TCMB'nin Son Kararları Ne Anlama Geliyor?

TCMB Para Politikası Kurulu 22 Ocak 2013 tarihli toplantısında bir dizi karar aldı. Bunları para politikasının alt politika araçları çerçevesinde ele alalım: Faizler, zorunlu karşılıklar ve APİ. 

Politika faizi değişmedi

TCMB, politika faizini (bir hafta vadeli, repo ihale faizini bu şekilde adlandırıyor) % 5,5 düzeyinde sabit bıraktı. Bu faiz, bankaları fonlamakta kullanılan faiz. TCMB haftalık repo ihalesi açıyor ve bu ihalede bankaların kendisine getirdiği tahvil, bono gibi kağıtları alıp karşılığında % 5,5 faizle bankalara borç veriyor. TCMB’nin her hafta repo ihalesi açması bir zorunluluk değil, TCMB her hafta ihale açmayabilir ya da düşük miktarla ihale açabilir. Bankaların % 5,5 faiz ile fon bulması fonlama maliyetlerini etkiliyor ve düşük faiz düşük maliyete yol açtığı için bankaların mevduat ve dolayısıyla kredi faizleri üzerinde az da olsa etkisi bulunuyor.

Politika faizi, birçok kişinin optik kırılma sonucu odaklandığı oran. Zaman zaman politikacıyı, zaman zaman piyasayı idare etmekte kullanılıyor. O yüzden ben politika faizi yerine politikacı faizi deyimini kullanıyorum. Asıl politika faizi bence gecelik borçlanma faizi. 

Gecelik fonlama faizleri düşürüldü

TCMB, gecelik borç verme faizini % 9’dan % 8,75’e indirdi. Bankalar kısa vadeli fon ihtiyaçlarını yüzde 8,75’lik faizle TCMB’den borçlanarak karşılayabilecekler. Eskiden % 9 ile borçlanırken bundan böyle % 8,75 ile yani daha ucuza borç alabilecekler. Bu düşüş bankaların fonlama maliyetlerinde düşüşe yol açacağı için bankaların mevduat faizlerini ve ardından da kredi faizlerini düşürmeleri bekleniyor. Bankalar, bu ayarlama öncesinde mevduata % 7 – 8 aralığında faiz veriyorlardı. Bu oran TCMB’den % 8,75’e borçlanmaya göre daha düşük olmakla birlikte TCMB’nin yaptığı faiz indirimi bankaların mevduat faizlerini biraz daha düşürmeleri konusunda onlara bir manivela yaratmış oluyor.

Dolayısıyla TCMB, politika faizine göre mevduat ve kredi faizleri üzerinde daha etkili olan gecelik borç verme faizini düşürerek piyasadaki mevduat ve kredi faizlerinin biraz daha aşağı düşürülmesi için bir baskı yaratmış oldu.      

TCMB, gecelik borç alma faiz oranını da % 5’den % 4,75’e düşürdü. Bu durumda dışarıdan getirilen yabancı paranın karşılığı TL’nin kısa vadeli olarak TCMB’ye yatırılması karşılığında elde edilecek faiz oranı da düşmüş oldu. TCMB, bu hamleyle sıcak para girişini denetim altına almayı hedefliyor. Sıcak parayı Türkiye açısından kısa sürede Türkiye’de yüksek faizden yararlanmayı hedefleyen yabancı para olarak tanımlayabiliriz. Bu tanım çerçevesinde sıcak para iki şey arar: (1) Geldiği ülkeden daha yüksek faiz, (2) Mümkün mertebe düşük risk. Sıcak para açısından en önemli risk gittiği ülkede yerli paranın değer kaybetmesidir. Konuya getiri açısından bakarsak şunu söyleyebiliriz: TCMB, gecelik borç alma faizini % 4,75’e çekerek faizi düşürmekle getiri ile risk arasındaki farkı azalttı. Bu durumda Türkiye’ye gelecek sıcak para ister istemez azalacak. Konuya risk açısından bakarsak şunu söyleyebiliriz: Moodys’in muhtemel bir not artırımı Türkiye riskinde bir miktar düşüş sağlayacaktır. Bu durum % 5 oranındaki eski gecelik borç alma faizinin riske göre yüksek kalmasına yol açacağı için sıcak para girişi artacaktır. TCMB, gecelik borç alma faizini % 5’den % 4,75’e düşürerek bu farkı eski halinde korumayı ve sıcak paraya ek bir teşvik sağlamamayı seçmiş oldu.    

Zorunlu karşılıklar artırıldı

TCMB, bankaların yatıracakları zorunlu karşılıkları artırdı. TL mevduat ve yabancı para mevduat için farklı mevduat vadeleri için farklı oranlar söz konusu olmakla birlikte mevduatın yoğunlaştığı vadelerde TL mevduat için 0,25, yabancı para mevduat için 0,50 puan artış yapıldı. Bunun sonucu olarak bankalar aldıkları mevduat için daha yüksek karşılık ayırıp TCMB’ye faizsiz olarak yatırmak zorunda kalacaklar ve dolayısıyla daha az kredi açabilecekler. Bankaların % 20 – 25 kredi genişlemesi öngördüğü 2013 yılında hükümet cari açığı artırmayacağını düşündüğü % 4’lük bir büyümeyi sağlayacak % 15 dolayında bir kredi genişlemesi hedeflediği için TCMB, hükümet programı doğrultusunda bankaların kredi genişletme arzusunu frenlemiş oluyor.

Söylem ve eylem farkı

2013 yılına ilişkin resmi büyüme beklentisi % 4. Daha yüksek bir büyüme hedeflenmemesinin temel nedeni cari açığın denetim altında tutulabilmesi. TCMB, fiyat istikrarı amacının yanına finansal istikrar amacını da katarak bu hedefe yardımcı olmaya çabalıyor. Söylem böyle olmasa da eylem bunu açıkça gösteriyor.

Kredi faizleri düşer mi?

Eğer TCMB, borç verme faizini % 9’dan 8,75’e indirerek mevduat faizlerini ve dolayısıyla kredi faizlerini düşürmeyi hedefliyorsa o zaman zorunlu karşılıkları artırması bu adımla çelişiyor. Bu durumda iki etki birbirini ortadan kaldırır. Bankaların TCMB’den yapacakları gecelik borçlanmanın faizi düştüğü için fonlama maliyetleri düşecek buna ek olarak bu adıma dayanarak mevduat faizlerini de düşürerek daha ucuza kaynak edinebilecekler. Buna karşılık bankalar artan zorunlu karşılıklar nedeniyle daha az kredi açabilecekleri için kredi faizlerini düşürmeyecekler. Yani sadece mevduat faizleri düşecek. Bir başka ifadeyle bu iki adım birbirini götürecek ve muhtemelen kredi faizleri olduğu yerde kalacak.