Son Bir Yılda Yaşanan Olayların Piyasalara Etkisi

Olayların piyasalara yansımalarını grafikler yardımıyla göstermeye çalışalım

Aşağıda kronolojik olarak değindiğim olayların yarattığı risk artışlarını ve düşüşlerini ilk grafikte yer alan CDS primleri aracılığıyla gözlemlemek mümkün. 22 Mayıs 2013’de 118 olan CDS primi olaylara göre dalgalanmış, Başbakan’ın telefon konuşması kayıtlarının ortaya çıkmasıyla en üst düzeye ulaşmış ve sonra düşüşe geçmiş görünüyor. 22 Mayıs 2013’den bir yıl sonra CDS primi 180’in altına inmemişti. Yani hala ilk duruma göre 60 puan yüksekte bulunuyor.

  

Alttaki grafik borsadaki gelişmeleri özetliyor. 22 Mayıs 2013’de 90 binler düzeyinde bulunan BIST 100 endeksi 60 binlere kadar gerilemiş ve sonra yeniden yükselerek 75 bin düzeyine gelmiş görünüyor. Borsada yaşanan toparlanmaya karşılık başlangıç aldığımız 22 Mayıs 2013’e kadar hala 15 bin puanın üzerinde bir kayıp bulunuyor. Bu da Borsa İstanbul’u çekici kılıyor. 90 binlere kadar artma potansiyeli bulunduğu düşünüldüğünde borsa oldukça çekici bir yatırım alanı olarak değerlendiriliyor.

Bu gelişmelerin en önemli etkisi kurlar ya da madalyonun ters yüzüne bakarsak TL’nin değeri üzerinde görüldü. Aşağıdaki grafikte sepet kurda (½ $ + ½ €) 22 Mayıs 2013’den bu yana yaşanan gelişmeler gösteriliyor. Sepet kurun doruk noktasına çıktığı tarih TCMB’nin faizleri ciddi oranda arttırdığı 27 Ocak 2014’ün hemen öncesindeki günlerdir. Faiz artırımı sonrasında sepet kurda yaşanan sakinleşme eğilimi grafikten izlenebiliyor.

Aşağıdaki son grafik yine aynı tarihlerde Hazine Gösterge Tahvilinin ikinci el piyasada oluşan faiz oranındaki gelişmeleri gösteriyor. Grafik bize TCMB’nin faizi arttırmasından sonra gösterge faizdeki artışın bir süre daha devam ettiğini sonrasında düşmeye başladığını gösteriyor.

Değerlendirme

Uzun süredir 2014 yılının inişli çıkışlı sıkıntılı bir yıl olacağını söyleyip duruyoruz. Bu olaylar ve grafikler bunun kanıtı gibi duruyor. 2014 yılı gerçekten de hem dünyada hem de Türkiye’de temkinli durmayı gerektirecek kadar oynak bir yıl olduğunu bugüne kadar gösterdi. Bundan sonraki bölümünde de farklı bir görüntü henüz yok.

Olaylar kronolojisi

ABD Merkez Bankası Fed’in Başkanı Ben Bernanke’nin 22 Mayıs 2013’de yaptığı açıklamada tahvil alımlarını azaltmaya başlayabileceklerini söylemesi üzerine küresel piyasalarda dalgalanmalar yaşanmaya başlandı. Sonrasında yaşanan ve piyasaları etkileyen olayları şöylece özetleyebiliriz:

22 Mayıs 2013’den 31 Aralık 2013’e kadar

22 Mayıs: Fed, tahvil alımlarını Eylül’den başlayarak azaltabileceğini açıkladı. Açıklamanın etkisi 23 Mayıs işgününde görüldü (piyasalara olumsuz etki.)

03 Haziran: Gezi Parkı olaylarının etkisi görülmeye başlandı (piyasalara olumsuz etki.)

24 Temmuz: TCMB, gecelik fonlama faizini 0,75 puan artırdı (piyasalara olumlu etki.)

20 Ağustos: TCMB, gecelik fonlama faizini 0,50 puan daha artırdı (piyasaları fazla etkilemedi.)

21 Ağustos: Fed toplantısından tahvil alımlarıyla ilgili olumlu ya da olumsuz bir karar çıkmadı. Fed’in politika değişikliği işsizlik oranının yüzde 6,5 dolayına düşmesine bağlandı (piyasalara olumlu etki.)

26 Ağustos: Suriye’de kimyasal silahların varlığının saptandığı doğrulandı. Suriye’ye askeri müdahale olasılığı artmaya başladı (piyasalara olumsuz etki.)

27 Ağustos: TCMB Başkanı, doların belini kıracaklarını söyledi (piyasaları etkilemedi.)

05 Eylül: ABD tarım dışı istihdam verisi beklenenden düşük geldi (ABD için olumsuz olsa da Fed’in tahvil alımını azaltmayacağı beklentisi yarattığı için piyasaları olumlu etkiledi.)

06 Eylül: Suriye’ye askeri müdahale gündemden düşmeye başladı (piyasalara olumlu etki.)

16 Eylül: Fed Başkanlığına aday gösterilen Larry Summers adaylıktan çekildiğini açıkladı (Başkan olursa tahvil alımlarını azaltması beklenen Summers’ın çekilmesi piyasalarca olumlu karşılandı.)

18 Eylül: Fed, tahvil alımını azaltma yönünde herhangi bir karar almadı. Böylece Eylül ayında beklenen azaltma operasyonu gerçekleşmedi (piyasalara olumlu etki.)

18 Eylül: TCMB Başkanı USD’nin yılsonunda 1,92, 2014’de ise 1,80 TL dolayında olabileceğini açıkladı (piyasalara etkisi olmadı, bazı kesimler olumlu bazı kesimler olumsuz algıladı.)

30 Eylül: ABD Kongresi Başkan Obama’nın 2014 yılı bütçesini onaylamadı. ABD’de zorunlu olmayan harcamalar yapılamaz hale geldi (ABD için olumsuz olan bu gelişme Fed’in tahvil alımlarını azaltmasına engel oluşturduğu için piyasalarca olumlu karşılandı.)

08 Ekim: Orta Vadeli Program (OVP) açıklandı (genellikle olumlu karşılansa da piyasalara fazla bir etkisi olmadı.)

14 Ekim: ABD’de borç tavanı krizi 7 Şubat 2014’e kadar ve bütçe krizi de 15 Ocak 2014’e kadar geçici olarak çözüldü (ABD için olumlu olan bu gelişme geçici bir çözüm olduğu ve Fed’in tahvil alım programını etkilemeyeceği düşünüldüğü için piyasalarda bir etki yaratmadı.)

21 Ekim: ABD tarım dışı istihdam verisi beklenenden kötü geldi ABD için olumsuz olan bu gelişme Fed’in tahvil alımlarını azaltmasına engel oluşturduğu için piyasalarca olumlu karşılandı.)

31 Ekim: Başta istihdam verileri olmak üzere Euro bölgesi verileri kötü geldi (piyasalara olumsuz etki yaptı.)

07 Kasım: Avrupa Merkez Bankası faizi yüzde 0,50’den yüzde 0,25’e indirdi (piyasalardaki etkisi olumlu oldu.)

14 Kasım: Fed Başkan adayı Janet Yellen, ABD Senatosu Bankacılık Komitesinde tahvil alımını azaltma yönünde bir takvimleri olmadığını açıkladı (piyasalardaki etkisi fazlasıyla olumlu oldu.).

19 Kasım: TCMB örtülü faiz artırımı yaparak gecelik fonlama faizini tavana (yüzde 7,75) çekecek düzenlemeler yaptı (piyasalar TCMB’nin faize dolaylı da olsa müdahale etmesini genel olarak olumlu karşıladı.)

20 Kasım: Fed FOMC toplantısından tahvil alımlarına aynen devam kararı çıktı (piyasaları olumlu etkiledi.)

25 Kasım: İran, nükleer silah yapımını sınırlandıracak anlaşmayı kabul edeceğini açıkladı (piyasalarda çok olumlu etki yarattı.)

27 Kasım: Çin ile Japonya arasında gerginliğe neden olan Çin Denizi anlaşmazlığı konusunda ABD, Çin’i uyardı (piyasalarda kısa süreli bir olumsuzluk oluştu.)

06 Aralık: ABD tarım dışı istihdam verileri beklenenden daha iyi geldi ve işsizlik oranı uzun bir aradan sonra yüzde 7’ye geriledi (ABD'ye olumlu, piyasalara olumsuz etki yaptı.)

17 Aralık: Hükümetin bazı bakanlarının çocuklarının da adlarının karıştığı büyük bir yolsuzluk operasyonu başladı. Bakan çocukları, işadamları ve bazı bürokratlar da dahil olmak üzere birçok kişi gözaltına alındı (Türkiye’yi yükselen ekonomilerden, hatta kırılgan beşliden negatif ayrıştıran bir olumsuzluk oldu.)

18 Aralık: Fed, 2014 yılının Ocak ayında tahvil alımlarını 10 milyar dolar azaltacağını açıkladı (piyasalar ve özellikle de yükselen ekonomilerin piyasaları olumsuz etkilendi.)

23 Aralık: Yolsuzluk iddiaları giderek genişlemeye ve hükümetten emniyet teşkilatına yönelik operasyonlar yapılmaya başlandı. Hükümet, emniyet teşkilatı ve yargı arasında kavga başladı (Türk piyasası negatif ayrışmaya devam etti.)

24 Aralık: Yolsuzluk suçlamasında çocuklarının ve kendilerinin adı geçen 4 bakan istifa etti (piyasada fazlaca bir etki yaratmadı.)  

25 Aralık: 10 yeni bakanın yer aldığı yeni hükümet açıklandı (piyasada fazlaca bir etki yaratmadı.)

26 Aralık: Yargıya müdahale itirazları ve hükümetin karşı görüşleri gerginliği doruk noktasına çıkardı. 3 AKP milletvekili istifa etti. HSYK yargıya müdahale açıklaması yaptı (piyasa olumsuz etkilendi, Türkiye negatif ayrışmaya devam etti.)

30 Aralık: TCMB, dövize sert müdahalede bulunarak 600 milyon dolar tutarında döviz sattı (kurlara ve borsaya olumlu etkisi oldu.).

31 Aralık: TCMB, dövize müdahaleye 600 milyon dolarlık satışla devam etti (kuralara olumlu etkisi oldu.)

1 Ocak 2014’den 22 Mayıs 2014’e kadar

3 Ocak: 2013 TÜFE, beklentilerin üzerinde % 7,4 ile kapandı (2014 tahminlerinde değişiklik yapılmasına yol açabilecek bir gelişme olarak nitelenişyor.)

10 Ocak: ABD Tarım dışı istihdamı beklenenin çok altında arttı (ABD ekonomisi için kötü, gelişme yolundaki ülkeler için iyi haber olarak algılandı.)

14 Ocak: Kasım ayı cari açığı beklenenin altında geldi (cari açık gerilemeye devam ediyor, 2014 tahminlerinde revizyona yol açacak bir gelişme daha ortaya çıkmış oldu.)

21 Ocak: TCMB PPK EPS günlerinde faizi % 9 uygulama kararı aldı (bu karar, piyasada oluşan faiz artırımı beklentisini karşılamaktan uzak kalıyor.)

27 Ocak: TCMB PPK faiz oranlarını ciddi biçimde artırdı (TCMB, gecikmeli olarak kaçınılmaz olan kararı almak zorunda kaldı.)

29 Ocak: Fed tahvil alımını 10 milyar daha azaltma kararı aldı (beklenen bir gelişmeydi, daha önceden piyasalar tarafından satın alındığı için fazlaca bir etki yaratmadı.)

7 Şubat: S&P Türkiye'nin BB + Durağan notunu Negatife çevirdi (dış finansman ihtiyacı yüksek olan Türkiye ekonomisi açısından daha yüksek faizli dış borçlanma anlamına geliyor.)

20 Şubat: Başbakana ilişkin ses kayıtları ortaya çıkmaya başladı (piyasalarda olumsuz etkisi görüldü)

28 Şubat: Rusya Kırım'a asker yolladı (bütün dünya piyasalarında olumsuz etkiler ortaya çıktı, altın fiyatları yükselmeye başladı.)

10 Mart: Gezi olaylarında yaralanan Berkin Elvan öldü (hükümete yönelik protestolar, piyasalar üzerinde etkili oldu.)

12 Mart: Berkin Elvan'ın cenazesi ve sonrasında olaylar çıktı (piyasalarda olumsuz etkiler oluştu.)

14 Mart: Bakanlar hakkındaki fezleke ortaya çıktı (olumsuzluklar devam ediyor.)

17 Mart: Kırım Rusya'ya katılma kararı aldı (dünya piyasalarında dalgalanmalar görüldü.)

18 Mart: Batı dünyası Kırım'ın Rusya'ya katılma kararını tanımayacağını açıkladı.

20 Mart: Twitter'a giriş yasaklandı (hükümete tepkiler yaygınlaştıkça piyasalar üzerinde deolumsuz etkiler görülüyor.)

25 Mart: TCMB Zorunlu Karşılıklara faiz verilebileceğini açıkladı (bu açıklama hisse senetlerine ve özellikle de karları düşen bankaların hisselerine yönelik ilgi artışına yol açtı.)

31 Mart: AKP yerel seçimde % 44 oy aldı (piyasalarda bu gelişme ekonomide istikrarın devamı olarak görülüp olumlu algılandı.)

7 Nisan: MB Başkanı faizi indirmek için erken olduğu mesajı verdi (Başbakanın faizi indirmek gerektiği yolunda piyasalarda kaqfa karışıklığı yaratan mesajına bir çeşit yanıt olarak ve olumlu biçimde alguılandı.)

11 Nisan: Moody's Türkiye notunu Baa3 Durağan'dan Baa3 Negatife çevirdi (bu karar, S&P’nin kararından daha önemli olarak kabul ediliyor. Çünkü Moody’s Türkiye’ye yatırım derecesinde not vermiş olan kredi derecelendirme kuruluşlarından birisi.)

5 Mayıs: Çekirdek enflasyon % 9,74, manşet enflasyon % 9,38 (tahminleri alt üst edecek kadar kötü sonuçlar.)

13 Mayıs: Soma'da büyük maden kazası oldu. 301 işçi hayatını kaybetti (ekonomik olmaktan çok siyasal ve sosyal istikrarı sarsacak bir olay olarak değerlendirmek daha doğru olacaktır.)