Kayıtlar

Eski Türkiye'de Kuyruklar Vardı

1978 yılıydı. Sıkıntılı bir dönemdi: Ülke döviz sıkıntısı çekiyor, her bakkalın, marketin önünde az bulunan bir şeylerin kuyrukları uzuyordu. Yeni bitirdiğim bir teftiş görevinin raporunu yazıyordum. Telefon çaldı, Teftiş Kurulu Başkanı, acele yanına gitmemi istiyordu. O zaman Maliye Bakanlığı Ulus’ta eskiden Başbakanlık binası olan binadaydı, ben de Mithatpaşa Caddesinde müfettişler için bir katı kiralanmış olan binadaki odamda çalışıyordum. Hemen bir taksiye atlayıp gittim. Başkan, bana altında kendi imzasının olduğu bir yazı uzattı, üstte benim adım yazılıydı. Kâğıdın sağ tarafında kırmızı harflerle “Gizli” ibaresi yer alıyordu. Yazıyı okudum: “Ekte gönderilen mektupta talep edilen soruşturmaların tarafınızca yapılmasını rica ederim” yazıyordu. Yazının ekinde Başbakan Bülent Ecevit imzalı bir yazı daha vardı. Maliye Bakanlığı’na hitaben yazılmış olan o yazı da gizli damgası taşıyordu. Yazıda Toprak ve Tarım Reformu Müsteşarlığı’nda çeşitli satın alma ve ihalelerle ilgili yolsuzluk...
126 yorum
Devamını okumak için »

Teşvik Dosyası

Resim
Teşvik sistemi; şirketleri, çalışanları ve toplumu istenen işlere yönlendirebilmek için kullanılan araçların, verilen desteklerin tümünü ifade eden bir tanımlamadır. Böyle bir sistem oluşturmaktan güdülen amaç konulan hedeflere ulaşmak, mevcut işleyişi daha iyi ve verimli hale getirebilmek ve diğer ülkelerdeki uygulamalar ve sonuçlarla rekabet edebilmektir. Bu sistem içinde uygulanan teşvik unsurları; (1) Maddi teşvikler (parasal destekler, vergi indirimleri vb.), (2) Maddi olmayan teşvikler (takdirname, ödül töreni ve ödül belgesi vb.), (3) Diğer teşvikler (daha çok çalışma koşullarıyla ilgi destekler.) Burada ele alacağımız konu şirketlere, üreticilere yönelik teşvikler olacağı için onların ayrıntısına bakalım. Şirketlerle ilgili devlet teşvikleri bu kuruluşların yatırımlarını, istihdam yaratmalarını, ithalat ikamesini sağlamalarını ve ihracatı artırmalarını desteklemeye yöneliktir. Bu şekilde bir yandan şirketler desteklenmiş ve belirli amaçlara yönlendirilmiş olurken bir yandan d...
75 yorum
Devamını okumak için »

Mehmet Mahfi Bey

Resim
Dedem (babamın babası) Mehmet Mahfi Bey (1875 – 1971) orman mühendisiydi. Orman müfettişi olarak görev yapmış, Orman Mektebi’nin (şimdiki İstanbul Orman Fakültesi) müdürlüğü (şimdiki dekanlık) görevini yürütmüş, orada ders verip hocalık yapmıştı. Osmanlı İmparatorluğu döneminde memuriyete başlamış, Cumhuriyet döneminde devam etmişti. Sevgili Ali Ekber Yıldırım) bana dedemle yapılmış bir söyleşinin yer aldığı yayının fotoğraflarını yollamıştı. Yüksek Ziraat Mühendisi Hadiye Tunçer tarafından yapılan söyleşi 1958 yılında yapılmış.  Bu söyleşiyi sizlerle paylaşmak istiyorum. “Eski Ormancılarımızdan Mahfi Eğilmez Konuşuyor: Hadiye Tunçer: Kıymetli meslektaşın evini bulmak bir hayli güç oldu. Eski arkadaşlarının birçoğundan soruşturduktan sonra Mahfi Bey’in Cağaloğlu’ndaki evini bulabildim. Kalbim çarparak kapıyı çaldım. Öyle ya! Bir de evde bulamamak ve bu sıcak günde boş elle geriye dönmek vardı. Nitekim de öyle oldu Karısı olduğunu tahmin ettiğim yaşlı bir hanım, ‘Mahfi Bey dış...
49 yorum
Devamını okumak için »

Faiz Giderlerini Lanetlerken

Resim
Öteden beri faiz giderlerinin devletin bütçesinde ve nakit dengesinde büyük yer tuttuğu, faiz giderlerinin düşürülmesi halinde sorunların önemli ölçüde çözüleceği öne sürülür ve genellikle de bu görüş doğru kabul edilir. Hazine ve Maliye Bakanlığı ve TÜİK verilerinden yararlanarak hazırladığım aşağıdaki tablo 2005 yılından bu yana devletin toplam nakit giderlerini, bu toplam içinde faiz dışı giderler [i] ile faiz giderlerinin paylarını milyar TL olarak ilk üç sütunda, faiz giderlerinin toplam giderler içindeki payını da yüzde olarak son sütunda sergiliyor.    Tablonun son sırasında turuncu boyalı kısımlar 2005 yılından 2024 yılsonuna kadar söz konusu giderlerde kaç kat artış olduğunu, mavi boyalı kısım ise faiz giderlerinin toplam giderler içindeki payında bu süre içinde ortalama yüzde kaç oranında artış olduğunu gösteriyor. Buna göre devletin toplam nakit giderleri 20 yılda 76 kat artarken, faiz dışı giderler 100 kat, faiz giderleri ise 25 kat artmış. Demek ki toplam gider...
113 yorum
Devamını okumak için »

Üç Önemli Güncel Göstergenin Analizi

Resim
30 Haziran 2025 günü üç önemli gösterge açıklandı (TÜİK: Mayıs ayı işgücü göstergeleri ve Ocak – Mayıs dış ticaret göstergeleri, Hazine ve Maliye Bakanlığı 2025 yılı ilk çeyrek dış borç verileri.) Bunların üçü de ekonominin gidişini okuyabilmek açısından önemli göstergeler. Tek tek ele alıp durum değerlendirmesi yapalım. Mayıs ayı itibarıyla işsizlik oranı yüzde 8,4 olarak açıklandı. Bu oran Nisan ayına göre 0,2 puan düşüş sergilemekle birlikte geçen yılın Mayıs ayına göre bir değişim göstermiyor. Bir başka ifadeyle işsizlik oranı bir yılda bir değişim göstermemiş bulunuyor. Geniş işsizlik oranı (TÜİK’in atıl işsizlik oranı olarak tanımladığı oran) yüzde 31’dir. Bu oran, Nisan ayına göre 1,1 puan gerilemiş görünmesine karşılık bir yıl öncesine 5,6 puan yüksektir. İşsizlik ile geniş işsizlik oranları arasındaki yüksek fark (22,6 puan) bize toplumda işsiz olduğu halde resmi olarak işsiz sayılmasını gerektirecek başvuruda bulunmayanların oldukça yüksek sayıda olduğunu gösteriyor. Bu iki...
124 yorum
Devamını okumak için »

Yüksek Faiz - Düşük Kur

Resim
2020 yılında sosyal medyada bir paylaşım yapmışım: “Bir dönem yüksek faiz düşük kur vardı. Sonra düşük faiz yüksek kur dönemi geldi. Şimdi yüksek faiz yüksek kur var. Bütün bu dönemlerde riskler hep yüksekti. Riskleri düşüremediğimiz sürece faiz ve kurla oynayarak bir yere varamayız.” Sanırım Türkiye’nin son 30 – 40 yılına ilişkin ekonomik durumunu bundan daha iyi özetleyecek bir yorum olamaz. 2020’den bu yana değişen tek şey yüksek faiz yüksek kurdan düşük faiz yüksek kura oradan da yüksek faiz düşük kura geçmiş olmamızdır. Yani aslında değişen hiçbir şey yok aynı döngüyü tekrarlayıp duruyoruz. Çünkü asıl değişmeyen şey risk yaratmaya devam ediyor olmamız. Kur ve faiz arasındaki ilişki faizin ulusal paranın iç değerini, kurun ulusal paranın dış değerini belirlemesinden kaynaklanıyor. Faizi enflasyonun, kuru da paranın deş değer kaybının yansıması olarak kabul edersek iç ve dış değer kayıplarının eşitlenmesi gerektiğini de kabul etmiş oluruz. Her ikisini de belirleyen unsur ülkenin s...
102 yorum
Devamını okumak için »

Kitaplar ve Yorumlar 2025 / 2

Alâeddin Şenel, Dinsel İdeoloji Gönüllü Kulluk, İmge Kitabevi (2. Baskı, Eylül 2024) Daha önce de bu blogda Alâeddin Şenel’in birkaç kitabını ele alıp değerlendirdim. Hepsi birbirinden değerli kitaplardı: Bu kitabı da öyle. Kitap, dinler, tanrılar, insanlarla tanrılar arasındaki ilişkileri anlatan, analiz eden ve yorumlayan, önemli tezler ortaya koyan bir kitap. Dikkatle okunması gerekiyor. Kitaba ilişkin tek eleştirim dile tam olarak yerleşmemiş bazı sözcük ve terimlerin kullanılmış olması. Her ne kadar bunların bugünkü dilde kullanılan karşılıkları parantez içinde verilmiş olsa da bu yazım biçimi kitaptaki düşünceyi izlemek yerine bunlara takılmakla sonuçlanabiliyor. O nedenle sonraki baskılarında bu sözcük ve terimlerin bugün kullanılan karşılıklarının tercih edilmesi bence yararlı olacaktır. Bu önemli kitabın bu nedenle az okunması yazık olur. Ayşe Övür, Markiz’deki Kadın, Remzi Kitabevi 2025 “Orhan Hukuk Fakültesine adım attığı gün Beyazıt Meydanı’nın çevresi pankartlarla çe...
68 yorum
Devamını okumak için »

Fakir ama Mutlu

1985 yılıydı. Hazine'de daire başkanıydım. Hazine, Başbakan Yardımcısı Kaya Erdem'e bağlıydı. Kaya Bey, bürokrasiden yetişmiş, Hazine Genel Sekreterliği (sonradan müsteşarlık oldu) görevinde bulunmuş, siyasete girmiş ve Anavatan Partisi’nin seçimi kazanıp Turgut Özal’ın başbakan atanması sonrasında başbakan yardımcısı olarak görev almıştı. Konuları ele alışı, bürokratlara karşı yaklaşımı hiçbir zaman siyasetçi gibi değil, hep bir teknisyen gibiydi. Çimento üretiminden şeker üretimine, petrolden gaza, kâğıttan gübreye, azottan elektriğe, elektromekanik sanayisinden TMO’ya, kömür işletmeciliğinden havayolu işletmeciliğine, demiryolu taşımacılığından tekstil ürünleri üretimine, madencilikten denizyolları işletmeciliğine kadar uzanan bütün alanlarda kamu iktisadi teşebbüsleri (KİT’ler) vardı. O zamanın Türkiye’sinde KİT’ler üretimde ve ekonominin genel dengesinde çok önemli bir yer tutuyordu. KİT’lerin finansman programı Hazine’de hazırlanıyor, DPT’nin hazırladığı yatırım program...
152 yorum
Devamını okumak için »

Gösteriş Tüketimi

Tüketim üç şekilde yapılır: İhtiyaçları karşılamak, arada bir ihtiyaçtan ötesini karşılamak, gösteriş yapmak. İnsanların ihtiyaçları için tüketim harcaması yapmasıyla ihtiyaç ötesi için tüketim yapması arasında farkı bir örnekle açıklayalım: Araba sahibi olmak için yapılan tüketim harcaması bugünün dünyasında bir ihtiyaçtır. Buna karşılık süper lüks bir araba sahibi olmak için yapılan tüketim harcaması ihtiyaçtan ötesine yönelik bir harcamadır. Çağımızın önemli eğilimlerinden birisi olan gösteriş tüketimi, kapitalizmin yarattığı bir olgudur. Kişinin toplumdaki yerini veya durumunu olduğundan yüksek göstermek amacıyla yaptığı ve çoğu kez ihtiyaçla ilgisi olmayan tüketim harcamalarını ifade eder. Bireyin bu tür tüketim harcamaları yapmasının nedenleri arasında yüksek gelirli, zengin ve başarılı görünme arzusu ön planda gelir. Gösteriş tüketimi çoğu kez ihtiyacı normal yoldan karşılamaya değil pahalı yoldan karşılamaya dönük harcamaları ifade eder. Örneğin geliri çok yüksek olmayan ...
124 yorum
Devamını okumak için »

Orta Doğu Gerilimi ve Türkiye

Orta Doğu’da gerilim giderek tırmanırken Türkiye’de finansal piyasalar ve dolayısıyla ekonomi bu gerilimden ciddi biçimde etkileniyor. Petrol ve doğal gaz üretiminin önemli bir bölümü orta doğuda yapıldığı için gerilim, üretimin düşmesine ve fiyatların artmasına yol açıyor. Bunu benzin fiyatlarına gelen artışlardan görebiliyoruz. Gerilim devam ettiği sürece bu artışların da devam edeceğini tahmin edebiliriz. Türkiye, ciddi bir enerji ithalatçısı konumunda olduğu için, bu gerilim devam ederse, petrol ve doğalgaz fiyatlarında ortaya çıkan artışlar cari açığımızı olumsuz etkileyecek. Geçen yıl ortalama 82 USD/varil düzeyinde olan Brent petrol fiyatı bu yıl önce 70 sonra da 60 USD/varil düzeyine düşünce cari açığın daralması yönünde son derecede olumlu bir gelişme olarak değerlendirmiştik. Brent petrol fiyatının bu gerilimle birlikte yeniden 75 USD/varil düzeyine yükselmiş olması cari açık açısından bu kez olumsuz bir durum olarak karşımıza çıkıyor. Bu olumsuz gelişmenin yine olumsuz bir...
121 yorum
Devamını okumak için »