Yalnız GSYH ile Yaşanmaz
Başlıktaki söz Nobel ödüllü
iktisatçı Paul Samuelson’a ait. Biz iktisatçıların her şeyi GSYH veya kişi
başına gelirle ölçme takıntımıza olağanüstü bir eleştiri.
Bunu test etme fırsatını bulduğum
birkaç yer var. İlki Arjantin ve Brezilya karşılaştırması. Bu iki ülkede makro
göstergeler şöyle:
Arjantin
|
Brezilya
|
|
GSYH (milyar USD)
|
448
|
2.493
|
Nüfus (bin kiş)
|
40.900
|
194.933
|
Kişi başına yıllık ortalama
gelir (Cari, USD)
|
10.945
|
12.790
|
Kişi başına yıllık ortalama
gelir (SGP, USD)
|
17.516
|
11,769
|
Yılsonu enflasyon (%)
|
9,8
|
6,5
|
İşsizlik (%)
|
7,2
|
5,9
|
Bütçe açığı / GSYH (%)
|
3,3
|
3,2
|
Kamu borç stoku / GSYH (%)
|
44,2
|
86,2
|
Cari açık / GSYH (%)
|
0,5
|
2,1
|
Eğer yalnız GSYH’ya ve kişi
başına yıllık ortalama gelire bakacak olsak bu tablo bize Brezilya’nın çok daha
zengin bir ülke olduğunu anlatıyor. Oysa biraz derine inersek ve mesela kişi
başına geliri satınalma gücü paritesine göre ölçersek Arjantinlilerin
Brezilyalılardan daha müreffeh olduğunu görürüz. Bir Brezilyalının eline yılda
ortalama 12.790 dolar geçerken bir Arjantinlinin eline 10.945 dolar geçiyor.
Ama Breazilyalı bu eline geçen 12.790 dolarla 11.769 dolar değerinde mal ve
hizmet alabildiği halde, Arjantinli eline geçen 10.945 dolar ile 17.516 dolar
değerinde mal ve hizmet alabiliyor. Bu nasıl oluyor? Gayet basit: Çünkü
Arjantin, Brezilya’dan ucuz.
26 Temmuz 2012 itibariyle The
Economist’in düzenlediği Big Mac indeksine göre Arjantin Pesosu dolara karşı
yüzde 25 oranında düşük değerde, buna karşılık Brezilya Reali dolara karşı
yüzde 15 dolayında fazla değerli durumda.
Ülkeler GSYH’larını kendi para
birimi cinsinden hesaplar ve uluslararası karşılaştırmalar için bu değer o para
biriminin yıllık ortalama dolar kuruna bölünerek dolara çevrilir. Arjantin
parasını düşük değerde Brezilya yüksek değerde tuttuğuna göre Arjantin’in
GSYH’sı dolar cinsinden olduğundan düşük, Brezilya’nın GSYH’sı ise dolar
cinsinden olduğundan yüksek gösterilmiş bir GSYH’dır.
Dünya Bankası verilerine göre
Arjantin’de Gini Katsayısı 0,46, Brezilya’da 0,54 (Gini katsayısı sıfıra
yaklaştıkça gelir dağılımı düzelir, sıfırdan uzaklaştıkça bozulur.) Brezilya’da
günde 2 doların altında geliri oranların toplam içindeki payı yüzde 6,
Arjantin’de yüzde 0,9. Gelir dağılımı açısından da Arjantin Brezilya’dan iyi
durumda.
Samuelson, yukarıdaki sözüyle tam
olarak bunu kastetmiyordu belki ama işin varacağı sonuç budur. Görünüşte
Brezilyalı daha zengin olsa da aslında Arjantinli daha refah içinde
yaşamaktadır. İki yıl önce peş peşe iki ülkenin iki büyük kentinde gezi amaçlı
bulundum. İki kentin (Rio de Janeiro ve Buenos Aires) sokakları, yapıları,
sokaktaki insanların kılık kıyafeti gibi görsel göstergeler Arjantin’in daha
müreffeh bir ülke olduğunu gösteriyordu.
Demek ki yalnızca GSYH’ya bakarak
bir ekonomiye sıralamada yer vermek doğru değil.
"orta gelir tuzagi" kavraminin revacta oldugu su gunlerde. turkiye, mexica, arjantin ve brezilya gibi ulkelerin buradan siyrilmasi cok zor. bence kapitalist sistemde bu ulkelere bicilmis konum gelisen ulke olmak ve oyle de devam etmek. bilgiyi biz uretmiyoruz, teknolojiyi biz uretmiyoruz ve buyuk ulke, refah icinde yasayan bireyler olmak istiyoruz.
YanıtlaSilaSıl olan teknoloji üretebilmek ve onu devam ettirebilmek. Mesela Arjantin 20. yüzyılın başlarında dünyanın en gelişmiş en fazla sanayileşmiş 5 ülkesinden biriydi. Ama teknoloji üretemeyince o konumunu kaybetti. Eğer Almanya elektronik sanayiine girip de teknoloji üretemezse Arjantin'in durumuna düşebilir.
Siltürkiye konumu itibarıyla jeo-politik riski yüksek bir ülke..teknoloji üretimi hayati önemde..bu bakımdan iran bile bizden önde. kendi füzesini kendi yapıyor.abd kızarsa ambargoyu koyuveriyor,1974 de yaptığı gibi..serbest piyasa ekonomisine tam teslimiyet doğru değil kanımca.bankaları yarısı,sigorta şirketlerinin tamamı yabancıların elinde..zayıf ekonomi dış politikayı da zayıf kılıyor, abd'nin şunun bunun rotasına sokuyor..param olsa bile her şeyin yeni çıkanını en son modelini almam,keşke herkes benim gibi olsa..bana tutucu ya da çağın gerisinde kalmış diyebilirsiniz,bir sakıncası yok
SilBenim size bir şey deme hakkım yok, siz kendinizi nasıl tanımlarsanız doğrusu odur.
SilTeknoloji üretmek başka bir şey üretilmiş bir şeyi yapmak başka bir şeydir. Her ülke herşeyi yapabilir. Bir iktisatçının orada sorması gereken soru "Ne pahasına?" sorusudur. Çünkü bedelini ödedikten sonra uzaya adam bile yollayabilirsiniz. Ama eğer bu eylem geri kalmış toplumun daha da geri kalması pahasına ise anlamı yoktur. Çünkü size o teknolojiyi verenler daha iyisini yapıp sizi yine yenerler. Siz de para harcadığınızla kalırsınız.
Allah'ın kainatı yaratması ne kadar önemli ise kullarının da parayı yaratması o kadar önemlidir:))
YanıtlaSilNe demek şimdi bu?
SilHocam şu son cümlede yanlış yazım var mı? Son cümlede "ise" var o yüzden. Arjantin parasını düşük değerde Brezilya yüksek değerde tuttuğuna göre Arjantin’in GSYH’sı dolar cinsinden olduğundan düşük, Brezilya’nın GSYH’sı ise dolar cinsinden olduğundan yüksek gösterilmiş bir GSYH’dır.
YanıtlaSilİkincisi nufüs olayına değinmiştiniz amayined esoracağım. Aralarında uçurumvar. Türkiye'De 75 milyon insan değilde, 65 olsa ya da daha az.Müreffeh seviyesi nasıl olurdu?Saygılarımla.
Bazen insan tam tersini yazabiliyor ama burada hata yok. Diyelim ki 1 Peso 1 USD ve Arjantinin GSYH'sı 448 milyar peso = 448 milyar USD. Arjantin'in Pesonun değerini 1,5 Peso = 1 USD'ye düşürdüğünü düşünelim. Bu durumda Arjantin'in GSYH'sı 448 milyar peso = 299 milyar USD olacaktır. Şimdi de Arjantin'in pesoyu değerli hale getirdiğini varsayalım. Diyelim ki 1 Peso = 0,8 USD oldu. Bu durumda Arjantin GSYH'sı 448 milyar Peso = 560 milyar USD olacak demektir.
SilNüfus az olsa GSYH de muhtemelen daha düşük düzeyde olabilirdi. Yani konu sadece nüfus değil. O nüfusun eğitimi, verimliliği de çok önemli.
Cok haklisiniz ustad,GSYH nin satinalma gucu paritesinden bagmsz,kisi basi gelirin Gini katsayisindan bagimsiz,büyumenin kalkinmadan bagimsiz degerlendirilmesi bilgiyi sadece rakamlardn ibaret kilmakta ve gercegi gizlemektedir.Turkiye'de de bu yaklasimin kullanilmasini göz önunde bulundurarak bunun politik bir yaklasim oldugunu dusunmekten kendimi alamyrm.Ulkele yöneticilerinin de bu durumun farkinda oldugunu ve politik bir tercihten,buyumenin kalkinmaya,toplumsal refahin ekonomin motoru olan kesimin refahina tercih edilmesinden, kaynaklandigini dusunuyorum.
YanıtlaSilNe yazık ki öyle.
SilHocam Arjantin ucuz demişsiniz ama enflasyonu Brezilya'dan çok daha fazla. Bunu neye göre değerlendirebilriz ?
YanıtlaSilBiliyosunuz enflasyon yıllık akımı yani bir yılda oluşan fiyat artışlarını ölçüyor. Şu sıralarda enflasyon Arjantin'de Brezilya'dan daha yüksek. Demek ki geçmişte Brezilya'da çok daha yüksekmiş ve hayat pahalı hale gelmiş. Diyelim ki aynı mal sepeti Arjantin'de 100 USD Brezilya'da ise 150 USD bu bize hayatın Brezilya'da daha pahalı olduğunu gösteriyor. Diyelim ki bu sepete bir yıl sonunda Arjantin'de 105 USD'ye Brezilya'da ise 151 USD'ye çıkmış olsun. Bu durumda Arjantin'de enflasyon ((105 - 100) / 100 = % 5)) Brezilya'daki enflasyondan ((151 - 150) / 150 = % 0,7) daha yüksek demektir.
SilJaponya icin ne dersiniz?
YanıtlaSilJaponya 20 yıldır durgunluk - büyüme - resesyon üçgeninde gidip geliyor ve GSYH'sını artıramıyor. O nedenle açık ara önde olduğu halde Çin'e geçildi. Kişi başı geliri yıllık ortalama 46 bin dolar. İşsizlik oranı düşük (% 4,5.) Ekonomi, birçok ekonominin tersine cari fazla veriyor (% 2,1.) Gelir dağılımında adaletsizliği ölçen Gini Katsayısı Japonya'da 0,25. Yani gelir dağılımı dünyada en adil dağılmış ekonomilerden birisi. Yani iç huzuru yüksek bir ekonomi. Buna karşılık çok borçlu. Kamu borç stokunun GSYH'ya oranı % 229. Başka bir ülke olsa bu borç stokuyla batardı ama bu borç Japonya için sorun yaratmıyor. Nedenleri yukarıda sıraladığım öteki göstergelerde.
SilHocam japonya kapalı bir ülke olsaydı iç borcun surdurebilirligi açısından faizlerin kendiliğindeny yükselmesi gerekmez miydi? Yoksa fed gibi sürekli para basılarak mi dondurulmeli bu borç?
SilYalnız GSYH ile yaşansaydı aşağıdaki yorum oldukça gerçekçi olur muydu?
YanıtlaSilYabancı analistler ve yatırımcılar ülkemizi daha zengin olarak göremedilerse TCMB olayın merkezinde sanırım. Şöyle ki; TCMB uyguladığı para politakaları Cari Açık sorunu nedeniyle kuru değerlendirip TL'yi zayıflattı. Mevcut durumda volatilite artışı olmadan dar bir bant aralığında hareket etmesini istemekte. Çünkü yukarı yönlü kur hareketlerinde maliyet enflasyonu bazlı enflasyonist baskı oluşuyor ve TCMB bunu istemiyor. Ama bu şekilde de Kişi başına yıllık ortalama gelir (Cari, USD) bakımından ülkemiz geçtiğimiz yıllara göre daha düşük $ bazlı gelir sahibi gözüküyor. TCMB faiz indirmediği için bazı bakanlar tarafından indirmediği faiz konusunda eleştirilirken(Aslında politika faizi olmasa da fonlama faizini zaten indirdi!!) bir de bu konudan şikayetler oluşursa hiç şaşırmam. :)
Doğru yorum. Ama tabii herşeyin bir doğal sınırı var. TL'yi daha fazla değerli tutmanın maliyeti devalüasyon olursa bu kez GSYH daha da düşebilir. Türkiye o sınıra vardığı için 10 bin dolar kişi başına gelirde şimdilik takılmış görünüyor. Bu sınırı geçebilmek için yapısal reformlar gerekli. Aşağıdaki yoruma yanıtımda bunları sıraladım.
SilBu yazi uzerine Turkiye icin sorulacak soru su sanirim... Hatirlarsiniz MUSİAD bir rapor hazirladi ve burada Orta Gelir Tuzagina dikkat cekti... Turkiye gereken onlemleri almazsa uzun sure bu tuzagin icerisinde olacak.. Yazinizdan hareketle bu raporun aslinda GSYH esas aldigi eksik ya da hatali bir yaklasim oldugu soz konusu olabilir mi?
YanıtlaSilBuradaki konu yapısal önlemler. Bunu biz yıllardır söylüyoruz ve yazıyoruz. Yani Türkiye eğer vergi reformunu, yargıyı bağımsızlığa taşıyacak hukuk reformunu, eğitimi ezbercilikten çıkarıp analitik düşünebilecek insanları yetiştirecek eğitim reformunu, cari açığı düşürecek üretim reformunu vb yapamazsa burada takılır kalır. Bunu öngörmek için GSYH'yı ya da başka bir ölçüyü almak eksiklik oluşturmaz çünkü bu çok açık bir biçimde görünüyor.
SilTam on yildir verdigimiz cari acik rakamini telaffuz etmekten korkuyorum..
YanıtlaSilDogrudan ve sicak parayla devam ediyoruz
İki yildir doviz kurlarini yukari iterek dengeleme yapmaya calistik bu seferde enflasyon cikti..
Bu acikla nereye kadar gidebiliriz?
Yapısal reformlar, sanayide dönüşüm demekten dilimizde tüy bitti ama daha yeni teşvik adımı atıldı. Kolay değil.
SilSadece gayri safi milli hasıla yüksekliği, o ülkenin hükümetinin elini güçlendirir. Ama dediğiniz gibi bu halkın refah seviyesini göstermez: örnek brezilye, çin, hindistan.. hocam bir de türkiye'nin satın alma gücü ile ilgili bir yazı bekliyoruz. sepette gıdadan emlak fiyatlarına herşey olsun
YanıtlaSilYazarız
SilHocam merhabalar,
YanıtlaSilKonuyla alakasız ama şöyle bir soru takıldı kafama var yardımcı olabilir misiniz ?
"Almanyadaki Türk işçilerinin elde ettikleri gelirlerinin bir kısmını Türkiyeye göndermelerinin Türkiyenin ve Almanyanın GDP'lerinin sırasıyla artmasına ve azalmasına neden olup olmayacağını açıklayınız"
Ben Türkiyedeki ailenin eline geçen bu para ile araba aldığı varsayımıyla Consumptionı artıracağını ve bu durumun Türkiye GDP'sine pozitif katkı sağlayacağını düşündüm. Buraya kadar herşey mantıklı fakat Almanya'nın GDP'sini olumsuz yönde etkilemesi durumu söz konusu olacak mıdır ? Yani Almanya içinde tüketim veya tasarruf olarak kullanılabilecek bu paranın Almanya dışına çıkmasını -C olarak değerlendirebilir miyiz ?
Konuyla çok alakalı. Yurtdışındaki işçilerin yolladığı para bizim açımızdan net faktör geliridir ve GSYH ya eklenerek GSMH ya geçişi sağlar. Almanya açısından ise net dış alem faktör giderilir ve onların GSMH sindan düşünerek GSYH ya ulaşılmasını sağlar.
SilHocam Yunanistan ve Türkiye'yi karşılaştırırsak şu anda kriz içerisinde olmasına rağmen kişi başı milli geliri bizim çok üzerimizde. ama aynı şekilde brezilya arjantin örneğinden yola çıkarsak, aslında çok ta büyük bir fark olmadığını söyleyebilir miyiz
YanıtlaSilTürkiye Yunanistan ile Arjantin Brezilya farkı Yunanistan'ın AB ve Euro Bölgesi üyesi olmasından kaynaklanıyor. Yunanistan'ı kurtaran birileri var.
Sil