Küresel Sistemde Yeni Kriz Çıkar mı?

Küresel Krizde Kazananlar ve Kaybedenler başlıklı yazım için hazırladığım tabloyu aşağıda bir kez daha dikkatinize sunmak istiyorum. Çünkü kriz çıkıp çıkmayacağını bu tablo üzerinden analiz etmeye çalışacağım.

Bu tabloda yer alan ekonomilerden en büyüklerinin GSYH’ları şöyledir: ABD 15,7 trilyon dolar, Çin 8,2 trilyon dolar, Japonya yaklaşık 6 trilyon dolar, Almanya 3,4 trilyon dolar, Brezilya 2,4 trilyon dolar. Bunların GSYH’larının toplamı (35,7 trilyon dolar) dünya toplam GSYH’sının (71,7 trilyon dolar) yarısıdır.

ABD, krizi iyi yönetmiş görünüyor. Her ne kadar puanı ortalamanın altında olsa da krizden çıkış yönünde ilerlediği anlaşılıyor. Çünkü büyüme oranı normal sınırlarına geri dönmüş, işsizlik düşmeye başlamış bulunuyor ve enflasyon denetim altında devam ediyor. Üstelik bu duruma dönüşü siyasal sıkıntılara karşı gerçekleşmiş durumda. Obama, bütçe çıkaramıyor, borç tavanı sorunu geçici çözümlerle yönetiliyor ve yönetim esaslı kararları Kongre’den geçiremiyor. Bütün yük Fed’in sırtında kalmış olmasına karşın ABD ekonomisi krizi iyi yönetmeyi başarmış görünüyor.

Çin, küresel krizi en iyi geçirmiş, gücünden kaybetmemiş ekonomilerin başında geliyor. Büyümede hafif bir ivme kaybı yaşamış olsa da bunu kısa sürede telafi etmeyi başardı. Enflasyonda son dönemde yukarı yönlü hareket görülse de bunun denetimden çıkma olarak nitelendirilmesi en azından şimdilik söz konusu değil. Çin’in işsizlik, bütçe açığı ya da kamu borç yükü gibi sorunları hiçbir zaman olmadı. Cari dengede ise zaten fazla veriyor. Çin, bu başarıyı büyük ölçüde güdümlü kur politikasına borçlu. Yuan’ın değerini ciddi anlamda düşük tutarak ekonomisini yönetiyor. Şimdilik bu duruma itiraz edenler olsa da Çin bildiğini yapmaya devam ediyor. Yani aslında olmadığı ileri sürülen kur savaşını Çin uzun süredir yapıyor ve hep kazançlı çıkıyor. Bu durumun bir süre daha böyle gideceğini tahmin edersek yanılmayız diye düşünüyorum.

Japonya uzun süredir durgunlukta olsa da krizde durumu pek değişmemiş, daha kötüye gitmemiş görünüyor. Yeni yönetim Japon Yen’inin değerini düşük tutarak Çin’in uyguladığına benzer bir politika uygulamaya başladı. İlk sonuçlar olumlu görünüyor. Ne var ki giderek yayılmaya başlayan kur savaşları daha da yayılırsa herkes kaybetmeye başlayabilir. Buna karşılık öteden beri durgunluk içinde bulunan Japonya, küresel kriz nedeniyle ek bir sıkıntıya girmiş görünmüyor.    

Almanya, krizden etkilense de eksiye düşmeden durumu idare etmiş görünüyor. Her ne kadar Almanya krizin etkisiyle ivme kaybetmiş durumda ise de bu tablonun tam olarak gösteremediği bir ekonomik gücün hala sahibi konumunda bulunuyor. Başlangıçta krizin bozduğu göstergeleri şimdi daha iyi görünüyor. Tek sorunu büyümenin oldukça düşmüş olması.   

Brezilya krizi en iyi yöneten birkaç ülkeden birisi konumunda bulunuyor. .   

Özetle şunu söyleyebilirim: Dünya GSYH’sının yarısını temsil eden bu beş ülkede şu anda bir sorun görünmüyor. Buna karşılık sistem artık çok hassas dengeler üzerinde bulunuyor. Sisteme olan güvenin sarsılması bile farklı sonuçlar yaratabilir. Bernanke’nin açıklamaları hem oluşmaya başlayan köpükleri almaya hem de sisteme olan güveni oturtmaya yardımcı oluyor.

Bu durumda ancak ABD’nin veya Euro bölgesinin ya da gelişmekte olan ekonomilerin en önemlilerinin (Çin, Brezilya gibi) herhangi bir nedenle yeniden krize girmesi küresel krizin tekrarlanması sonucunu getirebilir. Buna karşılık küresel sistemin bugünkü görünümüyle yeni bir krize girmesi düşük bir olasılık olarak karşımızda duruyor.

Ülke	GSYH	KB Gelir	Enflasyon	İşsizlik	Bütçe D.	K.Borç St.	Cari D.	Puan
ABD	+	+	=	=	−	−	=	1,5
Japonya	+	+	#	=	−	−	=	0,5
İngiltere	−	−	+	=	#	−	−	-3,0
EURO B.
Avusturya	−	−	+	=	+	−	=	-0,5
Belçika	−	−	+	=	=	−	−	-2,0
Güney Kıbrıs	−	−	+	−	−	−	#	-4,5
Estonya	−	−	=	−		=	+	-1,0
Finlandiya	−	−	=	=	=	=	−	-1,0
Fransa	−	−	=	−	+	−	−	-3,5
Almanya	−	−	=	+	+	−	+	0,5
Yunanistan	−	−	+	−	=	−	=	-2,0
İrlanda	−	−	+	−	=	−	+	-1,5
İtalya	−	−	+	−	+	−	+	-1,0
Lüksemburg	+	−	=	=	#	=	+	2,0
Malta	−	−	+	+	+	−	+	1,0
Hollanda	−	−	=	=	=	−	+	0,5
Portekiz	−	−	=	−	#	−	#	-4,0
Slovak C.	−	−	=	−	−	=	+	-2,0
Slovenya	−	−	=	−	+	=	+	0,0
İspanya	−	−	=	−	−	−	+	-3,5
DİĞER
Çin	+	+	=	+	=	=	+	5,5
Rusya	+	+	=	+	+	=	=	5,5
Brezilya	+	+	=	+	=	=	−	3,5
Hindistan	+	+	−		#	+	−	0,5
TÜRKİYE	+	+	=	=	+	+	−	4,5

Tablodaki işaretlerin anlamları:

Değişim	Puan	Anlamı
+	1	Kriz boyunca başarılı gelişme ve ortalamanın içinde
=	0,5	Kriz boyunca başarılı gelişme ama halen ortalamanın dışında
#	-0,5	Kriz boyunca başarısız gelişme ama halen ortalamanın içinde
−	-1	Kriz boyunca başarısız gelişme, üstelik ortalamanın dışında