Güncellenmiş IMF Notu

IMF, kaynaklarını nereden elde eder?

2012 sonu itibariyle IMF’nin 188 üyesi vardır. Bu 188 ülke, ekonomisinin gücüne uygun biçimde IMF’ye kota adı altında bir sermaye katkısında bulunur. SDR (özel çekme hakları) IMF’nin hem yarattığı rezerv hem de hesap birimidir. Bu birim Dolar, Euro, Sterlin ve Yen’in belirli ağırlıklarla oluşturduğu bir sepete göre belirlenir. 2 Aralık 2012 günü itibariyle 1 SDR 1,5348 Dolara eşit olduğuna göre Türkiye’nin kotası 2,235 milyon Dolar etmektedir.

IMF’deki kotalar toplamı 238,1 milyar SDR’dır (365 milyar Dolar.) IMF’nin temel gelir kaynağı bu kotalar ve üye ülkelerden ihtiyaç duyanlara sağladığı imkanlardan elde ettiği faiz gelirleridir. IMF, ayrıca üye ülkelerin merkez bankalarından borçlanma yoluna da gitmektedir.

Kotanın önemi

IMF’deki kotanın ülke açısından üç açıdan önemi vardır: (1) Kota, IMF’deki oy gücünü belirler. Ayrıca ülkenin IMF içindeki temsil düzeyini belirler. (2) Kota, ülkenin ihtiyaç halinde IMF’den alabileceği imkanın miktarını belirler. (3) Kota, ülkenin IMF’den rezerv olarak kullanabileceği SDR’nin miktarını gösterir. IMF’de en yüksek kota ABD’ye (42,1 milyar SDR ya da 64,6 milyar Dolar) en düşük kota ise Tuvalu’ya (1,8 milyon SDR ya da 2,8 milyon Dolar) aittir.      

IMF’nin üyelere karşı temel görevi

IMF’nin üye ülkelere karşı temel görevi bu ülkelerden ödemeler dengesi sıkıntısına giren ya da girme olasılığı içinde bulunanlara bu sıkıntıdan uzaklaşıncaya kadar destek olmak üzere borç vermektir. Böylece borç verilen ülkenin uluslar arası rezervlerini yenilemesi, ithalatı için gerekli ödemeleri yapabilmesi ve ekonomik istikrara yeniden dönmesi hedeflenir. IMF’nin verdiği borç belirli bir proje ya da iş için değil makroekonominin tümü içindir. Bu özelliğiyle de Dünya Bankası ya da benzeri kuruluşların kredilerinden farklıdır. 

Üye ülkenin destek talebi: Niyet mektubu

Ödemeler dengesi sorunuyla karşılaşan veya karşılaşma olasılığı bulunan bir üye ülkenin talebi üzerine IMF harekete geçer. Üye ülke bu talebini ve uygulayacağı ekonomik istikrar programını IMF yönetimine açıklayan bir niyet mektubu (letter of intent) sunar. BU talep ve uygulanacak program IMF İcra Direktörleri Kurulu tarafından onaylanırsa bir IMF düzenlemesi yapılır. IMF düzenlemelerine dayalı desteğin üye ülkeye ödenmesi programın uygulanmasına ilişkin denetimlerin onaylanmasına bağlı taksitler halinde yapılır. Buna karşılık güçlü uygulamalara sahip ülkeler için bu ödemeler taksit yerine bir seferlik ödeme halinde yapılabilir.

IMF’nin borç vermekte kullandığı araçlar

Bunları 2 başlıkta toplayabiliriz: İmtiyazlı krediler, normal krediler

 İmtiyazlı krediler

Bunlar düşük gelirli üye ülkeler için dizayn edilmiş olup üç adettir: Süresi uzatılmış fon kolaylığı, stand by kredi imkanı, hızlı kredi imkanı. 2013 yılı sonuna kadar bu imkanlar sıfır faizlidir. Süresi uzatılmış fon kolaylığı: Orta dönemli ödemeler dengesi sıkıntılarını karşılamak üzere faizsiz olarak kullandırılan 5,5 yılı ödemesiz dönem olmak üzere toplam 10 yıllık bir dönemde geri ödemesi yapılacak olan bir destektir. Stand-By kredisi: Kısa dönemli ödemeler dengesi sıkıntılarına çözüm bulmaya yönelik olarak verilen faizsiz, 4 yılı ödemesiz toplam 8 yıllık bir destektir. Hızlı kredi imkanı: Krizlerin etkisine açık kalan düşük gelirli ekonomilere düşük koşullandırma ve sıfır faizle açılan ödemesiz dönemi 5,5 yıl toplam süresi 10 yıl olan bir mali destektir.   

Normal krediler

Bunlar düşük gelirli olan üye ülkeler dışındaki ülkelerin karşılaştığı ödemeler dengesi sorunlarını çözmeye yönelik destek kredileridir. Bunlara uygulanan faiz IMF’nin haftalık olarak revize edilen SDR faiz oranıdır. Ülke kotasını aşan ve uzun süreye yayılan desteklerde bu faize ek olarak ek faiz uygulanır. Stand – By düzenlemesi: Ülkelerin karşılaştığı kısa süreli ödemeler dengesi sorunlarını çözmek üzere dizayn edilmiş bir düzenlemedir. Stand – By düzenlemesinin süresi normal olarak 12 ile 24 ay, borcun geri ödenmesi ise 40 ay ile 60 ay arasında değişir. Ülkeye yapılacak mali destek taksitler halinde ve programın başarısına paralel olarak yapılır. Bugün itibariyle IMF’nin 12 ülke ile toplam 19 milyar SDR tutarında stand – by düzenlemesi vardır. En yüksek tahsis 9,5 milyar SDR ile Romanya’ya, ikinci büyük tahsis 7,8 milyar SDR ile Ukrayna’ya yapılmış durumdadır. Esnek kredi hattı: Ekonomik temelleri çok güçlü ve geçmiş başarısı yüksek ekonomilerin krize maruz kalma olasılığını gidermek veya krizin olumsuz etkilerini gidermek için yapılan destektir. Borcun kullandırılması olaya göre farklı yapılır. Geri ödenme koşulları stand-by düzenlemesiyle aynıdır. Bugün itibariyle üç ülkeyle toplam 70 milyar SDR tutarında esnek kredi hattı düzenlemesi mevcuttur. Bunlar Kolombiya, Meksika ve Polonya’dır. Bu üç ülkeden herhangi biri bu imkanı kullanmamıştır. İhtiyat ve likidite hattı: Üye ülkelerin krizle karşılaşmasını önlemek ya da krizi gidermek için başvurabilecekleri bir destek biçimidir. Esnek kredi hattına başvurabilecek kadar güçlü olmayan ama yine de geçmiş uygulamaları başarılı olan ülkeler için tasarlanmıştır. Bu desteğin süresi duruma göre 6 ay ile 1 – 2 yıl arası olabilmektedir. 6 aylık bir destek için kotanın % 250’si kadar destek sağlanabilmekte ve bu destek duruma göre % 500’e kadar çıkarılabilmektedir. 1 – 2 yıllık bir destek söz konusu olduğunda ise yıllık limit kotanın % 500’ü yani kümülatif kullanım limiti kotanın % 1000’i olmaktadır. Bu desteğin geri ödenme koşulları stand-by düzenlemesiyle aynıdır. Bugün itibariyle bu imkan için başvuran iki ülke vardır: Makedonya (216 milyon SDR) ve Fas (4,1 milyar SDR.) Fas henüz kullanım yapmamıştır. Süresi uzatılmış fon kolaylığı: Bu destek orta ve uzun dönemli ödemeler dengesi sıkıntısına girmiş ekonomiklere yönelik bir destektir. Bu destekten yararlanabilmek için bazı reformların yapılması da dahil olmak üzere ciddi bir istikrar programının uygulamaya konulması gerekir. Bu desteğe ilişkin düzenleme normal koşullarla üç yıllık yapılır ve üye ülkenin programı uygulamadaki başarısına bağlı olarak bir yıl da uzatma imkanı tanınır. Geri ödenmesi kullanımdan sonra 4,5 ile 10 yıl arasındadır. Bugün itibariyle 6 ülkeyle yapılmış 67,3 milyar SDR tutarında süresi uzatılmış fon kolaylığı düzenlemesi mevcuttur. Bunların en büyükleri Yunanistan (23,8 milyar SDR), Portekiz (23,7 milyar SDR) ve İrlanda’ya (19,5 milyar SDR) aittir. Hızlı finansman imkanı: Acil ödemeler dengesi ihtiyacı duyan ülkeler için yaratılmış çok az koşul taşıyan bir destektir. Yıllık kullanım miktarı ülke kotasının % 50’si ve tavan da (yıl sayısı ne kadar artarsa artsın) kotanın % 100’üdür. Geri ödenme süresi 39 ay ile 5 yıl arasındadır. Bugün itibariyle hızlı finansman imkanından yararlanan bir ülke bulunmamaktadır.              

  

IMF ve Türkiye

Türkiye, IMF’ye 11 Mart 1947’de üye olmuştur.

Türkiye’nin IMF’deki kotası 1.455,8 milyon SDR’dir. Bu kota tutarı Türkiye’nin toplam kota miktarı içindeki payını % 0,61 (binde 61) olarak belirlemekte, bu da oygücünü ortaya koymaktadır.

Türkiye’nin IMF’ye, kullandığı imkanlardan dolayı toplam 850 milyon SDR borcu kalmıştır.

Ayrıntılar için bu blogda yayınlanan şu yazıma bakabilirsiniz: http://www.mahfiegilmez.com/2012/07/ozetle-imf-ve-turkiye.html