Tek Seslilik, Çok Seslilik

Bazen bizim müziği senfoni orkestrası eşliğinde çalarlar. Böyle bir ortaklığın ne anlamı olduğunu hiçbir zaman anlamamışımdır. Çünkü senfoni orkestrası çok sesli müzik için gereklidir. Çok seslilik, saz sayısının çokluğundan değil, sazların birbirinden farklı ama tamamlayıcı parçaları çalmaları, yani bir anlamda enstrümantel söyleşi yapmaları sonucu ortaya çıkar. Bestenin buna göre yapılmış olması gerekir. Dolayısıyla buna göre yapılmamış bestelerin orkestra eşliğinde çalınmasının bir anlamı yoktur. Bu durumda bizim usulde bestelenmiş şarkı ve türkülerin orkestra eşliğinde söylenmesiyle tek bir saz ve darbuka eşliğinde söylenmesi arasında görsellik ve ses çokluğu dışında hiçbir fark bulunmamaktadır. Bizim karıştırdığımız şey ses çokluğu ile çok seslilik arasındaki farktır.

Bu söylediklerimin bizim müziğimizin güzel olup olmamasıyla hiçbir ilgisi yoktur. Bizim müziğimiz kendi formatı içinde güzeldir ve senfoni orkestrası eşliğinde çalınıp söylenme gibi bir özentiye sokulmasının da bir anlamı yoktur. Ya da eğer senfoni orkestrası eşliğinde çalınıp söylenecekse, bestenin tekrar ele alınıp ona göre çok sesli bir formata oturtulması gerekir ki o zaman da farklı bir müzik yapısı çıkar ortaya. Bu, bazen güzel sonuçlar verir bazen vermez. Mesela tek sesli formatta beğendiğim Kevser Hanım’ın Nihavend Longa’sını çok sesli hale getirilmiş bir düzenlemede dinlediğimde de çok beğenmiştim.

Müziğimizdeki tek seslilik bütün yaşamımızda geçerlidir aslında. Çok sesliliği hiçbir alanda benimsemiş değiliz. Tartışmayı sevmeyiz. Farklı görüşleri sevmeyiz. Böyle bir durum ortaya çıktığında “her kafadan bir ses çıkıyor” diye sinirleniriz. Oysa her kafadan bir ses çıkması ileri gitmenin en bilinen yoludur. Önemli olan o kadar sesi bir uzlaşı içinde uyumlandırabilmektir. Senfoni orkestrasında şefin görevi budur.

Futbolda mesela kulüp başkanı vardır, bir dolu da yönetim kurulu üyesi. Bütün yönetim kurulu üyeleri başkanla aynı düşüncededir. Ya da öyle görünür, tersine görüşleri varsa söylemezler. Söylerlerse kısa süre sonra oradan atılacaklarını bilirler. O nedenle sadece başkanın yeterli olduğu bir kulüp yönetim kuruluna niçin bu kadar adam doldurulduğunu anlamak mümkün değildir. Sonuçta kulüp yönetimlerinin görünümü, senfoni orkestrası eşliğinde tek sesli müzik yapmak gibi olur.

Sadece futbolda değil, üniversitelerde, şirketlerde de benzer bir durum vardır. İstisnası çok azdır. Genellikle aile şirketlerinin profesyonelleşemediğinden yakınılır. Oysa sorun şirketin aile şirketi olup olmamasından değil, yönetici konumundaki kişilerin tek sesliliği tercih etmesinden kaynaklanır.

Bu tek seslilik bizim buralarda demokrasinin yerleşip kökleşmesinin önündeki en önemli engeldir. Batıda müzik nasıl evrilerek çok sesliliğe geçmişse mutlak monarşi de tartışma ve uzlaşma kültürü eşliğinde evrilerek demokrasiye dönmüştür. Bizde ise partileriyle, parlamentosuyla, kurumlarıyla çok sayıda insanı bir arada göstererek bir demokrasi görünümü yaratmış olsak da gerçek demokrasiye hiçbir zaman geçilememiştir.     

Tek sesli müziği çok sesli müziğe dönüştürmek için bütün orkestrasyonu yeniden yapmak gerekir. Demokrasiye geçmek için de aynı şeyler geçerlidir. Her kafadan bir ses çıkmasına engel olmaya değil bunu desteklemeye yönelmek gerekir.  

Sürekli örnek istenen yapısal reformlardan birisi budur mesela.