Elbise Nasıl Alınır?

Kurtuluş savaşı zaferini izleyen Mudanya Mütarekesi görüşmeleri sırasında Lozan kentinde bir barış konferansı düzenlenmesi kararlaştırılmıştı. Bu konferansa Türkiye’nin yanı sıra İngiltere, Fransa, İtalya, Japonya, Yunanistan, Romanya ve Sırp – Hırvat – Sloven Devleti katılmaktaydı. ABD’nin gözlemci sıfatıyla katıldığı görüşmelere, Bulgaristan Ege denizi, Rusya ise Boğazlar konusu gündeme geldiğinde katılacaklardı.

Müttefik devletler Lozan barış konferansına Ankara hükümetinin yanı sıra İstanbul hükümetini de çağırınca, TBMM, 1 Kasım 1922’de saltanatı kaldıran yasayı çıkardı. Böylece konferansta Türkiye’yi temsil edebilecek tek hükümet kalmıştı: TBMM hükümeti. Türkiye, Lozan barış konferansına Dışişleri Bakanı İsmet Paşa başkanlığında, Sağlık Bakanı Rıza Nur ve eski Maliye Bakanı, Trabzon milletvekili Hasan bey (Saka), danışmanlar, kâtipler ve destek personelinden oluşan bir heyetle katıldı.

Türkiye, Kurtuluş savaşının yaralarını henüz saramamıştı. Ülke yokluk ve sıkıntı içindeydi. Lozan barış konferansına katılacak heyetin yapacağı harcamalarla ilgili 279 sayılı bir kanun çıkarıldı. Kanunda şunlar yazılı: “Dışişleri Bakanlığı bütçesinin genel giderler bölümüne 150.000 lira ödenek konulmuştur. Bu ödenek şu amaçlarla kullanılacaktır: (1) Heyet başkanına 10, heyet üyelerine 8’er, danışmanlara 5’er, tercüman ve kâtiplere 3’er, diğerlerine 2’şer İngiliz lirası yevmiye verilir. (2) Heyet başkanına 50, diğerlerine 20’şer İngiliz lirası elbise parası verilir. (3) Daha önce Avrupa ve Rusya’ya gitmiş olanlara elbise parası verilmez.”

Bu kanundan iki sonuç çıkıyor: (1) TBMM, kendisini temsil edecek olanların Lozan’da iyi giyinmesini istiyor. Çünkü Kurtuluşu başarmış bir ulusun temsilcileri kötü giyinemez. Ancak onların kendilerine elbise alacak imkânları yok. O halde bu elbiseleri Devlet alacak. (2) Halkından fedakârlığın azamisini istemiş ve son kuruşuna kadar yardım almış olan TBMM, o paraları kuruş kuruş nereye harcadığının hesabını halkına vermeye kendisini zorunlu hissediyor.

Bakmayın siz bugün Cumhuriyetin kurucu kadrosuna atıp tutanlara. Türkiye Cumhuriyeti, konferansta giyecek elbisesi olmayan heyet üyelerine, milletin parasıyla elbise alırken o milletin seçtiği milletvekillerinin onayını alarak kanun çıkaracak kadar dürüst, idealist ve disiplinli bir kadro tarafından kuruldu.

Not: Bu yazım ilk kez 27.10.1998 tarihinde Yeni Yüzyıl Gazetesinde köşe yazısı olarak yayınlandı. Daha sonra Light Günlük adlı kitabımda da yer aldı.