Cari Açık Dersi

Bir ülkenin yurtdışından döviz ödeyerek ithal ettiği mallar için yaptığı döviz ödemeleriyle yurtdışına döviz karşılığı sattığı mallardan elde ettiği döviz gelirleri arasındaki farka dışticaret dengesi denir: Dışticaret dengesi = Mal ihracatı gelirleri – mal ithalatı giderleri

Burada üç denge halinden biri olabilir: Mal ihracatı gelirleri = Mal ithalatı giderleri ise dışticaret denkliği vardır. Mal ihracatı gelirleri > Mal ithalatı giderleri ise dışticaret fazlası vardır. Mal ihracatı gelirleri < Mal ithalatı giderleri ise dışticaret açığı vardır.

Bir ülke yalnızca mal ihraç edip mal ithal etmez. Bunların yanında hizmet ithalatı ve ihracatı da yapar. Bunun yanında ülkenin taşımacılık gelir ve giderleri, faiz gelir ve giderleri gibi döviz kazanım veya kayıpları vardır. Bunları da malların üzerine eklersek dışticaret dengemiz cari denge halini alır. Bunu da şöyle formüle ederiz.  

Cari denge = (Mal ihracatı gelirleri + satılan hizmetlerden sağlanan gelirler + diğer gelirler) – (mal ithalatı giderleri + satın alınan hizmetlere ödenen giderleri + diğer giderler) +/- cari transferler
Hizmetler; ulaştırma, turizm, haberleşme hizmetleri, inşaat hizmetleri, sigorta hizmetleri, mali hizmetler, kişisel, kültürel hizmetler gibi kalemlerden oluşur. Bunları yabancılara sunduğumuzda gelir, onlardan aldığımızda gider olur. Diğer Gelirler; doğrudan yatırım, portföy yatırımları ve diğer yatırımlardan elde edilen faiz, hisse geliri, kâr payı, gelir gibi tutarları içermektedir. Bu gelirleri yabancılardan elde ettiğimizde gelir, yabancılara ödediğimizde gider yazarız. Cari transferler (Karşılıksız transferler); örneğin yurtdışındaki işçilerimizin gönderdiği paralar bu kategoriye girer.  

Burada da üç denge halinden biri olabilir: Yukarıdaki cari denge denkleminin ilk parantezi içindekilerin toplamı ile cari transferler toplamı ikinci parantezdekilerden büyükse cari fazla, küçükse cari açık söz konusudur. Bu ikisi birbirine eşitse cari denge denk demektir.  

Türkiye’nin 2011 yılı ödemeler dengesi sayıları şöyledir (milyar dolar):
İhracat: 143,5
İthalat: 232,9
Hizmet Gelirleri: 39
Hizmet Giderleri: 20,7
Diğer Gelirler: 4,0
Diğer Giderler: 11,7 
Cari transferler: 1,7
Şimdi bunları yukarıdaki denklemlerde yerine koyarak dışticaret dengesini ve cari dengeyi bulalım:

Dışticaret dengesi = 143,5 – 232,9 = - 89,4 (Türkiye 2011 yılında toplam 89,4 milyar dolar dışticaret açığı vermiştir.)
Cari denge =  (143,5 + 39 + 4) – (232,9 + 20,7 + 11,7) + 1,7 = (186,5) – (265,3) + 1,7 = 77,1 (Türkiye 2011 yılında toplam 77,1 milyar dolar cari açık vermiştir.)

Cari açığı GSYH’ya (OVP’ye göre tahminen 781 milyar USD) böler ve 100 ile çarparsak cari açığın GSYH’ya oranını yüzde 9,9 olarak hesaplamış oluruz. 

Yorumlar

  1. ellerine sağlık hocam Türkiye'nin 2011 değerlendirmesini yapmışsınız.Yalnız hocam burada önemli bir nokta cari açığın GSYH oranı %9,9 Türkiye'de bir söylenti vardır hep cari açığın GSYH'ya oranı %6,5 geçtiğinden hemen sonra krizler olmuş.2012 yılı tüm ekonomistler kriz bekliyor.Bu tablodan bakarak Türkiye için pek iç açıcı şeyler söyleyemiyoruz.Haksız mıyım hocam?

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Cari açık ile kriz eşiği arasında doğrudan oransal bir ilişki kurmak pek mümkün değil. Öteki göstergelerin durumu da önemli. Eskiden bütçe açığımız da çok yüksekti ve o nedenle ikisi birbirini tetikleyip kriz yaratırdı. Şimdi bütçe açığı düşük.

      Sil
  2. Hocam izin verirseniz bir de şunu ekleyebilir miyiz?

    Ödemeler dengesi (bilançosu) üç kalemden oluşur. İlki cari işlemler, ikincisi sermaye hesabı ve diğeri ise net hata ve noksan hesabı.

    Dolayısıyla dış ticaret rakamları ile ilgili verilere bakıldığında üç farklı hesap veya kavram birbirinden farklı kavramlardır. Bunlar,
    Dış ticaret dengesi, Cari işlemler dengesi ve Dış ticaret dengesi.

    Selam ve Saygıyla.

    YanıtlaSil
  3. Özürdilerim, üçüncü kavram Ödemeler dengesi olacak.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Dışticaret dengesi cari denge içinde olduğu için Cari Denge, Genel Denge ve Rezerv Hareketleri üçlüsü daha doğru olur. Sermaye Hesabı, Finans Hesabı, Net Hata ve Noksan da genel dengede yer alır.

      Sil
  4. valla cari açık oranı yüzde 6.5 u geçerse kriz olur. diye bir kavramı taaa 2004 lerde ATO başkanı Sinan Aygün o günlerde, her gün bir başka TV kanalına çıkarak bangır bangır bağırıyordu.ama kriz falan olmadı.tam tersine büyüdük.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Tek başına cari açığın kriz yaratması olasılığı daha düşük. Eğer aynı zamanda yüksek bütçe açığı da varsa o zaman kriz çıkabilir. Son yıllarda Türkiye'nin bütçe açığı düşük olduğu için cari açığa fren görevi yapıyor.

      Sil
  5. Hocam:
    Yabancılara gayri menkul satışından gelen para cari açığımızı düşürür mü yoksa cari denge hesabına girmez mi?

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Yabancıların satın aldığı gayrimenkullere ödedikleri paralar Cari açığın finansman kalemlerinden birisidir.

      Sil
  6. Savas ve askeri operasyon donemleri ile ilgili harcamalar nerede yeralidigini ogrenebilir miyim

    YanıtlaSil
  7. Üstad ülkemizde yıllardır cari açık varken neden kriz çıkmıyor?Yani cari açık kriz ilişkisi hangi seviyede seyreder?

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Böyle bir seviye yok. Bilinen tek şey bir ülkenin sürekli yüksek cari açık vererek sonsuza kadar gidemeyeceği. Aynı şey yüksek bütçe açığı için de geçerli.

      Sil
  8. Hocam merhaba,
    Cari açığın oluşmasındaki en büyük etkenlerden birinin de enerjide dışa bağımlıgımız diye okumustum. yıllar geçtikçe bu ihtiyaç ve bağımlılık artarken nasıl cari açığı dengeleyebiliriz?

    Teşekkürler.

    Ömer Çıtak

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Çok doğru. Enerji ithalatının, Türkiye'ye senelik bazda ortalama 60 milyar dolar civarlarında faturası olduğunu göz önüne aldığımızda; cari açığın nedeni çok net ortaya çıkıyor. Yıllar süren politikalar ve oyunlar sonunda Türkiye enerji bağımlısı bir ülke haline getirilmiş. Bizi de bitiren enerji üretememiz olmuştur.

      Sil
  9. Mahfi bey bir sorum olacak:

    "Yabanci" ve "Doviz" kavramlarinin olcumu ne denli hassas yapilabiliyor?

    Ozellikle mal disi kalemler icin merak ediyorum

    Yurtici yerlesik yabanci ve/veya TL'ye cevrilerek yapilan ancak ozunde dovizli islemler vs nasil ayristiriliyor?

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Çok kolay değil tabii ama yaklaşık olarak yapılıyor.

      Sil
  10. Hocam, öncelikle gayet anlaşılır yazınız için teşekkür ederim. Cari açığı finanse etmenin etkin yolunun emeklilik fonlarından geçtiğine inanıyorum. Katılıyor musunuz? Eğer öyleyse bu fonları yukarda saydığınız 'satılan hizmetlerden sağlanan gelirler'e dahil edebilir miyiz yada bu yeni bir gelir kalemi midir?

    Saygılarımla,

    Cem Timurkan

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Satılan hizmetler turizm, sigortacılık, taşımacılık gibi hizmetlerdir. Emeklilik fonları cari açıkla değil olsa olsa finansmanıyla ilgili olabilir.

      Sil
  11. Doç.Dr. Fatih YÜCEL9 Ekim 2012 17:47

    ülkelerin GSYH hesaplarına kayıt dışı ekonomi dahil edilmemektedir. sunmuş olduğum bir bildiride parasal yöntemle yapmış olduğum kayıt dışı tahminimi açıklanan GSMH serisine dahil ettiğimde elde ettiğim sonuç 2011 için proxy yaklaşık 9.9 iken 6.0 a düşmüş oldu. kayıt dışı ekonominin içerilmediği serilerde oran hep yüksek çıkıyor. olması gereken ise içerilmiş seri kullanmak olduğunu düşünüyorum. bu konuda ki görüşlerinizi öğrenmek isterim

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Oldukça zor karar verilecek bir konu. Her ne kadar GSYH hesabı da zaten büyük ölçüde tahmine dayandığı için bir başka tahmin olan kayıt dışı tutarının eklenmesi sorun yaratmayacak gibi görünse de çözümü kolay değil. Bence her ikisini de alıp sunumu ona göre yapmak en doğru yaklaşım olabilir.

      Sil
  12. BİR ÜLKEDE CARİ AÇIĞIN TEHLİKELİ BOYUTLARA ULAŞMASINI HANGİ ÖLÇÜLERİ KULLANARAK ÖLÇEBİLRİZ?

    YanıtlaSil
  13. Hocam merhaba türkiyede cari açığa en çok etki eden unsur/unsurlar nedir?

    YanıtlaSil
  14. Magfi bey merhaba ben ögrenciyim hesaplama yönteminize calısıyordum sınavım var hersey güzel gidiyordu ama surayı anlayamadım

    Dışticaret dengesi = 143,5 – 232,9 = - 89,4 (Türkiye 2011 yılında toplam 89,4 milyar dolar dışticaret açığı vermiştir.)
    Cari denge = (143,5 + 39 + 4) – (232,9 + 20,7 + 11,7) + 1,7 = (186,5) – (265,3) + 1,7 = 77,1 (Türkiye 2011 yılında toplam 77,1 milyar dolar cari açık vermiştir.)


    (265,3)nerden geldi de (186,5)den cıkardık sonucu bulduk yarın sınavım var umarım hemen cevaplayablrsiniz

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. 232,9 + 20,7 + 11,7=265,3
      143,5 + 39 + 4=186,5

      sadece parantez içindeki işlemler yapılmıştır, fazladan bir işlem yoktur yani gelirden gider çıkmaktadır

      Sil
  15. Hocam saygılar,

    2011 Yılı ödemeler dengesini kontrol ederken gözüme bir şey takıldı.
    tcmb.gov.tr'deki 2011 yılı 4. dönem ödemeler dengesi raporu hizmet hesabında;

    Hizmet Gelirleri 23 (milyar $)
    Hizmet Giderleri -5
    Diğer Gelirler 0,3

    Yani toplamda Hizmet Hesabı 18,3 milyar $ olarak çıkıyor.

    Siz ise verdiğiniz verilerde;
    Hizmet verileri 39
    Hizmet Giderleri 20,7
    olarak belirtmişsiniz. toplam sonuca baktığımız zaman Hizmet Hesabı yine 18,3 milyar $ oluyor, yani Hizmet Hesabı dengesinde bir problem yok. Tereddüt ettiğim nokta acaba rapora bakarken eksik mi baktım ? 39 milyar $'a nasıl ulatığınızı anlayamadım hocam.
    Size kolaylık olsun diye raporun linkini de kopyalıyorum buraya. (syf. 3)
    http://www.tcmb.gov.tr/research/odemeler/ODRapor_20114.pdf

    Saygılar, teşekkürler...

    YanıtlaSil
  16. Tek birsey sormak istiyorum
    Ithalat fazlaysa ki öyle ülke nasıl ayakta kalıyor ?

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. (1) Turizm gelirleri vb ile bir miktarı kapatılıyor
      (2) Kalanı da yabancı sermaye girişi ve borçla kapatılıyor.

      Sil
  17. Yurtdisina cikan para(yurtdisina tasinan ve orda yasayan vatandaslarimiz vasitasi ile) ve ulkemizde calisan yabancilarin kazandikkari parayi kendi ulkelerine goturmesi cari transferlerde mi görünür? (Gelen işçi dovizleri burada gozukuyor)

    YanıtlaSil
  18. Bütçe açığı azalırken cari açığın artmasını nasıl yorumlayabiliriz? Türkiye'nin 1985-2019 yılları arasındaki verilere göre özellikle?

    YanıtlaSil
  19. Değerli hocam, 2022 yılı CDS, ABD faizi derken borçlanma faizi çok yükseldi. Sanırım %12 den aşağı borçlanmak pek mümkün değil. Bu durumda 440 milyarlık bürüt borç stoğu için yıllık 50 milyar usd yi aşan faiz mi öderiz, bu durumda cari açık inanılmaz rakamlara çıkmaz mı? Bu nasıl telafi edilebilir?

    YanıtlaSil
  20. ülkenin cari fazlalığı olursa alacaklı olurmu

    YanıtlaSil

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

Lozan Antlaşması 2023'de Bitecek, Biz de Madenlerimizi Çıkarabileceğiz!

Konut Fiyatları Niçin Eskisi Kadar Artmıyor?

Paradan Para Kaybetme Dönemi