Tutankhamun'un Gizemli Ölümü

Tutankhamun’u Mısır’ın en çok konuşulan firavunlarından biri konumuna getiren iki şey var: (1) En zengin kalıntılar onun mezarında bulundu, (2) 19 yaşında öldüğü ve ölüm nedeni bilinmediği için hakkında en fazla spekülasyon yapılan firavun konumuna geldi (aşağıda solda Tutankhamun’un mezarından çıkan Lapis Lazilu taşlarıyla bezeli altından yapılmış maskesi, sağda altından yapılmış ve sırt kısmında kendisinin ve karısı ve kızkardeşi Ankasenamun’un resimleri olan tahtı.).

Tutankhamun’un ölümü konusunda bugüne kadar başlıca üç kuram ortaya atıldı. Bunları ve ardında yer alan kanıtları sıralayalım.

İlk kuram atlı arabadan düşerek öldüğü iddiasına dayanıyor. Tutankhamun’un mumyası üzerinde yapılan incelemeler ve çekilen röntgen filmlerindeki görüntüler başının arka tarafında bir darbe izi olduğunu, bacağında bir kırık olduğunu ve kaburga kemiklerinde de çeşitli zedelenmeler olduğunu gösteriyor. Buradan hareketle ileri sürülen kurama göre Tutankhamun’un atlı arabadan düşerek ağır yaralandığı ve bir süre sonradan yaraların etkisiyle öldüğü tezi öne sürülüyor. Tutankhamun’un avlanmayı çok sevdiği ve atlı arabasını hızlı kullandığı yolundaki bilgiler atlı araba üzerindeki resimleri ve mumyasında saptanan kemik kırıklarıyla bir araya gelince bu tezin en önemli kanıtları halini alıyor. Buna karşın bu kırıkların ölümden önce mi yoksa sonra mı olduğu konusu bir türlü çözülemiyor.    

İkinci kuram genç firavunun bir nedenle bacağının kırıldığı, kırık yarasının mikrop kaptığı ve tedavi edilemediği için öldüğü iddiasına dayanıyor. Mısır tıbbının ne kadar ileri gittiğini ve böyle bir yarayı iyileştirmekte hiçbir sorun olmayacağını bilenler için bu iddia çok fazla taraftar bulmuyor.   

Üçüncü kuram genç firavunun bir cinayete kurban gitmiş olabileceği iddiasına dayanıyor. Tutankhamun’dan sonra karısı Ankesenamun Hitit kralı Şuppiluliuma’ya bir mektup yazarak kendisiyle evlenip firavun olması için bir oğlunu Mısır’a yollamasını istiyor. Şuppiluliuma prens Zannanza’yı Mısır’a yolluyor ama Zannanza öldürülüyor ve Mısır tahtına yaşlı başvezir Ay geçiyor. Ay, tahta geçebilmek için Ankesenamun’la evleniyor. Bu gelişim çizgisi Tutankhamun’un Ay tarafından organize edilen bir cinayete kurban gittiği izlenimi doğuruyor.

Tutankhamun, sapkın firavun olarak bilinen ve çok tanrılı Amon dinini terk ederek tek tanrılı Aton dinini kuran Akhenaton’un oğlu. DNA testlerine gelinceye kadar Tutankhamun’un annesinin Kiya olduğu düşünülüyor ama Tutankhamun’un doğduğu sırada Kiya’nın 50 yaş dolayında olması bu inancı sarsıyordu. KV35 numaralı mezarda bulunan isimsiz kadın mumyası üzerinde yapılan DNA testleri bu kadının Tutankhamun’un annesi ve Akhenaton’un de kız kardeşi olduğunu ortaya koydu. Bu durumda Tutankhamun, Akhenaton ile Akhenaton’un kız kardeşi olan bu isimsiz kadının çocukları. Tutankhamun’un mumyasından alınan örnekler üzerinde yapılan testler ayrıca genç firavunun kanında sıtma mikrobu bulunduğunu da ortaya koydu. Eski Mısır’da kardeşler arası evlilik normal karşılanıyordu. Tutankhamun da kendi kız kardeşi Ankesenamun ile evlenmişti (Aşağıda solda Akhenaton’un Kahire Müzesinde sergilenen belden aşağısı kayıp heykeli, sağda Tutankhamun’un annesi olduğu belirlenen isimsiz kadının Firavunlar Vadisindeki KV35 numaralı mezarda bulunan mumyası.)

Kardeşler arası evlilik o dönemlerde yalnızca Mısır’da değil başka yerlerde de normal karşılanıyordu. Yalnızca Hititler, kardeşlerin birbiriyle evliliğini yani ensest ilişkiyi yasaklamış ve bunun karşılığını ölüm cezası olarak yasalarına yazmışlardı.

DNA testleri Tutankhamun’un ölüm nedenlerine ilişkin kuramlara bir yenisini ekliyor: Kardeşler arası evliliğin getirdiği hastalıklar. Her ne kadar kanında sıtma mikrobu bulunmuş olsa da Tutankhamun’un sıtmadan değil kardeşler arası evliliğin getirdiği sorunlardan öldüğü anlaşılıyor. Tutankhamun, Kohler 2 olarak anılan bir çeşit kemik erimesinden muzdaripti. Mezarında bulunan yüzden fazla baston onun yürüme zorlukları çektiğini ortaya koyuyor. Mısır tıbbının sıtma ya da kırıkları iyileştirebileceğini ama kardeş evliliğinin sorunlarına çare bulamayacağını varsaymak bu yeni iddiayı daha kabul edilebilir bir tez haline getiriyor.