Kitaplar, Kitaplar

Bir Osmanlı Rüyası, Osman Tunaboylu, İmge Kitabevi, 2017

Osman Tunaboylu’nun daha önce iki kitabı yayınlandı (Babama Anlattığım Bürokrasi ve Bankacılık Hikâyeleri ve Rumeli’den Esen Yel.) Her ikisini de okudum ve çok beğendim. Ama ne yalan söyleyeyim bu son kitabı beni hepsinden çok etkiledi. Tunaboylu, bu kitabında Osmanlı Hazine’sinde görev yapan Hayrullah Nami’nin ağzından 19. yüzyılda Osmanlı ekonomisinin ve maliyesinin gidişatını iç içe öykülerle anlatıyor. Bir rüya ile adeta masal kıvamında başlamış olsa da olayları anlatan Hayrullah Nami ile giriş ve sonuçtaki kısa öyküler dışında öyküleştirilerek anlatılan her şey gerçek. Hayrullah Nami adıyla yazarın anlattığı bütün kişiler, olaylar, imzalanan anlaşmalar, Osmanlının içine düştüğü bunalımlar hepsi gerçek kişiler ve gerçek olaylar kullanılarak kurgulanıp öyküleştirilmiş. Osmanlı Maliyesinin nasıl çöküp gittiğini, vatansever birkaç kişinin bu çöküşe nasıl direndiğini bir roman çerçevesinde okuyorsunuz. Osmanlı’nın 19. yüzyılda yaşadığı mali çöküşü ve çürümeyi anlamadan Osmanlı’nın niçin çöktüğünü anlamak mümkün değil. Bu konuda pek çok değerli kitap ve inceleme var. Ama tahmin edeceğiniz gibi bunlar akademik çalışmalar ve ciddi zaman ayırarak okumayı hatta üzerinde çalışma yapmayı gerektiriyor. Tunaboylu, 4 yılını alan bir çalışma sonucunda bütün bu tarihi öyküleştirerek anlatıp bu zorlukların üstesinden gelmiş ve ortaya kolay okunup anlaşılan bir metin çıkarmış.

Osmanlı devletinin bir zamanlar dünyaya örnek olan mali sisteminin nasıl çürüyüp gittiğini bir roman gibi okuyup öğrenmek için ideal kitap.  

Çare Başkanlık mı? Avukat Ece Güner Toprak, Palme Yayıncılık, 2. Basım, 2017

Ece Güner Toprak, kitabında, 16 Nisan’da referanduma sunulacak olan Anayasa değişikliği ve dolayısıyla başkanlık (ya da sistemi sunanların sunumuyla cumhurbaşkanlığı) sisteminin neler getirip neler götüreceğini son derecede sade ve açık bir şekilde ortaya koyuyor. Kitap 8 bölümden ve onların içindeki kısımlardan oluşuyor. Önerilen sistemin neler getireceğini sorular ve yanıtlarla anlattıktan sonra her bölümde bir sonuç tespitiyle işin özetini veriyor. Mesela 7. Bölüm ekonomiyle ilgili. Bu bölümün sonuç tespitinde yazar şunu söylüyor: “Türkiye son 2 yıldır zaten fiilen Türk tipi başkanlık sistemiyle (yani bu Anayasa değişikliğiyle getirilmek istenen sistemle) yönetiliyor. Sonuçlardan memnunsak bunu yasalaştıralım. Ama gidişattan memnun değilsek, parlamenter sistemimizin ayarlarına geri dönelim.”

Pek çok kişinin referanduma sunulan bu yeni sistemin ne getireceği ve ne götüreceği konusunda kafasının karışık olduğu bu ortamda değişiklikle neyin gelip neyin gideceğini anlamak için Ece Güner Toprak’ın kitabı son derecede yararlı bir kitap.

Kitabın okunma biçimine ilişkin bir öneri: Her bir bölümü okumadan önce bölüm sonundaki sonuç tespitlerini okuyup sonra bölümü okursanız daha kolay izleyebilirsiniz.

Türev Ürünlerin Gizli Doğası, İlknur Üner, Hakan Osmanoğlu, Scala Yayıncılık, 2016

Finans sisteminin en karmaşık yapıları olarak tanımlanan türev ürünler günümüzde giderek öne çıkan ürünler. İyi kullanılırsa finansal piyasaların ve ekonominin gelişmesine yardımcı olacak olan bu ürünler, kötüye kullanılırsa kişileri de sistemi de tehdit eder hale gelebiliyor. Üner ve Osmanoğlu, bu kitaplarında türev ürünleri nitelikleri, kullanımları ve yarattıkları skandallar ve krizleri ele alıp inceliyorlar. Kitabın önemli bir özelliğinin çoğu insana karmaşık gelen forward, futures gibi araçları ve işleyişlerini basite indirgeyerek anlatması olduğuna değinmek doğru olur. Çünkü bu konularda yazılmış birçok kitabı okuyan kişilerin okuduktan sonra kafası daha da karışabiliyor. Kitapta bildiğimiz ya da sadece duyduğumuz finansal krizlerin türev ürünlerle olan ilişkileri de anlatılıyor. Bu da türev ürünlerin tam olarak ne olduğunu anlamakta kolaylık sağlıyor.

Konuyu merak edenlerin, konu üzerine çalışma yapmak isteyenlerin okuması gereken bir kitap.

The Shadow Economy, Friedrich Schneider, Colin C. Williams, The Institute of Economic Affairs, 2013 (Kitabın pdf dosyasına şu linkten ulaşabilirsiniz:
https://iea.org.uk/wp-content/uploads/2016/07/IEA%20Shadow%20Economy%20web%20rev%207.6.13.pdf

Gölge ekonomi ya da bizde daha yaygın bilinen adıyla kayıt dışı ekonomi üzerine önemli bir inceleme. Kayıt dışı ekonominin ölçülmesinin zorluğu hep konuşulan, tartışılan bir konu. Yazarlar bu zorluğu aşmak için birçok farklı bakış açısından yararlanarak gölgede kalmış faaliyetleri yakalamaya ve bir model geliştirmeye çalışıyor. Bunu yaparken de ağırlığı ister istemez vergi ve sosyal güvenlik primi kaçaklarına veriyorlar. Çünkü kayıt dışılığın bilinen en yaygın nedeni (bir anlamda itici gücü) devlete ödenecek vergi ve sosyal güvenlik primlerini ödememek. Yazarlar, araştırmalarında kayıt dışı ekonominin İngiltere’de yüzde 10, Kuzey ülkelerinde yüzde 14, Güney Avrupa ülkelerinde yüzde 20 ile 30 arasında olduğunu öne sürüyorlar. Tahmin edileceği gibi kayıt dışılığın en yüksek olduğu ekonomiler gelişme yolundaki ekonomiler. Kitabın yazarları bu ekonomilerde kayıt dışılığın yüzde 20 ile 40 arasında değiştiğini iddia ediyorlar.

Ortaya atıldığı günden bu yana gündemden hiç düşmeyen kayıt dışı ekonomi (gölge ekonomi, gri ekonomi, yeraltı ekonomisi) kavramını ve bunun ölçülmesini merak edenler için okunması gereken bir kaynak.

Türkiye’de Kayıt Dışı Ekonomi, Sedat Aybar, Emrah Eroğlu, Orion Kitabevi, 2017

Bu kitap da kayıt dışı ekonomi konusunu genel çerçevenin yanında Türkiye ekonomisi açısından da ele alan bir kitap. Yazarlar önce işin genel yönlerini, teorik altyapısını ve dünya uygulamalarını sonra Türkiye açısından hesaplamanın nasıl yapılacağını, hangi unsurların ele alınması gerektiğini inceliyorlar. Yaptıkları incelemeler sonucunda Türkiye için kayıt dışı ekonominin boyutunun yıldan yıla değiştiğini ve bu değişmenin 1980 – 2010 yılları arasındaki dönemde yüzde 13,3 ile 38,5 arasında olduğunu ortaya koyuyorlar. Araştırmada kayıt dışılığın yıllar itibariyle azaldığını ve 2010 yılında yüzde 13,3’e gerilediğinin saptandığını da belirtelim.

Kayıt dışı ekonomi konusunu ve bu olgunun Türkiye ekonomisinde nasıl yer aldığı konusunda araştırma yapacak, tez yazacak olanlar için olduğu kadar konuyu merak edenler için de yararlı bir çalışma.