İstihdamı Artıralım Derken İşsizlik Oranı Yükselebilir

Tanımlar, Sayılar ve Oranlar

İstihdam anketinin uygulandığı gün ve önceki hafta içinde kâr karşılığı, yevmiyeli, ücretli ya da ücretsiz olarak hiç bir işte çalışmamış kişilerden son 4 hafta içinde iş arama kanallarını kullanmış ve 2 hafta içinde işbaşı yapabilecek durumda bulunan 15 ve daha yukarı yaştaki kişiler işsiz sayılıyor. 2014 yılı öncesinde iş arama kriterinde referans dönemi olarak “son 4 hafta” yerine “son 3 ay”  kullanılmaktaydı. Ayrıca, üç ay içinde başlayabileceği bir iş bulmuş ya da kendi işini kurmuş ancak işe başlamak ya da işbaşı yapmak için çeşitli eksikliklerini tamamlamak amacıyla bekleyenler de işsiz nüfus kapsamında sayılıyor. İşsiz sayısının toplam işgücüne bölünmesiyle işsizlik oranı bulunuyor. Buna literatürde resmi işsizlik oranı deniyor.

Kasım 2016 sonuçlarına göre resmi olarak işsiz kabul edilenlerin sayısı 3.715 bin ve işsizlik oranı da yüzde 12,1.

Bu işsizlerin dışında bir de çeşitli nedenlerle bir iş aramayan, ancak iş bulursa 2 hafta içinde işbaşı yapmaya hazır olduğunu belirtenler var. Bunlar iki grupta toplanıyor: (1) Daha önce iş aradığı halde iş bulamayan ya da kendi niteliklerine uygun bir iş bulabileceğine inanmadığı için iş aramayan ancak işbaşı yapmaya hazır olduğunu belirtenler. (2) Mevsimlik çalışma, ev kadını olma, öğrencilik, irat sahibi olma, emeklilik ve çalışamaz halde olma gibi nedenlerle iş aramayıp ancak işbaşı yapmaya hazır olduğunu belirtenler. 

Kasım 2016 tarihi itibariyle 2.286 bin kişinin iş aramadığı halde çalışmaya hazır olduğunu görüyoruz. Bir başka ifadeyle aslında işsiz olan bu 2.286 bin kişi iş aramıyor göründüğü için işsizler arasında yer almıyor.

Bu durumda Kasım 2016 itibariyle işsizlerin sayısı (3.715 bin + 2.286 bin =) 6.001 bine yükseliyor. Aynı miktarı işgücü toplamına da eklememiz gerekiyor. Bu durumda gerçek işgücü toplamı (30.781 + 2.286 =) 33.067 bine yükseliyor. Buna göre gerçek işsizlik oranı yüzde 18,1 olarak hesaplanabiliyor [Gerçek İşsizlik Oranı = Gerçek İşsizler / Gerçek İşgücü Toplamı = (6.001 bin / 33.067 bin) x 100 = 18,1].

İstihdamı Artırmaya Yönelik Önlemler

İşsizlik oranı yükselince devletin en üst yetkilileri “her işverenin yeni işçi alması” yolunda çağrılar yapmaya başladılar. İşverenler bu çağrılara olumlu yanıt verdi. Buna ek olarak hükümet, 2016 yılı sonunda istihdam ettiği çalışan sayısına ek olarak alınacak her yeni çalışan için, asgari ücretin üzerindeki vergi, sigorta primi vb gibi yüklerin bir yıl süreyle işsizlik sigortası fonundan ödeneceğine ilişkin bir düzenleme yaptı. Bu yolla işverenin üzerindeki istihdam yüklerini kaldıracağını ve bu yolla istihdam artışını ya da bir başka ifadeyle işsizlikle mücadeleyi destekleyeceğini ilan etti. Bu desteklerle işsiz sayısının ve dolayısıyla ve işsizlik oranının düşürülmesi hedefleniyor.

Hipotez: Önlemler İstihdamı Artırırken İşsizlik Oranını da Yükseltebilir

Bu çağrılar ve sunulan maddi destekler büyük bir olasılıkla işverenlerin istihdamı artırmasına ve dolayısıyla işsizliğin azalmasına katkı yapacaktır. Buna karşılık bu önlemler resmi işsizlik oranının da yükselmesine yol açabilir. Bu çelişkili durumun nasıl ortaya çıkacağını açıklamaya çalışayım.

Sayıları ve oranları bir kez daha hatırlatayım: Resmi işsiz sayısı 3.715 bin ve resmi işsizlik oranı yüzde 12,1. Bunlara ek olarak işsizler kategorisinde yer almayan ama iş bulursa çalışmaya hazır olduğunu beyan eden 2.286 bin kişi var. Yüzde 12,1'lik işsizlik oranı, işsiz sayısının toplam işgücüne bölünmesiyle bulunuyor (3.715 bin / 30.781 bin.) Devlet, işverenleri yeni işçi almaya teşvik edince iş aramayan ama iş bulursa çalışmaya hazır olduğunu beyan eden bu 2.286 bin kişinin en azından bir bölümünün iş imkânlarının açıldığını düşünerek iş başvurusunda bulunabilir. Bu şekilde başvuruda bulunanlar ‘iş aramayan ama iş bulursa çalışmaya hazır olduğunu beyan edenler’ kategorisinden çıkarak ‘resmi işsizler’ kategorisine girerler. Eğer bu hipotezim doğru çıkarsa istihdam çağrıları bir yandan istihdam edilen sayısını artırırken bir yandan da resmi işsizlik oranının yükselmesine yol açabilir. Bu durumda yüzde 12,1 olan resmi işsizlik oranı düşmek bir yana yükselebilir.

Hipotezin Test Edilmesi

Bu hipotezimin doğruluğunu test edebilmek için istihdam artırıcı çağrıların ve önlemlerin açıklanmaya başladığı 2017 yılının Ocak, Şubat ve sonrasına ilişkin verilerin elimizde olması gerekiyor. Ne yazık ki eldeki en son istihdam ve işsizlik verisi Kasım 2016’ya ait. O nedenle bu hipotezimizi test edip de doğru olup olmadığını görebilmemiz için Ocak, Şubat ve sonraki aylara ilişkin verilerin yayınlanmasını bekleyeceğiz. Yeni istihdamdaki artışın mı yoksa resmi işsizliğe yeni kaymalar nedeniyle ortaya çıkacak artışın mı işsizlik oranı üzerinde daha baskın bir etki yaratacağını zaman ve gelişmeler gösterecek.