Ömer Hayyam

Düşüncelerimi en çok etkileyen filozoflardan birisidir Ömer Hayyam. Ezberletilen şeylere başkaldırmayı, ya öyle değilse diye sormayı, merak etmeyi bir ölçüde ondan öğrendim çocuk yaşımda.

Ömer Hayyam 1048’de İran’ın Nişabur kentinde doğmuş, 1131’de ölmüş. Selçuklu sultanları Alparslan ve Melikşah’ın vezirliğini yapmış olan Nizamül Mülk ve Haşhaşiler’in lideri olan Hasan Sabbah ile aynı medresede eğitim gördüğü sanılıyor. Çadırcı anlamına gelen "Hayyam" takma adını babasının çadırcılık yapmış olmasından dolayı almış. Matematik ve astronomi konusunda dünyanın önde gelen bilim adamları arasında yer almış, dünyanın ilk rasathanesini kurmuş.

Evreni ve yaratılışı yorumlamak konusunda içinde yetiştiği kültürün egemen anlayışına karşı çıkmış, akıl yürütmelerini son derecede çarpıcı rubailerle aktarmış.

Dünya dediğin bir bakışımızdır bizim;

Ceyhun nehri kanlı gözyaşımızdır bizim;

Cehennem, boşuna dert çektiğimiz günler,

Cennetse gün ettiğimiz günlerdir bizim.

Ey kör! Bu yer, bu gök, bu yıldızlar boştur boş!

Bırak onu bunu da gönlünü hoş tut hoş!

Şu durmadan kurulup dağılan evrende

Bir nefestir alacağın, o da boştur boş!

Cennette huriler varmış, kara gözlü;

İçkinin de ordaymış en güzeli.

Desene biz çoktan cennetlik olmuşuz:

Bak, bir yanda şarap, bir yanda sevgili.

Ben olmayınca bu güller, bu serviler yok.

Kızıl dudaklar, mis kokulu şaraplar yok.

Sabahlar, akşamlar, sevinçler tasalar yok.

Ben düşündükçe var dünya, ben yok o da yok.

Bugün bile kendisine ezberletilenlere karşı çıkamayan milyonlarca insanın var olduğu bir dünyada bundan neredeyse bin yıl önce “Ben düşündükçe var dünya ben yok o da yok” diyebilmek ya da cennetin de cehennemin bu dünyada olduğunu söyleyebilmek bana hep çok önemli göründü. Bugün belki daha da önemli görünüyor.  

İnanç kabulle, bilim merakla başlar. Ömer Hayyam merak ediyor, soru soruyor ve o soruların yanıtlarını arıyordu. Onun için de en büyük şairler arasında olduğu kadar en büyük bilim adamları arasında yer alıyor.