Petrol Dosyası

2010 yılı itibariyle dünyada varlığı kanıtlanmış ham petrol rezervlerindeki petrol miktarı 190 milyar ton olarak hesaplanıyor. Bu rezervlerin % 54,4’ü Ortadoğu bölgesinde, % 17,3’ü orta ve güney Amerika’da, % 10,1’i Avrupa ve Orta Asya’da, % 9,5’i Afrika’da, % 5,4’ü Kuzey Amerika’da ve % 3,3’ü de Asya Pasifik bölgesinde bulunuyor.   

Dünya petrol rezervlerinde en yüksek pay Suudi Arabistan’a ait (% 19,1), onu Venezüella (% 15,3), İran (% 9,9), Irak (% 8,3), Kuveyt (% 7,3), Birleşik Arap Emirlikleri (% 7,1) ve Rusya (% 5,6) izliyor.  ABD’nin toplam rezervlerdeki payı % 2,2.

2010 yılında dünyada 3,9 milyar ton petrol üretilmiş, 4 milyar ton tüketilmiştir (fark önceden üretilip stoklanmış olan miktarın kullanılmış olmasından kaynaklanıyor.) Üretimdeki en büyük pay Rusya’ya ait bulunuyor (% 12,9.) Onu Suudi Arabistan (% 12), ABD (% 8,7), İran (% 5,2), Irak ve Kuveyt (% 3,1) izliyor.

2010 yılında dünyada tüketilen 4 milyar ton ham petrolün % 21,1’i ABD tarafından tüketilmiş durumda. Tüketim sıralamasında ABD’yi % 10,6 ile Çin izliyor. Japonya üçüncü (%5), Rusya dördüncü (% 3,7) ve Hindistan beşinci (%3) olarak yer alıyor.

2010 yılı tüketimi olan 4 milyar tonluk yıllık tüketimi ölçü alacak olursak dünya rezervlerinin 48 yıllık ömrü kalmış gibi görünüyor. Yani petrol rezervlerini bu hızla kullanmaya devam edersek 2060 yılından önce dünyada petrol kalmayacak demektir. Bu hesap statik bir hesap olduğu için yalnızca bir hesap olarak alınmalıdır. Bir yandan petrol tüketimi artmakla birlikte rezervler de artmaya devam ediyor. Her gün yeni bir rezerv bulunuyor.     

Ülke bazına inildiğinde daha ilginç hesaplar çıkıyor karşımıza. Mesela ABD’nin toplam bilinen rezervi 3,7 milyar ton. ABD 2010 yılında bunun 339 milyon tonunu kendi imkânlarından üretmiş kalan 511 milyon tonunu ithal etmiş bulunuyor. Bu oranla devam ederse ABD’nin 10 yıl sonra rezervleri tükenmiş olacak. 850 milyon tonluk yıllık tüketim ihtiyacının tamamını ithal etmek zorunda kalacak. Fiyatların hızla arttığı bir gelecekte kendi petrolü kalmayan ABD’nin ve öteki gelişmiş ekonomilerin düşeceği durumu hayal etmek bile ürkütücü. Çin de benzer bir durumda. Toplam rezervi 2 milyar ton, 2010 yılında 203 milyon ton üretim yapmış, buna karşılık tüketimi 429 milyon ton. Yani bu hızla devam ederse tıpkı ABD gibi Çin’de de 10 yıl sonra petrol kalmayacak ve tüketim ihtiyacının tamamını ithal etmek zorunda kalacak.

Türkiye’nin petrol rezervi 35 milyon ton olarak hesaplanıyor. 2010 yılı tüketimi 28,5 milyon ton. İthal ettiği miktar yaklaşık 25 milyon ton olduğuna göre kabaca 3,5 milyon tonluk bir üretim yapıyor. Yani bu hesapla Türkiye’nin rezervi de on yıl dayanabilir.   

Biraz sayılara girmek suretiyle petrolle ilgili yapılacak en basit değerlendirme bile ABD ve öteki gelişmiş ekonomilerin Irak, İran ve genel olarak ortadoğudaki ilişkilerini açık biçimde ortaya koyuyor. Son yıllarda Çin’in de ortadoğu ile daha yakından ilgilenmesinin nedeni budur.

ABD, bir zamanlar ortadoğuyu diktatörlükleri yöneterek biçimlendirdi ve petrole ulaştı. Sonra oralarda yükselen milliyetçi akımlar ABD’nin petrole ulaşma rahatlığını azalttı. Şimdi strateji değiştirerek bölgeye demokrasi götürme bahanesinin ardına geçti. Irak’a özgürlük götürmek, Arap baharını desteklemek gibi ideallerin altında hep petrole ulaşmak yatıyor.            

(Bu yazıda kullandığım sayı ve oranlar için kaynak: BP Statistical Review of World Energy 2011)