KENDİME YAZILAR

Bütün insanların aynı şeyi düşünüp konuşması iyi bir şey değildir. Farklı görüşler, düşünceler olmazsa tartışma olmaz, tartışma olmazsa ilerleme de olmaz. Farklı sesler, farklı düşünceler, tıpkı doğadaki farklı renkler gibi yaşamı da renkli kılar. Bilimde içsel tutarlılık önemlidir. Eğer bir model kendi içinde tutarlıysa buna içsel tutarlılık diyoruz. Örneğin bir tahminler setinde modelimizde gelecek yıl enflasyonun yüzde 12’den 8’e düşeceğini, bütçe açığının yüzde 3’de kalacağını, cari açığın yüzde artı 0,5’den yüzde – 1,2’ye geçeceğini varsayarak büyümenin yüzde 0,5’den yüzde 5’e çıkacağını tahmin etmişsek burada modelin içsel tutarlılığını bir kez daha gözden geçirmemiz gerekir. 4,5 puanlık büyüme artışı muhtemelen enflasyonda düşüş değil artış getirir. Aynı şekilde büyüme modelimizde esaslı bir değişiklik yoksa bu ciddi büyüme artışı ya bütçe açığının daha çok artmasını veya cari açığın varsayılanın ötesinde yükselmesini ya da Merkez Bankası değerleme hesabı kullanılacaksa e...

Türkiye ilginç bir ülke. Herkesin kendisine göre teorileri var. Bu yalnızca ekonomide değil futboldan fiziğe kadar her alanda böyle. O nedenle biz aynı şeyi defalarca anlatmak zorunda kalıyoruz. Öyle olunca da bir türlü sorunları arkamızda bırakıp ilerleyemiyoruz. Defalarca aynı yere dönüyor, aynı hataları tekrarlıyoruz. Aynı şeyi bir kez daha anlatmak yerine grafikler sunmaya çalışacağım bu kez. Aşağıdaki ilk grafik gösterge faizin, ikinci grafik USD/TL kurunun,   üçüncü grafik te enflasyonun son 6 aydaki seyir defterlerini (Kaynak: Bloomberg HT ve TÜİK.)

İstanbul finans merkezi olabilir mi? Uzun süredir tartışılan bir soru bu. Aslında İstanbul zaten ulusal ve bölgesel anlamda bir finans merkezidir. Yanıtlanması gereken asıl sorular İstanbul’un uluslararası alanda üst düzey bir finans merkezi olup olamayacağı ve enerji hatlarında olduğu gibi uluslararası finansal akımlara ev sahipliği yaparak bundan bir kazanç elde edip etmeyeceği soruları.   Bu soruları yanıtlayabilmek için öncelikle Z/Yen ticari think tank grubunun hazırladığı 26’ncı Küresel Finans Merkezleri Endeksine bir bakalım. Endeksin yöntemi iki ayrı veri grubunun değerlendirilmesiyle oluşuyor. İlk grupta rekabete açıklık ölçümleri yer alıyor. Bunlar söz konusu merkezin sahip olduğu telekomünikasyon altyapısının rekabet gücü endeksinden (Birleşmiş Milletlerden alınıyor) iş yapma kolaylığı endeksine (Dünya Bankasından alınıyor), hükümetin etkinliği reytinginden (Dünya Bankasından alınıyor) yolsuzluk algısı endeksine (Uluslararası Saydamlık Örgütünden alınıyor) kadar u...

Amin Maalouf, Uygarlıkların Batışı (Çeviren: Ali Berktay), YKY Yayınları, 2020 Lübnan asıllı yazar Amin Maalouf, öykü yazarlığının yanı sıra Ölümcül Kimlikler ve Çivisi Çıkmış Dünya kitaplarıyla başladığı denemelerine bu kitapla devam ediyor. Bu üçleme içindeki en karamsar olanı diye nitelendirilen bu kitabında Maalouf, dünyanın dağılışını anlatıyor. ABD’nin Amerikan rüyasının inandırıcılığını yitirdiğini, birleşme örneği olarak yola çıkıp dağılmanın eşiğine gelen Avrupa’nın artık kimseye umut veremediğini, dünyanın nefretini üzerine çeken Müslüman dünyanın durumunu, yükselen iklim sorunlarını, kaybolup giden özgürlükleri ve etnik düşmanlıkları vurguluyor. Maalouf’un kitabını okurken ‘Sovyet sisteminin dağılmasının ve soğuk savaşın sona ermesinin umulanın tam tersine sonuçlar vererek dünyaya yaramadığı’ şeklindeki tezimin doğruluğunu bir kez daha görmüş oluyorum. Okunması gereken bir kitap.     

Dolar Kurunun Yükselişi Uzunca bir süre sakin duran USD/TL kuru son üç haftada yükselişe geçti. Bu yükselişin hem dışarıdan hem de içeriden kaynaklanan nedenleri var. Bir başka ifadeyle dolar yalnızca TL’ye karşı değil diğer para birimlerine karşı da yükseliyor. 7 Ocak’ta 95,6 olan Dolar Endeksi [i] (DXY), 7 Şubat’ta 98,7’ye yükselmiş bulunuyor. Aşağıdaki grafik USD / TL kurunun son üç haftadaki değişimini gösteriyor (Kaynak: https://www.bloomberght.com/doviz/dolar )

Altın, 2019 yılı Aralık ayından başlayarak hızlı bir yükseliş sergiledi. Bu yükselişi aşağıdaki grafikten izlemek mümkün (Kaynak: Bloomberg HT): Grafikten görüleceği gibi altın fiyatları 2019 ortalarında yükselmiş, 2019 sonlarına doğru düşmüş ve Aralık ayından itibaren yeniden ve ciddi biçimde artışa geçmiş. 

Faiz, Enflasyonun Nedeni midir Sonucu mudur? Faizin, yükselen enflasyonun bir sonucu olarak arttığı herhangi bir gözlem yapılmasına gerek kalmayacak kadar açıktır. Ekonomi biliminde para da kiralanabilen bir maldır ve bu kiralamanın bir bedeli vardır. Buna faiz diyoruz. Nasıl ki bir evi ya da arabayı kiraladığınızda kira bedeli öderseniz bir başkasından (ya da bankadan) parayı ödünç aldığınızda da faizini ödersiniz. Ekonomide enflasyon yükseliyorsa kiralar artar, doğal olarak faiz de yükselir. Ne var ki enflasyonla faiz arasındaki ilişki her zaman bu kadar net görülemez. Eğer işin en başına gidip oradan incelemeye başlamazsanız faizin neden enflasyonun sonuç olduğunu düşündürecek bazı gözlemler yapar ve yanlış sonuca varırsınız. Çünkü enflasyondaki yükselişle başlayan faiz artışı bir süre sonra maliyetleri artırarak enflasyon artışına da neden olmaya başlar. Bir başka ifadeyle neden – sonuç ilişkileri karışır. Biz buna ‘kısır döngü oluşturan nedensellik ilişkisi’ diyoruz. [*]

İnsanlar niçin vergiye değil de doğal gaz faturasına daha fazla tepki gösteriyor? Çevremize baktığımızda Türk insanının vergiden ziyade diğer alanlardaki artışlara tepki gösterdiğini görüyoruz. Örneğin doğal gaz faturalarının yükselmesine büyük tepki gösteren insanlar harcamalarından ya da gelirlerinden alınan vergilere benzer bir tepki göstermiyorlar. Bunun temel nedeni insanların çoğunun ödediği vergilerden haberinin olmamasında yatıyor. Gelir vergisi, çalışanlardan stopaj yoluyla alınıyor ve net ücret ödeniyor. Birçok insan bu verginin tutarını bile bilmiyor. Harcamalarda KDV ve ÖTV fiyatın içinde gizleniyor. Dolayısıyla çoğu insan ödediği vergiyi bilmiyor ama doğal gaza ödediği miktarı biliyor. O nedenle de vergiye değil bu tür ödemelere çok daha fazla tepki gösteriliyor. Mesela bir kişiye kesintili olarak 3500 TL maaş ödemek yerine 4200 TL maaş ödeyip 700 TL’sini gelir vergisi olarak vergi dairesine yatırmasını isteseniz ya da satın aldığı bir tüketim malının fiyatını 118...