Faiz Giderlerini Lanetlerken
Öteden beri faiz giderlerinin
devletin bütçesinde ve nakit dengesinde büyük yer tuttuğu, faiz giderlerinin
düşürülmesi halinde sorunların önemli ölçüde çözüleceği öne sürülür ve
genellikle de bu görüş doğru kabul edilir.
Hazine ve Maliye Bakanlığı ve
TÜİK verilerinden yararlanarak hazırladığım aşağıdaki tablo 2005 yılından bu
yana devletin toplam nakit giderlerini, bu toplam içinde faiz dışı giderler[i]
ile faiz giderlerinin paylarını milyar TL olarak ilk üç sütunda, faiz
giderlerinin toplam giderler içindeki payını da yüzde olarak son sütunda sergiliyor.
Tablonun son sırasında turuncu
boyalı kısımlar 2005 yılından 2024 yılsonuna kadar söz konusu giderlerde kaç
kat artış olduğunu, mavi boyalı kısım ise faiz giderlerinin toplam giderler
içindeki payında bu süre içinde ortalama yüzde kaç oranında artış olduğunu
gösteriyor. Buna göre devletin toplam nakit giderleri 20 yılda 76 kat artarken,
faiz dışı giderler 100 kat, faiz giderleri ise 25 kat artmış. Demek ki toplam
giderleri asıl artıran kalemler faiz dışı giderler. Şimdi bu tabloyu bir grafiğe
dönüştürelim ve durumu daha net görelim:
Grafik bize sorunun faiz dışı
giderlerin artışından kaynaklandığını gösteriyor. Esasen faiz giderlerinin
artmasının nedenlerinden birisi de faiz dışı kamu giderlerinin artması. Faiz
dışı kamu giderleri arttıkça, kamu açığı ve dolayısıyla kamu borçlanması
artıyor. Kamu borçlanmasının artması faiz giderlerinin de ister istemez
yükselmesine neden oluyor.
Faiz giderlerinin artmasının bir başka nedeni enflasyonun yüksek olmasıdır. Enflasyon yüksekse faiz oranları da yüksek kalıyor ve dolayısıyla faiz giderleri artıyor.
Amacımız faize güzelleme yapmak
değil. Faiz giderleri düşürülmelidir ama grafiğe bakınca faiz giderlerinin oransal
olarak faiz dışı giderlere göre fazla yüksek olmadığını görüyoruz. Buna karşın toplumun
çoğunluğu, bütün sorunların kökeninde faiz giderlerinin yattığı inancını
taşımaya devam ediyor. Bu algının yaygınlaşması önemli ölçüde siyasetçilerin bu
yöndeki açıklamalarından kaynaklanıyor. Faiz, bu toplumda en kolay
lanetlenebilen kalemdir. Dikkatlerin faiz giderleri üzerinde toplanmasıyla kamu
giderlerinin başka alanlarındaki aşırılıklar gözden uzak tutulmuş oluyor. Faiz
karşıtlığı yaygın bir nefret odağı oluşturduğu için bu tür bir ortak lanetleme
faiz dışı giderlerin rahatlıkla artırılmasına olanak sağlıyor. Toplum, faizi
lanetlerken, kamu kesiminin diğer alanlarda yarattığı büyük israfı ve faiz
giderlerinin artmasındaki asıl nedenin bu diğer giderlerdeki artış olduğu
gerçeğini gözden kaçırıyor.
[i] Faiz dışı giderler:
Personel giderleri, cari giderler (devlet binalarının, arabalarının bakım
onarım giderleri, yakıt giderleri, aydınlatma giderleri vb.), yatırım giderleri
ve transfer giderleri.
"Grafikten görülebileceği gibi faiz giderlerinin toplam giderler içindeki payı 2016’ya kadar enflasyonun üzerinde iken o tarihten itibaren enflasyonun gerisinde kalmaya başlamış".
YanıtlaSilBu analiz analitik bir kıyaslama değil hocam, rasyonel bir çıkarsama atfedilemez. Biri toplam içindeki payın değişimi diğeri ise artış hızıdır. Muhakkak bir kıyaslama yapılacaksa, faiz giderlerinin bir önceki artışı oranı ile enflasyonu - tüfe - mukayese etmek bir mana ifade edebilir. Meselâ 2020 yılında faiz giderleri bir önceki yıla göre yaklaşık %24 artmış, oysa aynı yıl TÜFE 14,6% imiş, dolayısıyla faiz giderlerindeki artış enflasyonun üstünde seyretmiş.
Haklısınız. O kısmı çıkardım.
SilSen faize bak ki ben diğer taraftan malı götüreyim hesabı...
YanıtlaSilSayın Hocam, ekonomist değilim ama şöyle bir düşüncem var müsadenizle. Ülkemiz yıllardır bir tüketim çılgınlığına düşmüş durumda. Ev al, araba al, sürekli tüket, sürekli harca ve onu ''enflasyona yedir''. Ama sanırım bu okyanusun sonuna geldik. 10 yıllık tahvil fazileri %30'lardaysa artık NAS'lı günler, popülist vaadler kolay değil.
YanıtlaSilKorkunç bi ahlaksızlık da beraberinde geldi. Bir kahve 150-200 liraya satılmaya çalışılıyor, 100 gr kahve markette 50-60 TL iken. Havaalanıda 50- 100 liraya su satılıyor, 3 harfli markette 3,15 TL iken. Bu ahlaksızlığa prim veren halkımızı da anlamıyorum. Sorsanız ''dolar baskılı''. Biz sanki döviz bürosuna gitsek bize baskısız dolardan 50-60 TL'den bozacak...
Yıllarca yurtdışında çalışmış ve dünyalığını çoktan yapmış, yükünü çoktan tutmuş, Türkiye'de yaşayan Hollandalı, biri olmama rağmen bu ahlaksızlığa prim vermemek adına bu sahtekarlara para kazandırmıyorum. Kahvemi kendim yapıp termos bardağımda sahilde içiyorum. Havaalanına gitmeden önce suyumu çok daha ucuza satın alıp gidiyorum.
Anlayamadığım şey şu, çok daha durumu kötü olan insanların malum kahve bardaklarını statü gibi ellerinde taşımaları, daha acısı ''aynı markaların yurtdışındaki ürünlerine göre çok daha kalitesiz ve aynı fiyatta olması''. Asgari ücret, UK £12.21/saat, Türkiye 22.104,67 TL/aylık olmasına rağmen...
Sosyal medyada fahiş fiyatlı faturalar atıyorlar, altına yorum yazanlar ''ee normal bu fiyatlar, ne bekliyorsun...'' yazıyorlar. Ne kadar acı ki profillerine bakılırsa zar zor geçinen insanlar olduğunu görüyorum. Çok uzattım hocam kusura bakmayın, bizim insanların da artık bu ahlaksız fiyatlara karşı koyması diğiyle...
Sayın Anonim,
SilAslında tüketime sebep olan şey enflasyondur. İnsanlar, bugün aldıkları malı veya hizmeti bir ay sonra daha yüksek bir fiyattan alacaklarını bildikleri için tasarruf yapmayıp tüketime yöneliyorlar. Yoksul toplumlarda gelir yükseldikçe tasarruf artar; gelir düştükçe ise tasarruf azalır ve tüketim artar.
Türk toplumu da yoksul olduğu için kazandığı iki kuruş parayı bir kahveye 150 lira harcayarak ya da tatile çıkarak harcıyor. Ancak, insanımızın gösterişi sevdiği gerçeği de göz ardı edilemez.
İyi akşamlar.
Çok açıklayıcı oldu. Teşekkür ederim.
Silbu yüzden beklentileri yönetmek çok önemlidir. düşük - orta kesimin harcamalarını azaltıcı yönde adımlar izlenmeli tabi bu da büyük sorunları beraberinde getirebilir gelir eşitsizliği artışı vs. bu konular üzerinde daha çok durulmalı. talep azaltıcı politikaların vergi üzerinden olması gibi durumlar aslında beklentiyi negatife çekerek enflasyonun tekrar artmasına bile sebep olabilir.
SilBen bir kamu muhasebecisiyim faiz giderleri önemli bir gider. Ana para +faiz ödemesi 3 trilyon 680 milryar ödenecek ayda 155 milyar faiz ödemesi az değil . Faiz dışı giderlerde ki artış ise sermaye transferleri ile aktarılan harcama kalemlerinde ki artışda, kamu harcamalarinda ki personel gideri at başı önde.yıllık emekliye ödenen tutarla faiz+ana para ödemeleri neredeyse birbirine yakın. Böyle giderse hükümet ek bütce isterse şasırmam. Bütçede ki açığı frenlemek için vergiyi tabana yayma çabası son iki ayda piyasayı daralttı. Bu bütçe senenin sonunu getirmez gibi geliyor hocam. Sizcede değil mi
YanıtlaSilHocam ilk önce yazınız için çok teşekkür ederim. benim bir sorum olacaktı. Geçmişte biliyorsunuz ki diğer ülkeler faizi artırırken biz indirmeye başladık. bunun sebebi hükümetin diğer ülkelerin faiz artırması sonucu talebin azalacağını dolaylı olarak ihracatın düşeceğini tahmin edip üretimin düşmemesi için içe yönelik harcamaları artırıcı politikalar izlemesi olabilir mi?
YanıtlaSilHocam kırılma noktasına mı yaklaşıyoruz?
YanıtlaSilYok bizim ekonomi kırılmayacak kadar esnek bir hal aldı.
SilHocam bu esnek ve sağlam yapıyı iktidara borçlu değil miyiz?
SilKısaca aylık kredi kartı faizim arttı diye yönetime kızarken harcamaları katkat artıran hanıma çıt diyememem:)
YanıtlaSil😀
SilYapısal reformlarla grafiğin eğimini değiştiremezsek, daha da fakirleşeceğiz olarak yorumladım ben bu yazınızı?
YanıtlaSilDoğru yorum.
SilAslında fakirleştik zannetsek de aslında zenginleşiyoruz. Çünkü fazlalıkları üzerimizden atmış oluyoruz.Gerçek zenginlik budur bence.
SilGrafiğin eğimi bilgisayarda değiştirebilir.Bunun için yapısal reforma ihtiyaç var mı?
SilFaiz, sorunlar listesinde kaçıncı sırada sizce?
YanıtlaSilTürkiye'nin öyle ağır sorunları var ki bence faiz listeye zar zor girer. Ama tabii insanların çoğu o ağır sorunların (hukuk eksikliği, demokrasi zaafları, liyakat yokluğu, eğitimin giderek kalite kaybedişi, sığınmacılar, gelir dağılımı bozukluğu, hayat pahalılığı vb.) sosyal alanda gelenlerine (hukuk, demokrasi, liyakat vb.) aldırmadığı için faizin önemli bir sorun olduğunu düşünüyor.
Sil%30 'dan %10' düşmüş bence gayet iyi bir oran yani bir de dünyanın geneline bakmak lazım bütçenin %10 u faize ayrılıyorsa yani çok normal bir oran gibi görünüyor. keşke sıfır olsa ama böyle bir şeyin imkansız olduğunu herkes biliyordur umarım.
YanıtlaSilSıfır olmaz tabii ama eğer kamu kesimi israfı azaltsa çok daha düşük olabilir.
SilSüreç nasıl işleyecek onu öngörmek lazım.
YanıtlaSilEkonomi bozulduğunda halk, önce sol bir partiyi yüksek bir oranla iktidar yapar. Sol parti , asgari ücreti 2 - 3 katına çıkartır, yüzbinlerce işyerinin kapanmasına sebep olur, bununla birlikte, emekli ordusuna milyonlarca emekli eklenir, emekli maaşları 2-3 katına çıkar kamu personeli sayısı da bir o kadar artar(Unutma, Kılıçdaroğlunun sözü var, muhtarlara yardımcı atanacak ve işsizllik bu şekilde düşürülecek!!!) çünkü sınırsız gelir var sanılır. Tüm sektörlere destek verilir(Tarım,küçük esnaf,tekstil,turizm v b.)
Günün sonunda enflasyon %200 lere dayanır.Faizler de bir o kadar artar. Astronomik asgari ücret artışları ve faizler sebebiyle ortada vergi verecek özel sektör falan da kalmayınca, devlet, maaşları ödemek için sürekli para basmak zorunda kalır, %200 enflasyon, bitmiş bir ekonomi ile seçimlere gidilir, %50 ile iktidar olan sol parti, %5 oy alamaz ve meclis dışında kalır.
Arjantin'de olduğu gibi liberal politikalara dönülmek zorunda kalınır. Şuandaki gidişat bunu gösteriyor.
Hocam, devletin gideri gelirinden fazla ise bunu borçla mi kapatır, plansız para basarak mı? Bizdeki güncel durum nedir? Teşekkürler.
YanıtlaSilEğer paranız dolar gibi Euro gibi, Pound, Yen gibi rezerv para (dünyada başka yerlerde de kabul gören para) konumundaysa para basarak kapatabilirsiniz. Nitekim ABD, Avrupa, İngiltere ve Japonya böyle yaptı ve yapmaya da devam ediyor. O zaman o basılan paralar içeride kalmıyor daha yüksek faiz veren ülkelere gidiyor. Ama eğer paranız bizimki gibi yerel nitelikteyse o zaman basacağınız paranın hepsi içeride harcanacağı için talebi artırarak enflasyon yaratıyor. bu durumda bizim gibi ülkeler açısından borçlanmak daha az enflasyon yaratıyor.
SilPeki bu veriler doğru mu yoksa TÜİK tadında mı?
YanıtlaSilDoğru kabul ediyoruz.
SilBeyler yesin içsin hesabı biz ödeyelim durumu
YanıtlaSilCambaz iptemi, öldümü... bu tipik bir cambaza bak hikayesinin matematiksel karşılığı. Bu arada Yılmaz ÖZDİL'İ anmadan geçemem, çünkü cambaz hikayesini ondan öğrendim...
YanıtlaSilSayın hocam, faiz dışı giderler hakkında daha detaylı bilgi verebilir misiniz? Harcama kalemlerinin ağırlığını takip edip hangisinden tasarruf yapılabileceği hakkında fikir sahibi olabiliriz.
YanıtlaSilÇevremizi aydınlatabiliriz.
Onu ileride ayrıca ele alacağım. Ayrıntılı bir çalışma gerekiyor.
SilFaiz ile toplumu kandırmanın da temelinde yine dini hassasiyetler yer alıyor. Toplumu bu hassasiyetler üzerinden yıllardır yöneten iktidar, yeri geldi baş örtülü bacım dedi, yer geldi faiz dedi, yeri geldi onların doları varsa bizim Allah'ımız var gibi anlamsız kıyaslara bile düştüler. Ne yaptıklarını bilmeyen her yönetim gibi bir şeylerin arkasına saklanmak bunların en iyi yaptıkları şey. Milletimizin de her şeyi yiyip yutmasından sıkıldık. Azıcık kafayı çalıştırıp okusunlar, araştırsınlar. Böyle böyle iyice tek adam rejimine dönen bir siyasi ortam ve bununla beraber güvensiz ekonomi yapısı ortaya çıktı.
YanıtlaSilY.İ.D modeli kara delikler en büyük sorun ..Devlet kurumlarına yandaş dolduran LİYAKAT ten uzak adaletsiz düzen ..Kamunun şatafatlı İsrafı Adalet sisteminin bozulması ..bu ülkenin en büyük sorunlardır ..ülkeyi batiracak kadar büyüktür ..ekonomi en son sırada
YanıtlaSilÇok doğru.
SilÜlke batık zaten.
SilMerhaba hocam, muhtemelen önemli bir ekten de yap islet devret modeli. Devlet borc alip altyapi yatirimi yapip bunun icin faiz ödeyecegine, fiyat garantileri veriyor ve o da kamu harcamalarindan karsilaniyor. Bu durumda faiz gideri düsüp harcamalar artiyor. Yatirimin günün sonunda daha ekonomik oldup olmadigi tabi soru isareti. Saygilarimla
YanıtlaSilHaklısınız.
SilMahfi hocam darphane altın sertifikasındaki düşüşü takip ediyor musunz? S1 deki varlığınızı koruyor musunuz? Sizin bu dönemdeki s1 stratejiniz ne alım mı, bekleme mi, yoksa çoktan elden çıkardınız mı?
YanıtlaSilİzliyorum, ben 13 - 14 TL iken aldığım için bekleyebiliyorum.
SilHocam nedir bu vaziyet,mevduata stopaj oranı yüzde 17,5'e yükseltilmiş ?
YanıtlaSilHocam durgunluk kronikleşirmi?
YanıtlaSilHocam kandırılıyormuyuz?
YanıtlaSilMahfi hocam size birşey sormak istiyorum yani bu zombi şirketleri üstümüzden atmamız gerekiyor ve şuan hala tam kurtulamadık ama bunlar çöktüğünde tedarik zinciri problemiyle daha sağlıklı olan şirketlerin de küresel ticaret sıkıntılarından azalmış talepleri olanlar da zarar görüp bi kriz çıkabilir gibi gözüküyor sanki bşrde
YanıtlaSilFaiz düşürme geliyor belli ki hala harcamalar fazla kamuda birde çıkışların artma olaslığı var yabancı da ve bir noktada yerli tl de olanın da bunlar enflasyonu 30 larda tutabilir gibi bir süre daha sanki ( tüik herşeyi yapıpı düşürür o ayrı )
Birde bence herşeyin çözümü dış kalıcı yatırımcı için düzgün bir hukuk sistemi liyakat kamuda tasarruf ve en önemlisi güneş enerjisi hidroelektrik gibi büyük projelerle yenilenebilir enerji ile enerji masrafını kısmak ve gelişen sektörlere arge harcama
Ne düşünüyorsunuz bunlar hakkında
Teşekkürler