Borçlanmanın Arka Planı

Borçlanma, bir finansman açığının kapatılması için başkalarına ait paraların ödünç alınması işlemidir. Bu ödünç alma işlemi karşılığında da faiz adı verilen bir bedel ödenir. Faiz, borç veren açısından elindeki imkânın bir süreliğine başkasına devretmenin karşılığı olan bedel, borç alan açısından da başkasına ait parayı geçici bir süre için kullanmanın karşılığında ödenmesi gereken bedeldir.

Kamu kesiminin finansman dengesi (T – G) olarak gösterilir. Buna bütçe dengesi adı da veriliyor. T, vergileri ya da daha genel ifadeyle kamu gelirlerini, G ise kamu harcamalarını gösterir. Eğer T = G ise ya da T > G ise kamu kesiminin borçlanma ihtiyacı doğmaz. Eğer T < G ise o zaman kamu kesimi için borçlanma ihtiyacı ortaya çıkar.

Özel kesiminin finansman dengesi (S – I) olarak gösterilir. Buna özel kesim tasarruf yatırım dengesi adı da veriliyor. S, özel kesim tasarruflarını, I ise özel kesim yatırımlarını gösterir. Eğer S = I ise ya da S > I ise o zaman özel kesimin borçlanma ihtiyacı olmaz. Eğer S < I ise o zaman özel kesimin borçlanma ihtiyacı doğar.

(T – G) ve (S – I) toplamı bir ekonominin iç dengesini gösterir. Bunu şöyle ifade edebiliriz: Ekonominin iç finansman dengesi = (T – G) + (S - I)

Ekonominin dış dengesi dışarıya satılan mal ve hizmetlerden elde edilen döviz gelirleriyle (X) dışarıdan satın alınan mal ve hizmetlere ödenen dövizler (M) arasındaki ilişkiyle ifade edilir. Bu da bize ekonominin dış dengesini gösterir. Ekonominin dış finansman dengesi = (X – M.) Buna cari denge de deniyor. Eğer X = M ise ya da X > M ise dış denge için borçlanmaya gerek yoktur. Eğer X < M ise o zaman dış denge için borçlanma devreye girer.

Ekonominin genel finansman dengesi iç ve dış dengeleri bir araya getirerek oluşturulur:

(T – G) + (S - I) = (X – M)

Yani ekonominin iç finansman dengesi dış finansman dengesine eşittir.

Eğer T < G ise bütçe açığı söz konusu demektir ve ortaya kamu kesimi borçlanması çıkar.

Eğer S < I ise ortaya özel kesim tasarruf açığı çıkar ki bu durumda özel kesimin borçlanması gerekir.

Eğer X < M ise kamu kesimi ve/veya özel kesim için dış kaynak ihtiyacı çıkar ve dış borçlanmaya başvurulur.  

(T – G) ve (S – I) da yani ekonominin iç finansman dengesinde ortaya çıkacak açıkları karşılamak için hem TL ile hem de dövizle borçlanma yapılabilir. Buna karşılık (X – M) yani ekonominin cari dengesinde çıkacak açıklar için borçlanma dövizle yapılmak zorundadır çünkü yabancılar borcumuzu TL ile yapmamızı kabul etmezler.

Kamu kesimi açısından borçlanmanın alternatifi vergileri artırmak ya da harcamaları kısmaktır. Özel kesim açısından borçlanmanın alternatifi tasarrufu artırmak ya da yatırımları kısmaktır. Ekonominin tümünün dış dengesi açısından borçlanmanın alternatifi yabancı sermaye yatırımlarını çekebilmektir.