Kayıtlar

Silivri Soğuktur

Sansür; sinema ve tiyatro oyunlarının, gazete, kitap, dergi gibi yayınların ve bu yayınlarda yer alacak haberlerin hükümetçe önceden denetlenmesi, bunların oynanmasının, gösterilmesinin, yayımlanmasının izne bağlı olması demek. Hükümetçe görevlendirilmiş görevliler eliyle uygulanıyor. Buna dolaysız ya da doğrudan sansür diyebiliriz. Dolaysız sansür, demokrasinin olmadığı, genellikle diktatörlük rejiminin olduğu ya da rejimin diktaya doğru evrilmeye başladığı yerlerde ve/veya dönemlerde ortaya çıkar. Demokrasinin hakkıyla uygulandığı, en azından yalnız seçim yapmak olarak algılanmadığı, kamuoyunun demokrasiye sahip çıktığı yerlerde uygulanması kolay değildir. Bir de dolaylı sansür ya da oto sansür var. Otosansür, açık bir baskı olmadan, herhangi bir makamın ya da yetkili kurumun engellemesi olmadığı halde, kişinin kendi çalışmalarını sansürlemesi olarak tanımlanabilir. Bu da demokrasinin var gibi göründüğü ama büyük eksikliklerinin olduğu yerlerde ve dönemlerde ortaya çıkar. Baskıcı b...

Devasa Bütçe Açığı Nasıl Finanse Edildi?

Resim
Öncelikle merkezi yönetim bütçe dengesini, faiz dışı dengeyi gösteren denklemleri ve bütçe dengesinden bütçe nakit dengesine geçişi gösteren denklemleri yazalım (bütçe nakit dengesi az bilinen bir dengedir ama çok önemlidir çünkü sonuçta finanse edilmesi gereken denge odur.) Bütçe Gelirleri = Vergi Gelirleri + Diğer Gelirler Bütçe Giderleri = Faiz Dışı Giderler + Faiz Giderleri (Faiz Dışı Giderler = Personel Giderleri + Cari Giderler + Yatırım Giderleri + Transferler) Bütçe Dengesi = Bütçe Gelirleri – Bütçe Giderleri   [1] Bütçe Nakit Dengesi = Bütçe Dengesi + Bütçe Emanetleri – Avanslar [2] (Bütçe emanetleri, o yıl bütçesine gider yazıldığı halde henüz nakden ödenmesi yapılmamış işlemleri, avanslar ise nakit olarak ödenmiş ama henüz gider belgesi düzenlenmediği için o yıl bütçesine gider yazılmamış olan ödemeleri gösterir.) Şimdi 2024 verilerini tabloda gösterelim (veriler HMB sitesinden alınmıştır: https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2025/01/2024-Aralik-Aylik-Butce-Gercek...

Trump Coin ve Senyoraj Geliri

Trump, kendi adına bir kripto para (Trump Coin) çıkardı. Bu kripto paranın fiyatı birkaç saatte hızla yükseldi ve toplam değeri milyarlarca dolara ulaştı. Ardından eşi Melania Trump da kendi adına bir kripto para (Melania Coin) çıkardı ve o da inanılmaz hızla değer kazandı. Bu işlemler sonucu Trump ailesi servetlerine milyarlarca dolar servet kattı. Para basma yetkisine senyoraj, paranın üzerinde yazılı olan değeriyle gerçek değeri arasındaki farka da senyoraj geliri deniyor. Merkez Bankası 100 liralık banknotu 10 liraya mal etmişse bu paradan elde edilecek senyoraj geliri 90 lira olmaktadır. Orta çağda senyör ya da lordların kendi adlarına para basma hakkı vardı. Dolayısıyla paranın üzerinde yazılı değerle gerçek değeri arasındaki fark bu senyörlere veya lordlara kalıyor o nedenle bu gelire senyoraj (senyörlük) geliri adı veriliyordu. Zaman içinde para basma yetkisi devlet tüzel kişiliğine geçti ve senyoraj geliri de devlete kalmaya başladı. Tarihsel gelişim sürecinde devletler kâğı...

Arjantin Ekonomisinin Son Durumu

Resim
2023 yılı sonunda Javier Gerardo Milei, Arjantin Devlet Başkanı olarak göreve başladı. Milei, akademik kariyer sahibi bir iktisatçı ve finans yöneticisi. Siyasal görüşleri liberal yaklaşımlar ile daha uçtaki sağ görüşler arasında bir yerde olarak tanımlanıyor. Kendi ifadesiyle bir anarko kapitalist. [1] Seçim kampanyasında Merkez Bankasının kapatılmasından dolarizasyonun bir yöntem olarak benimsenmesine kadar ne kadar uç görüş varsa hepsini dile getirerek ilgi çekti. Arjantin’in uzun yıllardır süregiden başarısız ekonomik yapısına yol açan yaklaşımların Peroncu yaklaşımlar olduğunu öne sürerek seçimi kazandı ve göreve gelir gelmez devletin ekonomideki ağırlığını azaltmaya, kamu harcamalarını kısmaya, özelleştirmeleri yaşama geçirmeye yöneldi. Aşağıdaki tabloda Arjantin ekonomisinin başlıca ekonomik ve sosyal göstergelerini Milei öncesi ve sonrası olarak sunuyorum. Arjantin’in bugün bulunduğu durumu daha net görebilmek için aynı göstergelerin Türkiye ekonomisine ilişkin olanlarını da...

21. Yüzyılın İlk Çeyreğinde Türkiye Ekonomisi ve GOÜ Karşılaştırması

Resim
Büyüme (%) 2000 ile 2023 yılları arasında Türkiye, Gelişmekte Olan Ülkeler (GOÜ) ile ortalama olarak aynı oranda (yüzde 5,1) büyümüş bulunuyor. Türkiye’nin, GOÜ’ye göre çok daha dalgalı bir büyüme patikası izlediğini grafikten görmek mümkün. Bu dönemde Türkiye 2001 krizinde ve 2009 küresel kriz etkisiyle, GOÜ de pandemi etkisiyle bir kez slumpflasyona (enflasyon + küçülme) girmiş görünüyor. Büyümede, GOÜ ortalamasından daha fazla görülen dalgalanmaların ekonomi politikasındaki kararsızlıkların, sık değişikliklerin ve bilim dışına savrulmaların yarattığı istikrarsızlıklardan kaynaklandığını söyleyebiliriz.   Özetle Türkiye bu dönemde aralarında yer aldığı grubun ortalamasına göre çok daha dalgalı bir büyüme yolu izlemiş, gruptan kopmamış, aynı ortalamayı yakalamış ama gruba göre bir üstünlük de sağlayamamıştır. Grupta Çin, Hindistan gibi yüksek hızla büyüyen ekonomilerin yanı sıra birçok fakir Afrika ülkesinin de bulunduğuna dikkat etmek gerekir. Enflasyon (%) Bu 24 yıllık...

Bütçe Açığı Rekoru

Resim
2024 yılı bütçe sonuçları açıklandı. Önce bütçe göstergeleri ve Hazine nakit dengesi göstergelerini içeren özet tabloyu sunayım (tablo Hazine ve Maliye Bakanlığı verileri kullanılarak tarafımdan hazırlanmıştır): Şimdi bu tabloyu yorumlayalım: (1) Bütçe giderleri 2024 yılında yüzde 63,6 artmış. 2024 yılı ortalama enflasyonu yüzde 58,5 olduğuna göre bu artış enflasyonun biraz üzerinde gerçekleşmiş. Faiz dışı giderler (personel giderleri cari harcamalar, yatırım harcamaları ve transfer giderleri) enflasyona yakın bir artış gösterirken asıl artış faiz giderlerinde (yüzde 88,3) olmuş. Bir başka ifadeyle bütçenin faiz giderleri enflasyon ortalamasının yaklaşık 30 puan üzerinde artmış. (2) Bütçe gelirleri yüzde 66,5 oranında artışla bütçe giderlerinden biraz daha fazla artmış. Burada asıl büyük artış (yüzde 93,6) vergi dışı gelirlerde (kamu mallarının satışı, kamu mallarının kira gelirleri, cezalar, bedelli askerlik geliri vb.) ortaya çıkmış. (3) Bütçe açığı yüzde 53’e yakın oranda artışla 2,...

Cari Açık Sorunu Bitti mi?

Resim
Cari açık 12 aylık olarak (Kasım 2023 – Kasım 2024) 7,4 milyar dolara geriledi. Geçen yılın aynı döneminde cari açık 38,7 milyar dolardı. Demek ki açıkta bir yılda 31,3 milyar dolarlık bir düşüş söz konusu olmuş. Geçen yılın tamamı 40,5 milyar dolarlık bir cari açıkla kapanmıştı. Aralık ayında genellikle ithalatta artış olur ama buna karşın açığın GSYH’nin yüzde 1’ine ulaşması bile olası görünmüyor (geçen yılın açığı GSYH’nin yüzde 3,6’sı idi.) Cari açıktaki bu önemli gerilemede başlıca üç gelişme etkili olmuş görünüyor: (1) İhracat artışı. Geçen yıl Kasım sonunda 12 aylık ihracat toplamı 228,4 milyar dolar iken bu Kasımda 12 aylık ihracat 234,2 milyar dolara ulaştı. Demek ki bu yıl ihracatta 5,8 milyar dolarlık artış söz konusu olmuş. (2) İthalatta gerileme. Bu da iki nedenle ortaya çıktı: (i) Altın ithalatına kısıtlama getirildiği için altın ithalatında ciddi bir düşüş oldu. 2024 yılının ilk 11 ayında 111 ton altın ithal edildi. 2023 yılının aynı döneminde ithal edilen miktarı ise 31...

Gerçek Ötesi

Gerçek ötesi kavramı (post truth) ilk kez oyun yazarı Steve Tesich tarafından 1992 yılında The Nation Dergisinde yayınlanan “Yalanlar Hükümeti” başlıklı bir makalede kullanıldı. Tesich, makalesinde, hükümetlerce ortaya atılan yalan bilgilerin insanlarca sorgulanmadan kabul edildiğini vurguluyordu. Ralph Keyes’in 2004 yılında yazdığı Hakikat Sonrası Çağ adlı kitabında gerçek ötesi kavramı biraz da anlam genişlemesine uğramış olarak yer aldı ve yaygınlık kazandı. Ağaçlar, denizler, binalar, güneş, yıldızlar, başka insanlar gibi çevremizde var olan her şey gerçektir. Bunların bir bölümünü algılarız bir bölümünü algılayamayız. Algılayabildiklerimiz gerçeklik olur. Duyu organları tarafından alınan uyarıcıların beyin tarafından yorumlanıp anlamlandırılması süreci ise algılamadır. Önceden edindiğimiz bilgilerle bir denizle karşılaştığımızda bunun deniz olduğunu algılarız. Böylece bir gerçeği algılamış oluruz. Bir gerçeği, gerçek olarak algılayabilmek için onun hakkında önceden bilgi edinmiş...

Enflasyonu Düşürme Başarısı

Resim
Enflasyon düşüyor. Hangisini esas alırsanız alın ister TÜİK TÜFE, ister ENAG e-TÜFE, ister İTO İstanbul ücretliler geçinme endeksi hepsi düşüşte. Aşağıdaki grafik bu durumu gösteriyor (grafiği, TÜİK, İTO ve ENAG enflasyon serilerini kullanarak hazırladım.) Kırıklı çizgi “faiz sebep enflasyon sonuç” diyerek giriştiğimiz faiz düşürme operasyonundan sonra oluşan durumu gösteriyor. Bu yanlış politikayla yüzde 80’lere yükselmesine neden olduğumuz TÜİK TÜFE enflasyonunda henüz başladığımız noktaya gelemedik. 2025 yılı boyunca aylık ortalama yüzde 1,5 enflasyon oranını yakalarsak enflasyonu yılsonunda yüzde 19,56’ya düşüreceğiz. Bir de Merkez Bankası’nın (TCMB) bu dönemde nasıl bir faiz politikası izlediğine bakalım (grafiği hazırlarken kullandığım TCMB faizi verisini ve enflasyon hedefini TCMB sitesinden, gerçekleşen enflasyon verisini de TÜİK sitesinden aldım.) Grafikte kırıklı çizgi TCMB’nin yıllardır hiç değişmeyen yüzde 5’lik enflasyon hedefini gösteriyor. TCMB’nin 2021 Eylül ayında ...

Faiz Sebep...

Resim
Merkez Bankası, Para Politikası Kurulu’nun Aralık ayı toplantısından sonra enflasyonda düşüş eğilimi gördüğünden söz ederek politika faizini yüzde 50’den 47,5’e düşürdü. Piyasadaki beklenti ağırlıklı olarak 1,5 ile 2 puan arasında bir faiz indimi yapılacağı yönünde yoğunlaşmış olduğu için 2,5 puanlık indirim piyasayı az da olsa şaşırttı. Merkez Bankası aynı kararında gecelik borçlanma uygulamasını, borç alma ve verme faizleri arasında üç puanlık bir farkla yeniden öne çıkardı. Böylece uzun süre sadeleşme politikası diyerek ortaya koyduğu çabalar da rafa kaldırılmış oldu.   Kurun sabitleşme eğilimini gören yabancı yatırımcıların carry trade işlemi yoluyla döviz getirip bozdurup ve döviz hesabı olan Türklerin bunları Türk Lirasına çevirip, kurun sabitleşme eğiliminden yararlanarak çok yüksek döviz faizi elde ettiklerini birçok kez anlattım. O nedenle enflasyonla mücadele edilen bir ortamda, eğer enflasyonda düşüş eğilimi başlamışsa faizlerin de yavaş yavaş indirilmesi ve Türk Liras...