri elde ederdiniz onu da işin içine katmak
gerekir.</p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Maliyeti ölçmek kolaydır.
Yukarıda değindiğimiz unsurlara vergileri, sigorta primlerini, işçilik
ücretlerini, üretimde kullanılacak hammadde ve ara madde bedellerini de katıp
hepsini yıllara göre yayılı olarak hesaplarsak karşımıza maliyet hesabı çıkar.
Buna karşılık faydayı ölçmek o kadar kolay değildir. Eğer maddi üretim yapacak
bir tesis projesi söz konusuysa bu tesisten elde edilecek üretim ve gelir bize
faydayı maddi olarak gösterir. Buna karşılık sosyal amaçlı yatırımlarda fayda
öyle kolay ölçülemez. Bir semte bir açık hava parkı ve çocuk parkı yapılacaksa
bu projenin maliyetini hesaplamak kolay olsa da faydasını maddi olarak ölçmek
mümkün olmaz. O parktan yararlanacak insanların, oyun oynayacak çocukların elde
edeceği fayda ya da semtin hava kirliliğini azaltacak ağaçların getireceği katkıyı
maddi olarak ölçmek ve maliyetle karşılaştırmak pek mümkün olmaz. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Zarar edeceği baştan bilinerek
yapılan yatırımlar da vardır. Örneğin ülkenin geri kalmış bölgelerine özel
kesimin, kâr elde edemeyeceği için üretim tesisi yapmaya yanaşmaması halinde
devletin buralara üretim tesisleri yaparak doğrudan işletmesi bu tür
yatırımlara örnek oluşturur. Devlet, bu yatırımından zarar eder ama bölge
insanlarına iş olanağı sağlayarak o bölgedeki insanların büyük şehirlere göç etmesini
önlemiş olur. Bu tür yatırımlar zarar ettiği için ilk bakışta ekonomik açıdan
irrasyonel gibi görünmekle birlikte aslında sosyal açıdan bambaşka yararlar
sağlayan yatırım örnekleridir. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Bir başka yatırım çeşidi kamuoyu
tarafından seçim yatırımı olarak adlandırılan bir yatırım türüdür. Bunlar daha çok
siyasal iktidarların seçim kazanmak, oy derlemek amacıyla fizibilite çalışmasına
bakmadan yaptıkları yatırımlardır. Türkiye’de bunların en tipik örneği bazı
illerimize yapılan havalimanlarıdır. Tümüyle bölgesel seçim kazanımları için
yapılmış olan bu havalimanlarının bazıları hiç kullanılmıyor bazıları ise yok
denecek kadar az sayıda yolcuya hizmet veriyor. <span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Özellikle kamu yatırımları ya da
işleri yapılırken asıl dikkat edilmesi gereken konu alternatif maliyet (tercih
maliyeti, vazgeçme maliyeti) denilen maliyet kavramıdır. Maliyet, muhasebe
açısından yapılan işin mal oluş bedelidir. Konu ekonomiye gelince ortaya bir de
alternatif maliyet çıkar. Bu kavramı en basit şekilde açıklamak için bir soru
sorabiliriz: Eğer bu işi yapmasaydık aynı maliyetle neler yapabilirdik? <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Yapımında hiçbir katkımız
olmayan, bize hiçbir katkısı olmayacak olan bir uzay gemisiyle bir Türk
astronotu, uzay gemisinin sahiplerine 55 milyon dolar ödeyerek uzaya
göndermekle neleri yapmaktan vaz geçtik sorusu alternatif maliyet kavramının iyi
bir örneğidir. Kimilerine göre bu bir seçim yatırımıdır kimilerine göre ise tipik
bir gösteriş yatırımıdır. Hangi kategoriye girerse girsin ülkeye hiçbir getiri sağlamayacak
bir maliyet yüklediği ve karşılığında yapılabilecek birçok fayda sağlayıcı
yatırımdan vazgeçildiği açıktır. <span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Benzer yatırım örnekleri Kuzey
Kore tarafından da bol bol yapılıyor. Komşusu Güney Kore, başta eğitime ve teknolojiye
yaptığı yatırımlar sonucu dünya markaları yaratır ve bunları bütün dünyaya
satarak gelişmiş ülkeler arasına girerken Kuzey Kore füzeler atıyor, askeri
sanayi yatırımları yapıyor, silahlar geliştiriyor. Kuzey Kore’nin kişi başına
geliri Güney Kore’nin otuzda biri düzeyinde: Halkı sefalet düzeyinde yaşıyor ama
uzaya füzeler atan başkanlarıyla gurur duyuyor. <o:p></o:p></p>Mahfi Eğilmezhttp://www.blogger.com/profile/13789214803163419552noreply@blogger.com150tag:blogger.com,1999:blog-2709216080693648313.post-115182762819680382024-01-15T16:29:00.003+03:002024-01-15T16:29:41.712+03:00Bir Bütçe Faciası<p><span style="text-align: justify;">2023 yılı bütçesi başlangıçta
659,4 milyar TL açık verecek şekilde onaylanmış ve yürürlüğe girmişti. Şubat
ayında yaşanan ve çok sayıda ili kapsayan büyük deprem faciasıyla ve 2023
ortasına kadar uygulanan yanlış ekonomi politikasıyla bu açığın tahmin edilen
miktarı aşacağı biliniyordu.</span></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><o:p></o:p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Durum aşağıdaki tabloda
özetlenmiştir (tablodaki verilerin kaynağı Hazine ve Maliye Bakanlığı sitesinde
yer alan bütçe raporlarıdır.)<o:p></o:p></p><p>
</p><div class="separator" style="clear: both; text-align: justify;"><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEgp2NLkt-DPhh0KjhJ4ubgY9a_EK3RSYYJqSCO1smszEEZTWe-eSaHARtE9-As8WfYcP4uhAI75lUHyj_YHR3Qx1qKpGvfqqGdfH2rGH1V7_5YKWvGoG4kOTyNUU0YIhqWm2dxC0NOyFsjZsH8Y3QDzU2kgHkGT-E0d0RKVK12Ke70kuu72sSnZypX1-Vo" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="" data-original-height="191" data-original-width="613" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEgp2NLkt-DPhh0KjhJ4ubgY9a_EK3RSYYJqSCO1smszEEZTWe-eSaHARtE9-As8WfYcP4uhAI75lUHyj_YHR3Qx1qKpGvfqqGdfH2rGH1V7_5YKWvGoG4kOTyNUU0YIhqWm2dxC0NOyFsjZsH8Y3QDzU2kgHkGT-E0d0RKVK12Ke70kuu72sSnZypX1-Vo=s16000" /></a></div></div><p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Tabloya göre 2023 yılı bütçesi
onaylandığında (2023 Başlangıç sütunu) bütçe açığının 4,6 kat artması
öngörülmüştü. Bu aşamada ortada henüz deprem felaketi yoktu. O aşamada
enflasyon oranı yüzde 64,8 idi ve yükselme eğilimi devam ediyordu. O tarihlerde
maliye politikası genişleyici yöndeyken faiz politikası da faizlerin
düşürülmesi yönünde yürütülüyordu (2023 ortasına kadar böylece sürdü.)
Enflasyonla mücadelede sıkı para ve maliye politikası izlenmesi gerektiği
bilimin gereği olduğu halde Türkiye, pek çok konuda olduğu gibi bu konuda da
bilim dışı yolları tercih etti. Bütün bu yanlışların üzerine Şubat depremi de
gelince bütçe tümüyle denetimden çıktı. Bu gelişmeye karşın Türkiye, yıl
ortasına kadar düşük faiz politikasını sürdürmeye ısrarla devam etti. Yıl ortasında
ek bütçe adı taşısa da aslında ikinci bir bütçe olan bir düzenleme yapıldı.
Buna göre, bütçe giderleri 1.119,5 milyar TL artışla 5.589,1 milyar T’ye
yükselecek, bu da gelirler de aynı tutardaki artışla karşılanacak ve 659,4
milyar TL olarak öngörülen bütçe açığı artmayacaktı. Gerçekler farklı gelişti.
Yılsonunda bütçe gelirleri öngörülenin (1.119,5) üzerinde, toplamda 1.400
milyar TL arttı. Ne var ki bütçe giderleri öngörülenin (1.119,5) çok üzerinde
2.115,8 milyar TL artınca açık da öngörülenin iki katı olarak gerçekleşti. <o:p></o:p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: justify;">
<p class="MsoNormal">Tablonun asıl korkutucu yanı faiz
dışı dengenin yani bütçeden hiç faiz ödenmeseydi açık ne olurdu sorusunun
görünümünde yatıyor: Buna göre faiz dışı denge 700,4 milyar TL açık vermiş
bulunuyor. Demek ki bütçe, hiç faiz ödemesi olmasa bile 700,4 milyar TL açık
veriyor.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Yılın ortasında para
politikasındaki büyük yanlıştan yavaş yavaş dönüş başladı ve Merkez Bankası
politika faizini artırarak talebi ve döviz kurunu denetlemeye yöneldi. Ne var
ki maliye politikası gevşek kalmaya devam etti. Ayrıca yapısal reformlar
konusunda da hiçbir adım atılmadı. Kamu kesimi inanılmaz bir israf içindeydi ve
bu yolda aynen devam etti. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal">Bunun faturası enflasyonun daha
da yükselmesi, kurun artması ve çok daha ağır bir vergi yükü olarak karşımıza
çıkacak. Kamu kesiminin bu kadar israfa dönük olduğu ve bu israftan
vazgeçmediği bir ekonomide başka bir yol görünmüyor. <o:p></o:p></p></div><p><br /><br /></p>Mahfi Eğilmezhttp://www.blogger.com/profile/13789214803163419552noreply@blogger.com128tag:blogger.com,1999:blog-2709216080693648313.post-83653604927246840652024-01-08T09:06:00.002+03:002024-01-08T09:06:46.019+03:00Başkanlık Sistemi ve Sefalet Artışı <p style="text-align: justify;">Sefalet endeksi (misery index),
Arthur Okun tarafından ilk kez ortaya atıldığında işsizlik oranıyla enflasyon
oranının toplanmasından oluşan bir göstergeydi:</p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Okun Sefalet Endeksi = Enflasyon
Oranı + İşsizlik Oranı<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">İşsizliğin yükselmesi geliri
olmayanların sayısının arttığını, enflasyonun yükselmesi yaşamın pahalandığını
gösterdiği için endeksin yükselmesi sefaletin arttığını, dolayısıyla ekonomide
bozulma ortaya çıktığını gösteriyor. Zaman içinde endeks, Robert Barro ve
Steve Hanke tarafından yeniden formüle edildi (HAMI sefalet endeks.) Yeniden
formüle edilmiş haliyle endeksi şöyle bir denklemle ifade etmek mümkündür:<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">HAMI Sefalet Endeksi = (Enflasyon
Oranı + İşsizlik Oranı + Faiz Oranı) – Büyüme Oranı<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Burada yer alan faiz oranı olarak
on yıllık devlet tahvili faizleri alınıyor. Eğer büyüme oranı pozitifse yani
ekonomi büyümüşse bu oranın düşülmesi gerekiyor, çünkü ekonomik büyüme sefaleti
azaltıyor. Tersine büyüme oranı negatifse yani ekonomi küçülmüşse o zaman bu
oranın da toplama eklenmesi gerekiyor, çünkü eksi büyüme sefalet artışı
getiriyor.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><a name="more"></a>Aşağıdaki tablo
Türkiye’de HAMI sefalet endeksinin yıllar itibarıyla gelişimini ortaya koyuyor
(Tablodaki enflasyon, işsizlik ve büyüme oranları TÜİK sitesinden, 10 yıllık
tahvil faizi oranları da Bloomberg HT sitesinden alınmıştır.) <o:p></o:p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEjT4_utN_if3sfZvh3Js0PEw5mPVVTLRuo1n8M-ECc_K2vG1rR0e1DTYflrhnsMS8YHa1NwQo8Yhn1XnsD2UXAXeY4Zg6McolQASdGj0WBT6IX4SwlZeAY9h5repYqaypOMCFMLSTuG13ZnlDvCoeg8e5Z0SNx2FYscgfYD8UnJadBbbvrGr9-eHyKcpYI" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="" data-original-height="165" data-original-width="774" height="136" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEjT4_utN_if3sfZvh3Js0PEw5mPVVTLRuo1n8M-ECc_K2vG1rR0e1DTYflrhnsMS8YHa1NwQo8Yhn1XnsD2UXAXeY4Zg6McolQASdGj0WBT6IX4SwlZeAY9h5repYqaypOMCFMLSTuG13ZnlDvCoeg8e5Z0SNx2FYscgfYD8UnJadBbbvrGr9-eHyKcpYI=w640-h136" width="640" /></a></div><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Türkiye, 2017 yılında güçler
ayrımı sistemini terk ederek başkanlık sistemine geçti. Bu amaçla yapılan
oylama tam olarak buna yönelik değildi. Başkanlık sistemi olacak ama güçler
ayrımı, yargı bağımsızlığı, yasamanın yürütmeden ayrılığı devam edecekti.
Yalnızca yürütmenin başındaki Cumhurbaşkanı, sembolik olarak değil gerçekten
yürütmenin başında olacaktı. Ne var ki uygulama böyle olmadı. Yasama, parti
disiplininin Cumhurbaşkanınca denetlenmesi sonucu, yürütmenin emrine girdi,
yargı bağımsızlığı da derece derece ortadan kalktı ve bugünkü tek yetkili
başkan sistemine gelindi. Bu geçiş dönemi boyunca anlatılan hep Türkiye’nin
koalisyonlardan çektiği sıkıntıların geride kalacağı ve her alanda daha hızlı
karar alarak ileri gideceği, refahının artacağı, dünya sıralamalarında öne
geçeceğiydi. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Söylenenlerin tam tersi oldu.
Türkiye, başkanlık sistemine geçtikten sonra her alanda geriye gitti. Daha
önceki yazılarımda Türkiye’nin sosyal ve siyasal göstergelerini ve ekonomik
göstergelerini çeşitli tarafsız kuruluşların endeksleri çerçevesinde dünya
ülkeleriyle karşılaştırmalı olarak paylaşmıştım. Bu karşılaştırmalar
Türkiye’nin başkanlık sistemine geçtikten sonra sürekli geriye gittiğini ortaya
koyuyordu. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Sefalet endeksi de diğer endeks
ve göstergelerde olduğu gibi başkanlık sistemine geçişle birlikte Türkiye’de
sefaletin arttığını gösteriyor. 2022 yılı sonuçlarına baktığımızda Türkiye,
sefalet endeksinde dünyada en kötüden en iyiye sıralamasında (en kötü) 10’uncu
sırada yer alıyor.<span style="mso-spacerun: yes;"> </span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></p><br /><p></p>Mahfi Eğilmezhttp://www.blogger.com/profile/13789214803163419552noreply@blogger.com151tag:blogger.com,1999:blog-2709216080693648313.post-83858059924107199252024-01-03T17:30:00.002+03:002024-01-03T17:31:44.487+03:00Enflasyonun Gerçekliği ve Para Politikası Üzerine<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><o:p></o:p></p><p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">TUIK, 2023 yılı enflasyonunu
(TÜFE) yüzde 64,77, ENAG Grup ise e-TÜFE’yi yüzde 127,2 olarak açıkladı. Ara
sıra kuşkuya kapıldığım dönemler olsa da bugüne kadar analizlerimde hep TUIK
TÜFE’yi enflasyon verisi olarak kullandım. 2022 başlarından itibaren enflasyon
verileri hakkındaki kuşkularım artmaya başladı. Çünkü yaşamda karşılaştığımız
fiyatlar, açıklanan enflasyonun çok üzerinde artışlar gösteriyordu. Yine de
TUIK TÜFE’yi veri kabul etmeye devam ettim. Ama zihnimdeki soru işaretleri
sürekli artıyordu. O aralar Prof. Dr. Veysel Ulusoy başkanlığında bir grup
bilim insanının oluşturduğu ENAG (Enflasyon Araştırma Grubu) adlı bir grup, TÜFE’yi,
günlük olarak internet ortamında derlenen mal ve hizmet fiyatlarıyla ölçmeye ve
elde ettikleri sonuçları kamuoyuyla paylaşmaya başladı. ENAG, bu ölçmeyi
yaparken TUIK’in kullandığı mal ve hizmet sepetini ve aynı ağırlıkları kullanıyordu.
TUIK ile ENAG’ın ulaştığı sonuçlar arasında kabaca bir kat fark vardı. Bu
verileri aşağıdaki tabloda sunuyorum (ENAG verilerine ulaşmamı sağlayan ENAG
Grubu üyesi Mehmet Çağdaş İşim’e teşekkür borçluyum.) <o:p></o:p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEiuy3f5bTrtDA3RWTNHBi0rJiIlsfQdFmn99iYtUDS3e8M-44INRFpa7RFUh0yCj5_WDVQNyeiE6uGDmkm1EQzC-Hur6T5Xqq6zzo2vbJEme_hPSFxfo132ajSNWQdH21h-IYc0jwZAI0_R0KXC7b6N22kVAbNxN3Fpm-OyAnsF1i5AE8G8yDYfxws5lzU" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="" data-original-height="605" data-original-width="612" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEiuy3f5bTrtDA3RWTNHBi0rJiIlsfQdFmn99iYtUDS3e8M-44INRFpa7RFUh0yCj5_WDVQNyeiE6uGDmkm1EQzC-Hur6T5Xqq6zzo2vbJEme_hPSFxfo132ajSNWQdH21h-IYc0jwZAI0_R0KXC7b6N22kVAbNxN3Fpm-OyAnsF1i5AE8G8yDYfxws5lzU=s16000" /></a></div><div style="text-align: justify;"><br /></div><div style="text-align: justify;">Tabloda TUIK ve ENAG’ın enflasyon
verilerine ek olarak Merkez Bankası politika faizi ve Merkez Bankası’nın
uyguladığı enflasyon hedeflemesi politikası için esas aldığı (ulaşmaya
uğraştığı) enflasyon hedefi var. Görüleceği gibi tablodaki bütün veriler değişiyor
ama enflasyon hedefi değişmiyor. Merkez Bankası’nın yılsonu enflasyon
tahminleri de değişiyor ama hedef hep aynı. Öte yandan yine tablodan görüleceği
gibi TUIK ve ENAG’ın enflasyon bulguları arasında büyük fark var. Benim piyasada
karşılaştığım enflasyon, ENAG’ın açıkladığı enflasyon verisine çok yakın. Şimdi
bu verileri bir grafiğe dökelim:</div><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><o:p></o:p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEgkGh9TpYhMucHjAEan8J2S3lBhkU7-CNy3DUioGoIP8hAMJ_xHLoNyXA7zW2aPatoxd_DP6dIdgIoBRAW4Jx6Vbn2xoqkN2imV4kt4dxKz9PQor1F_TBvWvtI9SctMHlAQbbsVbKY6xOuqSw7EUly5QW9HFJo0pfC_OVPLWp5groLMk9CyP7eF4FCEKmg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="" data-original-height="400" data-original-width="552" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEgkGh9TpYhMucHjAEan8J2S3lBhkU7-CNy3DUioGoIP8hAMJ_xHLoNyXA7zW2aPatoxd_DP6dIdgIoBRAW4Jx6Vbn2xoqkN2imV4kt4dxKz9PQor1F_TBvWvtI9SctMHlAQbbsVbKY6xOuqSw7EUly5QW9HFJo0pfC_OVPLWp5groLMk9CyP7eF4FCEKmg=s16000" /></a></div><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">İster TUIK enflasyonunu ister
ENAG enflasyonunu doğru kabul edelim bu faiz oranıyla yüzde 5’lik enflasyon
hedefine ulaşmamız, deflasyona girilmediği sürece, hiçbir zaman mümkün olamaz.
Grafikte Merkez Bankası politika faizinin TUIK enflasyonuna yakınlaşmaya
başladığı görülüyor ama arada hala 22,5 puan yani mevcut faizin yarısından
fazla fark var. ENAG enflasyonunu böyle bir karşılaştırmaya sokarsak fark
faizin iki atına çıkıyor. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Merkez Bankası 2023 ortasında
faizi artırmaya başlamadan önce söylediklerimizi bir kez daha hatırlatalım: (1)
Enflasyonla mücadele edilecekse faizi artırmak gerekir. Mevcut faizle (o zaman
Merkez Bankası faizi yüzde 8,5 idi) enflasyon oranı (o zaman yüzde 38 idi)
arasında ciddi fark olduğu için faizi aniden o düzeye çıkarmak yerine yavaş
yavaş artırmak gerekir. (3) Bununla birlikte faizin yanlış belirlenmesi tek
başına ekonomiyi çökertecek etki yaratsa da doğru belirlenmeye başlaması tek
başına ekonomiyi kurtaramaz. O nedenle faizin yanına hukukun üstünlüğüyle
başlamak üzere yapısal reformları koymak gerekir. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Bir de bugüne kadar yapılanları
hatırlayalım: (1) Merkez Bankası, önerdiğimizi gibi faizi yavaş yavaş artırmaya
başladı ve devam etti. (2) Merkez Bankası faiz politikasını destekleyecek bazı
adımlar attı (zorunlu karşılık düzenlemeleri, likidite yönetimi, KKM’nin yavaş
yavaş tasfiyeye sokulması.) (3) Buna karşılık yapısal reformlar konusunda
hiçbir adım atılmadığı gibi tam tersine yaklaşımlar sergilenmeye devam edildi.
(4) Bu son dönemde maliye politikası para politikasını destekleyecek biçimde
kullanılmadı. Tam tersine büyümeyi kollamak amacıyla genişlemeci bir maliye
politikası izlendi.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Bütün bunların sonucu olarak
uygulanan para politikasından bugüne kadar anlamlı bir sonuç alınamadı. Her şey
yine yılın ortasından itibaren 3 – 4 ay yaşanacak baz etkisiyle enflasyonun
düşüşüne kaldı.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Enflasyonun düşürülmesi için
neler yapılması gerekiyor? Bunları da aylardır yazdık ama derli toplu olarak
bir daha yazalım: (1) Her şeyden önce gerçek enflasyonun açıklanması gerekiyor.
Ki Merkez Bankası faiz başta olmak üzere para politikası araçlarını buna göre
ayarlasın ve hedefi kovalayabilsin. (2) Faizin yavaş artırılmaya devam edilmesi
şart. Çünkü aniden yüzde 100’ler düzeyine çıkarılırsa ekonominin önemli bir
kısmı elimizde kalabilir. (3) Bir tek gün bile geçirilmeden yapısal reformlara
başlanması gerekiyor. Ki ülkeye legal yollardan döviz girişi
başlayabilsin.<span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Tabii sorunlar kangren haline
geldiği için bu dediklerimi yapmak kolay değil. Çünkü hükümet, örneğin
enflasyonun yüzde 100’ün üzerinde olduğunu kabul ettiği anda memura, emekliye
buna uygun ücret artışlarını vermesi gerekecek. Öte yandan hukukun üstünlüğü
ilkesini kabul edip o alanda yapısal reforma girişse bugüne kadar uygulatmadığı
bazı kararları uygulatması gerekecek ki bunların da açıklanması çok kolay
değil.<o:p></o:p></p>
<div style="text-align: justify;">Özetle söylemek gerekirse Türkiye yapısal reform yapamayacağı için enflasyonun baz etkisiyle yaşayacağı geçici düşüşler dışında kalıcı olarak düşme olasılığı da görünmüyor.</div><br /><p></p>Mahfi Eğilmezhttp://www.blogger.com/profile/13789214803163419552noreply@blogger.com157tag:blogger.com,1999:blog-2709216080693648313.post-8489746344507659582023-12-29T15:11:00.007+03:002023-12-30T11:01:03.450+03:00Asgari Ücret Artışı ve Enflasyona Etkisi<p style="text-align: justify;">Üretim, dört unsurun katılmasıyla
yapılır: Emek, sermaye, doğal kaynaklar ve girişimcilik. Bunlar, katıldıkları
üretim faaliyeti sonucunda ortaya çıkan değerden pay alırlar: Emek ücret alır,
sermaye faiz alır, doğal kaynakların sahipleri rant alır, girişimciler de kâr
alır. Böylece ekonomide gelir bölüşümü dediğimiz olgu ortaya çıkar. Bu dört
üretim unsuru içinde maddi açıdan en güçsüz olanı emek olduğu için üretimden
alacağı payın (ücretin) belirli bir düzeyin altına düşürülmemesini sağlamak
üzere devletler asgari ücret adı altında bir uygulama yaparlar. Buna göre
işverenler, istihdam edecekleri emekçiye belirlenen asgari ücretin altında
ödeme yapamazlar. Asgari ücret, ekonomide yaşanan enflasyona göre ayarlanarak
belirli sürelerde yeniden belirlenir.</p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Enflasyonun düşürülemediği bir
ortamda özellikle gelirini buna göre ayarlama olanağı olmayan ücretli kesimin
satın alma gücünde ortaya çıkacak düşüşlerin ücret artırımlarıyla ayarlanması
gerekmektedir. Bu, yalnızca ücretlinin desteklenmesi açısından değil aynı zamanda
ekonominin canlılığını kaybetmemesi açısından da gereklidir. Çünkü satın alma
gücünün sürekli düşmesi insanların taleplerinin düşmesine, bu da büyüme
oranının düşmesine ve ardından işsizliğin yükselmesine yol açar. Ne var ki
asgari ücretin artırılması ekonomi açısından canlılığın korunmasıyla birlikte şirketlerin
maliyetlerinin artmasına, bu artışların fiyatlara yansıtılmasına ve dolayısıyla
enflasyonun daha da yükselmesine yol açar. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Hükümet, 2024 yılı için, 11.402
TL olan asgari ücreti yüzde 49 oranında artırarak 17.002 TL olarak belirlemiş
bulunuyor. Bu karar açıklanırken 2024 yılında bir daha artış olmayacağı, bu
tutarın yıl süresince uygulanacağı da vurgulandı. 17.002 TL tutarındaki asgari
ücretin işveren açısından toplam maliyeti şöyle hesaplanıyor (kaynak: <span class="MsoHyperlink"><a href="https://www.csgb.gov.tr/asgari-ucret/">https://www.csgb.gov.tr/asgari-ucret/</a></span>)
<o:p></o:p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEgppJevRPRd0NRXY7XVTRZlDLtQsu6wX71BN2HBLB3jSI9gliNaMpJhGVTqilccWped1uNkzoTakc96ux_ofZc-yV3V2ZYfAFZnZszAq-5vdNo_2yi5SLpDmxbI6GTy8Z0BWJ_WQdYLrD2_v7Rc2cOqbgzayGHRnSEATNfiSsTZ-6f5QHP55D7u5c_6Dso" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="" data-original-height="146" data-original-width="393" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEgppJevRPRd0NRXY7XVTRZlDLtQsu6wX71BN2HBLB3jSI9gliNaMpJhGVTqilccWped1uNkzoTakc96ux_ofZc-yV3V2ZYfAFZnZszAq-5vdNo_2yi5SLpDmxbI6GTy8Z0BWJ_WQdYLrD2_v7Rc2cOqbgzayGHRnSEATNfiSsTZ-6f5QHP55D7u5c_6Dso=s16000" /></a></div><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">2023 yılsonu ücretine göre
yapılan yüzde 49 oranındaki artışın enflasyona olacak etkisini TCMB’nin 2023
III sayılı Enflasyon Raporundaki hesaplamadan<a href="file:///C:/Users/mahfi/OneDrive/Masa%C3%BCst%C3%BC/Yaz%C4%B1%20Haz%C4%B1rl%C4%B1klar%C4%B1/asgari%20%C3%BCcret%20art%C4%B1%C5%9F%C4%B1%20ve%20enflasyona%20etkisi.docx#_edn1" name="_ednref1" style="mso-endnote-id: edn1;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote;"><!--[if !supportFootnotes]--><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: TR; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin;">[i]</span></span><!--[endif]--></span></span></a>
giderek kabaca bulmaya çalışalım. Hesaplama 2023 yılının ikinci yarısı için
yapılan asgari ücret artışı için yapılmış olup asgari ücrette her yüzde 1’lik
artışın TÜFE üzerinde 0,07 oranında etki yapacağını göstermektedir. Bu
oranın bu son artış için de geçerli olduğunu varsayarsak yüzde 49’luk asgari
ücret artışının enflasyon üzerinde kısa dönemde yaklaşık yüzde 3,5’lik bir
artışa neden olacağı görülüyor. Yine aynı raporda uzun dönem etkisi için
öngörülen 0,12’lik oranı esas alırsak uzun dönemde enflasyon oranındaki artışın yüzde 6’ya yaklaşacağı tahmininde bulunabiliriz. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Hükümetin uyguladığı maliye
politikası büyümeyi kollayıcı bir politika görünümündedir. Bunu asgari ücretin
artırılmasına ek olarak TBMM’de kabul edilen bütçenin ayrıntılarında da görmek
mümkün. Buna karşılık Merkez Bankası’nın uyguladığı para politikası, yetersiz
kalsa da, <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>enflasyonu düşürmeyi
hedefleyen bir politika görünümündedir. Hükümet bu karmaşık maliye ve para
politikası karmasına ek olarak faizleri enflasyonun altında tutarak ve
kiralara, enflasyonun çok altında bir artış tavanı getirerek heterodoks
uygulamalarla da enflasyonu denetlemeye çalışıyor. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Enflasyonla gerçekten mücadele
edilmesi ve piyasanın da buna destek vermesi isteniyorsa kamu kesimi israfına
son verilerek yola çıkılmasından başka çare yoktur.<o:p></o:p></p>
<div style="mso-element: endnote-list;"><!--[if !supportEndnotes]--><br clear="all" />
<hr align="left" size="1" width="33%" />
<!--[endif]-->
<div id="edn1" style="mso-element: endnote;">
<p class="MsoEndnoteText"><a href="file:///C:/Users/mahfi/OneDrive/Masa%C3%BCst%C3%BC/Yaz%C4%B1%20Haz%C4%B1rl%C4%B1klar%C4%B1/asgari%20%C3%BCcret%20art%C4%B1%C5%9F%C4%B1%20ve%20enflasyona%20etkisi.docx#_ednref1" name="_edn1" style="mso-endnote-id: edn1;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 11pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt;"><span style="mso-special-character: footnote;"><!--[if !supportFootnotes]--><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 11pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: TR; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin;">[i]</span></span><!--[endif]--></span></span></span></a><span style="font-size: 11pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt;"> <span class="MsoHyperlink"><a href="https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/9e350e68-3d3e-44bf-8590-83cd5eb0cf78/Kutu_2.6_2023_iii..pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=ROOTWORKSPACE-9e350e68-3d3e-44bf-8590-83cd5eb0cf78-oCmsQkM">https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/9e350e68-3d3e-44bf-8590-83cd5eb0cf78/Kutu_2.6_2023_iii..pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=ROOTWORKSPACE-9e350e68-3d3e-44bf-8590-83cd5eb0cf78-oCmsQkM</a></span>
<o:p></o:p></span></p>
</div>
</div><br /><p></p>Mahfi Eğilmezhttp://www.blogger.com/profile/13789214803163419552noreply@blogger.com113tag:blogger.com,1999:blog-2709216080693648313.post-47005025951855316442023-12-26T17:30:00.005+03:002023-12-26T17:32:26.838+03:00Enflasyon Düşecek mi?<p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Bu yılın tam ortasına
gelindiğinde uygulanan para politikasının yanlışlığını, daha doğrusu bu
politikanın yarattığı hızlı enflasyon artışıyla ülkeyi çıkmaz sokaklara
sürüklediğini fark eden siyasal iktidar politika değişikliğine gidilmesi için
ekonomi yönetiminde değişikliğe gitti. 2021 yılının son çeyreğinden 2023 yılı
ortasına kadar ekonomi yönetimi ve merkez bankasının politika faizini düşürerek
yarattığı ekonomik çöküşü girebilmek üzere eskiye dönüş çabasıyla başlayan bu
yeni dönemde dönüşün sanıldığı kadar kolay olmayacağı ortaya çıktı.<o:p></o:p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Türkiye’de enflasyon hem talep
hem de maliyet etkilerini taşıyor. Yüksek enflasyonun yarattığı paradan kaçış
ve öne çekilmiş tüketim etkileri sonucunda talep canlılığı görülüyor. Bunu
çevremizdeki restoranların, kafelerin, AVM’lerin doluluğundan, alış verişin
canlılığından ve trafiğin durumundan gözlemleyebiliyoruz. Enflasyondaki
yükseliş ve bütün çabalara karşın devam eden döviz talebi kurların artmasına,
bu da maliyetlerin yükselmesine ve maliyet enflasyonuna yol açıyor. <o:p></o:p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Eskiye dönüş için para ve kur
politikaları alanında şimdiye kadar üç önemli adım atıldı: (1) Politika faizi
yüzde 8,5’den tedrici olarak yüzde 42,5’e yükseltildi. Buna paralel olarak
bankaların mevduat faizleri yüzde 50’nin hemen altında bulunuyor. Banka mevduat
faizlerinin yüzde 10’lardan buraya geldiğine bakarsak önemli bir artış olduğunu
söyleyebiliriz. (2) Kur korumalı mevduat hesabının (KKM) yavaş yavaş
tasfiyesine girişildi. Faizlerin artırılmasının KKM’den çıkışla birlikte
yeniden dövize dönülmemesini kısmen sağladığını belirtebiliriz. (3) Merkez
Bankası döviz talebini ve genel tüketim talebini sınırlandırmak için likiditeyi
düşürmeye yönelik olarak açık piyasa işlemlerine başladı. Banka, bu amaçla Türk
Lirası depo alım ihaleleri düzenleyip piyasadaki para miktarını azaltmayı ve
oradan giderek talebi düşürmeyi hedefliyor. <o:p></o:p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Talebi sınırlandırmayı ve
dolayısıyla talep enflasyonunu denetim altına almayı amaçlayan para politikası
adımlarıyla çelişen bir para politikası uygulaması var: Para arzının artmaya
devam etmesi. M2 geniş para arzı yılbaşından bugüne kadar yüzde 61,8 oranında
artmış. Aynı sürede enflasyon da aşağı yukarı bu kadar artmış. Şimdi Merkez
Bankası piyasadaki likiditeyi azaltarak para arzını da denetlemek istiyor.<o:p></o:p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Enflasyonu denetlemek için para
politikası yeterli değil. Her ne kadar son yıllarda asıl araç olarak para
politikası kullanılsa da maliye politikasının para politikasıyla çelişmemesi,
aynı amaca hizmet edecek şekilde biçimlendirilmesi gerekiyor. Faizlerin
artırıldığı, piyasadan likidite çekildiği, KKM hesaplarının tasfiyesine
çalışıldığı bir ortamda kamu kesiminin harcamalarının artması para
politikasının etkisini azaltıcı gelişmelere yol açar. Benzer şekilde bozucu bir
etki de fiyatların içine giren KDV gibi ÖTV gibi dolaylı vergilerin oranlarının
artırılmasıyla ortaya çıkar. Enflasyonla mücadelede en önemli bileşenlerden
birisi kayıt dışı ekonomiyi hedefe almaktır. Böylece yeni dolaysız vergiler
koymadan ya da dolaysız vergilerin oranlarını artırmadan daha geniş bir kesim
vergilendirilmiş olur. Bu, enflasyonla mücadele açısından etkili olacağı gibi
aynı zamanda haksız rekabeti önlemek ve devlete ek gelir kaynakları bulmak
açısından da önemlidir. <o:p></o:p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Enflasyonla mücadele için şu ana
kadar alınan tek anlamlı önlem faizi yavaş yavaş yükseltmek. Orada da gerçek
enflasyon açıklananın en az iki katı olduğu için artırımlar fazla etkili
olamıyor. Mesela kamu kesiminin israf ölçüsündeki harcamalarının kısılmasına
yönelik hiçbir düzenleme söz konusu değil. Bir başka ifadeyle maliye
politikasının para politikasına yardımcı olmadığı görülüyor. Yapısal reformlara
hiç girilmedi zaten. <o:p></o:p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Enflasyonun düşürülebilmesi için para
ve maliye politikasının birlikte yürütülmesi gerekiyor. Bir yandan talebi
düşürecek para politikası önlemleri devreye alınırken öbür yandan büyümeyi
yüksek tutmak için talebi artıracak kamu harcamaları yapılması halinde para
politikasının olumlu katkısı da yok oluyor. <o:p></o:p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
</p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Bu gidişle enflasyon, baz
etkisiyle düştükten sonra yeniden yükselir. <o:p></o:p></p><p></p>Mahfi Eğilmezhttp://www.blogger.com/profile/13789214803163419552noreply@blogger.com142tag:blogger.com,1999:blog-2709216080693648313.post-19620779426076926312023-12-21T17:10:00.005+03:002023-12-21T17:10:39.677+03:00Bir Dosta Veda Yazısı<p style="text-align: justify;">Bu yazı, dürüst, tertemiz bir
gazeteciye, sevgili bir dosta veda yazısıdır.</p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Türkiye’de gazetelerde ekonomi
sayfalarının yer alması 24 Ocak 1980 kararları sonrasında oldu. Ondan önce
ekonomi haberleri gazetelerin çeşitli sayfalarına dağılmış olarak tek tük yer
alır, daha çok ücretler ve sendika haberlerini, grevleri lokavtları kapsar,
faiz, kur (onlar da sabitti zaten) ve altın fiyatlarını gösteren birkaç satır
ve sütunluk tablolara yer verilirdi. Hazine’de ekonomik göstergeler altı ayda
bir kitapçık halinde yayınlanırdı. Üstelik o kitapçıktaki veriler de üç ay
öncesinin verileri olurdu. Merkez Bankası, bastığı para miktarını (emisyon)
bile haftada bir yayınlardı. Yayınlanan veriler uzak geçmişi gösterir, geleceğe
ışık tutmaya yaramazdı. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">24 Ocak kararları sonrasında
işler ciddileşti ekonomi çok daha ön plana çıktı. Basın aslında devletten daha önce
güncel verileri kullanmaya başladı. Ardından önce yarım sayfa derken tam sayfa
olarak ekonomi sayfaları oluşturulmaya başlandı. İş orada da kalmadı gazeteler
ekonomin bir, bazen iki sayfa ayırır oldular. İşte bu gelişimde yukarıda
saydığım Ankara’da görev yapan ekonomi muhabiri/yazarların çok etkisi oldu. Ankara’da
1980’li yıllarda gazetelerin son derecede parlak ekonomi muhabir/yazarları
vardı. İlk aklıma gelenler: Taylan Erten, Erdal Sağlam, Bilal Çetin, Enis
Berberoğlu, Zülfikar Doğan, Semra Çetin, Oya Berberoğlu. Aralarında müthiş bir
rekabet vardı. Mesela IMF’nin Türkiye’ye gelişi o zamanlar olay olurdu. Ankara’daki
ekonomi muhabirleri haber çıkarıp gazeteye vermek için amansız bir rekabete
girerlerdi. Hepsi ekonomi yönetimindeki bürokratlarla arkadaştı. <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Arada bir buluşur, dertleşir “off the record”
eleştirilerimizi paylaşırdık. Bu konuşulanlar yazılmazdı. Bu kurala hiç kimse
ihanet etmedi. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">1985 yılında Türkiye, IMF ile
yürüttüğü programı bitirmiş ve IMF, Türkiye’ye artık IMF Ana sözleşmesinin 4.
Maddesindeki yıllık konsültasyonlar için gelir olmuştu (bu durum 1994’deki
krize kadar böyle devam etti.) Bir program olmamasına karşın IMF’nin gelişleri
o zaman hep önemliydi. Bir kere veriler ve değerlendirmeler bu kadar açık
değildi. Internet olmadığı için IMF raporlarına bugünkü gibi öyle kolay erişmek
mümkün olmazdı. IMF, ülke ziyaretinin son gününde ilk bulgularını yazdığı ve “Concluding
Remarks” denilen bir gözlem notunu DPT Müsteşarı, Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarı
ve Merkez Bankası Başkanı ve birer yardımcılarının bulunduğu bir toplantıda
paylaşır, IMF yetkilileri bu metnin verildiği toplantıda görüş ve önerilerini
paylaşırlar ve biz de karşı görüşlerimizi anlatırdık. IMF heyeti ayrıca bu
ziyaretleri sırasında Hazine’den sorumlu Devlet Bakanı, Hazine Müsteşarı, Merkez
Bankası Başkanı, TÜİK (o zamanlar DİE) Başkanı, Özelleştirme İdaresi Başkanı,
Eximbank Başkanı, TÜSİAD Başkanı ve özel kesim kuruluşlarından bazılarını
ziyaret eder görüşmeler yaparlar, ekonominin gidişini veriler kadar kişilerin
görüşleriyle de anlamaya çalışırlardı. <span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">O zaman IMF Türkiye heyeti
başkanı olan Manuel Guitian tanınmış bir iktisatçıydı. 1990 yılının Şubat
sonuna doğru Guitian başkanlığında bir IMF heyeti hem konsültasyon hem de Türk
Lirasının konvertibiliteye geçirilmesi için yaptığımız hazırlıkları gözden
geçirmek amacıyla Türkiye’ye gelmiş, yukarıda değindiğim toplantıları ve
görüşmeleri yaptıktan sonra 10 Mart’ta görevlerini tamamlamışlardı. Guitian
beni aramış ve çalışmalarının sona erdiğini ve bunu bizimle paylaşmaya hazır
olduklarını söylemişti. Ertesi gün saat 11’de toplanmak üzere sözleştik. Dönemin
Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarı Namık Kemal Kılıç’a söyledim, ardından Ali
Tiğrel’i, Rüşdü Saraçoğlu’nu aradım ve toplantı saatini söyledim.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">11 Mart 1990’da saat 11’de Hazine
ve Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın toplantı salonunda buluştuk. IMF heyeti Guitian’la
birlikte 5 kişi idi. Bizim tarafta Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarı Namık Kemal
Kılıç, Bendeniz (müsteşar yardımcısıydım), DPT Müsteşarı Ali Tiğrel ve İktsadi
Planlama Başkanı Fak Öztrak, Merkez Bankası Başkanı Rüşdü Saraçoğlu ve Başkan Yardımcısı
Ercan Kumcu vardı. Guitian hazırladıkları 4 sayfalık notu verdi. Türkiye ekonomisinin
içinde bulunduğu enflasyon, bütçe, cari denge gibi sıkıntıları sıraladıktan
sonra konvertibiliteye geçiş için yapılan hazırlıkların doğru olduğunu
vurguladı. Ekonomiyi güçlendirmek için alınması gereken önlemleri sıraladı. Biz
de karşı açıklamalar yaptık, sorular sorduk, yanıtlar aldık ve toplantı 12,30
gibi sona erdi. Toplantı sonrasında ekonomiden sorumlu Devlet Bakanı Güneş
Taner’in yanına gittim ve durumu anlatıp gözlem notunu kendisine verdim. IMF’nin
Türk Lirasının konvertibilitesini kısa süre içinde açıklayacağını söyledim. Günün
beklenen haberi oydu.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Gece saat 12’yi geçe ev telefonu
çaldı. Uykuya dalmak üzereydim, fırladım yataktan telefonu açtım. Devlet Bakanı
Güneş Taner sinirli bir sesle sordu: “Cumhuriyet Gazetesi’ni gördün mü?” Bir an
düşündüm, sonra “Evet ne vardı Sayın Bakanım?” dedim. “Bilal Çetin’in IMF
yazısını okudun mu?” diye sordu. Öyle bir yazı yoktu demeye hazırlanırken
ertesi günün gazetesini kastettiğini anladım. Gazeteler basılır basılmaz Turgut
Özal’a geliyordu. Bakan da muhtemelen oradaydı. Güneş Bey devam etti: “Ben
Turgut Beyin yanındayım, gazeteleri okurken Bilal Çetin’in yazısını gördük. IMF’nin
Türkiye’yi eleştirdiğini yazıyor, IMF 4 sayfalık not bırakmış, bu senin bana
yolladığın not herhalde, bunu Bilal Çetin’e sen mi verdin?” Ben vermemiştim,
gizli tutulması gereken bilgilerin gizli tutulacağını Maliye Müfettişliğimden
beri bilirdim. “Hayır, ben vermedim, kimin verdiğini ya da Bilal’in bunu kimden
aldığını bilmiyorum” dedim. Telefonu kapattık. Peş peşe Rüşdü Saraçoğlu’nu,
Namık Kemal Kılıç’ı ve Ali Tiğrel’i de aramış Güneş Bey. Notu ya da bilgiyi kimin
verdiği ortaya çıkmamış. Bilal Çetin de kimden aldığını açıklamamış. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Bu mesele bir süre olay oldu.
Bilal Çetin hiçbir zaman kimden aldığını açıklamadı. Bu olaydan 20 gün sonra
IMF, Türk Lirasının konvertibl para olduğunu dünyaya ilan etti. Ancak ondan
sonra Bilal Çetin’in yazısının etkisi kayboldu ve bu yeni durum onun yerini
aldı. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Ercan Kumcu ve ben Bilal Çetin’in
iyi arkadaşıydık. Yıllar geçip olayın önemi kaybolduktan sonra sırf merakımızdan
bir kez daha sorduk Bilal’e bu notu kimden aldığını. Ama yine söylemedi: “Gazetecinin
meslek sırrı, kaynağını açıklamamaktır” dedi gülerek. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Ercan Kumcu ve ben kamu
görevinden ayrıldığımızda Bilal Çetin bizi Yeni Yüzyıl Gazetesinde yazı yazmaya
davet etti. Böylece biz de köşe yazarlığına Bilal Çetin sayesinde adım atmış
olduk. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Hafta başında Bilal Çetin’i
kaybettiğimiz haberi hepimizi yıktı. Bir süredir hastaydı ama hiçbirimiz böyle
aniden ölüp gideceğini düşünmemiştik. Bilal Çetin gibi çalışkan, dürüst, ilkeli
gazeteciler hala var ve umarım hep var olurlar. Hepimizin başı sağ olsun.<o:p></o:p></p>Mahfi Eğilmezhttp://www.blogger.com/profile/13789214803163419552noreply@blogger.com69tag:blogger.com,1999:blog-2709216080693648313.post-52057308680705791282023-12-18T16:08:00.005+03:002023-12-18T16:08:53.012+03:00Son 3 Yılın Ekonomi Politikası <p><b style="text-align: justify;">2021 Eylül Ayından 2023 Ortalarına Kadar Uygulanan Ekonomi
Politikasının Özeti:</b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">2021 Eylül ayında enflasyon yüzde
19 iken ve yükselme eğilimi gösterirken Merkez Bankası, daha önce defalarca
denenip hiçbir zaman başarıya ulaşmamış bir yola girerek yüzde 19 olan politika
faizini düşürmeye başladı. Bunu yapmasının altında yatan neden faizi düşürünce
enflasyonun da düşeceğine olan inançtı. Bu hamle politika faizi yüzde 8,5’e
ininceye kadar aylarca devam etti. Bankalar da Merkez Bankası’nın bu
uygulamasına uygun biçimde hem mevduat hem de kredi faizlerini düşürdü. Böylece,
tasarrufa negatif reel faiz uygulama dönemi başladı ve bunun sonucu olarak
kredi faizleri enflasyonun altına indi. Bu gelişme Türkiye’de ucuz kredi döneminin
kapısını açtı. Parası olanlar paralarının satın alma gücünü faizle
koruyamayacağını görünce konut, araba veya diğer malları satın almaya yöneldiler,
parası olmayanlar ise ucuz krediden yararlanarak kredi alıp ve konut, araba,
diğer malları satın aldılar. Faiz ile borsa genellikle ters yönlü hareket
ettiği için faiz düştükçe insanlar borsaya daha fazla yöneldiler, borsa hızla
yükseldi. Bu kez borsaya ilgi daha da arttı. Bütün bunları yetersiz bulup da
daha çok kazanmak isteyenler Ponzi fonlarının çekiciliğine kapılıp ve
paralarını saçma sapan işlere yatırdılar. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Paranın değeri düştükçe paradan
kaçış hızlandı, restoranlar, kafeler dolmaya herkes metroyla, otobüsle gideceği
yere arabasıyla gitmeye başladı. Dövize yönelişi önlemek için faizi artırmak
yerine bir yanlış daha yapılıp kur korumalı mevduat hesabı (KKM) icat edildi. Enflasyon
yükseldiği için ücretli kesim ve gelirini enflasyon kadar artırma yeteneği
olmayanlar kaybetmeye başladılar. Sonuçta orta sınıf yok oldu. Bu arada
tüketime dayalı bir büyüme yakalandığı ve onun etkisiyle işsizlik azaldığı için
sorun yokmuş gibi algılandı. Sanal bir refah ortamı yaratıldı. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Bu gidişin sonu olmadığı, bu
şekilde büyümenin sürdürülebilir olmadığını ilk önce yabancı yatırımcılar ve
finans kuruluşları gördüler ve önce doğrudan yabancı sermaye yatırımlarını kestiler
sonra da borç vermeyi minimum düzeye indirdiler. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">2023 Ortalarından Bugüne Kadar Gelen Ekonomi Politikasının Özeti:<o:p></o:p></b></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Hükümet, bu gidişin kötü olduğunu
fark ettiğinde enflasyon yüzde seksenlere dayanmış TL, dolara karşı büyük değer
kaybı yaşamıştı (2021 Eylül’ünde 1 USD = 8,40 iken 2023 Ortasında 1 USD =
23.633 olmuştu.) Bu gidişin sonunun kötü olduğu fark edilince Haziran 2023’de ekonomi
yönetimi değişti ve Merkez Bankası faiz artırmaya başladı. Bankalar da yine
Merkez Bankası’nı izleyerek mevduat ve kredi faizlerini artırmaya yöneldiler. Bu
durumda borcu olanlar ödeme vadesi geldiğinde daha yüksek faizlerle kredilerini
yenilemek zorunda kaldılar. Faizler artmaya devam ettikçe konut ve otomobil
alımı düşüşe geçer, borsaya ilgi azalır, insanlar paralarını toparlayıp
mevduata yönelmeye başlarlar. Tüketim mallarına olan talep düşüşe geçince
büyüme de gerilemeye başlar yavaş yavaş işsizlik artışa geçer. Orta sınıf yok
olduğu için bu çöküşü dengeleyecek kimse kalmamıştır. Tam tersine büyümedeki
düşüş ücretliler ve gelirini ayarlayamayanlar için daha ciddi bir çöküşün habercisi
olur.<span style="mso-spacerun: yes;"> </span><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Eskiden bu ilk dönemin
hovardalığının bedelini ödemek ve çöküşten çıkmak için IMF yardıma çağırılırdı
ve IMF de aşağı yukarı bunları yaptırır ama ekonomiyi desteklemek için de borç
verirdi. Şimdi IMF ve dış destek olmaksızın bunlar yapılmaya çalışılıyor. Merkez
Bankası’nın politika faizini artırmaya başlaması ve KKM’den çıkış çabaları bile
ülkenin risk primini (CDS) 300’ün altına çekmeye yetti. Merkez Bankası faiz
artırmaya başlamadan önce CDS primi 834 baz puandaydı, bugün 286 baz puanda. Aradaki
548 baz puanlık fark uygulanan irrasyonel politikanın maliyetidir. Bu fark Türkiye’ye
yüksek dış borçlanma faizi ve doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının kesilmesi
şeklinde mal oldu. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Şimdilerde esnaf, faizlerin
artırılmasının kendilerine ağır bir fatura yüklemeye başladığından şikâyet
ediyor. Bunların olacağını ilk faiz düşürme ve KKM’ye geçiş hamlesi sırasında
ve sonrasında defalarca söyledik, bıkmadan usanmadan yazdık anlattık. Toplumun
çoğunluğunun sesi çıkmadı hatta bazıları bize kızdı, karamsar tablo çizmekle
suçladı, faizleri düşürmenin enflasyonun düşmesini sağlayacağını savundu. O
zaman bize kızanlar şimdi bizden önde gidiyor ve faiz indiriminin ve KKM
uygulamasının yanlış olduğunu söylüyor. Haklılar, bu konuda güzel bir Atasözümüz
var: “İki yanlış bir doğru etmez.”<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Bazen, ekonomi bilmesek bile, Atasözlerimizi
hatırlasak yanlış yapmaktan ve hatada ısrar etmekten kurtulabileceğimizi
düşünüyorum.<o:p></o:p></p>Mahfi Eğilmezhttp://www.blogger.com/profile/13789214803163419552noreply@blogger.com159tag:blogger.com,1999:blog-2709216080693648313.post-64747263269396859832023-12-10T17:28:00.006+03:002023-12-11T16:42:04.643+03:00Türkiye’ye Yönelik Yabancı Sermaye Yatırımları <p style="text-align: justify;">Bir ülkeye yönelik yabancı
sermaye yatırımlarını ikiye ayırarak incelemek gerekir: (1) Doğrudan yabancı
sermaye yatırımları (DYS); bir ülke sınırları dışındaki yatırımcıların ilgili
ülkeye fabrika gibi üretim tesisleri kurarak, şube açarak, taşınmaz edinerek
veya var olan bir şirketi tamamen ya da kısmen satın alarak yaptıkları
yatırımlardır. (2) Dolaylı yabancı sermaye yatırımları ise hisse senedi alımı,
tahvil alımı gibi yollarla gerçekleştirilen portföy yatırımlarını
kapsamaktadır.</p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Doğrudan ve dolaylı yabancı
sermaye yatırımları arasındaki üç temel fark vardır: (1) Doğrudan yatırımlar
kalıcıdır (uzun vadeli) buna karşılık dolaylı yatırımlar geçicidir (kısa
vadeli.) O nedenle dolaylı yabancı sermaye yatırımlarına sıcak para da denir.
(2) Doğrudan yatırımlar, yatırımcısına yönetim yetkisi vermesine karşılık
dolaylı yatırımlar yatırımcısına yönetime karışma yetkisi vermez. (3) Doğrudan
yatırımlar, kârlılığı artırmak için verimliliği artırmaya dolayısıyla yeni
teknoloji getirmeye veya üretim biçiminde değişikliğe gitmeye dönük
değişiklikler yapabilirler. Oysa dolaylı yatırımların yönetim yetkisi olmaması
nedeniyle böyle değişikliklere gitme hakkı bulunmamaktadır.<a name="more"></a><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Bütün bu nedenlerle özellikle
gelişmekte olan ülkeler DYS çekmeye uğraşırlar. Gelişmiş ülkeler de geliştirmek
istedikleri sektörlere, benzer biçimde doğrudan yabancı sermaye çekmeye
çabalarlar. Gelişmekte olan ülkelerin yüksek miktarlı DYS yatırımı çekebilmesinin
bazı koşulları vardır: (1) Diğer ülkelere göre daha çekici bir ekonomik ortamın
bulunması önemli bir koşuldur. Ücretlerin diğer ülkelere göre düşüklüğü ya da
verimliliğin yüksekliği, nüfus ve buna bağlı iç talep yüksekliği, potansiyel
olarak büyüme eğilimi göstermesi bu alanda ilk ağızda sıralanacak koşullardır.
(2) Siyasal, sosyal ve ekonomik istikrarın bulunması gereklidir. İstikrarsız
bir ülke, risklerin büyük olduğu bir ülke demektir. Ki yabancı sermayeyi en çok
ürkütecek konu budur. Böyle bir durumda faizler artacağı, borsada hisseler önce
düşüp sonra toparlanacağı için yabancı sermaye, DYS formundan sıcak para olarak
adlandırılan dolaylı yatırım formuna geçer. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Aşağıdaki tabloda yer alan GSYH
verileri IMF’nin WEO, October 2023 veri setinden, DYS miktarları da Dünya
Bankası’nın DYS veri setinden alınmıştır.<o:p></o:p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEh7EmDpeKgMwqCriLELu3lY2p6r905iuAdoan8pTQZO0e8U4u7GYrpq4ivxfnyzWose8BvJjis9xuktyjcKo6ZJMjKzAfQWeKbvIUM7uM4O2k9je35oxgNPnOVB1yj-4nAHT9pUxyS_yu0HwrupqMymJIcdSoX5rEnkEHe4HGJzXGzvDuVZ617fOH8km68" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="" data-original-height="355" data-original-width="695" height="327" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEh7EmDpeKgMwqCriLELu3lY2p6r905iuAdoan8pTQZO0e8U4u7GYrpq4ivxfnyzWose8BvJjis9xuktyjcKo6ZJMjKzAfQWeKbvIUM7uM4O2k9je35oxgNPnOVB1yj-4nAHT9pUxyS_yu0HwrupqMymJIcdSoX5rEnkEHe4HGJzXGzvDuVZ617fOH8km68=w611-h327" width="611" /></a></div><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Tablonun üst kısmında 2022
yılında dünyada en fazla DYS yatırımı çeken ülkeler, alt kısmında da Türkiye
ile aynı kategoride (gelişmekte olan ülkeler – yükselen piyasa ekonomileri)
bulunan ülkeler yer alıyor.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">ABD ve Çin, dünyada en yüksek DYS
yatırımı çeken ülkeler olarak öne çıksa da Hong – Kong ve Singapur GSYH’sine
göre en yüksek DYS yatırımı çeken iki ülke olarak öne çıkıyor. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Gelişme yolundaki ülkeler
arasında en yüksek DYS yatırımı çeken iki ülke Brezilya ve Hindistan. GSYH’sine
oranla en fazla DYS yatırımı çekenler arasında Polonya ve Brezilya en üst sırada
yer alıyor.<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Türkiye, 2022 yılında 13 milyar
dolar tutarında DYS yatırımı çekmiş. Bu, dünyadaki toplam DYS yatırımlarının
binde 8’ine, kendi GSYH’sinin de yüzde 1,4’üne denk geliyor. Avrupa Birliği ile
müzakereye başlandığı ilk yıl olan 2006 yılında Türkiye’nin GSYH’si 677 milyar
dolar iken çektiği DYS miktarı 21,2 milyar dolardı (GSYH’sinin yüzde 3,1’i.) Avrupa
Birliği idealinden kopuşun faturası ağır olmuş.<span style="mso-spacerun: yes;">
</span><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Aşağıdaki tablo Türkiye’deki DYS
yatırımlarını gösteriyor (DYS verileri Ticaret Bakanlığı Uluslararası Doğrudan
Yatırım İstatistikleri setinden alınmıştır. Gayrimenkul başlığı altındaki sermaye
girişinin DYS Yatırımları toplam kaleminin bir parçası olduğuna dikkat
edilmelidir.)</p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgbKAbgrH4iUNSk3LsDoROnado23E4Clts8N1WfVh5GoFVIjjfPdUBRqWnF58sspXNlK8kjtdpV4hu8g99xQIxwdDSJ_cllF7de4-pWHOlL7JIccsS-IL0q8rhwxd22e4SkOwWQWomAJ8JfAKtJ7extKiPz-rmRGdn2wx_5ALXnQ5dwM4foO1stDa0FUew/s560/Ekran%20Al%C4%B1nt%C4%B1s%C4%B1.PNG" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="424" data-original-width="560" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgbKAbgrH4iUNSk3LsDoROnado23E4Clts8N1WfVh5GoFVIjjfPdUBRqWnF58sspXNlK8kjtdpV4hu8g99xQIxwdDSJ_cllF7de4-pWHOlL7JIccsS-IL0q8rhwxd22e4SkOwWQWomAJ8JfAKtJ7extKiPz-rmRGdn2wx_5ALXnQ5dwM4foO1stDa0FUew/s16000/Ekran%20Al%C4%B1nt%C4%B1s%C4%B1.PNG" /></a></div><br /><div class="separator" style="clear: both; text-align: justify;">Türkiye, 1923’den 2005 sonuna
kadar geçen 82 yılda 15,4 milyar dolar doğrudan yatırım çekebilmişken AB ile
tam üyelik müzakerelerine başladıktan sonraki 3 yılda (2006 – 2008) 61,6 milyar
dolar çekmiştir. Tablo bize Türkiye’de DYS’nin 2006, 2007 ve 2008 yıllarında
yani AB ile tam üyelik müzakerelerinin en üst düzeyde olduğu yıllarda 20 milyar
dolar dolaylarına çıktığını, bu durumun bir kez da 2015 yılında tekrarlandığını
bunun dışında düşük kaldığını gösteriyor. Bu tablodaki verilerden yararlanarak
2005 sonrasını bir grafiğe dönüştürelim:</div><p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"> <a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEgHt-Yfwcqq6HqgKnQZPOMuMlNH9tjCRdKSpVQ3_xZJc8c4JRcfvKLfNHJgYkE1GR8RmwJtAHS645uJs3BhymvK2rb40NoqPbZ9Km6DaCan14Ol_mW-h_NpNHPyHtBmmmo07pgiMfBbrr2T-0FwzTW24qiN-MDkoFz7r2TD_29lFbF9hvT1fAzuc9asrhk" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em; text-align: center;"><img alt="" data-original-height="371" data-original-width="631" height="371" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEgHt-Yfwcqq6HqgKnQZPOMuMlNH9tjCRdKSpVQ3_xZJc8c4JRcfvKLfNHJgYkE1GR8RmwJtAHS645uJs3BhymvK2rb40NoqPbZ9Km6DaCan14Ol_mW-h_NpNHPyHtBmmmo07pgiMfBbrr2T-0FwzTW24qiN-MDkoFz7r2TD_29lFbF9hvT1fAzuc9asrhk=w546-h371" width="546" /></a></p><p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Grafik özellikle son yıllarda
DYS’nin ağırlıklı olarak gayrimenkul yatırımı biçimine bürünmüş olduğunu
sergiliyor. Mavi kırıklı çizgi toplam doğrudan yabancı sermaye girişini, kırmızı
kırıklı çizgi ise yabancıların gayrimenkul almak için getirdikleri sermayeyi
gösteriyor. Görüleceği gibi DYS yatırımları düşerken gayrimenkul için getirilen
sermaye miktarı artmaktadır. Bu da bize Türkiye’nin uyguladığı ekonomik program
ve sosyal yapıyla doğrudan yabancı sermaye çekebilmesinin ancak gayrimenkul
satışıyla mümkün olabildiğini gösteriyor. <o:p></o:p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><br /></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><br /></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><br /></p>Mahfi Eğilmezhttp://www.blogger.com/profile/13789214803163419552noreply@blogger.com151tag:blogger.com,1999:blog-2709216080693648313.post-12711850729204805342023-12-07T03:49:00.005+03:002023-12-07T07:46:31.448+03:00Tüketim Patlaması<p style="text-align: justify;">2021 Eylül ayında enflasyon ve
faiz yüzde 19 olarak eşit düzeydeyken geçmişte birkaç kez deneyip de<a href="file:///C:/Users/mahfi/OneDrive/Masa%C3%BCst%C3%BC/Yaz%C4%B1%20Haz%C4%B1rl%C4%B1klar%C4%B1/t%C3%BCketim%20patlamas%C4%B1.docx#_edn1" name="_ednref1" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: TR; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin;">[i]</span></span></span></a>
enflasyonu iyice azdırdığımız yaklaşım olan “faizi düşürerek enflasyonu
düşürme” denemesini bir kez daha yaşama geçirince yüksek enflasyonu çok yüksek
enflasyona dönüştürmüştük. İşte o gün bugündür enflasyonla uğraşıyoruz. Oysa
2021 Eylülünde faizi düşürmeye başlayacak yerde mesela 2 puan artırsaydık bugün
içinde bulunduğumuz ekonomik sorunların çoğu olmayacaktı.</p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Aşağıdaki grafik yazının eki
olarak paylaştığım tablodaki verilerden tarafımca hazırlanmıştır. <o:p></o:p></p>
<div style="mso-element: endnote-list;"><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEgYL_175zCaXcaZDGq9uEnwAS4jWTbFFhuupdW2noiASJbtHmPn1qpnQBi4lloPS84qnjIadkBqFAVV5skfS2DuCg7HIG11jZWMSGqTjiedZtMB2_1Yl9Bs11_xnWMkIIkj1QOfrWJ-gA22umMfXk6Jo980fc_-I7sNh7tsQvdaM_MrOOAvuNMbLmIEhKk" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="" data-original-height="389" data-original-width="565" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEgYL_175zCaXcaZDGq9uEnwAS4jWTbFFhuupdW2noiASJbtHmPn1qpnQBi4lloPS84qnjIadkBqFAVV5skfS2DuCg7HIG11jZWMSGqTjiedZtMB2_1Yl9Bs11_xnWMkIIkj1QOfrWJ-gA22umMfXk6Jo980fc_-I7sNh7tsQvdaM_MrOOAvuNMbLmIEhKk=s16000" /></a></div><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Grafiğe göre 1999 ile 2021
yılları arası esas alındığında GSYH ve tüketim harcamalarının bir önceki yıla
göre artışları arasında 0,92 ile ölçülebilen bir korelasyon katsayısı<a href="file:///C:/Users/mahfi/OneDrive/Masa%C3%BCst%C3%BC/Yaz%C4%B1%20Haz%C4%B1rl%C4%B1klar%C4%B1/t%C3%BCketim%20patlamas%C4%B1.docx#_edn1" name="_ednref1" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><!--[if !supportFootnotes]--><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: "Times New Roman",serif; font-size: 12pt; line-height: 107%; mso-ansi-language: TR; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin;">[ii]</span></span><!--[endif]--></span></a>
görülüyor. Yani tüketim harcamaları, gelirdeki artışa paralel ve çok yakın bir
yol izlemiş, onunla birlikte artmış bulunuyor. Buna karşılık bu seriye 2022 yılını
eklediğimizde görünüm değişiyor, GSYH’nin artış hızı bir önceki yıla göre ciddi
bir düşüş sergilemesine karşılık tüketim harcamalarının artış hızı bir önceki
göre önemli bir artış gösteriyor. Yalnızca 2022 yılının seriye eklenmesinin etkisiyle
GSYH artış hızı ve tüketim harcaması artış hızı arasındaki korelasyon katsayısı
0,80’e düşüyor. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">En basit biçimiyle anlatmamız
gerekirse grafik bize 2022 yılında Türkiye’nin bir tüketim patlaması yaşadığını
anlatıyor. Bunun başlıca nedeni yazının girişinde değindiğim faiz düşüşüdür. Ulusal
parası dünyada tanınmayan (rezerv para kabul edilmeyen) bir ülkede faizi,
enflasyonun altında belirleyince her şey bozuluyor. Çünkü kapitalist sistemde tüketim
harcamalarının, tasarrufların, yatırımların en önemli iki belirleyicisi gelir
düzeyi ve faizdir. Faiz reel olarak negatif olduğunda insanlar tasarruf etmeyi
bırakıp satın alma gücünü daha da kaybetmeden bir an önce ellerindeki parayı
harcamaya yöneliyorlar (paradan kaçış.) Bu davranışlarıyla aslında o anda olmasa
da ileride ihtiyaç duyacaklarını düşündükleri malları kredi kullanarak satın
almaya çabalıyorlar (öne çekilmiş talep.) Sonuçta bu iki davranış arzı aşan bir
talep yaratıyor ve fiyatlar yükseliyor (talep enflasyonu.) Bir yandan da hem
enflasyonun etkisi hem de birçok alanda yaratılan yüksek riskler nedeniyle TL
dış değer kaybı yaşıyor (kur artışı.) Normal koşullarda fiyat artışlarının
talep düşüşü yaratması gerekirken insanlar fiyatların sürekli arttığını görünce
fiyatlar daha da artmadan bir an önce mal stoklamak amacıyla taleplerini daha
da artırıyorlar. Böylece ilginç bir biçimde enflasyon talep artışının, talep
artışı da enflasyonun nedeni haline geliyor (kısır döngü.)<o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Hükümet, bu yanlış ekonomi
politikasıyla ekonomiyi, tasarrufu değil tüketimi özendiren bir girdaba
sürüklemiş, bu yanlışı çözebilmek için bir başka yanlış yaparak kur korumalı
mevduat hesabını devreye sokmuş, bu kez bankaların ödemesi gereken maliyeti
Hazine ve Merkez Bankası’na yükleyerek bütçe açığının büyümesine yol açmıştır. Ve
sonunda bütün bu yanlışların faturasını bir yandan enflasyonla, bir yandan da
vergi artışlarıyla halka ödetmeye yönelmiştir. <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">Bugün içinde bulunduğumuz tablo budur.
Ve bu işin içinden artık faizi artırarak çıkmak mümkün değildir. Faiz artışıyla
sağlanacak geçici düzelmeler, baz etkisiyle ortaya çıkacak geçici toparlanmalar
görülebilir ama kalıcı ve gerçek çözüm için mutlak surette hukukun üstünlüğünün
ilk aşamada devreye sokulacağı bir yapısal reform paketini başlatmak gerekiyor.
<o:p></o:p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><br /></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><a href="file:///C:/Users/mahfi/OneDrive/Masa%C3%BCst%C3%BC/Yaz%C4%B1%20Haz%C4%B1rl%C4%B1klar%C4%B1/t%C3%BCketim%20patlamas%C4%B1.docx#_ednref1" name="_edn1" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 10pt; line-height: 14.2667px;">[i]</span></span></span></a> Bu denemelerin en bilineni 1994 yılı başlarında Tansu Çiller tarafından yapılan ve sonu krizle sonuçlanan denemedir.</p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><a href="file:///C:/Users/mahfi/OneDrive/Masa%C3%BCst%C3%BC/Yaz%C4%B1%20Haz%C4%B1rl%C4%B1klar%C4%B1/t%C3%BCketim%20patlamas%C4%B1.docx#_ednref1" name="_edn1" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 10pt; line-height: 14.2667px;">[ii]</span></span></span></a><span> </span><span>Korelasyon katsayısı iki değişken arasındaki ilişkinin derecesini ölçmekte kullanılan bir katsayıdır. -1 ile 1 arasında değişir: Katsayı 0’a yaklaştıkça ilişki zayıflar, pozitif değerler aynı yöndeki ilişkiyi, negatif değerler ters yöndeki ilişkiyi gösterir. -1’e yaklaştıkça ters, + 1’e yaklaştıkça aynı yönlü ilişki güçleniyor demektir. </span></p><p class="MsoNormal"><o:p><span style="text-align: justify;"><br /></span></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><b>Ek Tablo:</b> GSYH ve Tüketim Harcamaları Önceki Yıla Göre Yüzde
Değişimleri <o:p></o:p></p>
<p class="MsoNormal" style="text-align: justify;">(Kaynak: TÜİK, 30 Kasım 2023
Haber Bülteni: Dönemsel Gayrisafi Yurtiçi Hâsıla, III. Çeyrek: Temmuz – Eylül,
2023<o:p></o:p></p><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEhdf3F8V4dMDf2DIAS_egbUESfMj0JoUqj-KiWDA2IytZwp6LwVUYbRJt4SCYF61GVbHGil669eSq0Jmq9CtisOaq4D2llVtADp3Ptsw5tsDP3GtqrSYmy6rMuQW5SlNIEZHxCIIdWn1NpaMpmb-_PMxovS8Z_f640wHKjlO3KehIwk-r2rEOT6hh3Bi38" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img alt="" data-original-height="280" data-original-width="519" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEhdf3F8V4dMDf2DIAS_egbUESfMj0JoUqj-KiWDA2IytZwp6LwVUYbRJt4SCYF61GVbHGil669eSq0Jmq9CtisOaq4D2llVtADp3Ptsw5tsDP3GtqrSYmy6rMuQW5SlNIEZHxCIIdWn1NpaMpmb-_PMxovS8Z_f640wHKjlO3KehIwk-r2rEOT6hh3Bi38=s16000" /></a></div><br /><p></p><span><a name='more'></a></span><p class="MsoNormal" style="text-align: justify;"><br /></p></div><div style="mso-element: endnote-list;"><div id="edn1" style="mso-element: endnote;"><p class="MsoEndnoteText" style="text-align: justify;"><o:p></o:p></p>
</div>
</div>Mahfi Eğilmezhttp://www.blogger.com/profile/13789214803163419552noreply@blogger.com184