Laiklik Üzerine

Devlet yönetiminde dinin referans olarak alınmamasını, devletin inançlar ve inançsızlıklar karşısında tarafsız olmasını savunan yaklaşım anlamına gelen laik sözcüğünün günümüze uzanan yolculuğunun başlangıcı Yunanca’da halka ait, ruhban olmayan anlamına gelen laikos’a kadar gidiyor. Roma İmparatorluğu’nda din adamlarına ‘clerici, din adamı olmayanlara da ‘laici’ adı veriliyordu. Yunanca’dan Latince’ye ‘laicus’ olarak geçmiş olan sözcük Fransızca’ya ‘laicite’ olarak yansımış. Laisizmin İngilizce’deki karşılığı ‘secularism’dir. Türkçe’de laik de seküler de kullanılmakla birlikte yaygın olarak kullanılanı laik sözcüğüdür. Her iki ifade de din ve devlet işlerinin ayrılması anlamına geliyor. 

Ortaçağ tarihi uzmanı Joseph Strayer, kilisenin, kamusal yetki ya da görevleri bulunmayan bir özel topluluk olarak kabul edilmesinin, laik yönetim tarzının temel çıkış noktası olduğunu vurguluyor.[*] Strayer’e göre bir toplum, laik yönetim tarzına geçtiğinde, siyasal yönetimde kilisenin etkisi tümüyle ortadan kalkacak demektir. Bu anlamda kilise, devlet yönetiminin bir parçası olmaktan çıkarak herhangi bir dernek gibi kamusal yetki kullanamayan bir topluluk haline dönüşür. Kimse buraya üye olmak ve önerdiği kurallara uymak zorunda değildir. Bizde Diyanet İşleri Başkanlığı, devlet yönetiminin bir parçası olmaya devam ettiği için laiklik, Strayer’in öngördüğü çerçeveye oturmamaktadır. 

Laikliği benimsemiş bir toplumda, din ve devlet işlerinin birbirinden ayrılması siyasal rejimin bir unsuru olarak da benimsendiği için hangi eğilimdeki siyasal parti iktidarda olursa olsun, din ve devlet işleri ayrımının tehdide uğramaması gerekir. Aksi oluyorsa o toplumda laiklik tam olarak yerleşmemiş demektir.

Avrupa ulusları on üçüncü yüzyılda başlayan mücadeleyi bir kaç yüz yıl süren bir süreç içinde laiklik aşamasına ulaştırmayı başardılar. Bu oluşumda burjuvazinin önemli rolü oldu. Parasal birikim, burjuvaziyi kilisenin önüne çıkarıp, daha güçlü kılınca, burjuvazi, toplum yönetiminde kiliseden daha fazla söz sahibi konuma geldi. Bizde ise burjuva sanılanların çoğu büyük esnaf düzeyinde kaldığı, devletten iş almayı esas iş olarak sürdürdükleri için devleti yönetenlerin yönlendirdiği biçimde din, hep önde durmaya ve laiklik de kâğıt üzerinde kalmaya mahkûm oldu.

Zaman içinde kilise bazı çıkışlar yaparak, eski gücünü kabul ettirmeye uğraştı, en azından bazı konularda kiliseden izin alınması için ciddi mücadeleler verdi. Siyaseti etkilemeyi ve kendi konumunu sarsan bilimsel araştırmaları kısıtlamayı denedi. Ne var ki kilise, bu tür girişimlerinin çoğunda yenilgiye uğrayarak destek kaybetti. Örneğin İngiltere kralı Sekizinci Henry’nin karısından boşanmasına izin vermemekte direnerek güç gösterisine girişen Katolik kilisesi, Henry’nin, Anglikan kilisesini kurup kendisini de kilisenin başı ilan edivermesiyle İngiltere’yi kaybetti. Galileo Galilei’ye, dünyanın dönmediğini söylettirdi, Darwin’i ve Marks’ı lanetledi. Başlarda bu yaklaşımlarına destek de sağladı ama zamanla o desteği yitirdi. Çünkü bilimsel ilerlemeyi önlemek, gerçekleri sonsuza dek saklamak mümkün değil. Kim üstünü örterse örtsün, gerçek, sonunta ortaya çıkıyor. Nitekim Katolik kilisesi önce Galilei’yi sonra da yakın zamanda Darwin ve Marx’ı onaylamak zorunda kaldı.

Laiklik, öyle herkesin kendisine göre tanımlayabileceği bir kavram değil. Yüzyıllardır, belki de üzerine en fazla mutabakat sağlanmış çok açık bir tanımı olan bir kavram: Devlet yönetiminde dinin yeri olmayacak. “Benim laiklik anlayışım şöyledir” diye yola çıkmak laiklik kavramının gerçek anlamını bilmemekle eşdeğer bir girişim.

Türkiye, eğer yirmi birinci yüzyılda gerçekten bir güç olmak, gelişmiş ülkeler arasına katılmak istiyorsa gereksiz laiklik tartışmalarını bir kenara bırakıp, çocuklarını bilime yönlendirmek ve devlet işlerinde dini referans almaktan vaz geçmek zorundadır.

Not: Bu yazı 26 Temmuz 1998 tarihinde Yeni Yüzyıl ve 27 Eylül2022 tarihinde bu blogda yayınlanmış Laik başlıklı yazılarımın güncellenmiş halidir.

[*] Joseph Strayer, Modern Devletin Kökenleri (çeviren: Eraslan Candan), Say Yayınları, 2020.

Yorumlar

  1. Romalılar bile bu işi halletmiş......
    Yazacak çok şey var ama yazamıyorum ......

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Yazın, kokmayın, bakın ben yazıyorum.

      Sil
    2. 1960 -1985 Arasında TR de Laisizm en üst seviyede idi Kenan Evren' in rekor sayıda imam hatip açması Siyasal İslam ın toplumda etkili olmasıyla yavaş yavaş düşmeye başladı yaşadığımız son günlerde ise devlette kalmamıştır.

      Sil
    3. Laiklik gerekli mi değil mi sorusunun yanıtını almak için din ile yönetilen devletlere bakmak yeterlidir, Ör. İran ve Afganistan. Kimse peygamber olmadığı için yani kaynaktan bilgiyi almadığı için herkes okuduğu ve anladığı kadarıyla bir yorum yapıyor ve herkesin kendi zannına göre bir din anlayışı oluşuyor dolayısıyla din devletleri din ile değil bazı kişilerinin zannına göre yönetiliyor. Bu nedenledir ki, din devletleri olmaktan çok uzak bazılarının zannettiği şeylerin devletlerine dönüşüyor, bu da başlı başına çok tehlikeli bir durum. Bu işin iyi niyetli tarafı birde din sömürüsü vs yapanlar var o zaman iş daha tehlikeli hale geliyor ve halkın başı iyice kuma batıyor.

      Sil
    4. Sayın Adsız19 Kasım 2024 08:29 ''Kimse peygamber olmadığı için yani kaynaktan bilgiyi almadığı için herkes okuduğu ve anladığı kadarıyla bir yorum yapıyor'' demişsiniz. Hayır, kaynak var ve bu kaynak kendi kendisini zaten açıklıyor fakat insanlar Allah tarafından korunmuş tek yazılı kaynak olan Kuran'ı tek başına baz almadıkları, Allah'ın indirdiği kitabı yetersiz ve eksik buldukları; Kuran'ı, Kuran dışı kaynaklarla (Allah tarafından korunmadığı için güvenilmez olan kaynaklarla değerlendirdikleri için) farklı yorum yapıyorlar. Dolayısıyla siz mezhepçi İslam'ı tanımlamışsınız. İran Şiiliği, Afganistan ise Sünniliği temsil ettiğini düşünür fakat ikisi de İslam'ı temsil etmemekte, dinde zorlama yoktur ayetine rağmen insanlara bir din dayatmakta ve Kuran'a uygun davranmamaktadırlar.

      Sil
  2. egemen sınıflar ve siyaset bezirganları din ticaretini bırakamaz hocam. Yoksa varlıkları sorgulanır, halkı sömüremez hale düşerler.

    YanıtlaSil
  3. Hocam. Bu ülkede Aziz NESİN'in dediği %70 zİhniyet devam ettiği, var olduğu sürece bu ülke hiçbir şey olmaz, bir milimetre yol alamaz. İşte o %70 devrim yapıp iktidarı ele geçirdiler. Şimdi de kürekleri geriye çekiyorlar.

    YanıtlaSil
  4. Bir arpa boyu yol gitmemiş olduğumuz ortada.

    YanıtlaSil
  5. Mevcut iktidara oy verenler sizin bu yazınızı okuyunca şöyle diyorlar Mahfi bey:

    "Yav he he..."

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Önemli olan sizin ne dediğiniz.

      Sil
    2. BEN HARİKA BİR YAZI OLMUŞ DİYORUM HOCAM :-)

      Sil
  6. Bu temennnizi mevcut ve sonraki 6 nesil göremeyecek hocam. 200 - 300 yıl sonra Avrupanın bugünkü seviyesine gelince belki o nesil laik olacak. Bizler kurban olarak bırakıp gideceğiz.

    YanıtlaSil
  7. Eğer bir yazı içinde; "Galieo", "Darwin" ve "Marx" isimleri aynı anda geçiyorsa, siz daha baştan kaybetmişsiniz demektir sayın Eğilmez.

    Anadolu'daki ağır muhafazakârlık; sizin bu yazınızı otomatikman reddediyor, farkında mısınız acaba?

    Sırf bu üç isim sebebiyle; "Benim bu yazımı okumayın, pas geçin." diye bas bas bağırıyorsunuz adeta. Dikkatinizi çekiyor mu?

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Çekmez olur mu? Çekiyor tabii. Ve o yüzden bir türlü bilime dönemediğimiz saçma sapan bir kısır döngü içinde bocalayıp durduğumuz da dikkatimi çekiyor tabii.

      Sil
    2. Sırf bu üç isim sebebiyle; "Benim bu yazımı okumayın, pas geçin." diye bas bas bağırıyorsunuz adeta. Ama siz okumuşsunuz, benimde bu dikkatimi çekti :-)

      Sil
  8. Yahudilerin çıkış noktası da böyledir. Köle iken isyan edip, din kisvesi altunda kendilerini Dünyanın efendisi ilan ettiler. Şimdi de Dünyanın başına belâ oldular.

    YanıtlaSil
  9. 1 Gr. akıllarıyla 'Laikçiler' diye güya laik cumhuriyete mok atan ilkel yaratıklara (yobazlara) sinir olurum hep. Anlaşılan 200 bilemedin 300 sene sonra biz de gerçek anlamda laik bir ülke oluruz (tabi Türkiye diye bir ülke kalırsa)

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Yakup Kadri'nin Yaban romanını okuduysanız 100 senede Anadolu'nun arpa boyu yol alamadığını görür ve gelecek birkaç yüz yıl için iyimser olmanın pek de mümkün olmadığını görürsünüz.

      Sil
    2. Hocam sizler umutsuz olsanız da biz gençler ülkenin parlak yarınlarından ümitvar olmayı sürdüreceğiz. Bir olacağız, iri olacağız, diri olacağız, hep beraber Türkiye olacağız.

      Sil
  10. Katı bir laiklik yerine sekülerlik daha doğru değil mi hocam?

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. İkisi de aynı şey. Din, devlet işlerine karışmayacak. Bu kadar basit bu kadar net.

      Sil
    2. Sorunuz kırmızı yerine "Al" olsa olmaz mı gibi olmuş. Ama söylemek istediğiniz şey "Laiklik yerine sulandırılmış laiklik olmaz mı" sorusudur.

      Olmaz...

      Laikliğin katısı veya çatısı olmaz. Söylediğiniz şey, "Katı adalet yerine yarım yamalak adalet olsa olmaz mı" lafıyla eş anlamlıdır. Çünkü laiklik adaletin birinci şartıdır. Bir ülkede laiklik yarım yamalaksa, o ülkedeki diğer adalet kriterlerine bakılmaz. Çünkü laiklik bile eksik ve aksaksa adaletin diğer konularının da mutlaka eksik ve aksak olduğu kesindir. Laiklik adaletin başlama noktasıdır. Laiklik adalet okulunun birinci sınıfıdır. Birinci sınıfı geçemeyen öğrenci ikinci sınıfı hiç anlamaz.

      Alıntı:
      "" İlk Meclis’te bir gün laiklik söz konusu oluyordu. Gazi Mustafa Kemal Paşa, o gün Meclis’e başkanlık ediyordu. Meclis’in tanınmış din bilginlerinden bir milletvekili, kürsüye gelerek konuşmasına şu sözlerle başladı: “Arkadaşlar bir laikliktir gidiyor. Afedersiniz ben, bu laikliğin anlamını anlayamıyorum”.

      Başkanlık makamında bulunan Gazi Mustafa Kemal Paşa dayanamamış, oturduğu yerden elini kürsüye vurarak:

      “Adam olmak demektir, hocam adam olmak!..”

      diye hoca efendinin sorusunu cevaplamıştı.
      ""

      Gerçekten adam gibi adam olmak yerine, yarım yamalak adam olsak olmaz mı?

      Olmaz!

      Sil
    3. Laiklik katı veya yumuşak versiyonu olan bir kavram değil. Mahfi hocamız çok güzel tanımlamış. Çerçeve net, yumuşatsak mı, oraya mı çeksek, biraz da bundan mı katsak... Bir üstteki arkadaşın da dediği gibi olmaz. Herkes dinini bireysel olarak yaşamakta özgür. Şunu bir türlü çözemiyor birçok insanımız. Hala başkası nasıl yaşıyor diye birilerinin işine burnunu sokmaya çalışıyorlar.

      İnsanların yolda yürümeyi beceremediği bir ülkede bu kavramlar daha çok tartışılır ve anlaşılamaz.

      Sil
  11. İngiltere'de kral Anglikan kilisesinin başıdır. Görevleri arasında Hristiyanlığı korumak vardır.
    Fransa'da ise daha katı bir anlayış vardır.Din kamuda görünür değildir.
    ABD'de ise daha amorf bir ilişki var din ve devlet kurumları arasında.Evanjelik Hristiyanlık neoconlar arasında saygın bir konumdadır.
    Yunanistan'da Yunan Kilisesi söz sahibi ve güçlüdür. Ortodoksluk resmi devlet dinidir. (Hatta Athos Dağı keşişleri bir nevi devlet gibi hareket ederler) Ama yönetim demokratiktir.İnanç hürriyeti vardır.
    Yani tek bir laiklik anlayışı yok. Günlük hayatımızı da tanımlar değil pratikler belirler.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Laiklik ilkesi varsa devlet, din kurallarına göre yönetilemez. Mesela faizle ilgili karar verecekseniz Nas olmaz. Bunun evanjelisti, katoliği, ortodoksu olmaz.

      Sil
    2. Bu söyledikleriniz, bizdekinden başka kötü örnekler bulup, bizdeki kötülüğü mazur göstermeye çalışmak olmuş. Bize ne o ülkelerden? Batı ülkelerinde kusursuz ve en mükemmel adalet var diyen var mı ki; "Batı'da kusursuz laiklik var" diyen olsun.
      Üstelik sizinki fırtınayı gösterip rüzgara razı etmek gibi bile değil, tamı tamına "Rüzgarı örnek gösterip fırtınaya razı etmeye çalışmaktır".
      Batı'daki laiklik her ne kadar ayıplı olsa da en azından bizdeki gibi, okullara ZORLA girip, küçücük yavrucakların beynine ZORLA din çakmaya çalışmıyorlar.

      Sil
  12. yazılarınız aydınlatıyor bizi teşekkürler sayın hocam

    YanıtlaSil
  13. Ben bakanın sözünü laiklik karşıtı gibi algılamadım. Çok haksızlık yapıldı laiklik adına,gibi bir şey kastetti.Yanlış yerlere çekildi.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Hiç öyle yanlış yerlere falan çekilmedi. Resmen laikliği sulandırmaya ve yaptığı çağ dışı düzenlemeleri haklı kılmaya çalıştı.

      Sil
    2. Bir günlüğüne kendine özel kanun çıkarılıp rektör yapılan kişiden bahsediyoruz. Dikkatinizi çekeyim. bakanlıkta cemaatleri ağırlayan ve onlarla iç içe olan birinden bahsediyorsunuz. Bu tür kişilerin zihniyeti düşüncesi hiçbir zaman değişmez. Siz yada biz istesekte bu kişiyi bir yere çekemeyiz. Bir kızılderili atasözü derki "Bir insanı küçümsemek akılsızlık, çok büyük görmek de korkaklıktır." Saygılarımla.

      Sil
  14. Yazık.Hocamız da twittter lincine katılmış.Ama yine de edepli üslübunu bozmamış.Tebrik ediyorum hocam,

    YanıtlaSil
  15. Türkiye laiktir, ama laik kalacak mı artık emin olamıyoruz.
    Tehlikenin farkında mısınız?

    YanıtlaSil
  16. Murat DAĞLIOĞLU18 Kasım 2024 19:03

    Yazınız için çok teşekkür ederim.

    YanıtlaSil
  17. Laiklik tam anlamıyla olursa o zaman muhafazakar iddalı partiler nasıl seçmenini konsilide edip oy toplayacak? Laiklik karşıtı kesim daha fazla organize konumda. Siyaset için seçmenin niceliği önemli.

    YanıtlaSil
  18. Laikliğin ne olduğunu çok iyi biliyor ama işlerine gelmediği için yalan yanlış aklına ne geliyorsa söylüyor. Bu söylediklerinin İsmet İnönü’nün asker kaçağı olduğu saçmalığıyla hiç bir farkı yok.

    YanıtlaSil
  19. Abd İngiltere laikliği ile Fransız laikliği arasında ayrım yapanlar var. Türk laikliğini Fransız laikliğine benzetiyor ve Fransız laikliğini daha sert buluyorlar. Sizce böyle bir ayırım var mı?

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Laiklik devlet işlerine dinin karıştırılmamasıdır. Yani Nas ile faiz belirleyemezsiniz. Bu kadar basittir. Hiç öyle dallandırıp budaklandırmaya gerek yok.

      Sil
    2. Eskiden ne banka vardı ne enflasyon vardı; tefeci faizi vardı. Buradaki amaç zor durumda olan insanın bu zor durumundan istifade edip bunu bir menfaat aracına dönüştürmemekti. Bu yüzden tefeci faizinin tam tersi bir anlayışla infak, zekat gibi kavramlarla toplumsal yardımlaşma özendirilmiş, güç durumda olanın sömürülmesi engellenmeye çalışılmıştı. Ne var ki yıllar sonra faize savaş açanlar bilime aykırı hareket ederek, asıl savaşılması gerekenin enflasyon olduğunu; çünkü ancak enflasyonun düşmesiyle faizin düşeceğini kavrayamadılar. Onca iktisatçı ve ekonomistin görüşlerini yabana attılar. Böylece enflasyon sıçradı; pahalılık arttı, halkın alım gücü düştü, halk fakirleşti, halk borçlandı ve güç durumda olanlar da (hiç istenmeyecek bir şekilde) daha fazla sömürülecek duruma geldi. Oysaki asıl engellenmek istenen böylesi bir sömürüydü. Karşı kaleye gol atmak isterken, kendi kalemize gol attık ve bunun bedelini de maalesef ülkece ödedik, ödüyoruz. Bizim en büyük eksikliğimiz meritokrasidir.

      Sil
  20. Din sabittir. Değişmez. Devlet dediğimiz büyük organizasyon ve kurumlar bütünlüğü ise tamamen değişime aciktir. Din sabit ve bir inanç sistemi olup devlet yönetsel sistemdir. Iktisattan hukuktan siyasetten uluslar arasi iliskiden istihbarat ve güvenlikten vb gibi cok sayıda değişken parametrelerden olusur devlet. Kısacası değişmeyen ile değişken olani yonetemezsiniz. Inanc sistemini yonetim sistemi olarak kullanamazsiniz. Kullanırsanız hem devleti hem de dini işlevsel olmaktan tamamen çıkarmış olursunuz. Avrupa medeniyeti 30 yil 100 yil savaslari gibi din mezhep savaşları yaşadı. Sonunda laikliği algiladi. Seküler devlet olmaya başladı. Ve hemen her alanda devrim yapti. Sanattan iktisada bilimden cografya ya kadar.

    YanıtlaSil
  21. Hocam tarzınız hiç değişmemiş :) Kısa bir ön bilgi, örneklerle açıklama ve sonuç.

    Konular değişse de insanın çıkar ve güç mücadelesi değişmiyor.

    Teşekkürler

    YanıtlaSil
  22. Türkiye'de "Laik devletin Diyanet'i olmaz" dendiğinde, Diyanet'i savunanların en sık savunması "Onu Atatürk kurdu" palavrasıdır. Atatürk Diyanet'i asla kurmadı, bu kurumla alakası bile yoktur. Detayına inmeden önce şöyle bir örnek vereyim....

    Birisi bir tane Ferrari satın aldı. Sonra o arabanın motorunu birisine sattı. Daha sonra az yaksın diye arabaya bir tane Murat 124 motoru taktı. Sonra "Bu da Ferrari" diyerek arabayı kiraya vermeye başladı. Baktı ki yutan enayi çok, arabanın, para edecek her şeyini satıp, yerine an dandik malzemeleri taktı. Arabada markasından başka Ferrari'ye ait hiç bir şey kalmadı. Ferrari firması adama dava açınca, bu sefer arabanın üzerindeki Ferrari yazılarını ve simgelerini de değiştirdi. Ama buna rağmen hala arabayı Ferrari fiyatına kiraya veriyor. İtiraz edenlere ise "Bu da Ferrari, bunu da Ferrari yaptı" diyor.

    Diyanet'in Türkiye'deki hikayesi de budur. Atatürk'ün kurduğu kurum o değildi. Adı bile bu değildi. Onun adı Şeriya ve Efkaf Vekaleti idi. Görevi ise bu günkü Diyanet'in yaptığı gibi, halka din pompalamak, misyonerlik yapmak, laiklik karşıtı hacı hoca takımını yetiştirmek ve beslemek değil, tam aksine bunları yapmak isteyenleri engellemekti. Bu Diyanet, Atatürk'ün kurduğu kurumun tam zıttıdır. Atatürk'ün kurumunun bütçesi, şimdiki Diyanet'in %1'inden fazlası değildi. Değil şimdiki gibi okullara girip ZORLA (zorunlu) din dersi vermek, küçücük bir dergi yayınlamak dahi dahil, hiç bir yayın hakkı bile yoktu. O kurumun tek amacı dini denetlemek, devlete karşı yönelmesini engellemek ve laikliği korumaktı.

    Hem kendisi hem de adı başkaydı.

    YanıtlaSil
  23. Sayın Hocam laikliğin “din ve devlet işlerinin ayrılması” şeklindeki tanımı eksik, sorunlu bir tanımdır. Buradan yola çıkınca “Diyanet varsa din ve devlet işleri karışmıştır, öyleyse laiklik zaten yoktur” yanlış önermesi çıkarılabilir.
    Laiklik, yasaların bir ilahi kaynaktan alınmaması, beşeri olmasıdır. Dolayısıyla dinlerin sadece devlete değil, günlük yaşama müdahaleden de el çektirilmesidir.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Din devlete karışmazsa günlük yaşama da karışamaz. Çünkü günlük yaşama karışım devlet eliyle yapılıyor.

      Sil
    2. Hocam gerçekten "din ve devlet işlerinin ayrılması" tanımı basit, klişe ve anlaşılması zor bir tanım. Arkadaşın dediği gibi diyanet'in varlığı başlı başına tanımı çürütüyor zaten. Dini bayramların resmi tatil ilan edilmesi de keza öyle. Laikliğin bana göre tek ve basit bir tanımı var: Hukuk kurallarının din kurallarına uygun olmak zorunda olmaması.

      Sil
  24. Laik olunmaz,doğulur.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Kişiler laik olmaz. Devlet laik olur.

      Sil
    2. Hocam ama biz laiğiz.Hem de dededen .Caddebostanlı'yız.
      Yaşasın Atatürk, yaşasın kemalizm, yaşasın laiklik, yaşasın CHP.

      Sil
  25. Mahfi bey eleştirenlerin hicmi haklı tarafı yok. Hacı sakalının giremediği kurumlara top sakal girmedimi en basit örneği ile

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Bilmem ama ben laikliğin çiğnendiği her yerde gelişememe sorunu olduğunu biliyorum.

      Sil
    2. Laikliği çiğnemeyelim ama iki tarafa da adaletli olsunlar. O zaman laikliğin bir numaralı savunucusu olurum.

      Sil
    3. Laiklik zaten sizin bu dediğinizi gerçekleştirmek için var. Ama bizde hiçbir zaman tanımına uygun olamadı.

      Sil
    4. Teşekkür ederim. Benim itirazımda uygulamya

      Sil
  26. ABD merkezli Uluslararası Eğitim Enstitüsü’nün 2024 yılı Açık Kapılar (Open Doors) Raporu yayımlandı. Rapora göre ABD’de okuyan Türk öğrenci sayısı yüzde 5,7 artış oranıyla son 15 yılın en büyük artışı olarak kayıtlara geçti. ABD’de okuyan Türk öğrenci sayısı 8 bin 657’den 9 bin 148’e yükseldi. kaynak: https://www.gercekgundem.com/dunya/abdnin-dikkat-ceken-2024-yili-acik-kapilar-raporu-son-15-yilin-en-buyuk-artisi-abdde-okuyan-turk-ogrenci-sayisi-kac-500781

    YanıtlaSil
  27. Laiklik karşıtı bir siyasi/sosyal yapıda, gerçek manada demokrasi, hukukun üstünlüğü, bilimin rehberliği sözkonusu olamaz. Kanaatimce ülkemizde yapılması zorunlu en temel yapısal reformların başında laikliğin tesisi gelmektedir. Ancak, günümüzde iktidarıyla, muhalefetiyle tüm siyasi partiler, oy kaygısıyla ve popülist yaklaşımla laiklik karşıtlığında birbiriyle yarışıyorlar..Türkiye'de Diyanet İşleri Başkanlığı ve ya İmam Hatipleri kapatmayı programına yazıp, seçmenden oy isteyecek bir parti söz konusu olabilir mi?

    YanıtlaSil
  28. Dinlerin hepsi sosyal dir insanlık içindir doğa içindir fakat laik olmayan devlet yönetimleri ise anti sosyal dir ve varlıksız halkı en çok ezen kısımdır iktidara varlıksız halkın oyları ile gelirler ve partilerinin çevrelerini zenginleştirirler tuhaf olan şey ise kuran'ı kerimin mealini kuranı tam anlıyabilmek için her gece birkaç sayfa defalarca yıllarca kuranda anlatıldığı gibi her gece kalkıp okumuş sosyalist düşünceli kişiyim cuma namazına düzenli giderim din kişinin kendisine ait birşeydir cemaetlerden kişileri tanırım tanışdığım kişilere hep lokman hekimin oğluna ne dediğini sorarım hiç bilen çıkmadı şimdiye kadar kuran'ı kerimin mealini okumuş kimse ile tanışamadım herkes başkalarından duyarak öğreniyor halbuki kuran'ı kerimde söylenen OKU ve başkalarından duyduklarını kabul etmiyorum diye yazıyor yani sürekli olarak birilerinin halka anlatması doğru değil halkın kendisinin okuyup gerçekleri öğrenmesi doğrusudur bu sebeble laik olmayan devlet kuran'ı kerim anlayışına zıt bir düşünce sadece halkı din ile yönetme düşüncesidir.

    YanıtlaSil
  29. Atatürk laikliği zamanında iki cümlede açıklamış, anlamak istemeyenler 100 yılda anlayamamış:

    "Bağlılıkla inanıp mutlu olduğumuz İslam dinini, yüzyıllardan beri alışılageldiği şekilde bir 'siyaset aracı' makamından kurtarmak ve ayırmanın elzem olduğu gerçeğini görüyoruz. Kutsal ve ilahî olan inanç ve vicdanlarımızı, belirsiz ve değişken olan siyasetten ve siyasetin bütün unsurlarından bir an önce ve kesinlikle kurtarmak, milletin dünyevi ve uhrevi mutluluğunun emrettiği bir zorunluluktur. İslam dininin anlamı, ancak bu şekilde ortaya çıkar." (Mustafa Kemal Atatürk)

    Cümleler, 1 Mart 1924 tarihli Türkiye Büyük Millet Meclisi tutanağından (günümüz Türkçesiyle yeniden yazdım). Atatürk din ile siyaseti birbirinden ayırma amacını açıklarken; siyasetin içinden dini değil, dinin içinden siyaseti ayıklama olgusunu anlatıyor.

    Bloğumda, bu cümlelerin orijinaline ve yorumlarıma ulaşabilirsiniz. İsmime tıklamanız yeterli. Sevgiler.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Merhaba Barış Bey, blogunuza baktım gayet akıcı duru bir yazım diliniz var. Yazılarınızı daha fazla okumak niyetiyle yer imlerime ekledim.

      Sil
    2. Barış Ünver19 Kasım 2024 15:56

      Çok ince ve zarifsiniz. Tatlı kelimeleriniz için çok teşekkür ederim:)

      Sil
  30. Ülkemizde son bir kaç yıl öncesine kadar devlet bürokrasisi, tam da sizin dediğini gibi “kendi tanımını” dayatan ve uydurduğu “kamusal alan” ucubesiyle dini özgürlüklere müdahaleci bir tutum izledi.
    Buna tepki olarak (belki de oya tahvil amaçlı) bu defa da din temalı figürler liyakat ve bilimin önüne geçti. Şimdi nasıldır bilmiyorum ama bir dönem rektörlerin çoğu ilahiyatçı idi !
    Bu sancılı süreçlerin durulup her şeyin yerli yerince uygulandığı demokratik ve müreffeh bir ülke olacağımız ümidini de yitirmiş bulunuyorum, maalesef.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Her iktidara gelenin kendi anlayışına göre uyguladığı laiklik aslında laiklik değildir. Her konuda olduğu gibi bu konuda da inanılmaz bir dejenerasyon yapmayı becermiş bir toplumuz.

      Sil
  31. Hocam selamlar. Bugüne kadar dinde zorlama yoktur ayeti maalesef anlaşılamadı. Afganistan'daki Taliban gibi mezhepçi müslümanlar asırlardan beri dini dayatmaya çalıştılar. Namaz kılmayana, oruç tutmayana ceza verdiler; kılık kıyafet şartı getirdiler vs. Kuran dışı kaynaklarla hem Kuran'da olmayan recm gibi hükümler getirdiler hem de Kuran'da olmayan cezai hükümlerle mezhepçi din algılarını insanlara zorla dayatmaya çalıştılar. Oysaki Kuran'da emredilen ya da yasaklanan birçok konunun yerine getirilmediği taktirde her hangi bir dünyevi cezası bulunmamaktadır. Mesela Kuran faiz yemeyin der fakat faiz yiyene her hangi bir ceza uygulanmaz. Namaz kılın der fakat namaz kılmayana bir ceza yoktur. İçki içmek ya da kumar oynamak yasaklanmıştır fakat içki içen ya da kumar oynayan da herhangi bir dünyevi cezaya çarptırılmaz. Bu gibi emir ve yasaklar korunup korunmama noktasında birer imtihandır. Uyulmama noktasında kişinin yapması gereken tövbe etmektir. Ceza ise ahirette Allah’ın merhametine kalacaktır. Dolayısıyla bir Müslüman başkalarına tavsiyede bulunabilir fakat dinde zorlama yapamaz. Aksi halde bu bir zulüm olacaktır.

    Kuran’da dünyevi ceza gerektiren 5 husus vardır. Bunların hepsi de can, mal ve namus güvenliğini yani toplum güvenliğini kapsamaktadır.
    1- Cana kıyma cezası (can güvenliği)
    2- Hırsızlık cezası (mal güvenliği)
    3- Yol kesme cezası / eşkiyalık yapma, terör estirme (mal ve can güvenliği)
    4- Zina cezası (namus güvenliği) 4 şahit gerekir. 4 şahit yoksa ceza uygulanmaz. Bu aynı zamanda hem halka açık alanda sevişmenin hem de alenen sevişilen genelev gibi yerlerin yasallaşmasının önüne geçmektedir.
    5- Namuslu insanlara zina iftirası atma cezası (namus güvenliği) yine 4 şahit gerekir.

    Tüm bunlar toplumun mal, can ve namus güvenliğini sağlamak ve toplumun huzurunu korumak içindir. Mezheplerdeki Kuran dışı uygulama ve hurafeler bilimle çelişir fakat Kuran asla bilimle çelişmez. Çünkü Kuran’ı da bilimi de Allah yaratmıştır. Nasıl ki Allah’ın dünyevi bir ceza getirmediği ve bir imtihan vesilesi kıldığı konularda, dini, zorla dayatmak bir zulümse; inanan insanlara dinsizliği dayatmak ve din hiç yokmuş gibi davranmak da bir zulümdür. Nitekim bugün referandum yapılsa ve bir cana mesela Narin’in canına kıyanın cezası ne olmalı diye halka sorulsa toplumun en az %90’ı ''Bu eylemi yapan da canından olmalıdır'' diyecektir. Böylece insanın yaşama hakkının ne kadar önemli olduğu anlaşılacak ve toplumdaki başka cinayetlerin de önüne geçilmiş olunacaktır.

    Özetle Türkiye laik olsun, kimse kimseye zorla din dayatmasın ve din istismarı yapmasın. Fakat halkın inandıkları da tamamen yok sayılmasın hocam. Toplumun huzurunu sağlayacak bu 5 dünyevi ceza için referanduma gidilsin. Çünkü bunlar inanan, inanmayan herkesin güvenliği için gereklidir. Saygılar.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Bunlara ek o kadar suç var ki. Mesela kadınlara yönelik tacizler, çocuk istismarları, hayvanlara eziyet, insanları haksız yere suçlamak ve daha niceleri. Bunların hiçbiri sizin saydıklarınızdan önemsiz değil. Esasen bu saydıklarınız da Musa'ya gelen 10 Emirin parçaları.

      Sil
    2. Kadın tecavüzü ya da çocuk tecavüzü hem namus kategorisine hem de eşkıyalık kategorisine girer. Çünkü eylemin zorla yapılması (eşkıyalık) söz konusudur. Hayvanlara eziyet ya da bir insanı tartaklamak da eşkıyalıktır.

      Sil
    3. Hocam Kuran’ın en uzun ayeti Bakara süresinin 282. ayetidir. Alacak verecekle ilgilidir ve ayet noterlik kurumunu onaylamaktadır. Bunun gibi Kuran’da borç hukuku, miras hukuku gibi konular vardır ve bunlar belirlenmiştir. Fakat bunlar inananları bağlar. İnananlar kendi aralarında uzlaşabilir ve buna uygun davranabilirler. Ya da tıpkı evlilik sözleşmesi gibi aralarında bir sözleşme yapabilirler. Fakat sözleşme şartlarına uymama noktasında her hangi bir anlaşmazlığa düşerlerse, bu takdirde kararı mahkeme verecektir. Dolayısıyla Kuran’da belirlenmiş borç hukuku, miras hukuku gibi konular tüm topluma mesela ateistlere dayatılamaz. Çünkü ateistler zaten inanmamaktadır. Bunlar inanların, uymakla yükümlü olduğu konulardır. Uyulmamasında ise zaten herhangi bir dünyevi ceza yoktur.

      Laik devlet bu açıdan önemlidir. Kimse kimseye din dayatmamış olmaktadır. Dolayısıyla inananların yükümlü olduğu konular inanmayanlara dayatılamaz. Lakin toplumu (inanan, inanmayan herkesi) ilgilendiren güvenlik konularının ise ayrı tutulması ve bu konularda toplumun çoğunluğunun isteğine göre bir karar verilmesi gerektiğini düşünmekteyim. Çünkü esas olan inanan ve inanmayan herkesin bir arada yaşaması ve toplumun huzuru olmalıdır. Nasıl ki insanlara bir din dayatmak zulümse, insanların tamamına bir dinsizlik dayatmak ve din hiç yokmuş gibi davranmak da bir zulümdür. Bu yüzden halkın hassasiyetinin de dikkate alınması gerekmektedir. Referandumu bundan dolayı savunmaktayım.

      Mesela toplumumuzda cinayetler son derece artmıştır. Eğer referandum yapılırsa ve kabul edilirse başta cinayet, hırsızlık ve tecavüz olmak üzere birçok suçun önleneceğini düşünüyorum. Saygılar.

      Sil
  32. Şu bulguları da atlamayalım:

    Pek çok antropolog; hem tarihte kaybolup gitmiş, hem günümüzde hâlâ yaşayan dinleri incelediğinde, bunların çoğunun "toplumsal yaşamı düzenleyici kodlar, normlar" olduğunu söylüyor. Metafizik boyutuna da değiniyorlar elbette. Ama gerçek, reel hayatta dinlerin fonksiyonu binyıllar boyunca; [buna ister "kabile" ölçeğinde deyin, ister "modern toplum" ölçeğinde deyin] toplumsal düzeni kontrol, denetim altında tutmak olmuş.

    Olaya bu perspektifle yaklaştığımızda: 2025 yılına girmeye hazırlandığımız şu günlerde bile, "laiklik" meselesini hâlâ tartışabiliyor olmamız; dinlerin binyıllar boyunca hayatımızda varolmasının kaçınılmaz etkileri olabilir mi?

    Mahfi beyin işaret ettiği "devleti yönetirken, dinî referanslar kullanmamak" konusunu yumuşatmaya uğraşmıyorum. Sadece, konunun zorluğundan bahsediyorum.

    Eğer bu antropologların kitaplarını okumak isteyenler olursa, birkaç örnek yazayım:

    • James George Frazer, "Dinin ve Folklorun Kökleri", Yapı Kredi Yayınları

    • James George Frazer, "Batıl İnançlar Kurumlarımızın Gelişimini Nasıl Etkiledi", Dorlion Yayınları ve Pinhan Yayıncılık

    • Emile Durkheim, "Dini Hayatın İlkel Biçimleri", Eskiyeni Yayınları

    • Lucien Levy-Bruhl, "İlkel İnsanda Ruh Anlayışı", Doğubatı Yayınları

    • Jack Goody, "Yaban Aklın Evcilleştirilmesi", Pinhan Yayıncılık

    • Claude Levi-Strauss, "Yaban Düşünce", Yapı Kredi Yayınları

    • Claude Levi-Strauss, "Mit ve Anlam", Minotor Kitap

    • Joseph Campbell, "Kahramanın Sonsuz Yolculuğu", İthaki Yayınları

    YanıtlaSil
  33. Hristiyanları Anadolu coğrafyasından mübadele yolu çıkararak İslam birliği sağlayan.
    Diyanet İşleri Başkanlığı gibi bur birimi kurarak Müslüman Din İnsanı sınıfı oluşturan.
    ATATÜRK
    Nasıl oluyorda sözde müslüman ahali tarafından zemmediliyor.
    Anlamak mümkün değil.
    Laiklik yönetim hukukundan daha çok bireysel hukuk sistemde kişilerin inanç duygu, düşünüş sistemlerine devletin mesafeli ve koruyucu olması durumudur.
    Cumhuriyet yapısı içinde Sekülerlerin(Dünyacıların) Ahiretçilere baskısını veya Ahiretçilerin Sekülerlere baskısını engeleyen hukuk sisteminin ta kendisidir, Laiklik.
    Diyanet İşleri Başkanlığı kurumundaki en büyük eksik, Hristiyanların ve Yahudilerinde temsili için bir yapılanma olmalıydı.
    Laiklik bunu sağlamalıydı.
    Laikliğin çakma uygulaması sonucu bugün kayıt dışı Tarikat benzeri oluşumların Cumhuriyeti kökünden yok etmesine sebep olmuştur.

    YanıtlaSil
  34. Devletin adaleti olur , başka bir şeye gerek yok.

    YanıtlaSil
  35. Murat Bozdoğan19 Kasım 2024 12:17

    Bizim dinimiz Laiklik uygulamasına konu edilebilecek bir Din değil. Çünkü sadece kişinin Allah'la olan ilişkilerine yönelik kurallara sahip değil. Doğrudan Medeni Hukuk, Miras Hukuku, Savaş Hukuku gibi alanlarda hükümler vaz etmiş. Ayrıca Allah başka dinleri seçme özgürlüğü de vermiş. Beğenmiyorsanız başka dine geçersiniz.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Bu arada medeni yasamız, miras hukukumuz, ceza yasamız, kadınların toplumdaki yeri konusundaki düzenlemeler İslam dininin emrettiği kurallara ters hükümlerle doludur. Gördüğünüz gibi laiklik her türlü dinde uygulanabilecek bir yaklaşımdır.

      Sil
    2. Murat Bozdoğan19 Kasım 2024 15:54

      Haklısınız hocam. Bu açıdan düşünmemiştim. Okuduğum dini kitaplarda bu bakış açısından hiç yaklaşılmamıştı konuya. Teşekkür ederim.

      Sil
    3. Murat Bozdoğan20 Kasım 2024 06:37

      Üstteki yorumu ben yazdım ama alttakini değil. İnsanlar bir tuhaf.

      Sil
  36. Şimdiye kadar dünyada yaşananlar göstermiş olmalı ki din ve devlet işlerinin birbirinden ayrılması gerektiği savunmak yeterli değildir. Asıl sorun; dinin, toplumsal örgütlenmesi engellenemediği sürece "tehlike"nin sürekli olmasıdır.
    Laiklik anlayışını bu dar sınıra yani basitçe din ve devlet işlerinin ayrılması sınırına hapsedilmesi eksik bir kavrayıştır.
    "Kavram"ın tarihsel tanımı bu, diyerek şu anki tutum ve geliştirmeler savuşturulamaz...

    YanıtlaSil
  37. Ameika kuruluşunda anayasa hazırlığı sırasında en önemsenen ve Amerika'nın günümüze kadar henüz yıpratılamamış kurumlarından birisidir laik sistem. Son 100yıl orada bile laik sistemi bozarak sistemi çökertmek isteyenler oldu ama henüz tam anlamıyla başaramadı. Devletin kendisini koruma gücü/yetkisi olmalı. Bunu bizim ülkemizde o dönem yetişmiş kadroları olduğu için Askeriyeye verildi. Ancak Amerika'daki gibi adalete verilmesi gerekiyordu devleti koruma yetkisi. Bizde yasalarla devleti koruma kollama görevi şekjlinde askeriyeye verilen yetkiler 1 gecede alındı. Böylece savunmasız hale gelen devlet ele geçirlmiş oldu. Oysa biz vatandaşlar, Atatürkten sonraki dönem, kolumuzun üzerine yatmak yerine, zaman içerisinde Yargıyı güvenilir hale getirip ona bu görevi vermeliydik. Yattık.

    YanıtlaSil
  38. Demokrasinin ve Laisizm çok güçlü ve etkili kavramlar. Bu kavramların birbirini sadece destekleyecek şekilde sınırlandırılması lazım eğer gelişme isteniyorsa. Biri diğerine karşı bugün yaşadığımız gibi silah olarak kullanılabiliyor.

    YanıtlaSil
  39. Sayın Hocam, kaleminize sağlık. 1998 yılında bu yazıyı kaleme aldığınız düşünüldüğünde ne kadar ileri görüşlü olduğunuz bir kere daha anlaşılmaktadır.
    "Bizde Diyanet İşleri Başkanlığı, devlet yönetiminin bir parçası olmaya devam ettiği için laiklik, Strayer’in öngördüğü çerçeveye oturmamaktadır." cümlenizden anladığım bizdeki laikliği, neo-laiklik olarak tanımlayabiliriz diye düşünüyorum. Çok net olarak düşüncem kişilerin laik olamayacağı ama devletlerin ise laik olmasıdır. Keza, gerçek kişiler her zaman dini inançlarını her işlerine karıştırılar, bu kaçınılmazdır. Ne var ki, devletler laik olup farklı dini inançlara sahip gerçek kişilere eşit mesafede kalmalıdır, sosyo-politik, sosyo-ekonomik ve tabii hukuk düzenini buna göre kurmalıdır.
    Diyanet İşleri Başkanlığı (DİB), bir başkanlık dahi olsa devletin yapısının laik değil olsa olsa bize özgü neo-laik olabilir. Kurucu babamız Atatürk, öyle sanıyorum ki, laikliğe yumuşak geçiş olmasını düşündüğü için DİB'nı kurmuştur, tabii buna kanıt getiremem. Ama yıllar içerisinde bize düşen ise ülkemizi tam laiklik ilkelerine dönüştürmekti ancak yöneticilerimiz oy devşirmek için hem sekülerleri hem de dini inançları hassas olan vatandaşlarımızı zaman içerisinde çok yıprattı. Bu kısır bir çekişmeye de soktu ki, tam laiklik getirilmesi hiçbir zaman istenmedi, bu gidişle istenmeyecek. Bu ancak DİB'nın bir başkanlık değil bir sivil toplum örgütü statüsüne evrilmesi ile gerçekleşebilir. Bana kalırsa DİB'nda diğer dini inançların da temsil edilmesi çözüm olmayacaktır. Bu bizi yine kısır döngüye sokacaktır.

    YanıtlaSil
  40. Sayın Eğilmez yazınıza aynen katılıyorum. Ülkemizde Din anlayışı artık inanç anlayışı halinden çıkmıştır / çıkarılmıştır. Hurafeler uyduruk hikayeler durumuna getirilmiştir. Müslümanlıkta bir kutsal kitap var (yüzlerce Tarikat, Cemaat, Dini Vakıf var), Hristiyanlıkta bir çok kitap vardı, daha sonra dörde indirildi (İnciller), (yüzlerce farklı inanca bölündü (Katoliklik - Ortodoksluk, Protestanlık, ......... v.s.) Yahudilikte kitaplar ve bölünmeler gibi. Her biri tek bir Tanrıya inanmasına rağmen, yüzlerce farklı Dini görüşe bölünmektedir. Bu yüzlerce farklı Dini görüşlerde bir birlerine düşman hale dönüşmüşlerdir. Ülkemizin %99 u Müslümandır denmesine rağmen çoğumuzun görüşleri, inançları farklıdır, çoğunun Camileri bile farklıdır. Ülkemizde binlerce Cami olmasına ve Camilerin sayısının artmasına rağmen kapasitelerinin çok azının doldurulduğu bir gerçektir. Sabah namazlarının ne kadarının dolduğu bilinmemektedir. Tarikat, Cemaat anlayışları teknoloji, haberleşme, bilgi çağıyla beraber azalmaktadır. Tarikatlar, Cemaatler, Dini Vakıflar her biri ticari Holding haline dönüşmüştür, yani Din artık inanç halinden çıkmış ticaret hane haline dönüşmüştür, Yönetim, Siyaset de buna göre düzenlenmek istenilmektedir. Laikliği benimseyemeyen Ülkeler ilerleyememekte, bölünerek bir birlerine düşman, kin besleyen insanlar haline dönüşmektedirler. Buna son verilmesi gerekmektedir, bunun için Yönetim sistemi olarak Laikliğin kullanılması acil görülmelidir.

    YanıtlaSil
  41. Nehirler tersine akmaz, yaşadığımız zamanlar geçici bir arıza durumu. Ama bu arızanın uzunca bir gecikmeye neden olacağı da ortada. Yazınız için sağolunuz...

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Nehirleri tersine akıtmaya çalışanlar olduğu da inkâr edilemez bir gerçek.

      Sil
  42. Konu hala güncelliğini koruyor. Hatta üzücü ama sanki ilerledikçe geri gidiyoruz.

    YanıtlaSil
  43. Tanrı kendi egemenliğini sürdürmek için yeryüzünde akıllı ınsanları seçer siyasal islamcılarda kendi egemenliklerini sürdürmek için Tanrıyı kullanır.

    YanıtlaSil
  44. HOCAM MERHABA
    KONU İLE ALAKALI DEĞİL AMA MERAK EDİYORUZ FAİZ İNDİRİMLERİ NE ZAMAN BAŞLAR BUNUNLA BERABER KONUT FİYATLARI NASIL GELİŞİR 2025 YILINDA

    YanıtlaSil
  45. Aslında diyanet başkanlıgı kaldırılsa , butcesi egitime harcansa ne kadar guzel olur diyecegim ama bugun ki gibi bir egitim bakanı koyar o buyuk butceyi car cur ederler.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Hocam Atatürk Balıkesir hutbesinde "Anayasamız Kuran'ı Azimüşşan'daki emirlerdir" demişti.
      Şimdi bazıları "Atatürk o dönemin şartlarına göre konuşmuştu" diyor.
      Peki birileri çıkıp " Atatürk laikliğini o dönemin koşullarına göre getirdi" dese ne diyeceğiz?

      Sil
    2. Hocam ezanı zorla Türkçe okutmak , devletin dine karışması olup laikliğe aykırı mıdır?

      Sil
    3. Ezanın Türkçe okutulması dine karışmak değildir. Devleti yönetenler ezanın okutulmasını yasaklamış olsaydı dine karışmış olurdu.

      Sil
  46. Komünizme karşı yeşil kuşak ,radikal islama karşı ılımlı islam ,köy enstitülerinin kapatılıp köy-kır nufusunun egitimsiz ve cahil dincilerin etkisine bırakılması , kurnaz oy avcısı politikacıların bu nufusu oy deposu olarak kullanması ,atatürk ilkelerinin ve ulus devlet olmanın gerek şartı olan çagdaş egitimin yerine toplumun ortak degeri olarak dinin öne konması, güya Atatürkçü TSK nın nato-gladyo-cia tarafından kullanılarak yerli-milli-dincilerin tasfiye edilerek küreselci-gayrımilli-dincilerin iktidara taşınmasına yardımcı olmak için 28 şubatın organize edilmesi küreselcilerin türkiye için uygun gördükleri durumu gerçekleştirmeye yetti.Bugüne gelmemizin başlangıcı 11 kasım 1938 dedir.

    YanıtlaSil
  47. Laiklik de, demokrasi de insan mutluluğu için araçtır, amaç değil.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Bizim için henüz amaç değil araç bile olamadı.

      Sil
  48. İnsanlar bakanın açıklamasının tam metnini okumadan lince başlıyorlar.Okuduğunu anlamayan bir toplum olduk.

    YanıtlaSil
  49. Yazık , uzlaşı ve normalleşme süreci yine birileri tarafından heba ediliyor.Herkesin fikrini özgürce ifade ettiği bir Türkiye'ye ne zaman ulaşacağız.

    YanıtlaSil
  50. Bakan bey'le uzun süre birlikte çalışma şansım oldu. Muhafazakar görüşlerine rağmen son derece ilerlemeci bir karakteri var. Burda onun hakkında yapılan ithamlar gerçeği yansıtmıyor.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Muhafazakar ve iletlemeci kavramları bir arada olamaz.

      Sil
  51. 2007'den beri oy kullanıyorum. Bir kere bile AKP'ye oy vermedim.Ama bakan burda ne demiş de böyle fırtına koparılıyor, anlamak mümkün değil. Ülkede tartışma kültürü bitmiş.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Çok açık kendine göre laiklik tanımı veriyor. Herkes her kavramı kendine göre tanımlarsa anarşi doğar. Ki bugünkü durum aşağı yukarı budur.

      Sil
    2. Hocam genel anlamda sizi katılmakla birlikte tam olarak katılmıyorum. Çünkü laik olan ülkeler de halkından tamamen bağımsız değiller. Siz mesela Atatürkçüsünüz fakat Atatürk’ün devletçilik anlayışı yerine liberal ekonomiyi savunuyorsunuz. Bu durumda Atatürk ilkelerine % 100 bağlı olmamış oluyorsunuz. Dolayısıyla kavramlar şekil değiştirebilir. Ben bakana katılmıyorum. Çünkü verdiği örnekler saçmaydı. Lakin asıl anarşi, bir yerde zulüm olunca doğar. İktidar yıllardan beri başörtüsü yasağını kullandı ve en sonunda bu yasak ona artı olarak, muhalefete ise eksi olarak döndü. Oysaki Kuran’da baş örtüsü yasağı bile yok. Çünkü ilgili ayet saçı kapatmayı emretmez. Göğüs ve göğüs dekoltesinin kapatılmasını emreder. Ne var ki mezhepçi zihniyet Arap geleneklerini dinselleştirerek bu konuda da bir tahribat yapmıştır. Fakat ben hümanist bir insanım ve insanların kişisel kimliklerine saygı gösterilmesi gerektiğini düşünüyorum. Aksi halde normalde size göre doğru olan yol karşı taraf için bir zulme dönüşüyor. Bizim yıllardan beri aşamadığımız kısır tartışmaların nedeni de budur. Evet, devlet kimsenin kimseye bir din dayatmasına müsade etmemeli fakat insanların kişisel kimliklerine de saygılı olmalı ve halkından bağımsız olmamalıdır. Devletçilik anlayışı nasıl zamana göre şekil değiştiriyorsa, laik olan ülkeler de halkın durumuna göre şekil değiştiriyorlar. Aksi halde zulme uğrayanlar gücü eline alınca bu kavram artık hiçe sayılmaya başlanacaktır ki başka ülkelerin yaşamayıp; Türkiye’nin yaşadığı durum da tam olarak budur.

      Sil
  52. Herhangi bir dine inanmıyorum ama bu ülkenin Müslüman kimliğinden utanması ve onu gizlemeye çalışması bana tuhaf geliyor.Yunanistan ortodoks kimliğini her fırsatta yüzümüze çarpıyor .

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Ülkenin Müslüman kimliği diye bir şey yok. Burası laik bir ülke.

      Sil
  53. Yine bir suni laiklik tartışması ve yine "tehlikenin farkında mısınız " nidaları. Anlamadınız , bu tartışmalar AKP'yi besliyor tam tersine.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. E ne yapalım saçma sapan açıklamaları yutup susalım mı?

      Sil
  54. Herhalde bu sebeple Osmanlı Türk-Müslüman ahalinin iş hayatına girip Avrupa devletlerinin yaptığı gibi sömürgelerden büyük kazanç elde ederek güçlenmesini istemedi ve Osmanlı ailesi Halifelik ile ahaliyi din baskısı ile kontrol altına tuttular. Zaten İngilizler de bu konuda, yani Halifenin arkasında durarak bütün Müslümanların tek kişi ile kontrollerine almak istemişlerdir, ve bugün dahi (eski güçleri kalmadığından ABDni sopa olarak kullanmak suretiyle) aynı düşüncede olduklarına inanıyorum. (bu konuda bir kanıtım yok ama gelişmelerden onu seziyorum...ümit ederim yanılıyorumdur).AÇ

    YanıtlaSil
  55. 40 yaşına geldim ne bu ülkeden laiklik gitti ne bu ülkeye şeriat geldi.adamlar istediği gün istediğine istediğini konuşturuyor. Gündem belirleme ve değiştirmede bu adamlar uzman. Deli kuyuya taş atıyorda biz niye çıkarmaya uğraşıyoruz onu anlayamıyorum.

    YanıtlaSil
  56. camilerin kapısına kilit vurmak, camileri ahıra çevirmek, vatandaşın Kur'an-ı Kerim öğrenmesini yasaklamak
    bunlar saçma sözler her caminin görevlisi imamı var ve kilidi imamda camiye sadece ibadet edenler giriyor ve
    Kur'an-ı Kerim öğrenmek için cep telefonuna diyanet den Kur'an-ı Kerim in mealini indirip okursun içinde öğrenmek isteyen kimseyi durduramazsın öğrenmek istemeyene ise zorla öğretmek istemek saçmalıkdır Kur'an-ı Kerim in arapçasını arapça bilmeyene öğretmek Kur'an-ı Kerim in öğretisine zıt dır Kur'an-ı Kerim OKU ve ANLA diyor okunması gereken Kur'an-ı Kerim in mealidir.Camilerdede okunması gereken halkın anlayacağı Türkçe sözlerdir.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Bu konuyu açanlar başarısız kötü yönetimlerini halkın yoksulluk ve hatta açlık sınırı altında yaşamasını korkunç barınma sorununu vd sorunları çözemeyeceklerini bildikleri ortamı değiştirmek çevrelerine yeni nas,imar affı,suç affı vd. bilim-hukuk-demokrasi dışı işler için ortam yaratmak için yapıyorlar çünkü halkı hergün söyledikleri böyle saçma sözlerle istedikleri gibi yönlendireceklerini düşünüyorlar.

      Sil
    2. Emeğinize sağlık hocam. Küçük bir alıntı eklemek istedim.“Laiklik, Atatürk ilkelerinin temelini oluşturur. (...) Laikliğin toplumu büyük kargaşalardan ve kör bağnazlıklardan kurtaran bir dünya görüşü olduğunu yaşanan her olay ile yeniden öğreniyor ve Atatürk’ün büyüklüğünü her olayda yeniden anlıyoruz. (…) Yakın tarihimizde çok acı örnekleriyle gördük ki, laiklik ilkesinden verilecek küçük, küçücük bir ödün, toplum için büyük ve onarılmaz yaralar açmaktadır.”

      (Uğur Mumcu, Cumhuriyet, 31 Temmuz 1981)

      Sil
  57. Sayın Mahfi Eğilmez, emeğinize sağlık güncel bir konuyu güzel bir yazıyla taçlandırmışsınız.
    1982 anayasası öncesi ahlak dersi zorunlu, din dersi değildi. Bir gecede dersleri birleştirip din kültürü ve ahlak bilgisi yapıtılar ve zorunlu ders oldu. Ve o derslerde bize duaları arapça ezberletip sözlü ve yazılı yaptılar. Benim fiziki yaşantımda laiklik ilk darbeyi ABD nin çocukları( O zamanın ABD yöneticilerinin söylemi) vasıtasıyla aldı. O zamandan sonra da katlanarak devam etti. İlk sarı öküzü o zaman kaybettiğimizi düşünüyorum. Saygılarımla

    YanıtlaSil
  58. Din insanlar için gönderilmiştir devletler için gonderilmemiştir . Devletin dini olmaz. Devlet namaz kılamaz, devlet oruç tutamaz, Devlet hacca gidemez, Devlet kelimei şehadet getiremez, Devlet zekat veremez. Devlet cennete gitmez , devlet cehenneme de gitmez. Her konuşmalarında laiklik karşıtlığı yapan dinci siyasetçiler, devleti yönetenler mesela mülakatlarda kul hakkı yemeyebilir, mesela devletin yönetim pozisyonlarına liyakatlı atama yapabilirlerdi onu da bilerek yapmıyorlar. Nisa Sûresi 58. Ayet: “Allah size, emanetleri mutlaka ehline vermenizi ve insanlar arasında hükmettiğiniz zaman adaletle hükmetmenizi emreder.” veya maide 8'e mesela ne kadar uygun davranıyorlar laiklik karşıtı olan dinci siyasetçiler? Mesela ak partili hukukçuların ve bakanların adalet literatürüne Amerika'dan ithal ettikleri gizli tanık şahitlik bu maide 8. ayete kesinlikle uymayan bir şey "Ey iman edenler! Allah için hakkı ayakta tutan ve adâletle şâhitlik eden kimseler olun. Bir topluluğa duyduğunuz öfke, sakın sizi adâletsiz davranmaya sevketmesin! Adâletli olun; takvâya en uygunu, en yakışanı budur. Allah’a karşı gelmekten sakının. Şüphesiz Allah, bütün yaptıklarınızdan haberdârdır." Diger taraftan mesela avrupa'da ve amerika'da çoğu insan ve Donald Trump da dahil çoğu ünlü insan Katolik yasaları ile şekillendirilen ama algıda laik denilen günümüz medeni hukuku ve evlilik müesesinin boşanma ve tazminat şartlarını ağır buldukları için evlilik sözleşmesi yapılmadan evlenilmemesi gerektiğini söylüyorlar. Zaten günümüz mahkemeleri de herhalde uzun süren boşanma davaları ve kavga eden birbirine şiddet uygulayan evli çiftlerle dolu. Veya mesela günümüzde kagıt Fiat currency kullanılmakta ne gumus sikke ne bakır sikke var ve dolayısıyla paranın alım gücünde enflasyondan dolayı bir azalma olabiliyor. Şimdi mesela TUİK eğer enflasyonu eksik hesaplıyorum veya Mehmet Şimşek tahminlere göre enflasyon zammı verecek ise o zaman Muttaffifin suresinin ayetlerine karşı gelmiş olmuyorlar mı? Hele hele eski adalet bakanı Bekir Bozdağ ev kiralarını ölçülen ve resmi açıklanan enflasyondan epey az , yüzde 25 ile 2 sene sınırlandırdı ve yüzbinlerce ev sahibinin kul hakkını yemedi mi? Ama kendi bakan maaşına enflasyonun ustunde zammı aldı. Ayet açık. "İnsanlardan, kendileri bir şeyi ölçerek aldıkları zaman tam alan; ama onlara bir şeyi ölçüp tartarak verdiklerinde eksik tutan kimselerin, vay haline! Ölçüde ve tartıda hile yapanların vay hâline! Eksik ölçüp tartanların vay haline!"

    YanıtlaSil
  59. Hocam elinize sağlık. Atı alan Üsküdar’ı bu sefer geçemeyecek. Enkazlarla çok işimiz olacak. Saygılarımla. Fatih. Demirtaş

    YanıtlaSil
  60. Esasında, insanların inançlarının temellerinin neye bağlı olduğu da ortaya çıkıyor. İnanç; sağlam temellere dayanmadıkça, güçlü bir irade, ahlak olmadıkça herkes yanlış olanı bile doğru görebiliyor. Kendi doğru görmekle kalmayıp bir kesim bu yanlışı hüküm olarak ifade edebiliyor. Ülkemizde; para, menfaat ve güce tapan insanlar az değil. Onların elinden parasını, gücünü, menfaatini almayın da yansın bu dünya. Dini değerlerini bile farklı bir yere koyabiliyorlar. Olması gerekeni, doğru olanı herkes biliyor ancak iş uygulamaya gelince menfaat çatışması yaşanıyor; bir nevi nefis neyi istiyorsa yanlış da olsa o uygulamaya geçiyor.
    Deizm denen kavramı son yıllarda çokça duymaya başladık. İnsanlar, dini hassasiyeti olan bir kesimin yaptıklarını görünce farklı bir inanışa yöneldi; maalesef doğru ve hakikate uygun yaşamamanın bir yansıması da bu oldu.
    Laiklik, layıkıyla uygulandığı takdirde devlet otoritesinin sağlanmasında ve sosyal ve hukuk devleti kavramının tesis edilmesinde çok önemli bir ilke. Farkında mısınız belki de bazı şeylerin de anahtarı kılavuzu rolünde; siz bu anahtarı doğru yere yerleştirirseniz ülkede ekonomik refahın da yükseldiğini göreceğiz diye düşünüyorum...

    YanıtlaSil
  61. Hocam yazı için teşekkürler. Yazınızın sonunu önce 1998 yazımdan alıntıdır şeklinde okudum, vay bee dedim 30 sene geçmiş hala aynı. 2022 yazımda da yazmıştım diye görünce ne kadarı 30 sene önceki görüşünüz ne kadarı 2022'den merak ettim. Eski yazınıza döneceğim. Ayrıca yıl biterken yeni kitap önerisi yazınızı da bekliyoruz. Saygılarımla.

    YanıtlaSil
  62. Hocam kabaca bir iktisatçıyı, bir ekonomisti ve bir yatırım uzmanını nasıl tanımlarsınız?

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. İktisatçı ile ekonomist aynı kişidir. Arapçayı iktisatçı, İngilizcesi ekonomist' tir. Bu uzmanın asıl işi sınırlı imkanlarla sınırsız istekleri ihtiyaçlara göre denkleştirmeye çalışmaktır. Yatırım uzmanı da bu işi yatırım alanlarıyla sınırlı olarak yapan kişidir.

      Sil
  63. Hocam bizim siyaset anlayışımız koltuğu kaybetmeme üzerine tesis edilmiş ve bu anlayış geri kalan herşeyi teferruat olarak görüyor. Böyle devam ettiği sürece en iyi ihtimalle patinaj çekeriz maalesef.... MİA

    YanıtlaSil
  64. konu dışı biliyorum ama sorma gereği duydum, yüksek enflasyon ile mücadele de işsizlik en etkili çözüm değil midir? Türkiye bu riski almadan enflasyonu düşürebilecek mi

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Fatih istanbulu fethedince vefa hazretlerinden görüşme talep eder vefa hazretleri kabul etmez kac defa görüşmek ister fakat vefa her defasında redder. Fatih lalasına derki istanbulun kapısından gectik bir dervısin kapısindan gecemedik der. Vefa hazretlerine sorarlar neden görüsmeyi kabul etmediniz der.Hünkârımızın hassas ve coşkun bir gönlü vardır. Buraya girer de bizim âlemimizdeki zevki tadarsa, bir daha ayrılmak istemez ve devletin idaresine dönmez!.. Burada görüyoruz ki devlet işleri din işlerinden ayrı bir mecrada yürümesi gerektıği yönündedir.

      Sil
  65. Laiklik devlet yönetiminde dinin veya dinsizliğin referans alınmamasını ve bu konuda tarafsız olması...
    denilirken işin garip yanı laikliği bazı çevreler dinsizlikle eş değer tutuyor. Halbuki tanım açık devlet yönetiminde dini ve dinsizliği referans alınmaması tarafsız olunmasıdır. Her iki tarafıda referans almaması gereken yönetim tarzı halkı dinsiz bırakmakla itham edilip manipüle ediliyor. Garip çok garip.

    YanıtlaSil
  66. MAHFİ HOCAM, Sanırım ÇAĞI YAKALAMAK üzerine bir yazı yazmanız şart oldu. Çünkü modern çağın çok gerisinde kaldık, üstelik daha da geriye gitme sevdalıları artıyor. Çağı yakalamak nedir, çağdaş ülke özellikleri nelerdir, biz çağın neresindeyiz, ne yapmamız gerekiyor? Sizin kaleminizden çok etkili bir yazı olacağından şüphem yok. Lütfen yazınız 🖖

    YanıtlaSil
  67. Hocam benim çevremin yarısı dinden çıktı . Ben dahil en az 15 kişi sayarım islamı terk etti. 4-5 yıl önce cumaya giden, az biraz namaz kılan adamdım.

    YanıtlaSil
  68. Devlet dine de karışmayacak o zaman. Ben inancımı, inancımın gerekliklerine göre yaşayabileceğim. Ben inandığım gibi yaşamak istiyorum. Şu bir hakikat laikliği ortaya koyanlar, laikliği benimseyenler bunu İslam düşmanlığı olarak görmüş bunu kimse inkar edemez. Şu da açı bir çelişki; devletin dili türkçe olduğu halde türkçe olmayan, türkçeleşmeyen bir kelime Anayasanın ana maddelerinin içine ekleniyor. Yıllarca da laiklik adı altında inananlara haksızlık yapıldı, isteyen hukukcu canı istediği yere çekti

    YanıtlaSil
  69. Çok haklı ve doğru bir açıklama hocam. Sulandırmaya gerek yok, Din kuralları, devletin ve kamunun işleyişine karıştırılamaz.MÖ 300 lü yıllarda Solon un 12 levha kanunlarından beri Devlet beşeri kanunlara göre yönetilmelidir. Kişiler laik olamaz, kurumlar ve devletler Laik olur. Laiklik, din ve vicdan hürrriyetinin asıl teminatıdır. Hiç kimse diğerinin dini inanışını, ibadetini, kıyafetini, siyasi görüşünü, felsefi düşüncesini soramaz, kınayamaz, engelleyemez. Bu haliyle laiklik, bizzat dinin ve dindarın asıl güvencesidir. Yoksa kendine göre çok inananlar az inananları keserlerdi. Bkz. İşid, taliban, afganistan vb.Tekfir işleri..En azından başkalarının kul ve köleleri olurlardı.
    Bize özgü olarak, Cumhuriyetten önce, eğitim, hukuk ve sosyal hayat en az ikiye bölünmüştü. Okullar idadiler ve medreseler olarak, mahkemeler şeri (Kadı) mahkemeler, ticaret mahkemeleri, azınlık mahkemeleri, konsolosluk mahkemeleri, nizamiye mahkemeleri.. Bunlarla hukuk güvenliği ve kanun önünde eşitlik mümkün olmuyordu.Müslüman kadın ve erkeğe ayrı hukuk uygulanıyordu. Kadılık parayla alınıp satılıyordu. Resim yapmak yasak, kadınların tiyatro, müzik, spor, edebiyat, memuriyet ve siyasetle uğraşmaları yasaktı. Baştan aşağı örtünmeden sokağa çıkmaları bile yasaktı. Laikliğe karşı çıkanlar ya bunları bilmiyor, yada bu rejimi özlüyorlar. Bütün Cumhuriyet devrimlerinin özü, Laikliktir. Medeni bir ülke olmak için, çağdaş bir toplum yaratmak amacıyla, vicdanı hür, irfanı hür, kulluktan azad edilmiş fırsat eşitliği verilmiş, eğitimi, kültürü ve sanatıyla özgür, refah içinde insanca yaşamayı hakeden insanlar.. Bu nimetlere bedel ödemeden sahip olup, kıymetini bilmemek, hele reddetmek, sahip olduğu hakları ortadan kaldırmaya çalışmak akıllı insanların işi olmasa gerek. syg.

    YanıtlaSil

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

Kapitalizm

Paradan Para Kaybetme Dönemi

Lozan Antlaşması 2023'de Bitecek, Biz de Madenlerimizi Çıkarabileceğiz!