KENDİME YAZILAR

Bir ekonominin cari fiyatlarla (yani enflasyon arındırması yapılmadan) büyüme hızı, içinde bulunulan yılın fiyatlarıyla hesaplanmış GSYH’sinin bir önceki yıl GSYH’sine oranlanmasıyla bulunuyor. Buna nominal (ya da cari fiyatlarla) büyüme oranı deniyor: Nominal Büyüme Oranı t+1 = (Nominal GSYH t+1   - Nominal GSYH t)   / (Nominal GSYH t) x 100 İki yılın zincirlenmiş hacim endeksine göre hesaplanan GSYH’si (sabit fiyatlarla GSYH) arasındaki pozitif fark bize reel büyüme oranını verir. Reel büyüme, ekonomindeki fiyat artışlarından (enflasyondan) arındırılmış büyümeyi, bir başla deyişler fiziksel büyümeyi gösterir. t+1 yılı için reel büyüme hesabı şöyle yapılır: Reel Büyüme Oranı t+1 = (Zincirlenmiş Hacim Endeksine Göre GSYH t+1 -   Zincirlenmiş Hacim Endeksine Göre GSYH t) / (Zincirlenmiş Hacim Endeksine Göre GSYH t) x 100 Türkiye’nin 2022 ve 2023 yılı GSYH verileri aşağıdaki tabloda gösterilmiştir (Kaynak: TÜİK, Dönemsel Gayrisafi Yurt İçi Hâsıla, IV. Çeyrek: Ekim-Aralık ve Yıll

Bankaların mevduat sahiplerine verdiği faiz nominal faizdir. Nominal sözcüğü yazılı olan, görünen gibi anlamlara geliyor. Mevduat faizi dediğimizde bankaların mevduat için ödemeyi öngördüğü faizler anlaşılır. Bu şekilde elde edilen faiz bir gelir türü olduğu için elde edildiğinde gelir vergisine (stopaj) tabidir. 6 aya kadar vadeli hesaplarda gelir vergisi stopaj oranı yüzde 5, 6 ay ile 1 yıl arasındaki vadelerde yüzde 3’tür. Nominal faizden ele geçen getiriyi yani net nominal faizi hesaplamak için bu gelir vergisi stopajı tutarını düşmek gerekir. Mevduatın bir yıllığına yatırıldığını düşünürsek vade sonundaki net nominal faiz şöyle hesaplanır: Net Nominal Faiz = Nominal Faiz – (Nominal Faiz x Gelir Vergisi Stopaj Oranı) Bugünlerde bankaların verdiği faiz yüzde 42 dolayında bulunuyor. Buna göre: Net Nominal Faiz = 0,42 – (0,42 x 0,03) = 0,4074 yani % 40,74 olarak bulunur.   Kişilerin, tasarruflarına yön verirken ya da bir yatırıma karar verirken bilmesi gereken önemli unsurları

Merkez Bankası politika faizini değiştirmedi ve yüzde 45 olarak bıraktı. TÜİK tarafından açıklanan enflasyonun yüzde 65 olduğu yerde politika faizini yüzde 45 olarak sabit tutmanın tek bir gerekçesi olabilir: Önümüzdeki dönemde enflasyonda düşüş beklentisi. Böyle bir beklenti gerçekçi mi? Bunu araştırmak için öncelikle enflasyonu olumsuz yönde en fazla etkileyen göstergelerin başında gelen kamu kesimi bütçesine bir bakalım. Aşağıdaki tabloda gösterildiği gibi 2023 yılı bütçesi, başlangıçta öngörülen bütçe açığının iki katından daha yüksek bir açıkla (1.375 milyar lira) sonuçlandı (kaynak: Hazine ve Maliye Bakanlığı, Muhasebat Genel Müdürlüğü Bütçe İstatistikleri): 2023 yılının Aralık ayında bütçe açığı birdenbire ikiye katlandı. Buna yol açan gelişmelerin başında sermaye transferleri kalemi başta olmak üzere bazı kalemlerde Aralık ayında ortaya çıkan rekor artışlardı. Mesela 2022 Aralık ayı sermaye transferleri kaleminde 17 milyar TL harcama tahakkuku söz konusuyken 2023 Aralık ayında

Daha önce enflasyon üzerine birçok kez yazı yazdım, tanımları vermeye çalıştım ve Türkiye’de hangi tür enflasyonun var olduğunu açıklamaya çalıştım. Son olarak, dünyanın her tarafında enflasyonun yükselmeye başlamasıyla birlikte ortaya çıkan bazı yeni tür enflasyon görünümlerini yazdım. Bunlar: skimpflasyon (kaliteyi düşürüp fiyatı aynı tutmak yoluyla yaratılan gizli enflasyon), shrinkflasyon (miktarı azaltıp fiyatı aynı tutmak yoluyla yaratılan gizli enflasyon), greedflasyon (yüksek enflasyonun da ötesine geçerek yapılan fiyat artışlarının yol açtığı enflasyon) olarak adlandırılıyor. Fiyatlar genel düzeyinin (yani fiyatlarının çoğunun) sürekli olarak yükselmesini enflasyon olarak tanımladığımız için greedflasyon dışındakilerin fiyat artışı değil de enflasyon türü olarak tanımlanabilmesi için kalite düşüşünün veya miktar azaltılmasının süreklilik taşıması gerektiğine dikkat çekelim. Petrol dışarıdan ithal edildiği için dünyada petrol fiyatlarının artışına ve TL’nin dolar karşısındaki d

Yakın zamana kadar çok yaygın kullanılan bir söylem vardı: “Paradan para kazanmak.” Sanırım önce siyasetçiler kullanmaya başladı bu söylemi sonra bütün topluma yayıldı. Bu söylemle kastedilen şey parasını bir üretim işinde kullanmak yerine mevduata yatırıp faiz elde etmeyi tercih etmekti. Ekonomi bilimi açısından tamamen boş bir söylemdi bu aslında. Çünkü parayı eğer yastık altına döviz, altın vb. formlarında saklamamışsanız bir üretim işinde kullanmanızla bankaya mevduat olarak yatırmanız arasında bir fark yoktur. Banka, o parayı yemez, yırtmaz, yok etmez. Ya üretim yapmak isteyen ya da tüketim için kullanmak isteyen birisine kredi olarak vermek zorundadır. Aksi takdirde zarar eder. Krediyi üretim amacıyla alan üretim yaparak ekonomiye katkıda bulunur. Tüketim amacıyla alan da harcayarak talebi artırır, bir süre sonra talep artışı arzın da artmasına yol açar. Yani bankaya yatırılan para bir yandan sahibine faiz kazancı sağlarken bir yandan da üretim – tüketim – üretim zinciri yoluyla

TÜİK, 2023 yılında Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemiyle (ADNKS) yapılan nüfus sayım sonuçlarını açıkladı. [i] Buna göre 2023 yılı itibarıyla Türkiye’nin nüfusu 85.372.377 kişi. Nüfusun yüzde 50,1’i erkeklerden yüzde 49,9’u da kadınlardan oluşuyor. Yıllık nüfus artışında 2023 yılında ciddi bir düşüş söz konusu. 2022 yılında binde 7,1 artan nüfus 2023 yılında binde 1,1 artmış görünüyor. Bu hızlı düşüşte hızla yükselen hayat pahalılığının ve yaşanan depremin etkisi vardır. İl ve ilçelerde yaşayan nüfus 79,4 milyon kişi (toplam nüfusun yüzde 93’ü), belde ve köylerde yaşayan nüfus yaklaşık 6 milyon kişi (toplam nüfusun yaklaşık yüzde 7’si.) Buna göre nüfusun yüzde 93’ünün kentlerde, yüzde 7’sinin kırsal kesimde yaşadığını söyleyebiliriz. Kırsal kesimde yaşayanların oranındaki bu düşüklük tarımsal üretimin ileride daha da sorunlu olacağının bir göstergesi olarak karşımızda duruyor. 85 milyonu aşkın nüfusun yüzde 38’i beş büyük ilde yaşıyor: İstanbul, tek başına ülke nüfusunun dörtte bir

Ha-Joon Chang, Tadında Ekonomi (Çeviren: Gökçe Çakmak), Domingo Yayınları, 2023 Chang’den harika bir kitap. Bölümler masal ve öykü tadında başlıyor çok tuhaf ilişkileri ortaya koyuyor ve sonra her birini sonuca bağlıyor. Bamya, hindistan cevizi gibi bir takım yiyeceklerin ekonomiyle ve kapitalizmle ilişkilerini kuruyor ve bunları yaparken okuyucuyu hiç yormadan, üzmeden, sıkmadan yapıyor. Ekonomiyle hiç ilgisi olmayanların bile pek çok ders çıkaracağı gerçek bir başyapıt. Thomas Piketty, Kapital ve İdeoloji (Çeviren: Hande Koçak), T. İş Bankası Yayınları, 2023 Piketty’nin Kapital kitabıyla ilgili yorumlarımı bu blogda 2014 yılında (henüz Türkçe çevirisi yokken) paylaşmıştım ( https://www.mahfiegilmez.com/2014/05/okudugum-kitaplar.html .) Kapital’in devamı niteliğindeki bu kitabında da Piketty, ilk kitabında olduğu gibi eşitlik ve eşitsizlik üzerine inceleme ve çalışmalarının sonuçlarını ve buna dayanarak neoklasik ekonomi modeline yönelttiği eleştirileri sıralıyor, ülkelerin ekon

Öngörülebilirlik, gelecekte ortaya çıkabilecek gelişmeleri tahmin edebilme yeteneğini ifade eder. Hukuk ve ekonomi başta olmak üzere yaşamın bütün alanlarında doğru kararlar almak için en önemli unsurdur. Öngörülebilirliğin olduğu bir ortamda insanlar gelecek planlarını rahatlıkla yapabilirler ve ona göre davranırlar. Bu ortamdaki davranışlar, telaş, korku, panik etkisi altında kalmaz.   Öngörülebilirliğin tersi belirsizliktir. Belirsizlik, olayların gerçekleşme olasılığının bilinmediği durumu ortaya koyan bir kavramdır. Stanley Budner, belirsizliğin üç nedeni olabileceğini vurguluyor: (1) İpucu olmayan yeni bir durum söz konusu olabilir. (2) İpuçlarının sayısı birden çok olduğu için ortada çelişkili bir durum söz konusu olabilir. (3) Farklı ipuçlarından farklı bilgiler edinildiği için ortaya çelişkili bir durum çıkmış olabilir. [i] Belirsizlik ortamlarında insanlar telaş, korku ve panik etkisi altında hareket ederler. Belirsizlik egemen olmuşsa insanlar geleceklerinin nasıl olacağını