Fed, Beklendiği Gibi Faizi Artırdı

Kısa Bir Özet ve Hatırlatma

Sonunda beklenen oldu ve Fed, faizini 0,0 – 0,25 aralığından 0,25 – 0,50 aralığına yükseltti. Önce yükseltilen faizin hangi faiz olduğunu açıklayalım. Mevduat bankaları, ihtiyaç duymaları durumunda gecelik olarak birbirlerinden borç alabiliyorlar. Bu borçlanmada uygulanan faize Federal Fund’s Rate (FFR) adı veriliyor. Bu faizin oranını Fed’in Açık Piyasa İşlemleri Komitesi (FOMC) belirliyor. Ve bankalar, birbirlerine borç verip alırlarken bu faizi uyguluyorlar. Fed FOMC’nin yükselttiği faiz bu faiz.

2008 yılında Fed FOMC, bu faizi dramatik bir biçimde 0 – 0,25 aralığına düşürmüştü. Aslında FED FOMC’nin amacı FFR oranını 0’a düşürmekti ancak 0 düzeyindeki oran para piyasası fonlarının aldığı ücretin sundukları getirinin üzerine çıkaracağı için 0 – 0,25 aralığı kabul edildi.  

2008 yılında başlayan küresel krizin başında Fed, parasal genişlemeye (tahvil alıp para vermeye) başladığında bilanço büyüklüğü 925 milyar dolayındaydı. Bugün bu büyüklük 4,5 trilyon dolar dolayında bulunuyor. Yani parasal gevşeme sonucunda Fed’in bilançosu yaklaşık 5 kat artmış bulunuyor. Fed, tahvil alımı ve likidite genişletme operasyonunu kademeli biçimde azaltarak 2014 yılının Ekim ayında sonlanırdı.

Fed, ekonominin canlanması halinde, doğacak enflasyonu önlemek ve oluşabilecek balonları indirebilmek için FFR’yi artıracağını ve bunu yapmadan önce üç göstergeyi dikkate alacağını açıklamıştı: Büyüme, istihdam (işsizlik oranı) ve enflasyon. Geldiğimiz aşamada ABD ekonomik büyümesi potansiyel büyümeye (yüzde 2,0 – 3,0 aralığı) geri dönmüş, işsizlik oranı doğal işsizlik oranı olarak kabul edilen oranı yakalamış (yüzde 5) bulunuyor. Geriye enflasyon kalmıştı. Fed, 18 ay sonra enflasyonun yüzde 2 düzeyine çıkacağı tahminini yaptığında faizi artıracağını işaret ediyordu.

Beklentiyi Satın Al Beklentiyi ve Gerçekleşmeyi Sat

Beklentiler; Fed’in 16 Aralık’ta faizi 0,25 puan artıracağı yönündeydi. Gerçekleşme, beklenti doğrultusunda oldu. Fed, tam anlamıyla rasyonel beklentiler doğrultusunda hareket ederek “ne beklersen o gerçekleşir” tezini doğrulayan bir adım attı. Fed’in faizi artırmasıyla birlikte başta en kırılganlar olmak üzere gelişme yolundaki ekonomilerden döviz çıkışı olacağı, Fed’in faiz artışının yarattığı getiri artışından yararlanmak ve risklerini azaltmak isteyen fonların buralardan çıkarak gelişmiş ülkelere döneceği şeklinde beklentiler vardı. Son bir ayda bu beklentiler yavaş yavaş yaşama geçti. Bu hamlelerin sonucu olarak Dolar ve Euro yükselirken gelişmekte olan ülkelerin para birimleri değer kaybetti. Bu tür yaklaşımlar genellikle abartılı yaklaşımlardır. Yani olması gerekenden daha fazlası beklenmeye başlanır. Bu gidiş, geçtiğimiz haftanın ikinci yarısına kadar sürdü ve Dolar değer kazandı. Sonra yavaş yavaş gelişmekte olan ülke paraları Dolar ve Euroya karşı değer kazanmaya başladı. Bir anlamda piyasalar henüz gerçekleşmemiş olan faiz artışı gerçekleşmesini satın almış sonra da satmaya başlamışlardı. Karar sonrası Dolarda gevşeme olması beklendiği için geç kalma endişesi taşıyan fonlar Dolar boşaltmaya başladılar. Sonuçta Dolar değer kaybetmeye yöneldi. İlginç bir durum ortaya çıkmıştı: Beklentiyi satın alan piyasalar, henüz gerçekleşme olmadan yeni beklentiyi satmaya başlamışlardı.

Fed Açıklamasının İpuçları

Aslında en çok merak edilen konu, Fed’in faizi artırıp artırmayacağı ya da kaç puan artıracağı değil, geleceğe ilişkin yaklaşımları konusunda yapacağı vurgulamalardı. Fed açıklamasının en önemli noktaları şunlar: (1) Amerikan ekonomisi Ekim’den bu yana ılımlı bir biçimde toparlanmaya devam ediyor. Nitekim Fed üyelerinin 2016 yılına ilişkin büyüme beklentisi yüzde 2,3’den yüzde 2,4’e yükselmiş bulunuyor. (2) Hanehalkı harcamaları ve yatırım harcamaları son dönemde sürekli bir artış eğilimi gösteriyor. (3) Konut sektörü gelişme içinde bulunuyor. (4) İşgücü piyasası olumlu bir gelişme içinde bulunuyor ve işsizlik düşüyor. Fed üyelerinin 2016 yılına ilişkin işsizlik oranı beklentisi yüzde 4,8’den yüzde 4,7’ye düşmüş bulunuyor. (5) Enflasyon, düşük enerji fiyatları ve düşük ithal malı fiyatlarının da etkisiyle hedeflenen uzun dönemli yüzde 2 oranının altında kalmaya devam ediyor.  Bununla birlikte Fed FOMC komitesi, enflasyonun beklenen yüzde 2’lik hedefe ulaşacağını tahmin ediyor. Fed üyelerinin 2016 yılı enflasyon beklentisi yüzde 1,7’den 1,6’ya gerilemiş bulunuyor.

Özetle Fed üyeleri 2016 yılında, büyümenin yükseleceğini, işsizliğin daha da düşeceğini ve fakat enflasyonun hala yüzde 2’lik hedeften uzak kalacağını tahmin ediyorlar. Buna karşılık enflasyonun 2017 yılında yüzde 2’lik hedefe çok yaklaşacağını bekliyorlar. Bu açıklamalar sonucunda Fed FOMC komitesi, enflasyondaki gidişata bakarak, faizlerin tedrici olarak artırılması gerektiği düşüncesinde olduğunu vurgulamış bulunuyor.

Şimdi Ne Olacak?

Fed’in kararının hemen sonrasında Dolar / TL kuru 2,91’e kadar gerilemişti. Ben bu satırları yazarken kur hafifçe yükselerek 2,94’e oldukça yaklaştı. İlk tepkiler daima sert olur. Piyasanın uzun süredir dişlerini sıkarak beklediği kararın ardından rahatlaması fakat bir süre geçtikten sonra fazla rahatladığını hissederek ters tepki vermesi normaldir. Bunu AMB’nin kararı öncesi ve sonrasında da yaşadık. Dolar bir miktar daha değer kaybedebilir.

ABD ekonomisi toparlanmayı sürdürdükçe Fed, faiz artırmaya devam edecek. Fed üyelerinin 2016 yılı için FFR tahmini yüzde 1,4, 2017 tahmini de yüzde 2,4. Bugün itibariyle FFR oranının tavanı 0,50 olduğuna göre eğer Fed üyelerinin tahmini gerçekleşirse 2016 yılında 1,4 puana çıkması için 1 puana yakın artış yapılacak demektir. Bu da eğer 0,25 puanlık artışlarla gerçekleşmeye devam ederse Fed, 2016 yılında 3 veya 4 kez faiz artışı yapacak demektir.

Fed’in faizi, beklendiği gibi 0,25 puan artırması ve ardından Başkan Yellen’in ılımlı açıklamalarıyla gerileyen Doların ardından yeniden toparlanmasında Fed üyelerinin 2016 yılına ilişkin tahminlerinin açıklanması etkili oldu.   

Fed’in faiz artırımı son aşamaya ulaşmadığı sürece gelişme yolundaki ülkelerden sermaye çıkışı yaşanmaya ve Dolar değer kazanmaya devam edecek. 2016 yılında Dolar cephesinde 2015 yılında yaşadığımız senaryoyu benzer biçimde tekrar yaşayacağız. Yani Dolar, inişler ve çıkışlar gösterse de genel eğilimi çıkış yönünde olacak.