Kayıtlar

Tüketim Patlaması

Resim
2021 Eylül ayında enflasyon ve faiz yüzde 19 olarak eşit düzeydeyken geçmişte birkaç kez deneyip de [i] enflasyonu iyice azdırdığımız yaklaşım olan “faizi düşürerek enflasyonu düşürme” denemesini bir kez daha yaşama geçirince yüksek enflasyonu çok yüksek enflasyona dönüştürmüştük. İşte o gün bugündür enflasyonla uğraşıyoruz. Oysa 2021 Eylülünde faizi düşürmeye başlayacak yerde mesela 2 puan artırsaydık bugün içinde bulunduğumuz ekonomik sorunların çoğu olmayacaktı. Aşağıdaki grafik yazının eki olarak paylaştığım tablodaki verilerden tarafımca hazırlanmıştır. Grafiğe göre 1999 ile 2021 yılları arası esas alındığında GSYH ve tüketim harcamalarının bir önceki yıla göre artışları arasında 0,92 ile ölçülebilen bir korelasyon katsayısı [ii] görülüyor. Yani tüketim harcamaları, gelirdeki artışa paralel ve çok yakın bir yol izlemiş, onunla birlikte artmış bulunuyor. Buna karşılık bu seriye 2022 yılını eklediğimizde görünüm değişiyor, GSYH’nin artış hızı bir önceki yıla göre ciddi bir düş
100 yorum
Devamını okumak için »

Nüfus ve İstihdam Dosyası

Resim
Dünya nüfusu 7,9 milyar dolayında tahmin ediliyor. Türkiye nüfusu 85.279.553’tür. Buna göre Türkiye nüfusu dünya nüfusunun kabaca yüzde 1,1’ini oluşturuyor. Türkiye nüfusunun yüzde 49,9’unu kadın, yüzde 50,1’ini erkek nüfus oluşturuyor. Yaklaşık 1,9 milyon kişi okuma yazma bilmiyor. 7,6 milyon kişi okuma yazma bilmekle birlikte bir okul bitirmemiş durumda. İlkokul mezunu 17 milyon, ortaokul mezunu 13,7 milyon, ilköğretim mezunu 5,1 milyon, lise mezunu 17,9 milyon, üniversite ve yüksekokul mezunu, 12,3 milyon, yüksek lisans ve üzeri eğitim görmüş 1,8 milyon kişi bulunuyor. (Burada sayılanların toplamının toplam nüfustan düşük olmasının nedeni 6 yaşından küçüklerle eğitim durumu bilinmeyenlerin varlığıdır.) 2019 – 2021 arası dönemde Türkiye’de doğuşta beklenen yaşam süresi 77,7’dir. Türkiye 2022 yılında dünyada nüfus açısından 18’inci büyük ülke konumunda (grafik TÜİK, Dünya Nüfus Günü, 2023, 6 Temmuz 2023 Haber Bülteni’nden alınmıştır): Türkiye’de nüfus Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Siste
86 yorum
Devamını okumak için »

Fenerbahçe'ye Açık Mektup

Fenerbahçe Yönetim Kuruluna ve Futbol Takımı Teknik Heyetine; Çoğumuzun adını Fenerbahçe ile aynı gruba düştüğünde duyduğumuz sıradan bir takım olan Nordsjaelland’a 6 – 1 yenilerek tarihinin en ağır yenilgilerinden birisini alan Fenerbahçe’nin bu duruma düşme nedenini kaç kişi tam olarak görüyor bilmiyorum.  Konuşulanları izleyip de çoğu kişinin sistemden ziyade oyuncuların form durumu, sakatların sorunları, hava koşulları gibi konulara ağırlık verdiğini görünce bu mektubu yazmaya karar verdim. Aslında Fenerbahçe’nin sorunu bana göre çok açık: Fenerbahçe 10 kişiyle hücum edecek bir takım değil. Bir başka ifadeyle total futbol denilen on kişiyle hücum edip on kişiyle savunma yapabilme yeteneğine sahip oyuncuları yok. Total futbol oynayabilmek için çok süratli oyunculara ihtiyaç vardır. Oysa Fenerbahçe’nin oyuncuları bir iki oyuncu dışında bu tarz futbol oynayabilecek süratli oyuncular değil. On kişiyle hücuma çıkıldığı zaman rakip oyunculardan birisi topu alıp Fenerbahçe savunmasını
86 yorum
Devamını okumak için »

Kara Para Aklama, Ponzi Oyunu, Mafya ve Faiz İlişkisi

Son birkaç yılda Türkiye’de uyuşturucu ticareti ve benzeri birçok illegal faaliyet adeta tavan yaptı. Bunlarla birlikte yeniden büyük çıkış yaşayan bir başka olay da Ponzi oyunu denen dolandırıcılık çeşidiydi. Ödemeler dengesindeki net hata ve noksan kalemi yani nereden geldiği ve nereye gittiği bilinmeyen paraların yazıldığı kalem, 2022 yılında yaklaşık 26 milyar dolar fazla vermişti. Bu miktar 5 – 6 milyar dolar olsa anket hataları, ihracatçının dışarıda tuttuğu paralar, zaman farklılığı nedeniyle henüz yurda getirilip hesaplara girmemiş paralar diyerek açıklamak mümkün olabilirdi. Ama 26 milyar dolar, söz konusu yılın cari açığının (49,1 milyar dolar) yarısından fazlası olduğundan bu açıklamaların ötesinde bir şeyler olduğunu tahmin etmek için kâhin olmaya gerek yok. Bu konular hiç araştırılmadı, bilerek, isteyerek zamanın, üzerini örtmesine terk edildi. Oysa bu konu mesela kara para, uyuşturucu ticareti incelemesi gibi araştırmalara konu edilmeliydi. Son dönemlerde yakalanan uy
219 yorum
Devamını okumak için »

Dış Güçler, İç Güçler

Resim
Ekonomide hatta herhangi bir olayda kötü bir gelişme, göstergelerde bozulma olduğunda hemen ‘dış güçlerin işi’ söylemini gündeme getiririz. Genel bakışımız hata ya da yanlışlığın asla bizden kaynaklanmadığı, derdi günü Türkiye'yi batırmak olan olan dış güçlerin işleri karıştırmasından kaynaklandığı şeklindedir.  Son beş günde Dolar Endeksi (ABD Dolarının beş büyük ticaret ortağının paralarına karşı endeks değeri, aşağıda soldaki grafik) ve Doların Euro karşısındaki değeri (aşağıda sağdaki grafik) düşüş içinde. Bir başka ifadeyle Dolar, son günlerde bütün paralara karşı değer kaybediyor. Bunun birkaç istisnası var. Onlardan birisi olan TL, değer kaybeden Dolara karşı değer kaybetmeye devam ediyor (en alttaki grafik.) Doların, yabancı paralara karşı değer kaybetmesinin birçok nedeni var. Son günlerde, enflasyondaki yumuşamanın yarattığı beklentilerle faiz artışlarının artık duracağına olan inanç oldukça etkili oluyor.  Enflasyondaki yumuşama Fed’in faiz artırımına ara vermesi bekle
128 yorum
Devamını okumak için »

Hiperenflasyon

Yıllık enflasyonun çok yüksek oranlara ulaştığı duruma hiperenflasyon deniyor. Enflasyon hızına göre farklı kategorilere bölünür: Enflasyon, yüzde 1 – 3 dolayında ise buna sürünen enflasyon ya da ılımlı enflasyon denir. Bu oranda bir enflasyonun varlığı ekonomiyi canlı tutmak açısından sıfır enflasyona tercih edilir. Gelişmekte olan ülkelerde ılımlı olarak kabul edilen enflasyon oranı yüzde 5’e kadar çıkabilir. Gelişmiş ülkeler açısından yüksek enflasyon yüzde 3’den sonrasını ifade ederken gelişmekte olan ülkeler için yüzde 5’den yukarısı yüksek enflasyon olarak kabul edilir. Çift haneli enflasyon yani yüzde 10 ve yukarısı gelişmiş ülkeler için de gelişmekte olan ülkeler için de çok yüksek enflasyon göstergesidir. Çok yüksek enflasyonun üst sınırı bazı iktisatçılara göre yüzde 200, bazı iktisatçılara göre yüzde 500’de biter ve bu sınırdan sonra artık hiperenflasyon başlar. Günümüzde daha çok kabul gören sınır yüzde 200’dür.  Yılbaşında 100 TL’ye satılan bir malın fiyatı yılsonunda 350
198 yorum
Devamını okumak için »

Dünya Ekonomisindeki Yerimiz

Resim
Henüz 2023 yılsonu verilerine sahip değiliz, o nedenle dünya ekonomisindeki yerimizi saptarken 2022 yılının verilerini kullanmak durumundayız. Bunu yaparken 2022 yılsonundaki durumumuzu 2000 ve 2010 yıllarındaki durumlarımızla karşılaştırmalı olarak ortaya koymanın gelişmemizi görebilmek açısından anlamlı olacağını düşünüyorum. Bu amaçla başlıca ekonomik göstergeleri kullanarak hazırladığım tablo aşağıdadır. Tablodaki verileri https://www.theglobaleconomy.com/ sitesinden aldım. Bu site de verileri IMF ve Dünya Bankası’ndan alıyor. GSYH, Cari Fiyatlarla Kişi Başına Gelir ve Satın Alma Gücü Paritesine Göre Kişi Başına Gelir: Türkiye, 2000’li yıllarda, GSYH büyüklüğü olarak 178 ülke içinde 17 ile 19’uncu sıralar arasında gidip gelmiş. Burada bir başarı söz konusu değil. Hatta 18’inci sıradan 17’nciliğe çıkıp sonra 19’unculuğa gerilemesi ciddi bir başarısızlık olarak vurgulanabilir. Cari fiyatlarla kişi başına gelir hesabında da benzer bir başarısızlık örneği söz konusu. Üstelik bu durum
107 yorum
Devamını okumak için »

Enflasyonun Baz Etkisiyle Düşüşü Nasıl Oluyor?

Resim
Baz etkisi; karşılaştırmaya konu olan iki dönemden ilkinde ortaya çıkan aşırı bir düşüş veya yükselişin karşılaştıran dönem üzerinde yarattığı yanıltıcı etkidir. Lastik bir topu yere bırakırsanız yere değdiğinde dip yapar sonra sıçrayarak zirve yapar. Sonra daha yavaş bir düşüşle tekrar dip ardından da daha yavaş bir çıkışla tekrar zirve yapar, bu iniş çıkışlar bir süre devam eder ve sonunda top bir yerde durur. Enflasyonun (TÜFE) ve Merkez bankası politika faizinin 2021 Ocak ayından 2023 Ekim ayına kadar birlikte çizdiği grafiği daha önce paylaşmıştım. Bu grafiği bir kez daha paylaşayım (sol eksen enflasyonu, sağ eksen Merkez Bankası politika faizini gösteriyor.) Dikkat edilecek olursa 2021 yılının Eylül ayında başlayan faiz indirimlerinin sonrasında enflasyonda hızlı bir yükseliş başlıyor. Bu yükseliş A bölgesinde yer alıyor. Bu bölgede faiz düşürülmeye devam ediyor. B bölgesinde faiz düşük kalmaya devam ettiği halde enflasyon da düşüşe geçiyor. C bölgesinde enflasyon yeniden yükse
117 yorum
Devamını okumak için »

Orta Sınıfın Çöküşünün Başlangıcı

Resim
Gelir dağılımı araştırması bir ülkede gelirin nüfus grupları arasında nasıl dağıldığını göstermek üzere yapılıyor. Buna göre nüfus her biri toplamın yüzde 20’sini temsil eden 5 eşit gruba bölünüyor. Sonra her bir grubun GSYH’den ne kadar pay aldığı belirleniyor ve GSYH bu paylarla çarpılınca o grubun GSYH’den aldığı toplam tutar ortaya çıkıyor. Bu toplam tutarları o grubun toplam nüfusuna böldüğümüzde o gruptaki kişilerin toplam gelirden aldığı ortalama geliri buluyoruz. Bu anlattıklarımı aşağıdaki tabloda göstereyim (bu tabloyu hazırlarken TÜİK gelir dağılımı İstatistikleri 2022 adlı bültendeki verilerden yararlandım.) Tablonun nasıl okunacağını anlamak için örnek olarak 2021 yılı gelir dağılımı bölümüne bakalım: GSYH’miz 2021 yılında 807 milyar dolardır. 2021 nüfusumuzun yüzde 20’lik gruplara göre dağılımı yapıldığında her bir grupta 16.940 bin kişi oluyor. Mesela gelirden en düşük pay alan nüfusun yüzde 20’si GSYH’den yüzde 6 pay almaktadır. Bunun karşılığı olan 48.420 milyon dola
116 yorum
Devamını okumak için »

Turizmde Rekora Doğru

Resim
TÜİK ilk dokuz aya ilişkin turizm istatistiklerini açıkladı. Bu veriler bize 2023 yılında turizmde gerek gelen turist sayısında gerekse elde edilen turizm gelirinde, yıllık büyüklükler olarak, rekor kırılacağını gösteriyor. Önce verileri paylaşayım (kaynak: TÜİK, Turizm İstatistikleri, III. Çeyrek: Temmuz - Eylül, 2023): 2023 yılının ilk 9 ayında geçen yılın aynı dönemine göre 5,2 milyon fazlasıyla 44,6 milyon turist gelmiş. 2022 yılının ilk 9 ayında 35 milyar dolar turizm geliri elde edilmişken bu yılın ilk 9 ayında 7 milyar dolar fazlasıyla 42 milyar dolar gelir elde edilmiş. Bu veriler gelişmenin son derecede olumlu olduğunu gösteriyor. Bunlara ek olarak bir olumlu gelişme daha var: Gelen turistler geçen yıla göre (942 – 888 =) 54 dolar daha fazla para harcamış. Yurt içinde yerleşik kişilerin yurt dışı ziyaretlerinin sonuçlarına da bakalım. Geçen yılın ilk 9 ayında yurt dışına çıkan 4,8 milyon kişi toplam 2,8 milyar dolar harcamışken bu yıl yurt dışına çıkan 7,9 milyon kişi 5,1 mily
49 yorum
Devamını okumak için »