Bütçe Açığı ve Faiz Dışı Fazla

Bu blogda daha önce yayımlanan Bütçe Dersi başlıklı yazımda kamu kesimi bütçe denklemini şöyle yazmıştım:

Bütçe Dengesi = Bütçe Gelirleri (vergi gelirleri + diğer gelirler) – Bütçe giderleri (faiz dışı giderler + faiz giderleri)

Vergi gelirleri dolaylı ve dolaysız vergiler, faiz dışı giderler de personel giderleri, yatırım giderleri, transfer giderleri ve diğer cari giderlerden oluşur.

Borçlanmalar bütçeye gelir veya gider yazılmaz, ayrı bir borç hesabında izlenir. Buna karşılık borçlar için ödenen faiz giderleri, bütçenin gelirlerinden ödendiği için bütçeye gider yazılır.

Faizler hariç tutularak bakılan dengeye de faiz dışı bütçe dengesi deniyor. Bunu da şöyle formüle edebiliriz:

Faiz dışı denge = Bütçe gelirleri – faiz dışı giderler

Faiz dışı dengenin önemi büyüktür. Bu dengeye bakmanın amacı şu soruyu yanıtlamaktır: Eğer faiz ödemesi olmasaydı bütçe açık mı verirdi fazla mı? Bunun için bütçe gelirlerinden faiz dışında kalan giderleri düşerek bir denge buluruz. Bu denge açık veriyorsa bütçe, faiz ödemeleri olmasa bile açık veriyor demektir ki o zaman ya gelirleri artırmak ya da giderleri kısmak için önlem almak gerekir. Eğer faiz dışı fazla söz konusuysa o zaman bütçe gelirleri faiz dışı giderleri karşılayabilmekte ve faiz ödemeleri için de bir miktar fazla elde edebilmektedir. Yani borçlanma ihtiyacı en azından o faiz dışı fazla miktarı kadar düşüyor demektir. 

2012 Ocak – Şubat aylarına ilişkin bütçe sonuçları şöyle özetlenebilir (milyar TL):

2012	Ocak - Şubat
Bütçe Gelirleri	55,6
Vergi Gelirleri	46,2
Diğer Gelirler	9,4
Bütçe Giderleri	56,5
Faiz Dışı Giderler	42,5
Faiz Giderleri	14,0

Bu sayıları yukarıdaki denklemlerde yerlerine koyalım:

Bütçe Dengesi = 55,6 – 56,5 = -0,9 (yani bütçe Ocak – Şubat 2012’de 0,9 milyar TL açık vermiş bulunuyor.)

Faiz Dışı Denge = 55,6 – 42,5 = 13,1 (yani Ocak – Şubat 2012’de bütçe 13,1 milyar TL faiz dışı fazla vermiştir. )

Bu denklemleri ve sayıları bir şema halinde gösterelim.