Vergi İncelemeleri ve Vergi Müfettişleri
Hazine ve Maliye Bakanlığı’nda Vergi Müfettişlerinin ve destek görevlilerin yer aldığı Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı var. Başkanlığın görevleri; vergi incelemeleri yapmak, vergi kayıp ve kaçağına neden olan kayıt dışı ekonomiyi en düşük düzeye indirmeye çalışmak, vergi mükelleflerinin vergiye uyumunu artırmaya çalışmak, idarenin etkin ve hukuka uygun işleyişini sağlamak amacıyla teftiş ve soruşturma faaliyetlerini yürütmek, maliye politikasının oluşturulmasına yönelik hukuki düzenlemelerin hazırlanmasına katkıda bulunmak.
Kurulun, kamuoyunu asıl ilgilendiren
görevi kuşkusuz vergi incelemeleri, vergide kayıp ve kaçağın azaltılması
çalışmaları ve onların sonuçları. O nedenle bu yazımda 2024 yılı sonuçlarını
ele alarak vergi müfettişlerinin bu amaçlara ulaşmak için nasıl sonuçlar elde
ettiğini paylaşmaya çalışacağım (burada kullandığım bütün verileri Vergi
Denetim Kurulu Başkanlığı 2024 Faaliyet Raporu’ndan aldım.)
2024 yılı itibarıyla Vergi
Denetim Kurulu’nda (başkan ve başkan yardımcıları ile daire başkanları dâhil)
15.582 kadroya karşılık 7.296 vergi müfettişi görev almış. 7.986 kadro boş
kalmış. Bu 7.296 müfettişin 1.738’i idari görev, izin vb. nedenlerle aktif
olarak vergi denetiminde bulunmamış. Bu durumda 2024 yılında aktif olarak görev
yapan veri müfettişi sayısı (başkan ve yardımcıları dâhil) 6.248’e düşüyor.
2024 yılında faal gelir ve
kurumlar vergisi mükellefi sayısı 3.797.864 kişi. Vergi müfettişleri bunların 78.187’sini
(yüzde 2,06) incelemeye tabi tutmuş. Çeşitli ülkelere ilişkin çalışmalar vergi
mükelleflerinin yüzde 2 – 3 oranındaki bölümünün vergi incelemesine tabi tutulmasının
normal olduğunu gösteriyor. Bu durumda vergi müfettişlerinin inceleme yaptığı
mükelleflerin toplam mükellef sayısına oranı dünya uygulamasına uygun
görünüyor.
Yıllar itibarıyla mükellef
sayıları ve vergi inceleme sayı ve oranlarının gelişimini şöyle bir tabloda
özetleyebiliriz:
2022 ve 2024 yılları veri
inceleme oranlarının en yüksek olduğu iki yıl olmuş.
2024 yılında vergi
müfettişlerince yapılan toplam 261.785 inceleme (bazı mükelleflerle ilgili
birden çok inceleme olduğu için incelenen mükellef sayısıyla tutmuyor) sonucunda
tarhı önerilen vergi miktarı yaklaşık 44 milyar lira ve bunların cezaları
toplamı da 84,1 milyar lira. 2023 yılında bu miktarlar sırasıyla 17,5 ve 37,2
milyar liraydı. Yüzde 44’lük ortalama enflasyon oranından arındırılmış olarak
hesaplandığında bulunan vergi matrah farkı bir önceki yıla göre yüzde 75, getirilen
vergi cezası da yüzde 57,2 oranında artmış bulunuyor.
2024 yılında yapılan vergi
incelemelerinde tarhı istenen vergi tutarı en fazla KDV’de çıkmış (22,3 milyar
TL.) Onu kurumlar vergisi (kurumlar geçici vergisiyle birlikte 12 milyar TL) ve
özel tüketim vergisi (2,1 milyar TL) izlemiş. Sektörel bazda en yüksek matrah
farkı toptan ve perakende ticaret (15,8 milyar TL), imalat sanayi (9 milyar TL
ve finans ve sigorta faaliyetlerinde (4,6 milyar TL) çıkmış.
2024 yılının vergi inceleme
sonuçları özetle böyle.
Türkiye’de kayıt dışı ekonomiyle
ilgili yapılmış birçok araştırma bulunmaktadır. Bunlardan ve uluslararası
tahminlerden hareket edersek Türkiye’de kayıt dışı ekonominin GSYH’ye oranının
yüzde 25 – 30 arasında olduğu ortaya çıkıyor. Bu oran ne kadar azaltılırsa toplanacak
vergi de o kadar artacak. Vergi incelemelerinin ve vergi müfettişlerinin önemi
burada ortaya çıkıyor.
Yazınız için teşekkür ederim.
YanıtlaSilSağ olun.
Silhocam iyi günler bu konuyla pek alakalı değil ama haber kaynaklarınızı merak ediyorum gerek türkiye gerek dünya gerekte şirketleri takip etmek için hangi haber kanalı site vs kullanıyorsunuz veya sadece verilere mi bakıyorsunuz yani nasıl bilebiliriz
YanıtlaSilÇoğuna bakıyorum ama yazarken verilere bakarak kendi görüşümü yazıyorum.
SilSAYIN HOCAM GÜNÜMÜZ TEKNOLOJİLERİ VERGİ İNCELEMESİNİ NEDEN KOLAYLAŞTIRMIYOR.
YanıtlaSilAynı teknolojiler vergi kaçırmayı da kolaylaştırıyor.
SilHOCAM kanaatimce son 4 yılın ENFLASYON muhasebesi yapılsaydı inanılmaz bir vergi toplanırdı.4 yıl içerisinde taşıt, konut , arsa alımı %45 arttı.
YanıtlaSilMAHFİ HOCAM YIL SONU ENFLASYON VE FAİZ TAHMİNİNİZ NEDİR.
YanıtlaSilPiyasa sisteminin dışına çıkıldığı için böyle bir tahmin yapılamayacağı kanısındayım.
Silhocam alacak ile verecek ödenmez diye bir deyim var.Bu devlet içinde geçerli mi.
YanıtlaSilHerkes için geçerli.
SilSayın Mahfi Hocam bir kayıt dışı ekonomi de eski binaların yıkılması ve enkazında ortaya çıkıyor. Bina yıkıldıktan sonra içerisinden çıkan demirin, yıkılmadan önce sökülen seramik, parke, pencere ve camların ve boruların ekonomisi direk kayıp ekonomi. Bir de tek kişi ile riskli bina tespiti için karot başvurusuna izin verdiler mevzuat değiştirerek. İstanbul'da Karot çeteleri, karot mafyaları türedi. Karot alındıktan sonra bina 90 gun içinde yıkılıyor. Yıkılırken enkazdan vergi dışı kayıp bir ekonomi çıkarken ayrıca Karot çeteleri istanbul'da en güzel ilçelerde yıkmayı planladıkları binalardan en ucuz daireyi alıp Karot başvurusunda bulunuyorlar. Çok çok ağır, dairelerin değerinden yüksek ceza maddeleri içeren kentsel dönüsüm ve kat karşılığı inşaat sözleşmeleri Karot alınan binalardaki pay sahiplerine zorla imzalatıyorlar yoksa yeni çıkan mevzuata göre kabul etmeyen pay sahibinin payını ucuza alıyorlar açık arttırma ile. Halbuki kentsel dönüşüm ve kat karşılığı inşaat sözleşmeleri tamamen okunup anlaşılıp , tereddütler giderilip apartmanlardaki pay sahiplerince noterde imza altına alındıktan sonra Karot başvurusunda bulunulmalı fakat özel sektöre devredilen yetki kötüye kullanılarak tek başına karot başvurusunda bulunan çeteler var ve bunun sonucunda arsa paylarını zoraki imzalanmak zorunda kalan dengesiz ve ağır hükümler içeren kentsel dönüşüm sözleşmeleri sebebiyle belki de sadece evini kaybetmekle kalmayacak yüklü de borç altına girecek istanbullular, sarıyerliler, kadiköylüler, üsküdarlılar var. Anayasa mahkemesinin tek başına yapılan karot başvuruları ile ilgili maddeyi hemen iptal etmesi ve çevre sehircilik bakanlığının ve meclisin de daha hakkaniyetli adil bir mevzuat düzenlemesini acil olarak yapması gerekmektedir. Mevcut tek kişi ile başvurusu yapılan karot analizi ile ilgili mevzuat maddesi anayasaya aykırıdır. Karot çetelerine dur denilmelidir .
YanıtlaSilNe yazık ki teşvik ediliyor.
Silİmzalanma aşamasında hata, hile, korkutma durumlarının varlığı halinde sözleşmenin irade bozukluğu nedeniyle geçersiz olduğu kabul edilir. Sözleşme imzalanmadan karot aldırılarak zorla irade gaspı yapılıyor ve arsa pay sahipleri hukuksuz sözleşmlere imzalanmaya zorlanıyor. İmzalamayanların payları açık arttırma ile ellerinden alınıyor. Bu hukuksuzluk mülkiyet hakkı ihlalidir. Bu yanlış mevzuat maddesinin yetkili mahkemelerce daha fazla mağduriyet oluşmadan acil iptal edilmesi lazım. Kimse noterde kentsel dönüsüm sözleşmesi imzalamadan kötü niyetli tek bir kişinin talebi ile binasından karot aldırmasın. Noterde kendi iradenizle severek beğenerek tüm maddlerini okuyup kentsel dönüşüm sözleşmesi imzalamadan apartmanınızdan karot alırlarsa binanız 90 gün içinde yıkım sürecine giriyor ve arsanıza inşaat mafyaları hukuksuz sözleşmeleri zorla imzalatarak maalesef çöküyor hatta sadece dairenizi kaybetmiyorsunuz sizi yüksek miktarda da borçlandırıyorlar. Karottan sonra dayattıkları hukuksuz sözleşmeleri imzalamayanların da paylarını hukuksuzca açık arttırma ile ucuza alıyorlar.
SilNoterdeki kentsel dönüşüm arsa payı karşılığı inşaat sözleşmenizin içinde Muteahidin Bina Tamamlama Sigortası yaptıracağı mutlaka yazsın. Noterde sözleşme imzalamadan önce, mutlaka Sigortacınıza müteahhidi sorup sordurun , sigorta size müteahidi Bina Tamamlama Sigortası ile sigortalayabileceğine ilişkin güvence verirse o müteahitle noterden sözleşmenizi imzalayın.
SilHocam gelişmekte olan ülkeler arasında kayıt dışı para/gsyh ortalamalarına göre yerimiz nasıl bu konu hakkında bir bilginiz var mı? Yargı bağımsızlığı ve güvenlik bürokrasisi sizce bu işin neresinde?
YanıtlaSilHocam, 12 gün sonra ilk yazınız geldi.Bu kadar ara vermezdiniz.Ercan Bey vefatı mı nedeniyle mi ara verdiniz?
YanıtlaSilEvet.
SilHocam buradaki tahakkuk eden tutardan ne kadarı tahsil edilmiş bir bilgi varmı ya değilse bi anlamı yok gibi yapılan incelemenin ,incelemeye giren mükellefler fason çıkabiliyor ve faaliyetini terk ediyor çoğunlukla
YanıtlaSilDoğru.
SilBir vergi müfettişi olarak bizleri kaleme almanızdan mutluluk duydum hocam. Sevgiler, saygılar..
YanıtlaSil🙏🏻
SilMerak ettiğim,
YanıtlaSil2023 de neden inceleme sayısı azalmış?
Bir de incelemelerin sektörel dağılımını yazıya ekler misiniz?
Seçim yıllarında incelemeler azalır.
SilHocam yazınıza konu sürecin bir emekçisi olarak hem tahsilatı arttıracak hem de vergide gönüllü uyumu teşvik edecek optimum bir KDV oranı çalışması yapılmadığı müddetçe en azından KDV açısından kaçırma ile denetim yarışının bir nihayete vermeyeceği kanaatindeyim. Saygılarımla.
YanıtlaSilÇok doğru.
SilHocam bu alana duyduğunuz ilgi takdire şayan. Bu kadar stratejik konumda olan ve önemli bir görevi icra eden vergi müfettişlerinin özlük haklarının neredeyse odacılarla aynı seviyeye indiğini de yazsaydınız. Vergi inceleme tazminatının gelmesi hayati bir öneme sahip. Merkez bankası veriyor, gümrük muhafazaya veriliyor. Alan alıyor. Ama bu kritik görevi yapanlara sıradan özlük haklarına sahip. Gerçek şu ki aldıkları uzlaşma huzur hakkı bile maddi anlamda hak edilen seviyeye getirmiyor.
YanıtlaSilMaalesef bu sorun eskiden beri var ve bir türlü düzeltilemiyor. Umarım önümüzdeki günlerde düzeltilir.
SilDeğerli hocam , vergi müfettişlerinin yanında Gelir uzmanlarının yaptığı saha denetimleri ve izaha davet kapsamında Yapılan tarhiyatlar ve matrah artırımları da var bu konuyuda gündeme getirseniz seviniriz,
YanıtlaSilHaklısınız, bir ara onu da yazayım.
SilBilgileriniz için teşekkür ederim hocam. Denetim birimleri personel sayısı ve imkanları halen yetersizdir. İş yükü oldukça fazladır. Bu alanda istihdamın artırılması ve nitelikli incelemelerin öncelik olması gerekmektedir.Burada yapay zekadan destek alınması oldukça mühimdir. Tüm bunların yanısıra inceleme elamanlarinin özlük problemleri aidiyet risklerini ortaya çıkardığı ndan her yil ciddi sayıda yetişmiş uzman personel özel sektöre yönelmektedir. Saygılar
YanıtlaSilAslında vergi incelemesi işin sadece bir parçası. Önemli bir parça ama mutlaka diğer önlemlerle desteklenmesi lazım. Ben yıllardır söylüyorum: Servet Bildirimi ve Gider Bildirimi mutlaka geri getirilmelidir.
SilHocam çeşitli sebeplerle tepkisiz hale gelmiş bir halktan neredeyse aldığı nefesten bile vergi almak varken kim bilir belkide ucu kendilerine dokunacak vergi incelemeleri ve kayıt dışıyla mücadeleyle niye uğraşsınlarki?
YanıtlaSilYüzde 2 inceleme oranı ile kayıt dışılık nasıl azalacak acaba, imkanı yok
YanıtlaSilTek başına vergi incelemesiyle azalmaz.
SilHocam malî müşavirler burada daha etkin kullanılamaz mı. Neden malî müşavirleri etkin kullanmak yerine daha çok angaryalar ile boğuyorlar..
SilVergi müfettişlerinin %23 ü idari görev yada diğer nedenlerle inceleme yapmıyorlar. Bu oranın ne kadarını idari görevdeki müfettişler oluşturuyor belirli değil. Ancak esas işi inceleme olan vergi müfettişlerinin idari görevlerde görevlendirilmesi ne kadar gerekli ve verimlidir. Bu görevlere idari kadrolarda bulunan diğer memurlardan görevlendirme yapılsa Vergi müfettişleri de esas işlerine devam etse daha verimli olmaz mı. Bu idari görevlileri teftiş etse daha iyi olmaz mı. İnceleme oranlarının dünya genelinde olduğu belirtilmiş. Ancak bu kıyas yapılırken diğer ülkelerde vergi kayıp kaçak oranı bizim ülkemiz ile aynı mı. Bu nedenle vergi incelemelerinin artırılması gerekiyor. İdari görevlerde minumum sayıda vergi müfettişi görevlendirilmesi, boş olan kadroların doldurulması, vergi inceleme yetkisinin vergi dairesi müdür yardımcılarına, devlet gelir uzmanlarına, gelir uzmanlarına, defterdarlık muhasebe uzmanlarına da (kısmi olabilir, bir eğitim sonrasında verilebilir gibi formüller düşünülebilir) verilmesi gerekir.
YanıtlaSilKonu inceleme elemanı sayı yetersizliği değil, konu müfettişlerin işlerini bağımsız olarak yapıp yapamadıkları meselesi. Ben daha Vergi Müfettişliği kurulurken bu kurulun idareden tamamen bağımsız olması gerektiğini savunan yazılar yazmıştım. Ne yazık ki öyle olmadı.
SilHocam tabi ki bağımsız olmaları gerektiği konusuna tamamen katılıyorum. Yine de bağımsız vergi müfettişlerinin gücünü bölmeden inceleme ve teftiş yapması gerektiğini düşünüyorum. Teşekkürler.
SilBir ülke düşünün ki Maliye Bakanı çok rahat bir şekilde çıkıp berberden,kuyumcudan, eczacıdan, avukattan alınan vergileri söyleyerek ücretli olarak vergi ödeyenlerin ödedikleri vergi nedeniyle pişman olmasına sebep oluyor. Hal böyle iken devletin vergi inceleme oranlarının uluslararası standartlarda olduğunu söylemek çok bir şey ifade etmiyor aslında. Eğer uluslararası standartları yayınlana kurum diğer ülkelerde ücretlilerden alınan gelir vergisinin toplam vergi geliri payı içerisindeki oranı söyleyebilirse o zaman devletin vergi incelemelerine ne kadar ağırlık vermesi gerektiği ortaya çıkar. Aksi halde maliye bakanının uluslararası standartlardayız söylemi anlamsız. Herkes şunu biliyor beyan yöntemi ile vergi ödeyenler ödemesi gereken vergiyi planlama adı altında azaltıyor. Ama ücretli bunu yapamıyor. Örneğin beyan usulü vergi ödeyen bir esnaf veya serbest meslek erbabı ailesine, eşine, çocuğuna aldığı bir hizmeti veya malı kendi adına fatura ettirebiliyor. Bu seviyede vergi incelemesi ile bunları yakalamak mümkün değil. Bu konuda belirli bir yılı doldurmuş mali müşavirler yetkilendirilmek ve ağır sorumluluk altına alınarak vergi inceleme konularında yetkilendirilebilir. Aksi halde gelecek sene Maliye Bakanı yine ekranlara çıkacak şunlardan şu kadarcık vergi alabildik diye rahat rahat konuşacak.
YanıtlaSilHocam , Her TC vatandaşı doğuştan itibaren ve ülkemizde sürekli veya süreli yaşayanlar dahil olmak üzere herkesin vergi mükellefi olması mümkün mü ?
YanıtlaSilBir şekilde herkes zaten dolaylı olarak vergi mükellefi (KDV dolayısıyla.) Türkiye'nin vergi konusunda en ciddi sorunu kayıt dışı işlemler ve kara para.
SilYanlış hatırlamıyorsam, interaktif kanallardaki işlemler için Yapay zeka da işe alındı. Eğer yapay zeka işin içine daha net girer ve tamamen dijital bir beyan ve analiz dönemi başlarsa vergide kayıp/kaçak bitmeye yaklaşır. O zaman personele de ihtayaç azalır. Hataya da yer kalmaz. Bu dönüşüm her şeyi değiştirir.
YanıtlaSilMesleki hassasiyetinizden dolayı bunu hoş karşılamayabilirsiniz, zekanın yapay olanına ve işine güvenmeyebilirsiniz. Ama alışverişin nerdeyse halk pazarlarında bile kredi kartıyla olacağı yerde dijital anlık veri setlerinin çoğaldığı yerde yapay zekanın kullanımı kaçınılmaz hal alacak.
Ben o meslekten ayrılalı 45 yıl oldu, onun için hassasiyetim değil sadece sempatim söz konusu olabilir artık. Yapay zeka elbette kullanılmalıdır.
SilHocam kayıt dışılığı önlemek ve fiş-fatura düzenlenmesi davranışını tekrar mükellefe tekrar kazandırmak amacıyla, 2000li yılların başında olduğu gibi nihai tüketicilerin kdv iadesi alması veya benzeri bir teşvik getirilmesi mantıklı olur mu? bana kalırsa gelir idaresinin sosyal medyadan vergi konulu paylaşımlarından daha etkili olur. Sizin fikriniz ve öneriniz ne olabilir bu konuda? Teşekkür ederim
YanıtlaSilBu düşünülmelidir. Bir zamanlar iyi sonuç alınmıştı.
Sil