Dünya Nereye Gidiyor?

Küresel sistemin bugünkü görünümü

Küresel ekonominin bugünkü görünümü özetle şöyle:

(1)   Küresel sistem, krizin uzayan etkisiyle, geçmişe göre oldukça düşük bir hızla büyüyor. Düşük büyüme gelişme yolundaki ülkeleri hem ihracat hem de dış finansman bulma yönünden sıkıntıya sokuyor.

(2)   Jeopolitik risklerdeki artış yatırımcıyı tedirgin ediyor ve yatırımların artmasına engel oluşturuyor. Yatırımların yeterince artmaması büyümeyi daha da frenliyor.

(3)   Çin’de olumsuz gelişmeler su yüzüne çıkmaya başladıkça finansal piyasaları daha fazla tedirginleşiyor.  

(4)   Avrupa ülkeleri, içinde bulundukları ağır borç yükü nedeniyle gevşek maliye politikası uygulamasına geçemiyorlar. Maliye politikasının gevşetilememesine ek olarak Avrupa Merkez Bankası’nın, bir türlü güçlü bir parasal program uygulamaya koyup Euro bölgesindeki gerilemeyi durdurmayı başaramaması Avrupa’nın toparlanamayacağı havasının yaygınlaşmasına neden oluyor.   

(5)   Toparlanmaya ilk başlayan ekonomi olan ABD’den gelen karışık sinyaller piyasalardaki yatırımcıların kafasını daha da karıştırıyor.

Gelişmiş ekonomiler

IMF, dünya ekonomisinin 2014 yılında yüzde 3,3, 2015 yılında yüzde 3,8 büyüyeceğini tahmin ediyor. 2014 yılında yüzde 1,8 oranında büyümesi beklenen gelişmiş ekonomilerin bu hızı 2015 yılında yüzde 2,3 olarak tahmin ediliyor. 2014 yılında ABD yüzde 2,2 büyürken 2015 yılında, toparlanmanın etkisiyle, büyüme hızını yüzde 3,3’e yükseltebilecek gibi görünüyor. Euro bölgesi 2014’de yüzde 0,8 gibi çok düşük bir oranda büyüyecek. 2015 yılında hafif bir toparlanma beklense de büyüme hızının yüzde 1,3 gibi yine düşük bir hızda kalması bekleniyor. IMF’nin, Euro bölgesi büyümesi için beklentileri oldukça düşük ki 2019 yılında bile büyümenin yüzde 1,6’da kalacağı tahminini yapıyor. Büyümeyi artırabilmek için yeni bir mali ve parasal gevşeme programı uygulayan Japonya sıkıntıyı bir türlü aşamıyor. 2014 beklentisi yüzde 0,9 iken 2015 tahmini yüzde 0,8’e geriliyor. IMF’nin tahminlerine göre Japonya 2019’da yüzde 1 büyüyecek. Japonya, durgunluk süresini giderek uzatmaya devam edecek gibi görünüyor.

Gelişmiş ekonomilerde enflasyonun 2015’de 2014’de olduğu gibi düşük seyretmesi bekleniyor. 2014 yılsonu için tahmin yüzde 1,7, 2015 tahmini yüzde 1,9. ABD için 2014 tahmini yüzde 2,4, 2015 tahmini yüzde 2,0. ABD ekonomisi ideal enflasyon oranında diyebiliriz. Euro bölgesinde 2014 yılsonu için beklenen enflasyon yüzde 0,5, 2015 için tahmin edilen enflasyon oranı ise yüzde 1,0. Bu oranlar Euro bölgesinde talep canlanmasının zayıof kalmaya devam edeceğini ortaya koyuyor. Japonya’nın durumu gelişmiş ekonomiler arasında en ilginç durum. Son dört yılda yüzde – 1,9 enflasyon ortalaması ile yaşayan Japonya, uyguladığı gevşek ekonomi politikası sonucunda enflasyonu artırmayı başardı. 2014 yılsonu için beklenen enflasyon yüzde 2,6, 2015 için tahmin edilen enflasyon yüzde 3. Buna karşılık Japonya’da büyüme canlanma göstermediğini yukarıdaki paragraftaki büyüme oranlarına bakarak anlayabiliyoruz.  

Gelişme yolundaki ekonomiler

Gelişme yolundaki ekonomilerin büyümesi daha hızlı görünüyor. Bu ekonomilerin 2014 yılı büyümesi yüzde 4,4, 2015 yılı büyümesi ise yüzde 5 olarak tahmin ediliyor. Bu grup içinde en hızlı büyümesi beklenen grup olarak gelişmekte olan Asya ülkeleri öne çıkıyor. Bu grubun büyüme hızı 2014 için yüzde 6,5, 2015 yılı için yüzde 6,6 olarak tahmin ediliyor. Çin’in büyümesi 2014 için yüzde 7,4, 2015 için yüzde 7,1 olarak tahmin ediliyor. Bir başka ekonomi için çok yüksek olarak kabul edilebilecek olan bu oranlar Çin için düşük kabul ediliyor. Çin’in 1996 – 2005 yılları arasındaki büyüme ortalamasının yüzde 9,2 ve 2006 – 2011 yılları arasındaki ortalama büyümesinin yüzde 10,9 olduğunu göz önüne getirince yüzde 7’ler düzeyinin düşük kalmasının anlamını anlamak mümkün olabiliyor. Bölgenin bir başka büyük ekonomisi olan Hindistan’ın 2014 yılında yüzde 5,6 ve 2015 yılında yüzde 6,4 büyümesi bekleniyor. 

Gelişme yolundaki ekonomiler içinde en yüksek enflasyon beklentisi eski Sovyet bloku ülkelerine ait. Bu gruba ait 2014 yılsonu enflasyon beklentisi yüzde 9,2, 2015 tahmini ise yüzde 7. Rusya için yapılan enflasyon tahminleri 2014 için yüzde 8,3’ü gösteriyor. 2015 yılında bu oranın gerileyerek yüzde 6,5’e düşmesi bekleniyor. Kanımca bunun gerçekleşebilmesi Rusya’nın ambargo ortamından çıkmasına bağlı görünüyor. Gelişmekte olan Asya ekonomilerine ilişkin enflasyon beklentisi biraz daha düşük düzeyde bulunuyor. Yüksek enflasyona alışık olan Hindistan’da 2014 beklentisi yüzde 7,6. 2015 tahmini de yine aynı düzeylerde bulunuyor (yüzde 7,3.) Buna karşılık küresel sistemin en hızlı büyüyen ekonomisi durumunda olan Çin’de beklenen enflasyon 2014 yılsonu için yüzde 2,3 ve 2015 için yüzde 2,5. 

Değerlendirme

Tahminler bize küresel sistemin uzunca bir süre sıkıntılı kalmaya devam edeceğini gösteriyor. ABD’nin toparlanmasına karşılık Euro bölgesinin resesyona gidişi ve Japonya’nın bir türlü toparlanamaması dengelerin bozuk kalmasına yol açıyor. Bu dengeleri daha da bozacak bir gelişme Japonya’nın çeşitli çabalara karşın bir türlü durgunluktan çıkamaması.

Küresel ekonomik sistemi bir otomobile benzetirsek lastiklerden birisi (ABD) onarılmış ve sağlam görünüyor. İkincisi (Euro bölgesi) ve üçüncüsü (Çin ve Japonya) patlak ama içindeki hava yavaş yavaş kaçtığı için dönmeye devam ediyor. Dördüncü lastik (gelişme yolundaki ekonomiler) sağlam ama ikinci ve üçüncü lastik inerse o da patlayabilir. Küresel ekonominin bugünkü görünümü aşağı yukarı böyle.