Cari Denge Geometrisi
Cari denge, bir
ekonominin başka ekonomilerle giriştiği karşılıklı işlemleri gösteren ödemeler
dengesinin en önemli alt dengesidir. İhracat, ithalat farkıyla turizm, taşımacılık
gibi diğer döviz kazandırıcı veya kaybettirici işlemleri gösterir.
Bir ülkenin ihracat ve
diğer döviz kazandırıcı işlemleri sonucunda elde ettiği gelir, ithalat ve diğer
döviz kaybettirici işlemleri sonucu ödediği giderlere eşitse cari dengesi
denktir. Şekilde mavi çizgi bu durumu temsil ediyor. B noktasında ülke, ihracat
ve döviz kazandırıcı diğer işlemlerinden 0x1 kadar döviz geliri elde etmekte ve
buna karşılık ithalat ve döviz kaybettirici işlemleri nedeniyle de 0m1 kadar
döviz kaybetmektedir. 0x1 = 0m1 olduğu için bu ülkenin cari dengesi denktir.
Bir ülkenin ihracat ve
diğer döviz kazandırıcı işlemleri sonucunda elde ettiği gelir, ithalat ve diğer
döviz kaybettirici işlemleri sonucu ödediği giderlerden fazlaysa cari denge
fazla veriyor demektir. Şekilde yeşil çizgi bu durumu gösteriyor. A noktasında
ülke, ihracat ve döviz kazandırıcı diğer işlemlerinden 0x1 kadar döviz geliri
elde etmekte ve buna karşılık ithalat ve döviz kaybettirici işlemleri nedeniyle
de 0m2 kadar döviz kaybetmektedir. 0x1 > 0m2 olduğu için bu ülkenin cari
dengesi m2m1 kadar fazla vermektedir.
Bir ülkenin ihracat ve
diğer döviz kazandırıcı işlemleri sonucunda elde ettiği gelir, ithalat ve diğer
döviz kaybettirici işlemleri sonucu ödediği giderlerden düşükse cari denge açık
veriyor demektir. Şekilde kırmızı çizgi bu duruma işaret ediyor. C noktasında
ülke, ihracat ve döviz kazandırıcı diğer işlemlerinden 0x1 kadar döviz geliri
elde etmekte ve buna karşılık ithalat ve döviz kaybettirici işlemleri nedeniyle
de 0m3 kadar döviz kaybetmektedir. 0x1 < 0m3 olduğu için bu ülkenin cari
dengesi m1m3 kadar açık vermektedir.
Türkiye, tipik olarak cari
açık veren bir ekonomidir (yani kırmızı çizgi üzerindedir.) Bu açığı ağırlıklı
olarak dışarıdan borçlanarak finanse etmektedir.
Hocam elinize ve kaleminize sağlık iyi bir hatırlatma oldu yazınız. Geçenlerde Mehmet Şimşek'in Financial Times'a verdiği bir röportajda FED'in Qe' ye devam demesiyle zaman kazandığımızı ve bu süre zarfında dövize olan bağımlılığımızı azaltacağımızı belirtti. Bilindiği üzere FED niceliksel genişlemeyi 3 ila 6 ay arasında bir yerlerde yavaş yavaş azaltmaya gidecek. Peki AKP'nin 11 yıllık ''tek başına'' iktidarı döneminde yapamadığı veya yapmadığı dış finansman bağımlılığını bu kısa süre zarfında azaltabileceğine inanıyor musunuz?
YanıtlaSilHayır. Çünkü bu tür yapısal dönüşümler genellikle 4 - 10 yıl gibi bir süre arasında yapılabiliyor. Cari açığı azaltmak için kısa dönemde elde kurdan başka silah yok. Son 4 - 5 yıldır yapısal reformlar diye diye dilimizde tüy bitti. Ama anlatamadık. Hep geçici önlemlerle günü kurtarma olayına devam edildi.
SilHocam bır taraftan carı acık artıyor denıyor bır taraftan da dıs borc azalıyor (IMF gıbı) denıyor. sadece ıc borclanma ıle carı acık karsılana bılınır mı? tesekkurler
YanıtlaSilCari açık önceki yıla göre azalıyor. Dış borç ise kamu da azalıyor ama özel kesimde artıyor. Dolayısıyla dış borçlanmanın azalması değil yer değiştirmesi söz konusu. Eğer bir ülkeye yabancı kaynaklar borç şeklinde değil de yatırım şeklinde ya da hisse senedi alımı biçiminde giriyorsa sorun yok demektir. Eğer bir ülkeye yabancı kaynak hiç girmiyorsa döviz rezervleri bitene kadar cari açık vermeye devam edebilir. Döviz rezervi tükenirse artık cari açık veremez hale gelir ve ihracat vd den ne kadar kazanıyorsa o kadar ithalat yapabilir.
SilHocam; yabancı kaynak yatırım veya hisse senedi alımı şeklinde de girse bu sefer uzun vadede kar transferi nedeniyle yine cari açığı arttıran bir durum olmaz mı? Birde cari açığın aslında yurt içi şahısların kendi şirketlerine yüksek faizli yurt dışı borçlanma yapılmış gösterilerek, karın az gösterilmesi ve daha az vergi verilmesinden kaynaklandığını iddia edenler var. Yani aslında cari açık yok. Para sadece bir cepten diğer cebe giriyor. Bunun doğruluğunu ölçebilecek bir yöntem var mı? Sizde bu iddia nın gerçeklik payı ne kadardır ?
SilHocam bu cari açık nereye hangi düzeye varırsa sıkıntı oluşturur.saygılar
YanıtlaSilBöyle bir ölçü yok. Ülkeye para yatıran ya da borç veren yabancılar ne zaman sıkıntı olduğunu algılar da kaynak yollamayı keserlerse o aşamada sıkıntı çıkar. Genellikle GSYH'nın yüzde 5'inin üzerindeki cari açığın sıkıntı anlamına geldiği kabul ediliyor. Ama bu sadece bir görüş. Her ülkenin, her dönemin ve her farklı koşulun sıkıntı eşiği farklı oluyor.
SilHocam dünyada cari fazla veren ülkeler hangileridir? Teşekkür ederiz.
YanıtlaSilÇin, Japonya, Almanya, Rusya vb. Tam liste için şu linke bakınız. http://www.indexmundi.com/g/r.aspx?v=145
Silİnanılmaz bişey Hocam 188 ülkeden 59 u cari fazla veriyor ve bu ülkeler içinde biz 187. sıradayız bizden sonra ise ABD var ve onlarınki kesinlikle kapanmaz. Saygılar,
SilHocam cari açık ne zaman bir sorun oluşturur.Türkiye bu sorunun hangi aşamasında.saygılar sunarım
YanıtlaSilTürkiye cari açık açısından sorunlu bir ülke olarak algılanıyor.
SilHocam Erdem Başçının Fed Başkanlığına aday olacağı haberi sizce doğrumudur.
YanıtlaSilBirisi şaka yapmıştır.
SilHocam konuyla ilgisi yok ama bundan bir sene önce size bir sorum olmuştu hangi mesleği tercih etmeliyim diye o zaman sınavlara hazırlanıyordum şimdi sosyal güvenlik denetmen yrd olarak yaklaşık 1 aydır gorev yapıyorum aynı zaman da vergi müfettiş yrd kazandım özlük hakları acısından bir adım onde vergi müfettişliği ılerde özel sektör acısından ve mesleğin gelecegi acısından değerlendirildiğinde sosyal güvenlik denetmenligi mı yoksa vergi müfettişliği mı bu arada yazılarınız bu mesleğe girmem de büyük katkı sağladı çok teşekkürler
YanıtlaSilVergi müfettişliği, sayısı çok olmakla birlikte, ileride daha çok tercih edilecek bir meslek gibi görünüyor. İleride bağımsız çalışmaya ya da özel kesime geçmeye daha yatkın bir meslek. İkisinde de çok çalışıp rakipleriniz arasından sıyrılırsanız geleceğiniz iyi olabilir.
SilHocam Türkiyenin dış alemle gerçekleştirdiği mal ve hizmet işlemleri arttıkça cari açık daha da artıyor.Ekonomiyle ilgili bakanlarımız her konuştuklarında 2002 ile 2013 arasında kıyaslama yapıyorlar ve başarılı politikalar uyguladıklarını belirtiyorlar.Asıl önemli olan böyle bir kıyaslama yerine temel sorunları azaltacak istikrarlı politikalar uygulanmasıdır.Bence asıl başarı budur.Çünkü her toplumsal olayda sıcak paranın kaçacağı korkusuyla yaşamak gelişmekte olan ülkemizi sürekli gelişmekte olan düzeyde bırakacaktır.Saygılar...
YanıtlaSilÇok doğru ama bizde geçmişle fatura çıkarıp kendi dönemini övmek gibi bir gelenek var ne yazık ki. Toplumun yaş ortalamasının düşük olması da geçmişi çok iyi bilmemesine yol açıyor ve bu tür girişimlerden kolay sonuç alınmasına yol açıyor. 29 Ekim'de 1923 - 2002 ve 2002 - 2013 kıyaslamasını ortaya koyan bir yazı yazacağım. Görünüm hiç de söylendiği gibi değil.
SilMerakla bekleyeceğim yazınızı hocam.Şimdiden teşekkürler.
YanıtlaSilHOCAM ELLERİNİZE SAĞLIK...
YanıtlaSilGEÇ KALMIŞ BİR SORU AMA FED BAŞTAN BERİDİR TAHVİL ALIMI YAPIYOR LAKİN İKTİSAT KURALI OLARAK DEĞERİNİN DÜŞMESİ GEREKİRKEN 2 LERE DAYANDI BİR ŞEYİ Mİ GÖZDEN KAÇIRIYORUM NEDEN BU ÇELİŞKİ?SIKI PARA POLİTİKASI UYGULASA HAYAL EDEMİYORUM?
TEŞEKKÜR EDERİM
Tahvillerin satış değeri düşüyor ve o nedenle faizi artıyor çünkü tahvilin satış fiyatıyla faizi ters orantılı. Bu konuda bu blogda yazım var.
SilArkadaşlar Mahfi hocanın bahsettiği konunun linkini atabilecek olan var mı ? Ben bulamadım ne yazık ki.
SilHocam ben geçen haftaki yazılarınızı yeni okuma fırsatı buldum tasarruf yatırım analizini anlatan bir yazınızda şöyle diyordunuz ; tasarruf fazlası veren ülkeler bu parayı dışarıya borç vermede kullanır demiştiniz ben şunu soracağım ; Türkiye ancak tl cinsinden tasarruf yapabiliyor acaba Türkiye'nin tasarrufları artsa biz artan tasarruflarla birlikte artan tl yi dışarıya borç vermede nasıl kullanacağız ?
YanıtlaSil2) hocam sizin tasarruf fazlası ile kastettiğiniz cari fazla mı yoksa tl nin içeride fazla olması mı? Buraya açıklarsanız çok memmun olurum
1) Türkiye'de bankalarda döviz mevcut. Eğer Türkiye'de iç tasarruflar fazla olursa dövizle borçlanmak ve onu TL'ye çevirip kullanmak gerekmeyeceği için o dövizi borç olarak verebiliriz.
Sil2)Tasarruf fazlası tasarrufların yatırımlardan fazla olması demektir.
Bu yorum yazar tarafından silindi.
YanıtlaSilTeşekkürler.
SilSermaye akımlarının küreselleşmeye etkisi, küreselleşmenin krizlerin yayılmasındaki etkisi gibi konular olabilir. IMF'nin sitesindeki çalışma notları ve araştırma raporlarına bir göz atın birçok konu bulabilirsiniz.
Hocam bir yazınızda tasarruflar yatırımları karşılarsa cari açık oluşmaz dediniz burada şunu kastettiniz değil mı hocam ;burada ekonominin dışa kapalı olduğunu ve dışa kapalı ekonomilerde tasarruf kadar yatırım yapılacağını ve cari açığın oluşamayacağını söylüyorsunuz değil mı hocam ?
YanıtlaSilYok burada dışa açık ekonomiyi kastettiyseniz bir sorum olacak ;örneğin 100 lira tasarrufumuz olsun dışa açık ekonomi olduğu için aramalı hammadde aldığımızı ve ekonomide de yine 100 lira yatırım yaptığımızı varsayalım normalde dışarı ile ilişki kurduğumuzdan cari açığımız artmıştır ama S -I ya göre bakarsak cari açık yoktur . Burada bir çelişki yokmudur hocam ?
Hocam inşallah dışa kapalı ekonomiyi kastetmişsinizdir yoksa kafam karışacak
Dışa açık ekonomiyi kastettim. Aksi taktirde eşitliğin bir yanında (X-M) olmazdı.
SilTasarruf TL ile yapılır cari açığı kapatmak için döviz gerekir. Akım değişken olan cari açıkla stok değişken olan döviz stokunu karıştırmayın. Bu konuda o kadar çok yanıt yazdım ki onları okuyabilirsiniz. Hepsi yukarıda.
Bir bankada 20 bin TL hesabınız olsa ve bankaya deseniz ki ben bununla USD hesabı açmak istiyorum size hemen 10 bin USD'lik hesap açarlar. Kimse size "bizim dövizimiz yok" demez. Hocam bunu verdiğiniz bir cevaptan alıntı yaptım kimse size bizim dövizimiz yok demez diyorsunuz peki ekonomi 70 cente muhtaç kaldığı bir dönemde de bizim tl mevduatlarımızıda banka dövize çevirebilirmiydi ?diyırsunuz ya hocam eğer tasarruflar yatırımlardan fazla olursa bu Arda kalan tl yi diğer ülkelere borç verebiliriz 70 cente muhtaç kaldığımız dönemlerde de bu mümkünmüydü tamamen öğrenme amaçlı soruyorum ? hocam 70 cente muhtaç kaldığımız dönemle ilgili yazı bu blogta yok acaba bunla ilgili yazı kaleme almanız mümkün mü?
YanıtlaSilEkonominin 70 cente muhtaç olduğu dönemde banka size döviz bulamazdı zaten o zaman da krize girdik.
SilHocam ben şunu soracağım tasarruflarımız yatırımlardan fazla olursa cari fazla vermiş oluruz ve bunu diğer ülkelere borç vermekte kullanacağımızı söylediniz .1) tasarruflarımız fazla olursa bankadaki tl mevduatları fazla olur ve biz bu tl yi dışarıya nasıl borç vereceğiz ki bizim paramız tl dünyada geçerli para $ yoksa biz dışarıya borç verirken banka vasıtası ile bankaya tl ile veririz bankada bunu döviz ile yollar böyle mı anlamalıyım
YanıtlaSil2)şöyle bir senaryo olsa tasarruflarımız fazla olsa ve biz bu tasarruflarımızın artan kısmını dışarıya borç vermede kullanmak istesek ama ülkede herhangi bir şeyden dolayı döviz kıtlığı çekse yinede tasarruf fazlamızı gönderebilirmiyiz ? ( biz bankaya tl yi gönder diye verdiğimizde onun diğer ülkeye dolarla göndermesi lazım e kendinde de dolar yoksa bu işlem nasıl gerçekleşecek ? Parayı gönderemeyecekmiyiz?
Bu soruyu belki onlarca defa yanıtladım.
SilCari açık akım değişkendir, döviz stoku stok değişkendir. Her ithalatçı için ötekilerden soyutlanmış bakarsanız işin içinden çıkamazsınız. Bu ülkeye döviz sadece cari açığı karşılığında girmiyor. TCMB'de 110 miltyar dolar bankalarda da şu kadar milyar dolar döviz var.
Hocam S-I = cari açık diyoruz ya öncelikle kafamda şunu netleştirmek istiyorum burada S deyince ülke içi tl mevduatlarından bahsediyoruz . I diyincede ülke içinde yapılan yatırımdan bahsediyoruz. Ben şunu sormak istiyorum ülke içinde yapılan yatırım diyince yollar kanalizasyonlar köprüler limanlar makine teçhizat konutlar dan bahsediyoruz değil mi hocam ?
YanıtlaSil2) acaba bu yatırımlar diyince de dışarıdan aldığımız makineler Demir Çelik bakır gibi üretimde kullanılan şeyleride yatırım kategorisine giriyor mu ? Bir çelişkiye düştümde hocam o yüzden soruyorum sonuçta biz konutu yatırım harcaması içine alıyorsak bunun içinde kullanılan ithal mallarında yatırım harcaması içine alırız değil mi tam emin olmadım hocam aydınlatırsanız sevinirim
1) Evet bunlardan bahsediyoruz.
Sil2) Yapılan yeni konutun tamamı yani içinde kullanılan herşey yatırım harcamasıdır.
Hocam şunu öğrenmek istiyorum ülkemiz 70 cente muhtaç kaldığı dönem gibi bir dönem içerisine girse kurlar malum yüksek olur ve birtakım ithalatçı yapacağı ithalattan vazgeçer ama vazgeçmedi diyelim ülke yine eskisi kadar cari açık vermek istiyor ve büyümesinden ödün vermek istemiyor .peki böylede olsa yine vermek istediği kadar cari açık verebilir mi ?
YanıtlaSilBence veremez içeride tl yi yatırsakta banka o dövizi doğrudan yatırımla gelmiyorsa portföy yatırımı yoksa borçlanamıyorsa döviz stoklarıda yoksa yani 70 cente muhtaç olduğu bir dönem gibiyse aynı cari açığı veremez katılırmısınız .
70 cente muhtaç olursak ithalat yapamayız. Çünkü o zaman eldeki döviz stoku tükenmiş demektir. İthalatı yapacak döviz kalmamış demektir. İthalatı yapamayan ülke cari açık vermez. Zaten seriye baksanız Tükiye'nin bu tür krizlerde cari fazla verdiğini görürsünüz.
Silhocam enflasyon oranları düştüğünde tahvil fiyatı ve miktarı ne yönde değişir acaba ?
YanıtlaSilİkisi arasında fazlaca bir ilişki olduğunu sanmıyorum. Önemli olan tahvil faizleriyle enflasyon arasındaki ilişkidir. Eğer enflasyonla tahvil faizleri arasındaki fark büyüyorsa yani reel faiz artıyorsa tahvile talep artar.
SilBence en doğrusu, zaman kaybetmeden dolar basmaya başlamamız. Yoksa işimiz zor. Belki de Erdem Başçı' nın kendine güveninin kaynağı dolar basımına başlamış olmamızdandır.
YanıtlaSilhocam merhaba. üretim faktörleri gelirlerinden ücret ,faiz,kar ve rant mal piyasasına mı dahildir hocam para piyasasına mı? ücretin belirlendiği emek piyasası mal piyasasının bir alt kolu mudur.
YanıtlaSilMal ve para piyasaı aynı resmin iki farklı görünüşünden ibarettir.
Silmerhabalar hocam eğimi belirleyen faktörler nelerdir?
YanıtlaSilİhracat ve benzerleriyle ithalat ve benzerleri arasındaki farklar
SilHocam merhaba, Türkiye ekonomisi hakkında düşünceleriniz neler acaba? Bu aralar mülakatlara hazırlanıyorum kafamda bir fikir oluşması için sizden birkaç ipucu almak istiyorum. Yani genel olarak baktığımızda ekonomimizi ana hatlarıyla yorumlarsanız çok mutlu olucam. Teşekkürler
YanıtlaSilBu konuda bir kaç kez yazı yazdım. Blogda var.
Silhocam kredi değerlendirme kuruluşlarındaki değerlendirme sonucu yatırım yapılabilir ülke statüsüne eriştik. Peki bunların reel etkisini neden göremiyoruz ?
YanıtlaSil1) Kredi değerleme kuruluşlarının eski itibarı yok.
Sil2) Riskler her yerde yükseliyor.
3) Notumuz yükseldi ama piyasanın verdiği not olan CDS primleri de yükseldi (aleyhe demek)
4) Kredi kuruluşlarının verdiği notların anlamsız olduğunu yıllarca etrafa ilan ettik şimdi lehimize sonuç vermesini beklemek doğru değil tabii.
Hocam saygılar. Bir yazınızda şunu gördüm: “Kur neden yükseliyor sorusuna Başçı “şirketler pozisyon kapatmaya çalışıyor da ondan” diye cevap vermiş. Aynı kanıdayım.“ demişsiniz. Rica etsem bu konuyu biraz açarmısınız?
YanıtlaSilŞirketlerin döviz açık pozisyonu yaklaşık 160 milyar dolar. Yani döviz varlıkları dövzi yükmlülüklerinden 160 milyar dolar düşük. Bir kriz halinde buradan büyük darbe yiyebilirler. Şu aralar onu kapatmak iç.in döviz alıyorlar. Bunu kastettim.
SilElinize sağlık hocam.
YanıtlaSilTeşekkürler
SilMahfi bey,
YanıtlaSilSizden öğrendiğim kadarıyla cari açığın bugünkü sebebi bütçe açığı değil, daha çok özel sektörün aşırı borçlanması. Uzun zamandır bu borcun bir kısmının gerçek borç olmadığını söyleyenler var. ( Şirket sahiplerinin bir kısmının önce parayı yurt dışına çıkartıp, sonra kendi şirketine borç verme konusu ). Siz buna katılıyor musunuz ? Eğer böyle bir olay varsa sizce bunun büyüklüğü ne kadardır?
Saygılar
Bir şeyi en baştan tanımlayalım. Borçlanma cari açığın sebebi değil sonucudur. Car açık en basit haliyle ihracattan fazla ithalat yapmaktan kaynaklanır. Borçlanma ise o aradaki negatif farkı finanse edebilmek için alınır.
SilDışarıdan alınan borcun bir bölümünün Türklerin yurtdışında tuttukları paralardan karşılandığı görüşüne katılıyorum. Ama ne yazık ki bunun miktarını bilmiyorum. Sağlıklı olarak bilindiğini de sanmıyorum. Bir keç kez çıkarılan varlık barışı yasalarıyla bu paraların bir bölümü yurda getirilmiş olsa da dışarıda hala önemli bir para olduğu kanısındayım.
Hocam, insanlar neden tasarruflarını yurt dışında tutar? Siyasi istikrarsızlık dönemlerinde bu anlaşılır bir durum olabilir. Ancak uzun yıllardır Türkiye'de siyasi istikrar mevcut. Parayı yurt dışına çıkartmak da bir dert yurt dışından getirmek de bir dert. Kazançların kaynağının belirli olmamasına ve dolaylı olarak vergi reformuyla ilgili bir konu mudur?
SilÇeşitli nedenleri var. Azınlıklar 6 - 7 Eylül olaylarını ve varlık vergisini unutmadıkları için tutarlar, yerliler vergisiz kazançlarını tutarlar, kimisi de yurtdışında kazandığı parayı buraya getirmeyip tutar. Bu Türklere özgü değil. Her ulusun kendine özgü nedenlerle dışarılarda parası var.
SilTCMB brüt rezervi 105 Milyar dolar. Ihtiyacı karşılamıyor. Döviz girişi olmaz ise bu farkı nasıl karşılayacağız?
YanıtlaSilTanzimat fermanından bu yana az gittik uz gittik dere tepe düz gittik, bir arpa boyu yol gittik.
Ama olsun; hiç olmasa yapısal reformların ne olduğunu niçin yapılması gerektiğini usanmadan anlatan bir hocamız var.
Bu da benim tesellim.
Çok teşekkür ederim.
Silhocam yazınız için teşekkürler. bir arada ödemeler dengesinin kalemlerini örneklerle anlatan bir yazı yazabilir misiniz? yada daha önce anlattınız mı
YanıtlaSilŞu yazıma bakın: http://www.mahfiegilmez.com/2013/02/2012-ylnda-degisen-cari-ack-ve-finansman.html
YanıtlaSil