Cari Açık Dersi
Bir ülkenin yurtdışından döviz
ödeyerek ithal ettiği mallar için yaptığı döviz ödemeleriyle yurtdışına döviz
karşılığı sattığı mallardan elde ettiği döviz gelirleri arasındaki farka
dışticaret dengesi denir: Dışticaret
dengesi = Mal ihracatı gelirleri – mal ithalatı giderleri
Burada üç denge halinden biri olabilir: Mal ihracatı gelirleri =
Mal ithalatı giderleri ise dışticaret denkliği vardır. Mal ihracatı gelirleri
> Mal ithalatı giderleri ise dışticaret fazlası vardır. Mal ihracatı
gelirleri < Mal ithalatı giderleri ise dışticaret açığı vardır.
Bir ülke yalnızca mal ihraç edip
mal ithal etmez. Bunların yanında hizmet ithalatı ve ihracatı da yapar. Bunun
yanında ülkenin taşımacılık gelir ve giderleri, faiz gelir ve giderleri gibi
döviz kazanım veya kayıpları vardır. Bunları da malların üzerine eklersek
dışticaret dengemiz cari denge halini alır. Bunu da şöyle formüle ederiz.
Cari denge = (Mal ihracatı gelirleri + satılan hizmetlerden
sağlanan gelirler + diğer gelirler) – (mal ithalatı giderleri + satın alınan
hizmetlere ödenen giderleri + diğer giderler) +/- cari transferler
Hizmetler; ulaştırma, turizm, haberleşme hizmetleri, inşaat
hizmetleri, sigorta hizmetleri, mali hizmetler, kişisel, kültürel hizmetler gibi
kalemlerden oluşur. Bunları yabancılara sunduğumuzda gelir, onlardan
aldığımızda gider olur. Diğer Gelirler; doğrudan
yatırım, portföy yatırımları ve diğer yatırımlardan elde edilen faiz, hisse
geliri, kâr payı, gelir gibi tutarları içermektedir. Bu gelirleri yabancılardan
elde ettiğimizde gelir, yabancılara ödediğimizde gider yazarız. Cari transferler (Karşılıksız transferler);
örneğin yurtdışındaki işçilerimizin gönderdiği paralar bu kategoriye girer.
Burada da üç denge halinden biri olabilir: Yukarıdaki cari denge
denkleminin ilk parantezi içindekilerin toplamı ile cari transferler toplamı
ikinci parantezdekilerden büyükse cari fazla, küçükse cari açık söz konusudur.
Bu ikisi birbirine eşitse cari denge denk demektir.
Türkiye’nin 2011 yılı ödemeler dengesi sayıları şöyledir (milyar dolar):
İhracat: 143,5
İthalat: 232,9
Hizmet Gelirleri: 39
Hizmet Giderleri: 20,7
Diğer Gelirler: 4,0
Diğer Giderler: 11,7
Cari transferler: 1,7
Şimdi bunları yukarıdaki
denklemlerde yerine koyarak dışticaret dengesini ve cari dengeyi bulalım:
Dışticaret dengesi = 143,5 – 232,9
= - 89,4 (Türkiye 2011 yılında toplam 89,4 milyar dolar dışticaret açığı
vermiştir.)
Cari denge = (143,5 + 39 + 4) – (232,9 + 20,7 + 11,7) + 1,7
= (186,5) – (265,3) + 1,7 = 77,1 (Türkiye 2011 yılında toplam 77,1 milyar dolar
cari açık vermiştir.)
Cari açığı GSYH’ya (OVP’ye göre tahminen
781 milyar USD) böler ve 100 ile çarparsak cari açığın GSYH’ya oranını yüzde 9,9
olarak hesaplamış oluruz.
ellerine sağlık hocam Türkiye'nin 2011 değerlendirmesini yapmışsınız.Yalnız hocam burada önemli bir nokta cari açığın GSYH oranı %9,9 Türkiye'de bir söylenti vardır hep cari açığın GSYH'ya oranı %6,5 geçtiğinden hemen sonra krizler olmuş.2012 yılı tüm ekonomistler kriz bekliyor.Bu tablodan bakarak Türkiye için pek iç açıcı şeyler söyleyemiyoruz.Haksız mıyım hocam?
YanıtlaSilCari açık ile kriz eşiği arasında doğrudan oransal bir ilişki kurmak pek mümkün değil. Öteki göstergelerin durumu da önemli. Eskiden bütçe açığımız da çok yüksekti ve o nedenle ikisi birbirini tetikleyip kriz yaratırdı. Şimdi bütçe açığı düşük.
SilHocam izin verirseniz bir de şunu ekleyebilir miyiz?
YanıtlaSilÖdemeler dengesi (bilançosu) üç kalemden oluşur. İlki cari işlemler, ikincisi sermaye hesabı ve diğeri ise net hata ve noksan hesabı.
Dolayısıyla dış ticaret rakamları ile ilgili verilere bakıldığında üç farklı hesap veya kavram birbirinden farklı kavramlardır. Bunlar,
Dış ticaret dengesi, Cari işlemler dengesi ve Dış ticaret dengesi.
Selam ve Saygıyla.
Özürdilerim, üçüncü kavram Ödemeler dengesi olacak.
YanıtlaSilDışticaret dengesi cari denge içinde olduğu için Cari Denge, Genel Denge ve Rezerv Hareketleri üçlüsü daha doğru olur. Sermaye Hesabı, Finans Hesabı, Net Hata ve Noksan da genel dengede yer alır.
Silvalla cari açık oranı yüzde 6.5 u geçerse kriz olur. diye bir kavramı taaa 2004 lerde ATO başkanı Sinan Aygün o günlerde, her gün bir başka TV kanalına çıkarak bangır bangır bağırıyordu.ama kriz falan olmadı.tam tersine büyüdük.
YanıtlaSilTek başına cari açığın kriz yaratması olasılığı daha düşük. Eğer aynı zamanda yüksek bütçe açığı da varsa o zaman kriz çıkabilir. Son yıllarda Türkiye'nin bütçe açığı düşük olduğu için cari açığa fren görevi yapıyor.
SilHocam:
YanıtlaSilYabancılara gayri menkul satışından gelen para cari açığımızı düşürür mü yoksa cari denge hesabına girmez mi?
Yabancıların satın aldığı gayrimenkullere ödedikleri paralar Cari açığın finansman kalemlerinden birisidir.
SilSavas ve askeri operasyon donemleri ile ilgili harcamalar nerede yeralidigini ogrenebilir miyim
YanıtlaSilOnlar bütçede yer alır.
SilÜstad ülkemizde yıllardır cari açık varken neden kriz çıkmıyor?Yani cari açık kriz ilişkisi hangi seviyede seyreder?
YanıtlaSilBöyle bir seviye yok. Bilinen tek şey bir ülkenin sürekli yüksek cari açık vererek sonsuza kadar gidemeyeceği. Aynı şey yüksek bütçe açığı için de geçerli.
SilHocam merhaba,
YanıtlaSilCari açığın oluşmasındaki en büyük etkenlerden birinin de enerjide dışa bağımlıgımız diye okumustum. yıllar geçtikçe bu ihtiyaç ve bağımlılık artarken nasıl cari açığı dengeleyebiliriz?
Teşekkürler.
Ömer Çıtak
Çok doğru. Enerji ithalatının, Türkiye'ye senelik bazda ortalama 60 milyar dolar civarlarında faturası olduğunu göz önüne aldığımızda; cari açığın nedeni çok net ortaya çıkıyor. Yıllar süren politikalar ve oyunlar sonunda Türkiye enerji bağımlısı bir ülke haline getirilmiş. Bizi de bitiren enerji üretememiz olmuştur.
SilMahfi bey bir sorum olacak:
YanıtlaSil"Yabanci" ve "Doviz" kavramlarinin olcumu ne denli hassas yapilabiliyor?
Ozellikle mal disi kalemler icin merak ediyorum
Yurtici yerlesik yabanci ve/veya TL'ye cevrilerek yapilan ancak ozunde dovizli islemler vs nasil ayristiriliyor?
Çok kolay değil tabii ama yaklaşık olarak yapılıyor.
SilHocam, öncelikle gayet anlaşılır yazınız için teşekkür ederim. Cari açığı finanse etmenin etkin yolunun emeklilik fonlarından geçtiğine inanıyorum. Katılıyor musunuz? Eğer öyleyse bu fonları yukarda saydığınız 'satılan hizmetlerden sağlanan gelirler'e dahil edebilir miyiz yada bu yeni bir gelir kalemi midir?
YanıtlaSilSaygılarımla,
Cem Timurkan
Satılan hizmetler turizm, sigortacılık, taşımacılık gibi hizmetlerdir. Emeklilik fonları cari açıkla değil olsa olsa finansmanıyla ilgili olabilir.
Silülkelerin GSYH hesaplarına kayıt dışı ekonomi dahil edilmemektedir. sunmuş olduğum bir bildiride parasal yöntemle yapmış olduğum kayıt dışı tahminimi açıklanan GSMH serisine dahil ettiğimde elde ettiğim sonuç 2011 için proxy yaklaşık 9.9 iken 6.0 a düşmüş oldu. kayıt dışı ekonominin içerilmediği serilerde oran hep yüksek çıkıyor. olması gereken ise içerilmiş seri kullanmak olduğunu düşünüyorum. bu konuda ki görüşlerinizi öğrenmek isterim
YanıtlaSilOldukça zor karar verilecek bir konu. Her ne kadar GSYH hesabı da zaten büyük ölçüde tahmine dayandığı için bir başka tahmin olan kayıt dışı tutarının eklenmesi sorun yaratmayacak gibi görünse de çözümü kolay değil. Bence her ikisini de alıp sunumu ona göre yapmak en doğru yaklaşım olabilir.
SilBİR ÜLKEDE CARİ AÇIĞIN TEHLİKELİ BOYUTLARA ULAŞMASINI HANGİ ÖLÇÜLERİ KULLANARAK ÖLÇEBİLRİZ?
YanıtlaSilHocam merhaba türkiyede cari açığa en çok etki eden unsur/unsurlar nedir?
YanıtlaSilMagfi bey merhaba ben ögrenciyim hesaplama yönteminize calısıyordum sınavım var hersey güzel gidiyordu ama surayı anlayamadım
YanıtlaSilDışticaret dengesi = 143,5 – 232,9 = - 89,4 (Türkiye 2011 yılında toplam 89,4 milyar dolar dışticaret açığı vermiştir.)
Cari denge = (143,5 + 39 + 4) – (232,9 + 20,7 + 11,7) + 1,7 = (186,5) – (265,3) + 1,7 = 77,1 (Türkiye 2011 yılında toplam 77,1 milyar dolar cari açık vermiştir.)
(265,3)nerden geldi de (186,5)den cıkardık sonucu bulduk yarın sınavım var umarım hemen cevaplayablrsiniz
232,9 + 20,7 + 11,7=265,3
Sil143,5 + 39 + 4=186,5
sadece parantez içindeki işlemler yapılmıştır, fazladan bir işlem yoktur yani gelirden gider çıkmaktadır
Hocam saygılar,
YanıtlaSil2011 Yılı ödemeler dengesini kontrol ederken gözüme bir şey takıldı.
tcmb.gov.tr'deki 2011 yılı 4. dönem ödemeler dengesi raporu hizmet hesabında;
Hizmet Gelirleri 23 (milyar $)
Hizmet Giderleri -5
Diğer Gelirler 0,3
Yani toplamda Hizmet Hesabı 18,3 milyar $ olarak çıkıyor.
Siz ise verdiğiniz verilerde;
Hizmet verileri 39
Hizmet Giderleri 20,7
olarak belirtmişsiniz. toplam sonuca baktığımız zaman Hizmet Hesabı yine 18,3 milyar $ oluyor, yani Hizmet Hesabı dengesinde bir problem yok. Tereddüt ettiğim nokta acaba rapora bakarken eksik mi baktım ? 39 milyar $'a nasıl ulatığınızı anlayamadım hocam.
Size kolaylık olsun diye raporun linkini de kopyalıyorum buraya. (syf. 3)
http://www.tcmb.gov.tr/research/odemeler/ODRapor_20114.pdf
Saygılar, teşekkürler...
Tek birsey sormak istiyorum
YanıtlaSilIthalat fazlaysa ki öyle ülke nasıl ayakta kalıyor ?
(1) Turizm gelirleri vb ile bir miktarı kapatılıyor
Sil(2) Kalanı da yabancı sermaye girişi ve borçla kapatılıyor.
Yurtdisina cikan para(yurtdisina tasinan ve orda yasayan vatandaslarimiz vasitasi ile) ve ulkemizde calisan yabancilarin kazandikkari parayi kendi ulkelerine goturmesi cari transferlerde mi görünür? (Gelen işçi dovizleri burada gozukuyor)
YanıtlaSilBütçe açığı azalırken cari açığın artmasını nasıl yorumlayabiliriz? Türkiye'nin 1985-2019 yılları arasındaki verilere göre özellikle?
YanıtlaSilDeğerli hocam, 2022 yılı CDS, ABD faizi derken borçlanma faizi çok yükseldi. Sanırım %12 den aşağı borçlanmak pek mümkün değil. Bu durumda 440 milyarlık bürüt borç stoğu için yıllık 50 milyar usd yi aşan faiz mi öderiz, bu durumda cari açık inanılmaz rakamlara çıkmaz mı? Bu nasıl telafi edilebilir?
YanıtlaSilülkenin cari fazlalığı olursa alacaklı olurmu
YanıtlaSil