TCMB Ağırlıklı Ortalama Fonlama Maliyeti

Merkez Bankası’nın piyasada oluşan faizlere yön vermek ve bu yolla enflasyonu denetlemek için kullandığı asıl araç ağırlıklı ortalama fonlama maliyeti olarak karşımıza çıkıyor. Ağırlıklı Ortalama Fonlama Maliyeti: Merkez Bankasının, gecelik borç verme faizi ile haftalık repo faizinin (politika faizi) ağırlıklı ortalaması alınarak hesaplanıyor. Ağırlıklı ortalama fonlama maliyetinde aylık repo faizi de hesaplamaya katılıyordu ancak Merkez Bankası aylık repo işlemlerine 2013 yılında son verdi.  Ağırlıklı ortalama fonlama maliyeti tanımında yer alan faizlere bir bakalım.

Gecelik işlemlerde uygulanan faiz:  TCMB’nin, gecelik olarak borç almak ya da gecelik olarak borç vermek isteyen bankalara uyguladığı faize bu ad veriliyor. Merkez Bankasının ilan ettiği borç alma faiz oranı ‘taban’ olarak, borç verme faiz oranı ise ‘tavan’ olarak ifade ediliyor. Bu ikisi arasında oluşan aralığa da ‘faiz koridoru’ deniyor. Gecelik faiz oranları söz konusu tavan ve taban oranlar arasında yani faiz koridoru içinde gerçekleşiyor. Gün içinde likidite sıkışıklığı yaşanması halinde, bankalar limitleri ile sınırlı olmak üzere teminatları karşılığında Bankalararası Para Piyasasında TCMB borç verme faiz oranından borçlanabiliyor, likidite fazlalığı oluşması halinde ise limitsiz olarak TCMB borçlanma faiz oranından Merkez Bankasına TL borç verebiliyorlar. 

Bir hafta vadeli repo işlemlerine uygulanan faiz: TCMB, 1 hafta vade ile repo ihalesi açıyor, bankalar, TCMB ile yaptıkları geri alma anlaşmasıyla, ellerindeki tahvil ve bonoları TCMB’ye satıp karşılığında para alıyorlar ve vade sonunda parayı iade edip kâğıtlarını geri alıyorlar. Bir hafta vadeli repo ihalesi miktar ihalesi yöntemi ile gerçekleştiriliyor ve piyasanın likidite ihtiyacına göre yapılıyor. Likidite ihtiyacının bir bölümünü karşılayan bir hafta vadeli repo ihaleleri aracılığıyla gecelik faizin, faiz koridoru içinde ve Para Politikası Kurulu tarafından belirlenen düzeylerde gerçekleşmesi sağlanıyor.

TCMB, gecelik işlemlerde uygulanan faiz oranları ve haftalık repo işlemlerine uygulanan faiz oranları aracılığıyla ikincil piyasada oluşan kısa vadeli faiz oranlarını, döviz kurlarını ve kredilerin büyüme hızını etkileyebiliyor. 

Aşağıdaki tabloda bugün itibariyle geçerli olan gecelik ve haftalık işlemlerde kullanılan TCMB faizlerine yer veriyorum.

TCMB Faizleri	Faiz Oranı (%)
Gecelik borç alma faizi	7,25
Gecelik borç verme faizi	10,75
Haftalık repo ihalesi faizi	7,50

Tanımda değindiğim gibi TCMB Ağırlıklı Ortalama Fonlama Maliyeti, gecelik ve haftalık olarak bankalarca TCMB’den borçlanılan tutarların miktar ağırlıklarına göre faizlerinin ortalaması alınarak hesaplanıyor.

Geçtiğimiz haftanın TCMB Ağırlıklı Ortalama Fonlama Maliyeti (OFM), günler itibariyle şöyle oluşmuş bulunuyor.

Günler	OFM (%)
22.06.2015 Pazartesi	8,63
23.06.2015 Salı	8,46
24.06.2015 Çarşamba	8,39
25.06.2015 Perşembe	8,33
26.06.2015 Cuma	8,47

Cuma gününe baktığımızda; haftalık repo ihale faizinin yüzde 7,5, faiz koridorunun da yüzde 7,25 ile yüzde 10,75 arasında olduğunu, TCMB ağırlıklı ortalama fonlama maliyetinin de yüzde 8,47 olarak gerçekleştiğini görüyoruz. 

Aşağıdaki grafik TCMB politika faizi (kırmızı, PF), TCMB ortalama fonlama maliyeti (yeşil, OFM) ve gösterge faizin (mavi, GF) yılbaşından bu yana hareketlerini gösteriyor. Grafiğe bakacak olursak son dönemde kurlarda ortaya çıkan yumuşama nedeniyle gösterge faizde görülen düşüş durumu biraz toparlamış görünse de gösterge faizin halen politika faizinden de ağırlıklı ortalama fonlama maliyetinden de uzak olduğu görülüyor.

Merkez Bankası, yılın ikinci yarısında enflasyonu ters bir çan eğrisi biçiminde (önce azalan sonra yükselen eğilimde) beklediğini vurguluyor. Bu durumda gecelik fonlama faizinde er ya da geç artış olması ve duruma göre bu artışın politika faizine de yansıması olası görünüyor. 

Ek: Sistemin çalışma mekanizması

TCMB, faizin yukarı gitmesini istediğinde piyasadaki likidite ihtiyacını daha çok gecelik fonlamayla karşılıyor, faizin aşağı gitmesini istediğinde ise likidite ihtiyacını haftalık fonlamayı artırarak karşılıyor.