Kayıtlar

II. Abdülhamid ve Osmanlı Maliyesinin İflası

Osmanlı İmparatorluğu’nun 34. Padişahı Sultan II. Abdülhamid 1842 yılında doğdu, 1876 yılında tahta çıktı, tahttan indirildiği 1909 yılına kadar 33 yıl Osmanlı padişahı olarak hüküm sürdü. 1918 yılında kalp yetmezliği sonucunda hayatını kaybetti. Onun uzun hükümranlık süresinde Osmanlı Devleti yaklaşık olarak 1,6 milyon kilometrekare toprak kaybetti. Kayıplar yalnızca topraklarla kalmadı, Osmanlı Devleti mali bağımsızlığını da kaybetti.   Osmanlı İmparatorluğu ilk dış borcunu, Padişah Sultan Abdülmecid zamanında, 1854 yılında, Kırım Savaşını finanse edebilmek için aldı. Dış borçlanmalar, sonraki padişahlar Abdülaziz ve V. Murad dönemlerinde devam etti. Sultan II. Abdülhamid tahta çıktığında Osmanlı dış borçları bir süredir ödenemez durumdaydı, o nedenle sürekli olarak faizleri de üzerine eklenip yeni vadelerle yenilenerek döndürülmeye çalışılıyordu. O sıralarda 1873’de başlayan ve adına sonradan Uzun Depresyon denilen kapitalizmin ilk büyük finansal krizi yaşanıyordu. Osmanlı’ya borç
92 yorum
Devamını okumak için »

Gelelim Satıcıların Niçin Fiyatları Artırdığına

‘Yüksek Enflasyona Karşı Piyasa Nasıl Canlı Olabiliyor’ başlıklı yazımda [i] kurdaki ve enflasyondaki yükselişe karşın piyasada görülen canlılığın nedenlerini talep ve tüketici açısından ele almıştım. Bu kez konuya arz yönünden bakarak satıcıların davranışlarının piyasada fiyatların artmasına nasıl etki yaptığını ve enflasyonda onların sorumluluğu olup olmadığını irdelemeye çalışacağım. Türkiye’de artan risklere [ii] paralel olarak kurlar ve dolayısıyla enflasyon yükseliyor. Kurlardaki yükseliş; üretim açısından doğalgaz gibi girdilerden hammaddelere, mamul maddelerden makine teçhizat gibi araçlara kadar ithal girdilere önemli ölçüde bağımlı olan Türkiye’de üretim maliyetlerini artırıyor. Kur artışı bir yandan da benzin, mazot, yedek parça vb. fiyatlarını ve dövizle tanımlanmış yol, köprü geçişi vb. ücretlerini artırdığı için malın pazara ulaştırılması maliyetlerini de yükseltiyor. Bu maliyet artışları ister istemez satıcıların fiyatlarının ve dolayısıyla enflasyonun yükselmesiyle
105 yorum
Devamını okumak için »

Merkez Bankası'nın Altınları

Resim
Son dönemde Merkez Bankası ve yaptığı işlemler konusunda yeniden çok sayıda söylenti ortaya atıldı ve tartışmalara konu oldu. Bu haftaya kadar konuşulan konuların başında Merkez Bankası’nın (TCMB) sahibinin yabancılar olduğu, adında i harfinin bulunmamasının Türkiye Cumhuriyetine ait olmadığını gösterdiği ve elindeki döviz rezervlerinden piyasaya döviz satarak kur dengesini TL lehine bozmaya çalıştığı iddiaları geliyordu. Bu hafta bunlara, dövize ihtiyaç olduğu için TCMB’nin Londra’da altın satarak dövize döndüğü iddiası eklendi. Bu iddiaları birer birer inceleyip aydınlatalım. Bankanın sahibinin yabancılar olduğu iddiasının büyük bir yalan olduğunu daha önceki yazılarımda göstermiştim. TCMB’nin hisse dağılımını elde mevcut son bağımsız denetim raporundaki verilere göre (31.12.2021 tarihli) bir kez daha gösterelim: Demek ki TCMB’nin sermayesinin yüzde 55’i Hazine’ye (Hazine ve Maliye Bakanlığı), % 19’u T.C. Ziraat Bankası’na, yüzde 5’i Merkez Bankası çalışanları vakfına (MERVAK), ka
156 yorum
Devamını okumak için »

Yüksek Enflasyona Karşın Piyasa Nasıl Canlı Olabiliyor?

Türkiye ekonomisinin rekor düzeyde kur artışı ve enflasyon yükselişi yaşadığı bir ortamda piyasadaki canlılık nasıl açıklanabilir? Kur artışı ve enflasyon yükselişi olduğunda normal koşullarda talepte düşüş olması gerekirken tam tersi oluyor, talep ve dolayısıyla harcamalar yükseliyor. Bu durum, fiyat artışının talepte düşüşe yol açacağını öne süren talep yasasıyla çelişkili gibi gözükse de aslında ortada bir çelişki yok. Çünkü kurun ve enflasyonun sürekli arttığı ortamda tüketiciler, ileride, bugünkü fiyatlarla bu malları bulamayacaklarını düşünerek, bugünden satın almaya yöneliyorlar (öne çekilmiş talep etkisi.) Böylece piyasada talep, arzı aşınca fiyatlar daha da yükseliyor, fiyatlar yükseldikçe de talep artıyor. İnsanları tasarruf yerine harcamaya yönlendiren bir başka itici güç faiz oranlarının enflasyon oranının altında olması.   TÜİK’in açıkladığı TÜFE verisine göre yıllık enflasyon yüzde 70 dolayında görünüyor (ENAGrup’un açıkladığı enflasyon oranı yüzde 120 dolayında.) Bun
323 yorum
Devamını okumak için »

Başkanlık Sisteminin Sonuçları

Yazının Kapsamı Türkiye, yirmi yıldır tek parti iktidarı, dört yıldır da başkanlık sistemi ile yönetiliyor. Bu yönetim tarzlarının her ikisi de istikrar ve olumlu gelişme söylemiyle geldi. Acaba varılan nokta bu söylemlerle uyumlu oldu mu? Bu kısa değerlendirmemizde bu konu üzerine eğileceğiz. Bunu yaparken önce sosyal ve siyasal göstergelerde sonra da ekonomik göstergelerde Türkiye’nin nereden nereye geldiğini karşılaştırmalı olarak ele alıp inceleyeceğiz. Sosyal ve Siyasal Göstergeler Açısından Değerlendirme Türkiye, dünya demokrasi sıralamasında (2021) (en iyi durumdaki ülkenin birinci, en kötü durumdakinin 167’nci sırada yer aldığı) 167 ülke arasında 103’üncü sırada yer alıyor. Türkiye,  en iyinin ilk sırada bulunduğu Hukukun Üstünlüğü Endeksinde (2021) toplam 139 ülke arasında 117’nci sırada yer alıyor. Türkiye, en iyinin ilk sırada bulunduğu Siyasal İstikrar Endeksinde (2020) 194 ülke arasında 170’inci sırada yer alıyor. Türkiye, en iyinin ilk sırada yer aldığı Dü
97 yorum
Devamını okumak için »

Faiz, Kur ve Fiyat Dengesi

Resim
Dolarizasyon etkisindeki bir ekonomide piyasalarda dengeyi sağlayan üç unsur vardır: Mal piyasaları için fiyat, para ve sermaye piyasaları için faiz ve döviz piyasası için kur. Bu üçlü bir tahterevalli üzerinde gibi düşünülebilir. İdeal denge halinde faiz bir uçta, fiyat bir uçta ve kur da tam ortadadır. Bu durumda tahterevalli dengededir.          Piyasalar bu durumda dengedeyken merkez bankasının faizi indirmeye karar verdiğini düşünelim. Bu durumda tahterevallide faizin bulunduğu kısım aşağı inecek, kur, fiyatın yerini alacak, fiyat da yukarı gidecek ve para hem iç hem de dış değerini kaybedecektir (enflasyon ve dış değer kaybı.)                   Enflasyonun sıkıcı etkilerinden kurtulmak için bu kez faiz artırmaya karar verildiğini ve merkez bankası faizi aracılığıyla piyasa faizlerinin artırıldığını varsayalım. Bu durumda kur yine fiyatın yerini alacak fiyat da onunla birlikte aşağı gidecektir.         Bu operasyon yalnızca kısa vade için geçerlidir, süre kazandırır. Bunun ardında
129 yorum
Devamını okumak için »

Kambiyo Rejimi ve Türkiye Uygulaması

Kambiyo ve Kambiyo Rejimi Son günlerde tartışmaların odak merkezinde yer alan kambiyo rejimi farklı anlamlarda kullanılsa da aslında döviz kuru rejimleri olarak bilinen ve bu blogda sıklıkla değinilen bir konu. Buna karşılık Türkiye’de 1980’lere kadar uygulanan kapalı sisteme kambiyo sistemi adı verildiği için kambiyo terimine atıfta bulunulduğunda sermaye hareketlerinin kısıtlanması, dövizin denetlenmesi gibi geçmişte geçerli olan yaklaşımlarla ilişkilendiriliyor. Kambiyo, asıl olarak ticarette kullanılan bir terimdir: (1) Para yerine geçen ve bir alacağı temsil eden ve adına kambiyo senetleri denilen belgelerin değiş tokuş edilmesi. Türk Ticaret Kanununda kambiyo senetleri poliçe, bono ve çek olarak sıralanmıştır. (2) yabancı bir ülkedeki bir alacağın tahsil edilmesi, bir borcun ödenmesi ya da bir yabancı ülkeden toplanan para ya da para yerine geçen taşınabilir değerlerin başka bir yere aktarılması için yapılan işlem. Bu iki anlamı dışında ekonomi alanında da yeni bir anlam kaza
76 yorum
Devamını okumak için »

Kitaplar ve Yorumlar 2022 - 3

Emre Alkin, İktisada Yeniden Giriş, Destek Yayınları, 2022 Emre Alkin, iktisadın karmaşık konularını, sosyoloji, psikoloji ve kişisel deneyimlerle harmanlayarak harika kitaplar yazmaya devam ediyor. Herkesin İktisada Giriş kitapları yazdığı bir dönemde İktisattan Çıkış kitabı yazmıştı. Bu bir tepkiydi doğal olarak. Bu kez herkesin iktisadı terk ettiği bir dönemde İktisada Yeniden Giriş’i yazdı. Kitabı iki günde bitirdim, su gibi aktı gitti. Son derecede keyifle okunan dersler çıkarılan, birçok şey öğrenilen bu kitap iktisat okumuş olan olmayan, iktisat bilen bilmeyen herkese çok şeyler katacak. Mutlaka okuyun derim. Yılmaz Özdil, Anka Kuşu, Sia Yayınları, 2022 Yılmaz Özdil’in ‘Mustafa Kemal’ ve ‘Son Cüret’ten sonra üçlemenin son kitabı olarak yazdığı Anka Kuşu, Cumhuriyetin ilk on beş yılında yaşananları anlatıyor. Türkiye Cumhuriyetinin, Osmanlı İmparatorluğu’nun küllerinden nasıl yaratıldığını ince ince bütün ayrıntısıyla ortaya koyuyor. Bu bir tarih kitabı değil, o konuda pek
14 yorum
Devamını okumak için »

Özdeyişler 3

“Kurallar yalnızca yasalara saygı gösterenlere ve sesi çıkmayanlara uygulanır hale gelirse bu şekilde davranan insanlar da kendilerinin aptal yerine konduğunu düşünerek diğerleri gibi davranmaya yönelirler ve toplum giderek kurallara uymayanların çoğunluğa ulaştığı bir yapıya geçmeye başlar.” “Osmanlı İmparatorluğu bir ümmet devleti idi. Hiçbir zaman ulus devleti olmadı. Osmanlı devletine bağlı Avrupalı krallıklar din farklılığı nedeniyle bu ümmet devletin hiçbir zaman bir parçası, bir unsuru olmamışlar, bu krallıkların halkları da kendilerini bu devletin halkı olarak görmemişlerdi.” “Türkiye'nin düzenlemeler konusunda temel sorunu, kural eksikliği değil getirilen yasalara, kurallara uymama geleneğidir.” “2008 krizi, üçü beş gösteren, olmayan parayla olmayan varlıkları satın almayı özendiren, ahlaksızlıktan cesaret bulmuş açgözlülüğe inmiş bir tokat gibi etki yaptı.” “Her şey ifade özgürlüğü ile başlar. Düşünceyi ifade etmeye izin verilmiyorsa düşünceyi ilerletme imkânı da
26 yorum
Devamını okumak için »

Aforizmalar 2

“Çoğunluk ekonomi bilmiyor, bildiğinin ekonomi olduğunu sanıyor.” “Dünya, her alanda ve her yerde ciddi bir nitelik düşüşü yaşıyor. Meritokrasi hızla mediokrasiye, demokrasi hızla ahbap çavuş demokrasisine dönüşüyor. Kurtuluş gibi sunulan küreselleşme tam anlamıyla bir karabasana dönüştü.” “Devlet, her durumda hastalarına bakmalıdır. Devlet olmak böyle bir şeydir. Devlet, şirket değildir, kâr amacı gütmez, vatandaşını korur, hastasına bakar, toplum yararını gözetir.” “Geçmişte insanlar toplumsal meselelerle çok daha fazla ilgiliyken bugün meselelere daha çok kendi çıkarları acısından bakıyorlar. ” “Ahbap çavuş kapitalizminde iş insanları işlerini, siyasal iktidar ve bürokratlarla olan yakın ilişkilerine dayanarak kural dışı uygulamalardan yararlanarak yürütürler. Ahbap çavuş kapitalizminin önlenmesinin tek bir yolu var: Hukuku üstün kılmak.” “Demokrasi, insan hakları, bağımsız yargı, siyasal hoşgörü gibi temellere dayanmayan bir ülke uygar ülkeler arasında yer alamaz.” “Cum
46 yorum
Devamını okumak için »