Bütçe Geometrisi
Bütçe Dengesi Geometrisi
Bütçe dengesi basit bir denklemle ifade edilir:
Bütçe Dengesi = Bütçe Gelirleri - Bütçe Harcamaları
Bütçe Gelirleri = Bütçe Harcamaları ise bütçe denktir.
Bütçe Gelirleri > Bütçe Harcamaları ise bütçe fazla veriyor,
Bütçe Gelirleri < Bütçe Harcamaları ise bütçe açık veriyor demektir.
Bu denklemi ve olasılıkları bir şekil üzerine
taşıyalım.
Bütçe Dengesi doğrusu BD1 konumundayken, yani her iki eksene de 45
derecelik bir açı yaparken bütçe denk demektir. Şekildeki örnek gelir – harcama
miktarına işaret eden 0gAh1 dörtgeni bir karedir. Bu karenin köşegenlerini
birleştiren BD1 doğrusu üzerindeki her noktada (örneğin A noktasında) bütçe
harcamaları, bütçe gelirlerine denk demektir. A noktasının BD1 üzerinde daha
yukarı veya daha aşağı hareket etmesi hem harcamaların hem de gelirlerin aynı
miktarda arttığını ya da azaldığını gösterir.
Bütçe Dengesi doğrusu BD2 konumuna geldiğinde (örneğin B denge noktasında) bütçe
gelirleri bütçe harcamalarını, BD3 konumuna geldiğinde (örneğin C noktasında) bütçe
harcamaları bütçe gelirlerini aşmış demektir. Bu durumda BD2 bütçe fazlasının,
BD3 ise bütçe açığının oluştuğu doğrulardır. Denk bütçeyi 0g = 0h1 olarak
tanımladığımıza göre denge BD2 üzerinde ve B noktasındayken h2h1 kadar bütçe
fazlası; denge BD3 üzerinde ve C noktasındayken h1h3 kadar bütçe açığı verecek
demektir.
Eğer bütçe dengesi BD3 üzerinde örneğin C noktasında oluşmuşsa yani h1h3
kadar bütçe açığı varsa o zaman h1h3 kadar yeni borçlanma yapılacak demektir.
Faiz Dışı Denge Geometrisi
Benzer bir gösterimi faiz dışı denge açısından da yapmamız mümkündür.
Faiz Dışı Denge = Bütçe Gelirleri – Faiz Dışı
Harcamalar
Bütçe Gelirleri = Faiz Dışı Harcamalar ise faiz dışı denge sıfıra eşitti.
Bütçe Gelirleri > Faiz Dışı Harcamalar ise faiz dışı fazla söz
konusudur.
Bütçe Gelirleri < Faiz Dışı Harcamalar ise faiz dışı açık var
demektir.
Şimdi de bu denklemi ve olasılıkları bir şekil
üzerine taşıyalım.
Faiz Dışı Denge doğrusu FDD2 konumuna geldiğinde (örneğin B denge
noktasında) bütçe gelirleri faiz dışı harcamaları, BD3 konumuna geldiğinde
(örneğin C noktasında) faiz dışı harcamalar bütçe gelirlerini aşmış demektir.
Bu durumda FDD2 faiz dışı fazlanın, FDD3 ise faiz dışı açığın oluştuğu
doğrulardır.
Faiz dışı dengenin FDD1 doğrusu üzerinde C noktasında oluştuğunu düşünelim.
Bu durumda Bütçe gelirleri (0g), faiz dışı harcamalardan (0h3), h1h3 kadar
düşük kalmaktadır. Yani bütçe, faiz harcamaları bir yana daha faiz dışı
harcamaları karşılayamaz durumdadır.
Türkiye’de Bütçe ve Faiz Dışı Denge
Geometrisi
Türkiye’de 2012 yılında merkezi bütçe gelirleri
331,7, bütçe harcamaları 360,5 ve buna göre bütçe açığı da 28,8 milyar TL olarak
gerçekleşmiştir.
Bu değerlere göre Türkiye’de bütçe dengesini
aşağıdaki şekilde gösterelim.
2012 yılında 331,7 milyar TL bütçe geliri elde edilmesine karşılık 312,1
milyar TL faiz dışı harcama yapılmış ve sonuçta 19,6 milyar TL faiz dışı fazla
elde edilmiştir.
Bu değerlere göre Türkiye’de faiz dışı dengeyi
aşağıdaki şekilde gösterelim.
elinize sağlık hocam. iyi bir gün olması dileğiyle.
YanıtlaSilÇok teşekkürler.
SilHocam saygılar, bütçe harcamalarıyla kamu harcamaları arasındaki fark nedir?
SilKamu harcamaları bütçe harcamalarının yanı sıra bütçeye dahil olmayan yerel yönetim harcamalarını, KİT harcamalarını ve bütçe dışı fon harcamalarını da kapsar.
SilKamu Harcamaları > Bütçe Harcamaları
elinize beyninize sağlık hocam
YanıtlaSilne mutlu ki bilgilerinizi kağıda döküyor bu yolla yararlı oluyorsunuz
ben de yararlı olmak bilgi ve deneyimlerimi paylaşmak için iş-uğraş arıyorum
aldığım yanıt şoke edici
"kusura bakmayınız yaşınız 60 ın üzerinde olduğund.."
oysa yeteri sağlığım gücüm ve enerjim var
ne yapmalıyım bulamıyorum
kolaylıklar
sağlıklı günler
Çok teşekkür ederim.
SilNe yazık ki durum böyle. Eskiden emekli çalıştırmak avantajdı şimdi SGDP filan işin içine girince o avantaj kalktı ve kimse emekli insan istihdam etmek istemiyor. Oysa asıl yararlı olunacak deneyimlere sahip olunan yaşlar o yaşlar. Ama kimsenin umurunda değil.
Hocam yararlı deneyimlerini neden bir yerde İSTİHDAM edilerek sunuyor? Bu şekilde de yeni istihdamın önünü kapatıyor. Senelerin tecrübesini DANIŞMANLIK adı altında satsa daha iyi olmaz mı? Hem vergisini öder hem deneyimi paylaşır hem de yeni mezunlara yer kalır. Emeklilik yaşlarına gelinmiş ancak bilgi ve deneyim birikimi, az-orta deneyime sahip birisi ile aynı ise özetle; "pazarlayacak bilgi birikimi" yoksa sıkıntı istihdam edilmekte değil. (bence)
SilHocam merhabalar,
YanıtlaSilBu konuyla ilgili değil ama güncel bir şey soracağım; MB'nin faiz koridoru alt bandını 4.75 ten 4.50 ye, üst bandı da 8.75 ten 8,50 ye indirmesi faiz koridorunun daralması anlamına mı geliyor? Koridor yine %4 lük bir fark olarak kalmış olmuyor mu? Daralma konusu kafama tam yatmadı:)
Hayır koridor daralmıyor tabii ki. Bazı piyasa yorumcularının yanlış yorumuyla daralma deniyor. Oysa ara aynı.
SilTeşekkürler hocam aydınlandım.
SilÜlkemizde bütçe dengeleri tesis edilirken, ilk aşamada o yılın
YanıtlaSilgelirleri ve giderleri hesaplanır ve bir bütçe dengesi kurulur. Daha sonraki
aşamada ise ortaya çıkan bütçe dengesine göre o yıl ödenecek faiz harcamaları
hesaplanarak bütçe harcamalarına dahil edilir ve nihai bütçe dengesine ulaşılır.
Faiz dışı fazlada istenilen husus, bütçe dengelerinin tesis edildiği ilk aşamada
gelirlerin giderleri karşılaması ve hatta fazla vermesidir. Bu mümkün olmadığı
takdirde hem gelir-gider arasındaki farkı karşılamak, hem de daha sonra
harcamalara dahil edilecek faiz harcamalarını ödeyebilmek için borçlanılacaktır.
Böyle bir durumda, devletin borçları ve faiz ödemeleri artacaktır. Bunu
önlemenin yolu, bütçenin faizler hariç bırakıldığında fazla vermesi ve bu fazlalık
ile de faiz ödemelerinin mümkün olduğu kadar yüksek seviyelerde karşılanmasıdır
http://212.174.133.188/calismalar/maliye_dergisi/yayinlar/md/md146/FaizD%C4%B1s%C4%B1.pdf
Haldun DARIC
Üstad
SilYazınıza ek olarak iyi olacağını düşündüm.
Yazı Haldun DARICI bey'e aittir.
Dikmen
Darıcı'nın yazısını biliyorum. Güzel analiz. Ama 2004 den bu yana görünüm değişti.
SilKeyifle okudum. Teorik temellere dayandırılmadan iktisat anlatmak zor ve öyle yorumlar hep havada kalıyor.
YanıtlaSilÇok teşekkürler aynı keyfi ben de sizin yazılarınızdan alıyorum.
SilÇok güzel bir açıklama olmuş.Hangi yayından aldınız Hocam bu grafikleri. Kamu ekonomisi Analizi dersi kapsamında mı bunlar?
YanıtlaSilYazınız için teşekkür ediyorum birkaç sorum olacaktı şimdi faiz dışı harcamalar yanılmıyorsam sigorta harcamaları, personel giderleri vs. eger faiz dışı harcamalar bütçe gelirlerini aşarsa ve bütçe de açık verirse gidişat kötü olup devlet bu gidişatı önlemek için vergi artışlarına mı gider veyahut hangi yöntemlere başvurur?
YanıtlaSilFaiz dışı harcamalar; personel giderleri, cari harcamalar (devlet binalarının aydınlatma, ısıtma giderleri, arabaların benzin bakım giderleri vb), transfer harcamaları (emekli maaşları gibi) ve yatırım harcamalarıdır. Eğer faiz dışı harcamalar bütçe gelirlerini aşıyorsa devletin borç oranı artacak demektir. Ya da bunu önlemek için devlet vergileri artıracak veya yapabiliyorsa harcamalarını kısacaktır.
SilHazinenin borcu devletin borcu demek olmuyor mu? Yoksa devletin borcu KİT+SSK+MAHALLİ İDARELER gibi daha geniş bir kapsamı mı ifade ediyor?
YanıtlaSilHazine borcu dar anlamda devletin borcunu ifade ediyor. Kamu borcunu arıyorsak o zaman buna dediğiniz kurumların borçlarını da katmak gerekiyor.
SilEge Cansen Bloomberg TV'de gerçek cari açıgımız 60 milyar Dolar'dır dedi. Altınla falan göstermelik bir şey oldu gibi dedi.
YanıtlaSilAltını ihracattan saymadıklarından olsa gerek.
SilNet altın ihracatı 5,7 milyar dolar. Cari açık 48,9 milyar dolar. Buna altın etkisini eklersek kabaca 55,5 milyar dolar ediyor. Altın bu şekliyle ihracat değildir. O nedenle olaya altın hariç olarak bakıyorlar. Yabancılar da böyle bakıyor.
SilAynen öyle dedi.
YanıtlaSilAltın hem standardı hem de fiyatı uluslararası olarak belirlenen bir meta. Dolayısıyla bizim gibi altın üretmeyen bir ülkenin altın alıp satarak bir kazanç elde etmesi söz konusu değil. Bu durumda altın ihracatı bir başka malı alma karşılığında ödeme aracı olarak kullanılmış oluyor. O nedenle de ihracat olarak kabulü mantıklı değil.
Silkliring,takas anlaşması gibi yani..
YanıtlaSilAşağı yukarı öyle, doğru diyorsunuz.
Silsevgili hocam reel piyasalarin sıkıntıları ve çözüm yolları ile ilgili bir makale yazarsaniz sevinirim
YanıtlaSilYavaş yavaş oraya doğru gidiyoruz zaten.
SilVDK-birleşme- ile ilgili bir yazı yazdınız mı hocam?
YanıtlaSilYazmadıysanız bir yazı(birleşmenin vergi denetimine,gelirlerine etkisi) kaleme almayı düşünüyor musunuz?
Vergi müf. mesleği hakkındaki görüşleriniz nelerdir?
şimdiden teşekkürler ediyorum.
Bu blogda yazmadım. Eskiden Radikal'de yazmıştım.
SilVergi Müfettişliği iyi bir meslek. Yarın öbür gün kendi işinizi kurmanıza da yardımcı olabilecek bir meslek.
Teşekkürler hocam.
SilHocam konuyla ilgisiz ama merakımı mazur görün bir kurum sınavında komisyon üyelerinden bana söyle bir soru soruldu : " Komşu Dilenci Politikası nedir ?" bir kaç iktisat hocasına sordum şaşırdılar hiç duymadım,ilginç şaşırtıcı .. Vs gibi cevaplar geldi mülakatım iyi geçmesine rağmen elendim ama inanın bu sorunun cevabını çok merak ettim ...
YanıtlaSilİngilizcesi Beggar Thy Neighbour Policy.
SilBir ekonominin ödemeler dengesi veya enflasyon ya da işsizlik gibi sorunlarını çözmek amacıyla ticaret ortaklarına yönelik olarak onlara zarar verici (ithalat kısıtlamaları, kur politikası uygulaması gibi) uygulamalara girişmesine deniyor.
Günümüzdeki korumacılık politikaları ya da kur savaşları denilen şeyler bu politikanın yansımalarıdır.
Hocam bu klasik grafikleri hep mİkro iktisatta görürdüm ancak bugün biraz daha farklı ve günümüz şartlarında yorumlanmasını gördüm
YanıtlaSilHocam Analizinize Göre:
2012 YIlında
Bütçe Gelirleri 331,7
bütçe harcamaları 360,5 Bütçe Açığı : 331,7-360,5= -28,8
Bütçe Gelirleri 331,7
Fazi Dışı Harcama 312,1 milyar TL Faiz Dışı Fazla 331,7-312,1 =19,6 milyar TL
Peki bu ülke bu 28,8 Milyar dolarlık açığı nereye yaptığı harcamalardan kaynaklanıyor Bunlardan ne Kadarı Milletvekilleri, Bakanlara yapılan harcamalar Ne Kadarı Cezaevine yapılan harcama.
Hep merak ediyorum Ceza evlerine yapılan harcamalar ne kadar. Bir Milletvekilinin devletin sırtına yükü ne kadar veya devlet dairelerinde elektirik su vb harcamalar ne kadar. Devamlı vergi veriyorum ve artık bıktım diyebilirim benim vergimle 5 adamı öldürmüş uyuşturucu dan içeri girmiş , tecavüzden sabıkalı adam ben niye bakıyorum.
Üniversiteler ilim yurdundan çok savurganlık yeri kütüphaneler de sabah 8 den gece 12 kadar elektirik yanıyor ve devlet kurumuna gittiğimde kişi kalorifer ek olarak UFO denilen ısıtıcı yakıyor (kusura bakmayın ama ben bunu evde yapamıyorum)
Ben bu yüzden mi vergi veriyorum
Hocam şu iki kavramı açıklarsanız çok memnun olacağım:
YanıtlaSil-manşet enflasyon
-manşet işsizlik
şimdiden teşekkürler.
TÜFE yani tüketici fiyatları endeksine göre hesaplanan enflasyona manşet enflasyon deniyor. I endeksine göre hesaplanana ise çekirdek enflasyon.
SilBildiğimiz işsizlik oranına manşet işsizlik deniyor. Bir de mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış işsizlik oranı var.
çok çok teşekkürler hocam cevaplarınız için.ayrıca yazılarınız ve kitaplarınız için de çokça teşekkürler...
SilÇok teşekürler Mahfi Bey. Harikulade bir insansınız.
YanıtlaSilEstağfurullah.
Silhocam kafam karismaya basladi herseyin sebeb ve sonuçları ile bilen yarayı iyileştirecek recetelerin ne olduğunu bilen sizler bloglarda medyada. işi bildiğini zannedenler sahada yetkili yerlerde. Bu nasıl çelişki hocam.Olan bu millete oluyor.demokrasi buysa ben demokrat degilim.koyunun olmadığı yerde keciye daha ne kadar mehmet Ağa diyecegiz
YanıtlaSilsebeB değil sebep.
Silhocam şu faizlerdeki düşüş midemizi bulandırdı.bankadaki 3-5 kuruşumuzunda artık bir hayrı yok.
YanıtlaSilsizce mb faizleri dahada düşürürmü??yoksa bu şekilde devammı eder??
Bence faizlerde dip noktaya geldik. Ama ben iktisatçı olarak bakıyorum. Başkaları ideolojik olarak bakıyor olabilir.
SilMerabalar ustad. ustad mb 22 ocaktan sonra yine borc alma ve verme faizlerini dusurdu. art arda gelen bu dususlerin nedeni nedir sizce.sadece sicak para girisi kontolu gibi nedenler mi yoksa baska bi alt yapisi varmi
YanıtlaSilSıcak parayı önlemek gibi görünüyor ama altında başka nedenler de olabilir.
SilBu yorum yazar tarafından silindi.
YanıtlaSilHocam merhaba,
YanıtlaSilYazınıza grafikleri de dahil ederek ayrı bir görsellik kazandırmışsınız.Hem göze hem beyne hitap etmişsiniz.Elinize ve kaleminize sağlık.
48 milyar faiz ödüyoruz.Bizim belimizi büken faiz ödemeleri.Faiz meselesini halletmemiz gerekecek.Bu faiz ödemelerinin kimlere yapıldığı belli midir.Faizi öyle bir noktaya çekmeliyiz ki hem ödenen faiz giderleri makul bir noktaya gelsin hem de sıcak para girişi kontrol altına alınabilsin.
İyi akşamlar
Çok teşekkür ederim.
SilFaiz ödemeleri büyük ölçüde bankalara yapılıyor. Hazine Bonoları ve Devlet Tahvillerini onlar alıyor. Faizi çok aşağıya çektiğinizde bu kez tasarruflar düşüyor.
Hocam özelleştirme gelirlerinin bu yılki hesaplarda etkisi nedir acaba. özelleşitmr gelirlerinin yani var olan bir varlığın satılmasıyla elde edilen tutarın bütçede gelir olarak yazılması aslında biraz yanıltıcı olmuyor mu. sonuçta varlıkta elden çıkmış oluyor
YanıtlaSilBaşlangıç tahminleri 10 milyar dolara kadar yükseliyor.
SilBazı uluslararası kuruluşlar bu tür gelirleri hesaptan çıkararak bakıyorlar.
hocam bir de otoyolların ve köprülerin özelleşme ihalesi ve iptali ile ilgili görüşleriniz nelerdir. sizce otoyolların özelleşme olayı mantıklı mı?
SilHocam ellerinize sağlık size birşey soracam bizim ülkemizde bütçe gelirlerinin ne kadarı vergilerden ve faiz dışı harcamaların ne kadarı devlet kurumlarının elektrik su vb giderlerindne oluşuyor
YanıtlaSilBütçe gelirlerimizin % 80 - 85 kadarı vergi gelirlerinden, faiz dışı bütçe giderlerinin yaklaşık % 10'u cari giderlerden oluşuyor.
Silhocam sizin ulaştığınız detaylara TUİK den mi ulaşabiliriz
SilBütçe ve vergiyle ilgili veriler Maliye'de var.
SilHocam Merhaba,son zamanlarda foruma olan ilgi bi hayli arttı ben de her gün giriyorum ancak kalabalık etmemek için yazmıyorum. İmkansız üçlü ile ilgili yazınızı bekliyoruz zira tez konumu değiştirdim ve sizin yazınıza göre yön vereceğim. Saygılarımla,
YanıtlaSilTamamdır.
SilSu anda 400 milyar TL'lik ic borc stogu var, yaklasik.
YanıtlaSilMerkezi hukumet butcesinin 2006'dan sonraki gidisatina bakarsak, onumuzdeki yillarda "faiz ici fazla" olasiligi sifir gibi, yani tum giderleri kattiginizda butce gelirleri bunlara yetmiyor, her sene taze borclanma yapmaniz lazim. 2006 sonuna kadar gidisat cok olumluydu, ama sonra harcama disiplini gevsedi, IMF baskisi azaldi, bir de ustune 2008 krizi geldi ve bu 2009 butcesini darmadagin etti, ic borc stogundaki artis o yil trendin cok ustunde yukseldi.
Son bir senede yalniz bu 400 milyar civari paraya odenmesi gereken faiz orani dustu. Bunun butce acigina olan etkilerini kademe kademe hissediyoruz, cunku halihazirda vadesi gelmemis olan, 2009, 2010 vs. orijinli bonolara %9-10-11 hatta daha yuksek kupon faizi odenmeye devam ediliyor. Mesela 2010'da ihrac edilmis 2020 vadeli bir kagit var, kupon faizi %10.5. Su anki faiz oranlarinin dusuk olmasi devletin o kagit icin 6 ayda bir odedigi kuponu etkilemiyor dogal olarak.
Bu borclanmalarin vadeleri geldikce roll-over'lar %6 civari faizlerle yapiliyor epey bir suredir. 400 milyar anapara icin %10 faiz odemeye kiyasla bu yillik bazda 40 milyar odemek yerine 24 milyar odemek demek. Daha tam 24'e gelinmedi yukarida belirttigim sebepten oturu, ama yaklasiliyor.
Bu Turkiye ekonomisi icin tarihi bir firsattir. Devletin harcama disiplinine simdiye kadarkinden cok cok az daha fazla onem vererek, mesela sadece harcamalarda yillik ongordukleri %6-8 enflasyon farki yerine %4-5 gibi bir fark orani kullanarak, kamuda israfi sadece %1-2 onleyerek, vs. butcenin bu dusuk faiz ortaminin buyuk yardimiyla 2014'te fazla vermesi gayet mumkun.
Bu yapilirsa, enflasyon 2-3% gibi bir araliga iner. Su anda %6-7 diye olculen enflasyonun temel kaynagi kamu zamlari. Eliniz faiz harcamalarinin bu denli azalmasi sayesinde bu derece rahatladiysa, bunu daha az zam yaparak butceye yansitin, giderleri cok cok az kisin, enflasyon dussun.
Merkez Bankasi dogal olarak bu konuya iliskin kuvvetli vurgulari alenen yapamiyor ama kapali kapilar ardinda MB yonetiminin en buyuk sikintisinin ve hukumetten isteginin butce acigina odaklanilmasi olduguna eminim.
2014 secim yili, fazla umudum yok bu konuda, tarihi firsat kacar.
Yalnızca sağlık harcamalarındaki artış % 100. Şimdiye kadar 120'nin üzerinde özelleştirme yapılmış ve 41 milyar dolar elde edilerek bütçeye katkı sağlanmış durumda. Ama bu katkılar söylediğiniz tarihi fırsatın değerlendirilmesinde kullanılamadı. Bu bir sefere özgü gelirler bittiğinde eski durumla karşı karşıya kalacağız.
Silhocam bende maliye uzman yardımcılığını kazandım.Bizim işimizde bütçe ile alakalı imiş ama tam bilemiyorum.Birazcık Maliye Uzm. yrd hakkında bilgi verebilirmisinz
SilBen Maliye'den ayrılalı o kadar uzun zaman oldu ki yeni durumu bilmiyorum.
Sil