Büyük Sessizlik Kuramı
21 yaşındayken Pisa
Üniversitesinden fizik doktoru unvanı almış olan İtalyan asıllı Amerikalı
fizikçi Enrico Fermi (1901 – 1954) atom çağının mimarı olarak anılır. 1938
yılında faşizmin baskıları yüzünden İtalya’yı terk ederek ABD’ye yerleşti. Aynı
yıl uranyum ötesi elementlerin keşfi çalışmalarıyla Nobel Fizik ödülünü aldı.
Dünyanın ilk nükleer reaktörünün yapımı projesi olan Manhattan Projesinde lider
rollerden birini üstlendi. Buna ek olarak quantum teorisi de dâhil olmak üzere
fizik biliminin birçok alanına katkıda bulundu.
Fermi, evrende dünya dışında
uygarlıkların varlığı olasılığının yüksek olduğuna ilişkin tahminlere karşılık
bu tahminleri doğrulayacak kanıtların ya da herhangi bir iletişimin olmamasını
bir çelişki olarak ortaya koydu. Bu çelişkiye Büyük Sessizlik Kuramı ya da Fermi
Paradoksu adı veriliyor.
Bizim çocukluğumuzda uzay
hakkında bilgiler sınırlıydı. Henüz herhangi bir uzay teleskobu gönderilmemişti.
O nedenle uzaydaki yıldızlara, gezegenlere hızlı uzay gemileriyle
gidilebileceği sanılıyordu. O dönemde çekilmiş birçok film ve televizyon dizisi
gezegenler arası yolculuğu sanki Amerika’yla Türkiye arasındaki uçak yolculuğu
gibi gösteriyordu. İlk uzay teleskobu 1968’de gönderilmiş olsa da asıl olarak
1990’da gönderilen Hubble Teleskopu sayesinde uzayın birçok sırrı çözüldü. O
zaman anlaşıldı ki güneş sistemi dışındaki gezegenler gidilebilecek uzaklıktan
çok ötedelermiş. Bir başka ifadeyle ışık hızına bile ulaşılsa güneş sistemi
dışındaki gezegenlere ulaşmak zaman olarak mümkün değilmiş (ancak kara deliklerin
oluşturduğu solucan delikleri aracılığıyla ışık hızına ulaşılabilirse bu yolculukların
mümkün olabileceğine ilişkin görüşler var.)
Türkiye’de son yıllarda ortaya
çıkan sorunlar yüksek enflasyon, düşük büyüme gibi sorunlarla sınırlı değil.
Bunların yanı sıra gelir dağılımının hızla bozulmuş olması, orta sınıfın yok
olması çok büyük bir sorun olarak ortada duruyor. Nüfusun 17 milyonu Portekiz ortalamasında
yıllık gelire (kabaca 27 bin dolar), 17 milyonu Brezilya düzeyinde yıllık gelire (kabaca 10 bin dolar), 17 milyonu Tayland
düzeyinde (kabaca 7 bin dolar), kalan 35 milyonu da Ürdün düzeyinde (kabaca 4
bin dolar) yıllık gelire sahip durumda.
Buna karşılık örneğin özel
okulların yıllık ücretleri Portekiz’de yıllık 6 bin dolar, Brezilya’da 5 bin
dolar iken Türkiye’de 20 - 30 bin dolar dolayında bulunuyor. Özel okul ücretleri
yıllık kişi başına geliri Türkiye 4 katı dolayında olan Fransa, Almanya ve İtalya’da
20.000 dolar dolayında.
Eskiden Türkiye’de gelirler
düşüktü ama hayat Avrupa kadar pahalı değildi, bir başka ifadeyle satın alma
gücü yüksekti. Satın alma gücü paritesine göre kişi başına gelirimiz bugün de
yüksek gibi görünmekle birlikte bunun düşük tutulan kurdan kaynaklanan bir yanılsama
olduğunu biliyoruz. Kiralar, otomobil fiyatları, gıda maddeleri fiyatları Avrupa’dan
ve dünya ortalamalarından daha yukarıda. Bu gelişme, son on yılda ve özellikle
de faiz neden enflasyon sonuç yaklaşımının yaşama geçirildiği son birkaç yılda çok
daha görünür hale geldi.
Yaşamın giderek daha pahalı hale
gelmesine karşılık bu duruma ses çıkaranların sayısı fazla değil. Herkes
sessizce artan fiyatlara uyum sağlamaya çalışıyor. En fazla itiraz kişi başına
geliri nispeten Avrupa düzeyinde olanlardan çıkıyor. Tayland, Mısır düzeyinde
kişi başına gelire sahip nüfusun çoğunluğundan kendi aralarındaki itirazlar
dışında ses çıkmıyor. Bir bölümü bu durumu dünyada kendilerine verilmiş bir
sınav olarak, bir bölümü kader olarak kabullenip susuyor.
Büyük sessizlik kuramı bizim
buralarda böyle işliyor.
Hocam merhaba yazılarınızı yeni yeni okumaya başladım ve çok faydalı buluyorum biraz daha fayda kazanmak için size bir sorum olacak cevaplarsanız sevinirim şimdiden teşekkür ederim . Devalüasyon olma durumu nedir ? Ve zamanını bilmemiz mümkünmüdür ?
YanıtlaSilTeşekkür ederim.
SilBilmek şimdilik mümkün değil.
Makarna ve ekmek fiyatlarına sınırlama gelir. Gerekirse devlet sübv.eder. Düşünsenize 2 yıl boyunca ekmek 15 tl , makarna 20 tl de kalacak. Oy patlaması olur
SilTeşekkür ederim sağlıcakla kalın
SilCehalet egemen olunca insanlar tepki vermeyi bilmiyor ya da baskı rejiminden dolayı çekiniyor.
YanıtlaSilİkisi de.
SilSadece karbonhidratla beslenen insan tepki veremez
SilHocam bu aralar , bilim teknoloji kitaplarına sardınız sanırım.
YanıtlaSilOndan değil, hep meraklıyım ama düz yolla sorunları anlatamayınca bir de bu yolla deneyeyim dedim.
Sil"Bir başka ifadeyle ışık hızına bile ulaşılsa güneş sistemi dışındaki gezegenlere ulaşmak zaman olarak mümkün değilmiş."
YanıtlaSilHocam bu bilginiz hatalı. Karadeliklerin oluşturduğu wormhole'lar vasıtasıyla galaksiler arası seyahatler yapılabilir ışık hızına ulaşırsak.
Onu da ekleyelim.
SilAdsız 15.15 Solucan delikleri sadece bir teori. İspatlanmış bir şey değil.
SilTürkiye’de yaşanan gelir dağılımı bozukluğuna dair güzel özet. İmam Gazali kaderi ibn-i Rüşt aklı ön plana çıkardı.
YanıtlaSil🙏
Sil"Eskiden Türkiye’de gelirler düşüktü ama hayat Avrupa kadar pahalı değildi, bir başka ifadeyle satın alma gücü yüksekti." Doğru tespit hocam. IMF Nisan'25 World Outlook raporunda satın alma paritesine GSYH'de 11. likten 12. liğe düşmüşüz.
YanıtlaSilAyrıca bu ölçümler kur düşük tutulduğunda pek bir anlam ifade etmiyor.
SilFakir olduk fakir
YanıtlaSilGalaksiler arası seyahatin imkansız olduğu 1990'larda çok önce biliniyordu. Fermi paradoksu zaten 1950 tarihli.
YanıtlaSilBilim adamları biliyor olabilir ama genel olarak bilinen bir şey değildi.
Silelinize sağlık
YanıtlaSilSağ olun.
SilHocam merhaba , bu ataletten kurtulmanın yolu üretimdir.Sizce en kısa zamanda üretim yapmak mümkün mü?
YanıtlaSilÜretim sorunu olduğu kesin ama asıl sorun yanlış ve bilim dışı politikalardır.
SilPortekiz'de özel okulların yıllık 6000 USD olduğuna inananlar için elimde satılık köprü var.
YanıtlaSilSon dönemde bu hata çok yapılıyor.Google'a "Portekiz'de özel okul fiyatları nedir?" diye sorup , karşısına çıkan ilk bilgiyi yazınca sonuç bu oluyor. Okul okul bakın bakalım. Ben rastgele beş okulun resmi internet sayfasına baktım sadece. Emin olun 6000 USD diye bir şey yok.
Bu arada Türkiye'de de bütün özel okullar 30.000 USD değil tabii ki.
Mahfi Hocam'ın yazdığı doğru. Bir örnek vermek gerekirse, Portekiz'in iyi özel üniversitelerinden biri olan CESPU'da bu yıl diş hekimliği lisans eğitimi yıllık 7631 euro, eczacılık 6359 euro. Şuradan ücretleri görebilirsiniz : https://www.cespu.pt/media/1203115/IUCS_Tabela-Emolumentos-2024_25_FINAL_28jun24_Site.pdf
SilAncak, Avrupa Birliği vatandaşı olmayanlar için ya da İngilizce eğitim veren bölümlerde fiyatlar yıllık 12-15 bin euroya kadar çıkabiliyor. Başka Portekiz özel üniversitelerinde de yıllık ücretler 3 bin eurodan başlıyor. Genelde %2 vade farkı ekleyip 12 taksitte ödemek mümkün.
Hocam bu özel okul konusuna değinseniz biraz.Sizin görüşünüz nedir? Özel okul bir gereklilik midir Türkiye'de artık?
YanıtlaSilEskiden çocuklar İngilizce veya bir yabancı dil öğrensin diye özel okula gönderilirdi şimdi bilim öğrensin diye gönderiliyor.
SilCehalet ve kültürün din ile şekillendiriliyor olması insanları düşünmekten hakkı olanı istemekten ki bazen hakkı oldugunu bile düşünmekten alıkoyuyor. Temelden başlayıp insanlara en azından basit ekonomik bilgilerin öğretiliyor olması belki bir uyanış yaratacaktır ancak bu da uzun zaman alacak bir süreç. Fakirleştirilerek mecbur bırakılan toplumun ışık hızıyla uyanması ve bu büyük sessizliğin büyük bir haykırışa dönüşmesi gerekiyor yoksa halimiz duman
YanıtlaSil👍
SilHocam (17x3)+51=102 milyon nüfus çıkıyor.
YanıtlaSilDüzelttim, teşekkürler.
SilSuriyelileri sayarsanız öyle zaten.
Sil"21 yaşındayken Pisa Üniversitesinden fizik doktoru unvanı almış olan İtalyan asıllı Amerikalı fizikçi Enrico Fermi ....."
YanıtlaSil-Enrico Fermi Pisa Universitesi'nde değil, Pisa'daki "Scuola Normale Superiore" de okudu.
-Buradan doktor ünvanı almadı, "Laurea" denilen bir ünvan aldı.(Bugünkü master'den biraz daha saygın ama Phd değil)
-İtalyan asıllı Amerikalı değil, direkt İtalyan, zira Amerika'ya geldiğinde nerdeyse 40 yaşındaydı.Vatandaşlık alsa da Amerika'da sadece 14 yıl yaşadı.
Teşekkürler bu bilgiler için.
SilSerbest piyasa ekonomisi degil mi hocam bu?
YanıtlaSilNoel baba gibi seylere inanan 51 milyon "insan" varsa bu grup kapitalizm duzeni tarafindan kullanilmayi hak etmiyor mu? Kapitalizm bu degil mi?
Bu ekonomi değil, akıl ve zeka.
SilHocam elinize sağlık, teşekkürler. Dördüncü paragrafta "17 milyon"dan biri 7 milyon olacaktı herhalde?
YanıtlaSilOradaki hatayı düzelttim, sağ olun.
SilArtık gerçekler bizden ışık hızıyla uzaklaşıyor . Bizler de birbirimizden ışık hızıyla uzaklaşıyoruz . Gerçekleri yakalamak için ışık hızının 2 katından hızlı gitmemiz lazım. O da bilinen doğa yasaları ile imkansız .
YanıtlaSilTespitlerinize tamamıyla katılıyorum. Ancak toplam Türkiye nüfusu hesaplarda tutmuyor, kalan 51 milyon yerine 34 milyon olmalıydı diye düşünüyorum.
YanıtlaSilDüzelttim, sağ olun.
SilBu defaki yazınızı anlamakta biraz zorluk yaşadım. Giriş bölümünde verdiğiniz bilgi ile kuramın ekonomi ile ele alınışı biraz karışık geldi. Gelir düzeyine göre ülkelerle benzerlik gösteren grupların o ülke gelir düzeyinde olmasına rağmen harcama dezavantajını (özel okul ücreti) ortaya koymuşsunuz, sonrasında vardığınız itiraz yargısında konu iyice bulanıklaştı bende. Biraz fermuar usulu gibi ikinci okuyuşumu paragrafları aşağıdan yukarıya okudum, bilgiler daha iyi oturdu aklımda.
YanıtlaSilDeğerli Hocam,
YanıtlaSilYeni anlatma yönteminiz çok iyi, cümlelerinizdeki detaylara takılan yorumlara da bakınca, bizde herkese bir Hubble verebilsek de görebilse herkes diyeceğim ama, nereden bakacağını da bilemeyen nesiller yetiştirdik. Temelde eğitim o kadar geriye gitti ki, üniversite kalitemiz uluslararası düzeyde neredeyse kayboldu; ilk öğrenim için de az sayıda kalan üst düzey devlet ve özel okul arasında sıkıştı. Arz talep dengesizliğinin bu fiyat dengesizliğini oluşturduğunu düşünüyorum. Tam tersine özel okul sayısının artacağını ve talebe yanıt verebilenlerin sürekli olacağını göreceğiz. Hubble’ın gücünü ve vizyonunu kavrayan nesiller dileği ile.
Toplum başına gelenlerin ve hızla süren fakirleşmenin sebebinin hukuk devleti olmaktan uzaklaşmak ve adaletsizlik olduğunu henüz idrak etmiş değil. O yüzden sebebini anlayamadığı şeye nasıl tepki vereceğini de bilmediği için susuyor
YanıtlaSilHocam Portekiz düzeyinden daha üst bir gelire sahibim. Yıllardır fiyatlara bakmadan alışveriş yapan bir insanım. Bugün bir markete girdim (Muasır ile eş anlamlı ismi güya (!)) birkaç avuç siyah üzüm aldım. Bir dilim (tek yaşayan insanım) karpuz aldım (dilim 59.95 TL) yazıyordu. Geçerken bir tarttırayım dedim üzüm 241 TL, kapuza 121 TL yazdı. Kilosuyla değil tonuyla alacak gelirim olmasına rağmen protesto edercesine bıraktım. Çok çok büyük hatalar yapıldı (özellikle 2018-2023) ama bu ahlaksızlık ve arsızlık bazı insanlara yapıştı, artık kolay kolay bu huylarından vazgeçeceklerini sanmıyorum.
YanıtlaSilHocam şu an Dolar hesapları epey yanıltıyor. İçerde sürdürülmesi imkansız bir dengesizlik var. Son kez direnç gösteriyoruz gerçeklere karşı. Reform eşiğini geçtik. Tümden yenilenme gerekiyor.
YanıtlaSilTeşekkürler
Merhaba Mahfi Hocam. Yazı için emeğinize ve kaleminize sağlık.
YanıtlaSilFermi beyin göçüyle huzurlu çalışabileceği bir ülkeye gitmiş. Gençlerimiz de benzer arayış içindeler. İtiraz etmeyenler uzaylılar gelene kadar ses çıkarmayacaklar. Uzaylılar gelmeyeceğine göre, sessizlik bir veya iki nesil sürecek gibi gözüküyor. Saygılarımla
Hocam ekonomik anomalileri kabaca son yılı kabaca yaklaşan tehlikeyi inkar etmeye harcadık ve şimdi kanserin son evreleri gibi bir durum içindeyiz yani bir nevi çoklu organ yetmezliği gibi ve tedavi riskleri de çok riskler taşıyor haliyle,hocam benim sorum şu burdan maç doner mi sizce?
YanıtlaSilHocam bu durumdan nasıl çıkılacak kurları bıraksalar bugünkü fiyatları bile mumla ararız tekrar enflasyon çok yükselecek tekrar ücret zamları gündeme gelecek bu böyle bir kısır döngüde sürüp gidecekmiş gibi duruyor. Bundan kurtulmanın tek çıkar yolu bence yeni bir seçim, yeni bir iktidar, yeni bir hikaye den başka yolu yok gibi
YanıtlaSilMahfi hocam, Sermaye Piyasaları Konferansı 2 de ki konuşmanızı ararken youtube da sizin blog yazılarınızı yapay zeka ile seslendirmesini yapan iki kanala denk geldim. Siz neden spotify ve youtube a podcast şeklinde yüklemiyorsunuz?
YanıtlaSil