Türkiye Ekonomisinde Riskin Derecesi

Kredi Notları
Türkiye ilk kredi notlarını 1990 yılında aldı. Bu notlar S&P’den BBB (durağan), Moodys’den Baa3 ve JCR’dan BBB idi (kredi notlarının anlamları için bu blogda yer alan sözlükte reyting ya da kredi değerliliği ölçüsü başlığına bakınız.) Yani Türkiye, ilk kredi notu derecelendirmesinde üç büyük kredi derecelendirme kuruluşundan da “yatırım yapılabilir ülke notu” almıştı. Ne var ki Körfez Krizi nedeniyle bu notlara dayanarak tahvil ihracı yapamadığı için alınan bu notların ilan edilmesi Yankee Bond piyasasına ilk tahvil ihracının yapıldığı 1992 yılında gerçekleşti.  

Türkiye’nin üç büyük kredi kurumu (Standard and Poor’s, Moody’s ve JCR’dan aldığı kredi notları (uzun vadeli yabancı para cinsinden ve yılsonu durumunu gösterecek şekilde) aşağıdaki tabloda yer almaktadır.
 
Tarih
S&P
Moody’s
Fitch
1992
BBB (durağan)
Baa3

1994
B+ (durağan)
Ba3
B
1995
B+ (durağan)
Ba3
BB-
1996
B (durağan)
Ba3
B+
1997
B (durağan)
B1
B+
1998
B (pozitif)
B1
B+
1999
B (pozitif)
B1 (pozitif)
B+
2000
B+ (durağan)
B1 (pozitif)
BB-
2001
B-(durağan)
B1 (negatif)
B (negatif)
2002
B-(durağan)
B1 (negatif)
B (durağan)
2003
B+ (durağan)
B1 (durağan)
B (pozitif)
2004
BB – (durağan)
B1 (durağan)
B + (pozitif)
2005
BB – (durağan)
Ba3 (durağan)
BB – (pozitif)
2006
BB – (durağan)
Ba3 (durağan)
BB – (pozitif)
2007
BB – (durağan)
Ba3 (durağan)
BB – (durağan)
2008
BB – (negatif)
Ba3 (durağan)
BB – (durağan)
2009
BB – (durağan)
Ba3 (pozitif)
BB + (durağan)
2010
BB (pozitif)
Ba2 (pozitif)
BB + (durağan)
2011
BB (pozitif)
Ba2 (pozitif)
BB + (durağan)
2012
BB + (durağan)
Ba1 (pozitif)
BBB - (durağan)
2013
BB + (durağan)
Baa3 (durağan)
BBB - (durağan)
Nisan 2014
BB + (negatif)
Baa3 (negatif)
BBB - (durağan)

Tablodaki gelişime bakıldığı zaman Türkiye’nin yatırım yapılabilir ülke notundan (bu eşik S&P’de BBB -, Moody’s’de Baa3 notlarına denk geliyor) başlayan kredi notu macerasının oldukça dalgalı bir seyir izlediği görülüyor. Türkiye’nin kredi notları zaman içinde düşmüş sonra tekrar artışa geçmiş ve Moody’s notu açısından (1990 yılını başlangıç alırsak) tam 23 yıl sonra 2013’de yeniden yatırım yapılabilir ülke düzeyine gelmiş bulunuyor. Fitch’deki not açısından da yatırım eşiğinin son kademesinde yer alan Türkiye, S&P’den 1994 yılında kaybettiği “yatırım yapılabilir ülke” notunu bir daha alamamıştır.

Bugün Türkiye Moody’s ve Fitch derecelendirmelerinde “yatırım yapılabilir ülke” kategorisinde yer alırken S&P’de bu kategorinin altında bulunuyor. Moody’s 2014 yılında Baa3 yatırım yapılabilir ülke derecesini korurken görünümü negatife çevirmiş durumdadır. Bunun anlamı notun gelecekte yapılacak revizyonda aşağı gitme olasılığının bulunduğudur. Fitch BBB – (durağpan) notunu değiştirmemiş, S&P ise BB + (durağan) olan notunu BB + (negatife) çevirerek not değişiminde aşağı yönlü bir gelişimin yukarı yönlü bir gelişimden daha fazla olasılık içinde olduğunu göstermiştir.  

Kredi notları açısından baktığımızda Türkiye ekonomisine ilişkin dış algılama risklerin arttığı biçimindedir.

CDS Primi
Bir ülkenin ekonomik risklerini ölçmenin en basit yollarından birisi de CDS primlerinin gelişimine bakmaktır (CDS primlerinin anlamı için bu blogda yer alan sözlükteki CDS başlığına bakılabilir.)

2013 yılına kadar düşüş içinde olan Türkiye’nin CDS primleri Fed’in tahvil alımlarını azaltacağına ilişkin 22 Mayıs 2013’de yaptığı ilk açıklamanın ardından yükselmeye başlamıştır. Aşağıdaki grafik bu gelişimi gösteriyor.


22 Mayıs 2013’de 118 baz puan olan CDS primi 2014 yılının Ocak ayında 270’in üzerine çıkmış sonra inişe geçmiştir. Son dönemde risklerde biraz düşüş olsa da henüz 200 baz puanın altına gelinmiş değildir.

Risk Derecesi Yüksekse Ne Olur?
Bir ülke ile ilgili risk algılaması bu tür uluslararası değerlendirmelerde ne kadar yüksek çıkarsa o ülkenin dış borçlanma için ödeyeceği faiz o kadar yüksek olacak demektir. Yüksek risk yüksek faiz talebine yol açar. CDS primi bir ülkenin tahvil borcunu ödeyememesi olasılığına karşılık yapılan bir sigorta gibi işler. Bir ülke dışarıya tahvil sattığında alan kurum o tahvilin ülke tarafından vadesi geldiğinde ödenmemesi olasılığına karşılık bedeli bir kuruluşa sigorta ettirmek istediğinde CDS primi devreye girer. Bu prim, bedeli sigorta edenin o sigorta karşılığında tahvil tutatı üzerinden aldığı primi gösterir. Bu prim ne kadar yüksekse tahvili ülkeden satın alanların isteyeceği faiz de o kadar yüksek olacak demektir.

Kredi derecelendirme kuruluşlarını beğenmiyor, yanlı buluyor, bize haksızlık yaptıklarını düşünüyor ve bu çerçevede eleştiriyor olabiliriz. Bunu yalnızca biz yapmıyoruz birçok ülke ya da kuruluş da yapıyor. Ne var ki sonuç değişmiyor. Yabancı yatırımcılar asıl olarak bu kuruluşların önerilerine göre yatırım yapıyorlar. Yatırım miktarı da istenecek faiz de buna göre belirleniyor. CDS primi, piyasanın bizim tahvillerimizle ilgili olarak nasıl bir risk algılaması içinde olduğunun en temel göstergesidir.


Yorumlar

  1. Hocam merhaba onemli bir konu olduğunu düşünüyorum. Ben kurumsal bankaciyim ve daha bu hafta bir musterim ile bankamin eurobondu pazarligina girdik. Tahmin etmek zor ama 2019 veya 2020 vadeli eurobond lari getiri acisindan makul gozukuyor temiz fiyati 115 usd civarinda ve 6 ayda bir 3.5 kupon faizi var, söz konusu bond bu şartlar ve vade içinde satisi esnasinda prim yaparmi bu bondlari nasil görmek gerekir?

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Prim yapıp yapmayacağı üç şeye bağlı doğal olarak: (1) Bu süre içinde dünya ekonomisi nereye gidecek? (2) Türkiye ekonomisi özellikle risk algılaması açısından nereye gidecek? Daha spesifik olarak sormak gerekirse kredi derecesi düzelecek mi bozulacak mı ve CDS primi artacak mı azalacak mı? (bu ikinci soru birinciye de bağlı)(2) Aynı sürede bankanızın durumu ne yönde gelişecek? (bu üçüncü soru ilk ikisine de bağlı.)
      Eğer bu sorulara yanıtlarınız olumluysa prim yapması gerekiyor doğal olarak.
      Sanırım iyimserlik finans işinin ruhunda var. Biz iktisatçılar, finansçılara göre karamsarızdır.

      Sil
  2. Merhaba Hocam,
    Buyuk olcekli YID projelerine getirilen hazine garantisinin yarattigi riskler ve bunun olasi etkileriyle ilgili bir yazi da yazar misiniz acaba?
    Saygilar,
    Ozgur

    YanıtlaSil
  3. mahfi hocam yazı için çok teşekkürler, Cds primleri riski anlık olarak ölçtüğünü söyleyebiliriz sanıırm, çünkü piyasada oluşuyor ve yatırıcımların cebinden çıkan bir rakamı ifade ediyor.

    YanıtlaSil
  4. Yazi icin teşekkürler hocam.Bu kuruluslari da anlatan Inside Job adli ekonomi belgeseli var izlemediyseniz tavsiye ederim.Bu arada ufak bir hata olmus sanirim ocak ayi 70 degilde 270 olmasi lazim gibi geldi.Iyi pazarlar.

    YanıtlaSil
  5. Haklısınız, 270 olacaktı, düzelttim, teşekkürler.

    YanıtlaSil
  6. Hocam bir ülkemizde kurlar 2,40 lara 2,50 lere giderken merkez bankası müdahale ederek kurları düşürmese ithalatımız azalır değil mi? Yani merkezin bu durumda piyasaya müdahale ederek döviz vermesi hem kurları düşürmekte hemde ithalatçıların eline geçecek dövizi artırarak ithalatlarını finanse etmeleri sağlanacaktır diyebilşrmiyiz

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Böyle bir durumda İthalatın düşme nedeni eskiye göre pahalılaşmasından olur. Eğer aynı oranda artışı iç fiyatlara yansıtamazsa ithalatçı zarar eder ve o nedenle ithalatı azaltır.
      Kur yükselirse ithalatçı değil ihracatçı kazanır.

      Sil
  7. Hocam Türkiyenin ekonomisi analizini ben şöyle yapıyorum. Aslında bana göre Türkiyede ekonomi filan yok her şey suni bir refah sağlama üstüne kurulmuş. Tefecinin eline düşmüş bir vatandaşın durumu ne ise, Türkiye'nin durumu da aynı. Üretim zayıf, beşeri sermaye zayıf. Bir tutturmuşuz bankacalık sektörümüz kuvvetlendi, yeniden yapılandı, kırılganlığı azaldı. Hepsi aldatmaca. Üretim ve beşeri sermayesi çok zayıf olan bir ülkenin bankaları düzgün olsa ne olur düzgün olmasa ne olur. Sonuç hep aynı olur. Sermayenin oyuncağı oluruz.
    Bu söylediklerime katılıyormusunuz hocam ? Ya da sizin düşünceniz nedir ?

    YanıtlaSil

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

Lozan Antlaşması 2023'de Bitecek, Biz de Madenlerimizi Çıkarabileceğiz!

Konut Fiyatları Niçin Eskisi Kadar Artmıyor?

Paradan Para Kaybetme Dönemi