Enflasyon Nedir, Nasıl Ölçülür?

Bazen günlük konuşmada birbiri yerine kullanılsa da enflasyon, fiyat artışı ve hayat pahalılığı farklı kavramlardır. Enflasyon fiyatların genel olarak ve sürekli bir biçimde yükselme eğiliminde olması olarak tanımlanabilir. Fiyat artışı dediğimizde kastettiğimiz şey ise bir veya birkaç malın fiyatının sürekli artması ya da genel olarak malların fiyatlarının yalnızca bir kez artmasıdır. Hayat pahalılığı bir yerde fiyatların başka yerlere göre yüksek olması demektir. Örneğin eskiden beri gelen enflasyonla New York’ta hayat pahalı hale gelmiş olsa da günümüzdeki enflasyon yüzde 3 dolayında olabilir. Bu durumda New York’ta enflasyon ılımlı olsa bile hayat pahalıdır diyebiliriz.   

Enflasyon iki farklı endeksle hesaplanır: (1) Üretici fiyatları aşamasında derlenen fiyatlarla hesaplanan endekse üretici fiyatları endeksi (ÜFE) denir. (2) Tüketiciye nihai satış aşamasında derlenen fiyatlar üzerinden hesaplanan endekse tüketici fiyatları endeksi (TÜFE) denir. Çoğunluğu tüketici enflasyonu ilgilendirdiği için onu ele alacağım.         

Tüketici aşamasında enflasyon iki tür veriye dayanılarak hesaplanır. İlk olarak seçilmiş hane halklarına hangi mal ve hizmetleri hangi ağırlıkla kullandıkları anket uygulamasıyla sorularak (hane halkı bütçe anketi) ve diğer bazı anket ve bilgiler kullanılarak hane halklarının bütçelerinde yer alan mallar ve hizmetlerin neler olduğu ve bunların bütçelerinde ne kadar ağırlık tuttuğu belirlenir. Bu mal ve hizmetler ve ağırlıklarıyla bir sepet oluşturulur.

TÜİK tarafından yapılan anketler ve belirlemeler sonucunda hane halklarının gıda maddeleri ve alkolsüz içecek grubu için aylık gelirlerinin ortalama yüzde 26,2’sini, bu kategoride yer alan beyaz peynir için de aile gelirlerinin yüzde 0,8836’sınıu harcadıkları saptanmıştır. Beyaz peynirin fiyatı ay içinde değişiklik gösterdiği için 4 kez farklı günlerde derlenir. Her bir derlemede bulunan fiyat, sepetteki ağırlık oranı olan 0,8836 ile çarpılır ve en sonunda ortaya çıkan dört ağırlıklı fiyatın ortalaması alınarak beyaz peynirin o ay içindeki ortalama fiyatı bulunmuş olur. Beyaz peynir için verdiğimiz örnek endekse giren diğer mallar için de yapılır ve her bir mal ve hizmetin o ay içindeki ortalama ağırlıklı fiyatı hesaplanır. Ay içinde çok değişiklik gösteren 15 gıda maddesi ve içecek dışında kalanların fiyatları 4 kez değil 2 kez derlenir, kiralar ise ayda bir kez derlenir ve hesaplamalar buna göre yapılır.

TÜFE sepeti için 444 ürün kategorisinde yer alan 1169 adet ürün çeşidinin fiyatı 27500 işyeri ve 4176 konuttan derlenmektedir. Bazı fiyatların 4 kez, bazılarının 2 kez derlendiği dikkate alınırsa her ay yaklaşık olarak 375.000 fiyatın derlendiği ortaya çıkmaktadır.

Türkiye’de TÜFE endeksinin baz yılı 2003 yılı olarak alınmış, o yılın endeksi 100’e eşit kabul edilmiştir (2003 = 100.) Sonraki aylarda ve yıllarda hesaplanan TÜFE endeksi ile bu endeks karşılaştırılarak enflasyonun ne kadar arttığı ölçülmektedir.

2011 yılının Aralık ayında TÜFE endeksi 200,85 olarak, 2012 yılının Ocak ayında ise 201,98 olarak hesaplanmıştır. Buna göre 2012 yılı Ocak ayında tüketici enflasyonu bir önceki aya göre ((201,98 – 200,85) / 200,85 x 100 =)) yüzde 0,56 artmış olmaktadır. 2011 yılının Ocak ayında TÜFE endeksi 182,60 idi. Buna göre 2012 Ocak ayında yıllık TÜFE artışı ((201,98 – 182,60) / 182,60 x 100 = )) yüzde 10,61 olarak gerçekleşmiştir.

Yorumlar

  1. burada dikkat edilmesi gereken bir nokta da enflasyonun genel bir fiyat seviyesi gostergesi olarak bakildiginda sekiz yil icerisinde iki katina cikmis olmasidir. yani her yil yuzde 9,05 oraninda bir artis.

    oldukca hizli buyuyen bir ekonomi olarak turkiye'nin, ek olarak enerjide disa bagimliligi ve fiyatlari etkileyememesi durumu da goz onune alindiginda, makroekonomik politika olarak enflasyon oranini dusuk tutma cabasi ne kadar gercekcidir?

    ote yandan 2011 TUFE oraninin engellenemez yukselisi ve ocak oraninin aciklanmasiyla birlikte 12 aylik enflasyon oraninin devam eden artisi da sanirim, yukarida soylediklerimi destekler nitelikte.

    YanıtlaSil
  2. Merakımı mazur görün,Acaba Çin Mallarına açık pazar olmamızın.Bu endekse katkısı nedir.Mesela 2003 deki Ayakkabı fiyatı ne kadardı,2012 deki nedir....Ya diğerleri...

    YanıtlaSil
  3. Son sekiz yılın Elektronik ve beyaz eşyadan arındırılmış enflasyon rakamlarini merak ediyorum. Çin in dandik mallarını ithal ederek mi enflasyon düşük gösteriliyor yoksa ? Sayılar...

    YanıtlaSil
  4. Merhaba Mahfi Bey. Endeksin baz yılının 2003 olarak alınması (hala 2003 yılı mı alınıyor bilmiyorum) sonuçları nasıl etkiliyor? Örneğin 2003 değil de, 1996 ya da 2010 alındığında sonuç olumlu ya da olumsuz olarak değişir mi? Değişirse ne kadar ve nasıl değişir? İyi günler.

    YanıtlaSil
  5. Ocak ve Aralık ayları nasıl hesaplanır hocam

    YanıtlaSil
  6. Merhabalar enflasyonun tek rakama düşürülecek bugün'ki açıklamada söylendi %9 oldu dielim enflasyon dielim bu fiyatlarda ne kadarlık bir düşüş yaşayacağız örnek ile açıklayabilir misiniz?

    YanıtlaSil

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

Lozan Antlaşması 2023'de Bitecek, Biz de Madenlerimizi Çıkarabileceğiz!

Konut Fiyatları Niçin Eskisi Kadar Artmıyor?

Paradan Para Kaybetme Dönemi