Reel Efektif Döviz Kuru Endeksi Nedir?


Reel efektif döviz kuru endeksi (REK) nedir?
Nominal efektif döviz kuru (NEK), belirli bir kriter gözetilerek seçilmiş çift taraflı nominal kurların uygun bir ağırlıklandırma yöntemi kullanılarak elde edilmiş ortalamasıdır. Reel efektif döviz kuru (REK) ise, NEK’in ülkeler arasındaki göreli fiyat veya maliyet farklarıyla düzeltilmiş halidir. REK, ülkeler arasındaki göreli fiyat veya maliyet gelişimi hakkında bilgi içermekte ve dolayısıyla ekonomilerin rekabet güçlerinin değerlendirilmesinde kullanılan anahtar makroekonomik göstergelerden biri olarak kabul edilmektedir.[1]

TCMB uygulaması açısından, Türkiye’nin dışticaretinde önemli paya sahip ülkelerin para birimlerinden oluşan sepete göre TL’nin ağırlıklı ortalama değerine nominal efektif döviz kuru (NEK), NEK’deki nispi fiyat etkilerinin arındırılmasıyla oluşturulan ortalamaya da reel efektif döviz kuru (REK) adı veriliyor. REK hesaplaması NEK üzerinden üç ayrı düzeltme aracı kullanılarak üç farklı biçimde yapılıyor: TÜFE, ÜFE ve birim işgücü maliyeti. TCMB, kura müdahale için TÜFE’ye dayalı olarak hesaplanan REK’i dikkate alacağını açıkladığı için kamuoyunu en fazla ilgilendiren hesaplama TÜFE esas alınarak yapılan hesaplama.  

TÜFE esas alınarak yapılan REK hesaplamasında Türkiye’nin dışticaretinde önemli olduğu için kapsama alınan ülke sayısı 36. Bu ülkeler şunlar: (1) Gelişmiş ülkeler: Almanya, İtalya, ABD, Fransa, İngiltere, İspanya, Belçika, Hollanda, Japonya, Kore, İsviçre, Avusturya, İsveç, Tayvan, Yunanistan, Çek Cumhuriyeti, İsrail, Finlandiya, Danimarka, İrlanda, Slovakya, Portekiz. (2) Gelişmekte olan ülkeler: Çin, Rusya, Romanya, Polonya, Hindistan, Macaristan, Bulgaristan, Tayland, Kazakistan, İran, Suudi Arabistan, Endonezya, Malezya, Mısır.  

REK nasıl hesaplanıyor?
TÜFE bazlı REK hesaplaması Türkiye’deki fiyat düzeyinin dışticaret yapılan 36 ülkenin fiyat düzeylerine oranının ağırlıklı ortalaması alınarak yapılıyor. Burada ülkelere verilen ağırlıklar ülkelerin Türkiye ile olan dışticaret ağırlığına göre hesaplanıyor.  

REK hesaplamasında kullanılan formül şöyle[2]:


Bu formüldeki harflerin anlamları da şöyle:

            N : Kapsanan ülke sayısı
            PTur: Türkiye’nin fiyat endeksi (TÜFE)
            wi : i ülkesinin Türkiye’nin REK endeksindeki ağırlığı
            Pi : i ülkesinin fiyat endeksi
            ei,Tur : TL cinsinden i ülkesinin parasının kuru

REK’in piyasa için önemi nedir?
Kamuoyu başta Dolar ve Euro olmak üzere döviz kurlarına ve bu ikisinin oluşturduğu kur sepeti oranına bakarak TCMB’nin döviz piyasasına müdahale edip etmeyeceğini, edecekse kuru ya da sepeti nereye getirmek istediğini anlamaya çalışıyor. Oysa TCMB Başkanının açıkladığına göre TCMB açısından önemli olan tek tek kurlar ya da Dolar Euro sepet kuru değil REK. Açıklamaya göre REK’in 120 – 125 aralığına doğru hareketlenmesi halinde TL’nin değerlendiği anlaşılıyor ve para politikası araçları kullanılarak müdahale gelebiliyor. TCMB Başkanı, REK’in 125 – 130 aralığında seyretmesi halinde TCMB daha sert önlemlerle müdahale edeceğini, 130’un üzerine çıkması halinde ise elindeki bütün araçlarla müdahale edeceğini açıklamış bulunuyor.   

TCMB, REK endeksini her ayın ilk haftası içinde yayınlıyor. 2012 yılının Ocak ayından bu yana yayınlanan REK endeksleri aylar itibariyle aşağıdaki tabloda yer alıyor (www.tcmb.gov.tr)  

Tarih
REK (TÜFE bazlı)
Oca.12
112,42
Şub.12
115,87
Mar.12
114,22
Nis.12
115,87
May.12
116,79
Haz.12
116,96
Tem.12
118,20
Ağu.12
118,85
Eyl.12
116,30
Eki.12
117,40




[1] Saygılı H., Saygılı M., Yılmaz G., Türkiye İçin Yenbi Reel Efektif Döviz Kuru Endeksleri, TCMB Çalışma Tebliği No: 10/12, 2010.

Yorumlar

  1. Hocam konuyla alakasız olacak biraz ama Türkiye için Üçüz Açık hipoteziniz bugün SPK Uzman Yardımcılığı sınavında çıktı. Soruyu siz mi verdiniz diye düşünmedim değil, tıpatıp soru ve cevabı anlatmıştınız yazınızda. Teşekkürler :)

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Ben soru hazırlamıyorum ama benim kitaplarımdan ve yazılarımdan çok soru çıkıyor.

      Sil
    2. Sayın kesik, (M-X)=(I-S)+(G-T) gibi son derece basit bir eşitlikle bizim cari açık-bütçe açığı-büyüme arasındaki ilişkiyi bu kadar güzel ancak Mahfi Hocam anlatabilirdi. Zaten Mahfi Eğilmez'i Mahfi Eğilmez yapan da bu değil mi?

      Sil
    3. Estağfurullah, teşekkürler.

      Sil
    4. İç denge ve dış dengenin eşitsizliği halinde ortaya çıkan ikiz ve üçüz açıkları Mahfi Eğilmez'in Makroekonomi kitabından teknik anlamda içselleştirerek öğrendim; bir çok sınavda bu formülasyon ve analizle doğru sonuca ulaştım. Yukarıda yazılanlardan bahisle bende teşekkür ediyorum. :)

      Sil
    5. Sınavda işinize yaramasına sevindim, teşekkürler.

      Sil
  2. hocam elinize sağlık. Bir haftadır gazetelerin ekonomi yazılarında görüyorduk REK'i de ne olduğunu sayenizde daha net anlamış olduk, teşekkürler.

    YanıtlaSil
  3. rek veya nek'in döviz sepetinden tam farkı nedir? üfe ve tüfe farkı dışında

    "Türkiye’nin dışticaretinde önemli paya sahip ülkelerin para birimlerinden oluşan sepet"

    döviz sepeti ise sadece euro ve dolar para birimlerinden oluşması mı?
    cevabınız için şimdiden teşekkürler.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Döviz sepeti USD + Euro/ 2 formülüyle hesaplanıyor. Yani onda sadece iki para birimi var ve ağırlık yok. Oysa REK de 36 ülkeye göre belirlenmiş ağırlıklar var.

      Sil
  4. Tebrik ve teşekkür ederim ders niteliğinde bir yazı olmuş.

    YanıtlaSil
  5. Üstad, makro iktisat kitaplarında reel kur genellikle [e.(Pf/P)] formülüyle gösteriliyor. (e=nominal kur, Pf=dış fiyat düzeyi, P=iç fiyat düzeyi) Ve nominal kur yükselince, reel kur da yükselir ve ülkenin mallarına olan talep artar şeklinde çıkarımlar yapılıyor. Ama merkez bankası hesaplamasında nominal kuru paya değil paydaya koyduğu için (yani nominal kurda Avrupa yöntemini değil Amerikan yöntemini kullanıyor) reel kurun yükselmesini değil düşmesini rekabetçilikte artış olarak görüyor. Makroiktisat kitaplarıyla TCMB'nin hesaplaması arasında böyle küçük bir farklılık mevcut.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Çok doğru bir tespit ben zaten teknik olan bir yazıyı iyice tekniğe boğmamak için bu kısmını yazmamıştım, katkı için teşekkür ederim.

      Sil
  6. elinize sağlık hocam. ekşiye de attım aramalarda kolaylıkla bulunsun diye.

    rek, tcmb nin hız göstergesi gibi bir şeymiş. bu kavramı para politikası dersinde gördüğümü hatırlamıyorum.

    efektif kur gösterilmişti. döviz sepeti zaten birçok köşe yazarının rahatlıkla yaptığı-yapabildiği bir hesap.

    YanıtlaSil
  7. Hocam Reel efektif doviz kuru ve nominal efektif doviz kurunun bretton woods sistemiyle (sabit doviz kuru) olan iliskisini aciklarsaniz cok memnun olucam.simdiden cok tesekkur ederim

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Reel efektif döviz kuru endeksi uygulaması bir çeşit müdahaleli esnek kur uygulamasıdır (dirty float) ve sabit kur sistemiyle pek bir ilgisi yoktur. Çünkü sabit kur sistemi kura sürekli müdahale demektir. Oysa burada kurdaki ani ve aşırı hareketlenmelere müdahale edilmekte onun dışında kurun serbest piyasada belirlenmesine izin verilmektedir.

      Sil
  8. TCMB'nin çalışmasının kopyala-yapıştırı ama faydalı bir yazı tabi ki. Bu aralar gündemi meşgul edecek bir konu. Teşekkürler Hocam

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Aynı çalışma değil ama tabi ki faydalınılmış doğal olarak

      Sil
    2. Evet zaten faydalanıldığını dipnot vererek gösteriyorum.

      Sil
  9. Hocam merhaba, REK Merkez Bankasının izlediği 120 seviyesine geldi. Müdahele olma ihtimali yüksek diye düşünüyorum, siz ne diyorsunuz? Saygılar

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Biraz daha beklerler diye tahmin ediyorum. Belki dövize müdahale yerine faiz düşüşü yapabilirler.

      Sil
  10. merhaba Hocam.Malumunuz REK verisi 1 ay gecikmeli geliyor.bizim bu veriyi anlık takip edebilmemiz mümkün mü? veya bu veriyi normal kur verilerine indirgememiz mümkün mü? yani mesela,(en azından yaklaşık bile olsa) 115 şuna, 120 şuna karşılık geliyor diyebileceğimiz dönüşümler mümkün müdür?

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Aslında bu veriyi günlük izleyebilmek için bir model kurmak gerekiyor. Bu model için de TCMB'nin kullandığı ülke ağırlıklarını ve her bir ülkenin parasının günlük değerini bilmek gerekiyor. İkinci yolu ben denedim fazla anlamlı bir sonuca ulaşamadım. Bir sonuca ulaşırsam yayınlayacağım.

      Sil
    2. öncelikle ilginiz ve cevabınız için çok teşekkür ederiz.Piyasayı sürekli takip eden biri olarak,bu verinin çok önemli olduğunu düşünüyorum.malum TCMB TL'nin değerini belirlemede son derece etkili ve bu veriyi doğrudan dikkate alıyorlar.Bu sayede bu veri hayati öneme sahip oluyor.Piyasada uzmanlar genellikle "kur sepeti"ni yaklaşık olarak gösterge gibi kullanıyorlar.Bu sağlıklı mı?dünya da bütün kurları USD ve EURO nun belirlediğini düşünürsek pek de mantıksız görünmüyor ama yine de emin olamadım.veya sadece EURO ve USD ye endeksli bir basit REK hesabı yapıp onu kullansak,acaba yeterli olur mu?

      Sil
  11. ( Real effective döviz kuru) :REK bulabilmek için, önce nominal döviz kuru indekslerini belli bir baz yılını kulanarak hesapladıktan sonra bu indekslerle ticaret yapılan ülkelerin toplam ticaret ağırlıklarını çarpıp ülkelerin mal ve hizmet sepetinin nispi fiyat indekslerini de ( reel döviz kuru ) bu formüle dahil edince REK bulunmuş olur!

    YanıtlaSil
  12. çok bilgi verdi bayıldımmmmm..

    YanıtlaSil
  13. ooo bi önceki yorumu atan benimmmmm

    YanıtlaSil
  14. paylaşımınız için teşekkürler

    YanıtlaSil
  15. türkiyede ki makro ekonomik değişkenlerin (reel,efektif,nominal,capraz döviz kurları)değerlemesi ve değersizleşmeleri açısından değerlendirilmesi
    hocam konumuz bu görüşlerinizi bekliyorum

    YanıtlaSil
  16. Hocam öncelikle verdiğiniz değelri bilgiler için Teşekkür ederim.

    Benim şöyle bir sorum olacaktı. Reel efektif döviz kuru kısa vadedespot kurlar açısından gösterge niteliği taşır mı.? taşıyorsa paralellik nedir acaba?

    YanıtlaSil
  17. MB başkanının "endeks için her yıl yüzde 2 değerlenmeyi normal kabul ediyoruz" yönünde açıklamaları var. 2003 yılı başında 90 olan endeksi 120 civarına getiriyor. %2 lik büyümeyi niye normal kabul ediyor? Ben ilk bakışta bu endeksin 100 civarında dalgalanmasını normal, uzaklaştıkça aşırı değerli veya değersiz demeyi tercih ederdim.

    YanıtlaSil
  18. hocam merhaba; rek ın cok dusuk sevıyede olmasının ekonomık etkılerı ne olur..4 subat 20014 ıtıbarıyle son 7 bucuk yılın en dusuk sevıyesınde oldugu acıklandı...dovız alımı ıcın uygun oldugu manası cıkarılabılır mı

    YanıtlaSil
  19. Hocam Reel Efektif kur 120 seviyesine gelince kur aşırı değerli denilerek müdahele ediliyor. Yani üst bant gibi düşünülebilir. Peki REK açısından aşağıda bir müdahale sınırı var mı ?

    YanıtlaSil
  20. Merhaba hocam , ben biraz reel efektif kuru araştırırken yazınıza rastladım. Ekonometril verilerle reel efektif kur Bağımlı değişken olarak bağımsız değişkenlerini bulmaya calısıyorum yardımcı olursanız sevinirim ..

    YanıtlaSil
  21. Hocam reel efektif kur hesaplanirken nicin 2003 senesi baz olarak aliniyor?

    YanıtlaSil
  22. Türkiyede cari döviz kuru ($,tl) 2.80 iken ve Abd de yıllık enflasyon %2, Türkiye de %9 ise gerçek döviz kuru ne olmalıdır?

    YanıtlaSil
  23. Sayın hocam, reel efektif nereye kadar düşünce merkez bankası müdahale yapar teknik olarak.

    YanıtlaSil
  24. Merhaba Magfi bey,
    Reel efektif döviz kuru düştüğünde TCMB nasıl davranmasını beklemek gerekiyor acaba? Belirli limitler dahilinde faiz artışı ve oranlarını tahmin etmek mümkün olabilirmi?

    Syagılr

    YanıtlaSil
  25. Hocam bir ülkede reel efektif döviz kurunun artması o ülke ekonomisini nasl etkiler olumlu olumsuz yanları nelerdir.

    YanıtlaSil
  26. Benim merak ettiğim konu şu ayıp olmazsa tabi. Yurtdışındaki dövizi sürekli katlayıp TL'ye ceviriyoruz. Peki bunu hiç yapmazsak birim fiyatına ne diyoruz ?

    YanıtlaSil
  27. Paylaşım için teşekkürler hocam

    YanıtlaSil
  28. Hocam, REK'in son 6 aydır, geçtiğimiz 30 yılın en düşük seviyesinde olmasının bir yandan enflasyon da çok yüksek iken bugünden sonraki enflasyona nasıl bir etkisi olacak?

    YanıtlaSil
  29. Bugünlerde ₺'nin aşırı değerlendiği söyleniyor. REK'e baktığımda daha 62. Yani müdahale edilecek sayının yarısı kabaca. Bu durumda neden herkes ₺'nin aşırı değerlendiğini söylüyor?

    YanıtlaSil

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

Kapitalizm

Paradan Para Kaybetme Dönemi

GSYH’de Dünyada Kaçıncıyız?