Dünyada Net Hata ve Noksan
Net Hata ve Noksan Nedir?
Bir ülkenin dış dünya ile
ekonomik ilişkilerini gösteren ödemeler dengesine ilişkin verilerin
derlenmesinde ortaya çıkan hatalar ve eksikliklerin ödemeler dengesi tablosunda
gösterildiği kaleme net hata ve noksan adı veriliyor. Çeşitli kayıt hataları
veya eksiklikleri nedeniyle bu hesapların toplamı uygulamada sıfırdan büyük ya
da küçük çıkar. Ödemeler dengesi, çifte taraflı kayıt yöntemine göre tutulan
muhasebe sistemine dayalı bir bilanço olduğu için tanım gereği dengede olması
gerekmektedir. O nedenle dengeyi sağlayabilmek için ortaya çıkan fark ters
işaretli olarak “net hata ve noksan” adı altında yazılır ve böylece ödemeler
dengesi dengeye gelmiş olur.
Ödemeler dengesi denklemi şöyle
yazılabilir:
Ödemeler Dengesi = Cari İşlemler
Dengesi + Sermaye Hesabı + Finans Hesabı + Rezerv Varlıklar = 0
Yukarıdaki denklemde sonuç
sıfırdan büyük çıkmışsa ülkeye kaynağı bilinmeyen bir döviz girişi olmuş
demektir. Bu durumda aradaki fark yukarıdaki denkleme net hata ve noksan adıyla
eklenir ve denklem şu hali alır:
Ödemeler Dengesi Cari İşlemler
Dengesi + Sermaye Hesabı + Finans Hesabı + Net Hata ve Noksan + Rezerv
Varlıklar = 0
Net Hata ve Noksan Nereden Kaynaklanır?
Net hata ve noksan kalemi, ölçüm
hataları ve tablodaki verilerin eksik veya fazla derlenmesinden kaynaklanır.
Net hata ve noksan kaleminin oluşmasının nedenleri arasında şunları
sayabiliriz: (1) Zaman uyumsuzlukları (İhraç edilmiş malın gidiş tarihiyle ihraç
edilen mal karşılığında alınacak paranın gelişinin farklı dönemlerde olması
gibi.) (2) Beyan yanlışlıkları veya hataları (Gümrük beyanlarındaki eksikler ya
da yanlışlar gibi.) (3) Kayıt dışılıklar (Gelirlerin kayda girmemesi ya da
finansmanın kayıt dışı olarak gerçekleştirilmesi gibi.) (4) Anketlerdeki ölçüm
hataları (Turizm gelirlerinin belirlenmesinde uygulanan anketlerin gerçeği tam
olarak yansıtamaması gibi.)
Ödemeler dengesi düzenlenirken
veriler bankalar, özel kesim kuruluşları, TÜİK ve Merkez Bankası veri
tabanlarından derlenir. Ayrıca kişilere veya kurumlara anketler uygulanır. Bu
veri kaynaklarının hepsinden doğan hatalar ve eksik ölçmeler söz konusu
olabilirse de asıl hata ve eksikliğin özel kesim kuruluşlarından ve kişilere
uygulanan anketlerden kaynaklandığı bilinmektedir. Bunun en önemli nedenleri
arasında özel kesim kuruluşlarının kayıt dışılığa daha yatkın olması ve kişi ve
kuruluşlara uygulanan anketlerin gösterdiği ortalamaların çoğu kez bütünü doğru
olarak temsil etmemesi gösterilmektedir.
Dünyada Net Hata ve Noksan
Net hata ve noksan kalemi için
standart bir miktar ya da orandan söz edilemez. Buna karşılık bu miktarın
yüksekliği ve sürekli aynı yönde gelişiyor olması kayıtlar, ölçümler, hesaplar
ve anketler hakkında kuşkuları artırır.
Aşağıdaki tabloda 2011 yılında
çeşitli ülkelerin ödemeler dengesinde yer alan net hata ve noksan miktarlarını,
bu ülkelerin GNI (Dünya Bankası’nın GSYH hesaplama yöntemi) miktarlarını ve net
hata ve noksan kaleminin ulusal gelir içindeki payını sunuyorum (Tabloyu Dünya
Bankası verilerini kullanarak derledim.)
|
Ülke
|
GNI (milyar USD)
|
Net Hata ve Noksan (milyar USD)
|
NHN/GNI (%)
|
|
ABD
|
15.000
|
80,6
|
0,54
|
|
Çin
|
7.318
|
-35,0
|
-0,48
|
|
Japonya
|
5.867
|
-25,4
|
-0,43
|
|
Almanya
|
3.600
|
11,0
|
0,31
|
|
Fransa
|
2.773
|
-27,7
|
-1,00
|
|
Brezilya
|
2.477
|
-1,3
|
-0,05
|
|
İngiltere
|
2.450
|
18,4
|
0,75
|
|
Rusya
|
1.858
|
-10,0
|
-0,54
|
|
Holanda
|
836
|
-7,8
|
-0,93
|
|
Türkiye
|
775
|
11,4
|
1,47
|
|
İsviçre
|
660
|
-14,3
|
-2,17
|
|
S.Arabistan
|
577
|
-48,5
|
-8,41
|
|
Belçika
|
514
|
2,1
|
0,41
|
|
Norveç
|
486
|
17,8
|
3,66
|
|
Arjantin
|
446
|
-4,5
|
-1,01
|
|
Yunanistan
|
290
|
-0,4
|
-0,14
|
|
Portekiz
|
237
|
1,2
|
0,51
|
|
Çek Cumhuriyeti
|
217
|
-0,6
|
-0,28
|
|
Macaristan
|
140
|
-2,3
|
-1,64
|
Tablodan görüleceği üzere 2011
yılı itibariyle en büyük oran Suudi Arabistan’a aittir. Onu Norveç ve İsviçre
izliyorlar. Türkiye, net hata ve noksan kaleminin oransal büyüklüğü itibariyle buraya
aldığımız örnek ülkeler arasında 5. sıradadır. Bununla birlikte Türkiye’de net
hata ve noksan kaleminin 2011 yılında 11,4 milyar dolarla rekor kırdığını, bu
miktarın 2012 yılında 4 milyar dolara (ve şimdi TÜİK’in turizm sektörü
tahminlerine ilişkin yaptığı düzeltmeyle 1,8 milyar dolara) düştüğüne dikkat
edilmelidir.
Hükümet cari açık kapansın diye bazı kalemlerde kayıt dışı ekonomiye gözmü yumuyor.
YanıtlaSilBuradan o sonuç çıkmaz. Eğer öyle olsaydı Norveç bizden daha fazla yolsuzluğa bulamış olurdu.
SilTÜİK turizm hesaplamalarında yöntem değişikliğine gitti bildiğiniz gibi. Bunun cari açığı azaltıcı etkisi olduğuna göre net hata ve noksan üzerindeki etkisi nasıl ve hangi yönde olacak
YanıtlaSilYazının son paragrafı bu değişikliğin etkisini açıklıyor. Daha açık bir anlatım bir önceki yazımda yer alıyor.
SilGerçekten de geçmiş dönemlerde turizm gelirlerinin hesaplanması için kullanılan yöntem gülünç sıfatını hak ediyordu. Havalimanında ülkeyi terkeden turistlere ne kadar harcadıklarına dair yapılan anketlerden vazgeçilmesinin turizm gelirlerinin daha yüksek göstereceği bizzat turizmciler tarafından da dillendirilmişti. Bu tür hesaplamalar yapılırken uygulanan pratikleri iyileştirme yolunda atılan adımların devamı çok iyi olacak.
YanıtlaSilYöntemde bir değişiklik yok. Yine aynı yöntem uygulanıyor. Yine turistlere ne kadar harcadıkları soruluyor. Sadece GSM kullanımını ölçmek için vb bir kaç yeni soru eklenmiş.
Silnet hata noksan kaleminin yüksek çıkmasının en önemli nedeni bazı ülkelerin "flow of funds" verilerini takip etmemeleri ve raporlamamaları. Norveç gibi görece küçük ama gelişmiş bir ülkenin bunu ihmal etmesine şaşırdım.
YanıtlaSilEvet, açıkçası Norveç beni de şaşırttı.
SilHocam merhaba,
YanıtlaSilNet hata noksan gibi netameli bir konuyu yine basit ve sade biçimde bizlere aktardınız.Elinize kaleminize sağlık.Yazınızdan anladığım üzere bu konu bugüne kadar bildiğimiz gibi sadece Türkiye'ye has bir olgu değil.Dünyanın en gelişmiş ülkelerinde de var olabilen bir olgu.Bugüne kadar sadece Türkiye'ye has bir kayıt dışılık olgusu gibi yansıtıldı.Ancak şimdi anlıyoruz ki konu her ülkede olabilen teknik bir konu.
İyi pazarlar
Teşekkürler.
SilÖnemli olan bu kalemin yıldan yıla büyük iniş ve çıkışlar göstermemesi. 2011 yılı bizim açımızdan net hata ve noksanın çok büyük bir yükseliş gösterdiği bir yıl oldu o nedenle dikkatler bu konu üzerine yoğunlaştı.
Netice itibariyle yazınızla Türkiye'ye kaynağı belirsiz döviz girişi var ve bu hata noksan kalemlerinde Türkiye'yi tabloda ilk sıralara yükseltiyor ya da Türkiyede istatistiklerin doğru değil diyorsunuz....Birincisi öğrenilebilir ama ikincisi tolere edilemez...
YanıtlaSilHocam sadece 2011 verilerine değil de mesela son 10 yıla bakmanın daha doğru olduğunu düşünüyorum. Türkiye'de 2002-11 döneminde net hata noksan yılda ortalama +3,1 milyar dolar olmuş (GDP'nin ortalama %0.58'i) ABD'de aynı dönemde ortalama net hata noksan +20,9 milyar dolar (GDP'nin ortalama %0.16'sı) Bizim gibi veri toplamada ciddi sıkıntıları olan bir ülke için GSYH'nin %0.58'i kadar bir net hata noksan çok önemli değil gibi.
YanıtlaSilNot: ABD ticaret bakanlığının 2011 verilerinde net hata noksan (eksi) -89 milyar dolar olarak gözüküyor. dünya bankasının verisi yanlış galiba
Aslında Dünya Bankası'na verileri veren de ABD ama nasıl oluyorsa böyle farklar olabiliyor. Dediğiniz doğru tam bir analiz ve karşılaştırma yapabilmek için on yıllık ortalamaları almak gerekiyor. Ne var ki her ülke için bu kadar veri derlemek zor.
SilGSMH=GDP=GNI AYNI ANLAMLARA GELİYOR DEGİL Mİ? Kitaplar,yazarlar arası fark var? Kimisi İngilizcesini alıyor kimisi Türkçesini kavram kargaşası doguyor.
YanıtlaSilGSMH > GSYH = GDP
SilGSMH ile GSYH arasındaki fark net faktör gelirlerinden kaynaklanıyor (yurtdışındaki işçilerin göderdiği gelirler, yurtdışı faiz gelirleri veb. Bunlar GSMH'da işin içine giriyor GSYH'de girmiyor.)
Dünya Bankası GDP'yi GNI adı altında biraz farklı hesaplıyor. Ama GDP ile GNI birbirine çok yakın çıkıyor.
Hocam size bir sorum olmuş idi;
YanıtlaSil'' 85-95'li yıllarda enflasyon %80-100 arasında olduğu ve ülke ekonomisi bugünden çok daha kötü olduğu halde bizler güzel iş yapıyorduk, cebimizden para eksik olmazdı.Yatırım yapabilirdik. Şimdi enflasyon %10'lu rakamlarda, allamelerin dediğine göre ekonomi güzel gidiyor, dünyada ön sıralardayız. Fakat ne hikmetse ne işlerimiz düzgün gidiyor, ne cebimizde paramız var. Ben kendi kendime soruyorum. Küçük esnafın kazanması için, acep yüksek enflasyon mu gerek! diye'' size sormuştum. Siz de ''Bu soru zor bir soru, biraz üzerinde çalışmam gerekir demiştiniz'' Hala çalışmadınız mı? :)))))))))))
eski zamandaki tüketim alışkanlıklarını da hesaba katmamız gerecek o halde. şimdiki gibi her ay telefon ve internet ücreti , kredi kartı ödemeleri vs. gibi ödemeler yoktu. herkes ihtiyacı kadar tüketirdi. şimdi ise ihtiyaçtan fazla tüketim alışkanlığı var( yeni model iphone çıkınca kuyrukta bekleyen insanları düşünün) doğal olarak ücretler yetmeyebiliyor.
SilHerkes o zamanları arıyor zaten..
YanıtlaSilO dönemde daha iyi kazançlar olduğu konusunda birçok görüş bana ulaşıyor. Ama buradan giderek bunun nedeni yüksek enflasyondu gibi bir çıkarım yapacak bir sonuca ulaşamadım. Birçok farklı faktör var. Küresel krizin de bozulmada ister istemez etkisi oldu.
SilDeğerli hocam,
YanıtlaSilTürkiye'nin dış borcunun miktarı konusunda herkes birşeyler söylüyor,Devlet dahil! Belki daha evvelki soru-cevaplarda ya da makalelerinizde yazmış olabilirsiniz.Blogunuzu yeni takip etmeye başlayan birisi olarak,Devletin ve Özel sektörün borçları ne kadardır.Bu hükümete yapılan en büyük eleştirilerden biride dış borcu 55-60 milyar USD'de bıraktık 450-500 milyara çıkardılar söylemi ne kadar doğrudur acaba? Teşekkür ederim.
Kamu kesiminin dış borcu 101 milyar dolar, Merkez Bankasının 7,9 milyar dolar, özel kesimin dış borcu 217 milyar dolardır. Yani 2012 yılının III Çeyreği sonunda (eldeki son veriler bunlar) Türkiye'nin toplam dış borç stoku (kamu + özel) 338,5 milyar dolardır. 2002 yılı sonunda bu toplam 130 milyar dolardı.
SilKamu kesiminin iç borç stoku 386,4 milyar TL'sıdır.
Brezilya'nın GSMH'sinin Rusya'dan 600 milyar Dolar fazla olması tuhaf degil mi? Rusya ve BRezilya nüfuslarıda aynı sayılır.
YanıtlaSilYunanistan GSMH'si Türkiye'nin %40'ı kadar denilebilir. Türkiye'nin nüfusunun 100 milyon olması GSMH'sini ne kadar etkiler? Nüfus artışı GSMH'yi büyütmek için iyi bir yol mu?
Hocam bir de İthalat-İhracat analizini sektörel bazlı ve yerli kaynak kullanım oranlarına göre bir makale hazırlayabilirseniz..
Nüfus artışı, eğer artan nüfusu istihdam edebilecek iş yaratabilirsek GSYH'yı etkiler. Tabii bu yaratılan işlerin de katma değer yaratıcı nitelikli olması gerekir. Yoksa devlete gereksiz sayıda eleman alıp kadro şişirerek istihdam yaratırsak olay görünürde değişir.
SilMakale işine bakarız.
Arjantin'in GSMH'Sİ 500 milyar dolar nüfusu 50 milyon.
YanıtlaSilPeki negatif ve pozitif hata arasındaki fark nedir? Pozitif ülkeye kaynağı belirsiz para girişi, negatif çıkışı mıdır?
YanıtlaSilSeçim tarihlerine bakmakta fayda var.2003 yılında 4,5 milyar dolar, 2011 yılında Türkiye'nin net hata/noksan miktarı 9 milyar dolarla rekor kırmış, rekor fazla sürmemiş 2015 yılında 12 milyar dolar olmuş, yani neredeyse cari açığın yarısı... Kaynak belli değil mi ? Suudi Arabistan ile çok yakınlaşmaya başladık, alınan paraların geri ödeme zamanı mı geldi acaba ?
YanıtlaSil