Kâğıt Paranın Karşılığı Var mı?


Kâğıt para ilk kez 7. Yüzyılda Tang Hanedanının hükümranlığı sırasında Çin’de kullanıldı. Madeni paralarını sürekli yanlarında taşımak zahmet ve riskinden kurtulmak isteyen tüccarlar paralarını güvenilir kişilere emanet olarak bırakıyorlar ve karşılığında yazılı bir senet alıyorlardı. Zaman içinde bu senetler arkalarına devir kayıtları ve mühürleri konularak, yani bir anlamda ciro edilerek, başkalarına devredilir oldular. Böylece malı alan kişi bunun karşılığında satıcıya bu emanet senedini devrettiğinde para el değiştirmiş oluyordu.  

960 yılında, Çin’de Song Hanedanının hükümranlığı sırasında bakır arzında ortaya çıkan düşüş madeni para basımını kısıtladı. Bu sıkıntıyı aşabilmek için bu kez hükümet kâğıt para basımına gitti. Bunlar geçici süreyle yürürlükte kalacak paralar olarak basılmıştı. Bu paralar, maden karşılığı basılıyor ve parayı getirene karşılığı olan madenin ödeneceği sözünü taşıyordu. Adına Jiaozi denilen bu kâğıt paralar madeni paralarla birlikte tedavülde kaldı.     

Merkezi hükümet kâğıt paranın üstünlüklerini fark edince kâğıt para basımını tekel olarak üstlenmeye yöneldi ve 1120 yılından itibaren kâğıt devlet parasını basmaya başladı. Çin’e, giden Venedikli tüccarlar devlet garantisi altında basılan ve kolaylık sağlayan kâğıt para düşüncesini batıya taşıdılar. Bugün banknot olarak bildiğimiz terim ilk kez İtalyanlar tarafından ondördüncü yüzyılda “Nota di Banco” olarak kullanılmaya başlandı. İtalyan bankaları kendilerine emanet edilen paralar karşılığında banknot düzenler oldular ve bu banknotlar elden ele dolaşarak, Çin’de Tang hanedanı zamanında olduğu gibi, kâğıt para işlevi görmeye yöneldi.

Madeni parayla ilişkisi koparılmış kâğıt parayı basan ilk kamu bankası 1609 yılında kurulmuş olan ve Merkez Bankalarının ilk örneği olarak kabul edilen Amsterdam Bankası’dır. Merkez Bankalarının en eski örnekleri arasında kabul edilen İsveç Merkez Bankası (Riksbank, 1664) ve İngiltere Merkez Bankası’nın (Bank of England, 1694) kuruluş amacı hükümetin ihtiyacı olana borç parayı sağlamaktı.    

Birinci Dünya Savaşı öncesinde hemen her yerde hükümetler kâğıt para basımını tekel haline getirdi ve çoğu bu yetkiyi Merkez Bankasına verdi. Basılan kâğıt paraların değerli maden (çoğunlukla altın) karşılığı vardı. Bu karşılığı bulundurmakla kâğıt parayı getirene o karşılığın ödenmesi sözü verilmiş oluyordu. Birinci Dünya Savaşıyla birlikte bu söz rafa kaldırıldı ve kâğıt para yalnızca yasal bir zorunluluğa dayalı olarak kullanılır oldu. Savaştan sonra karşılık meselesi yeniden oturtulmaya çalışılsa da gerçekleşmedi.

Madeni para, üzerinde yazılı değer kadar olmasa bile bir değer taşır. Kâğıt paranın üzerinde taşıdığı değere karşılık gerçek değeri ise yalnızca kâğıt ve mürekkep değeridir. Buna fiat para deniyor. Fiat, Latince “öyle olması gereken” anlamını taşıyan bir sözcük. Yani kâğıt paranın üzerindeki değer, yalnızca hükümet veya yasalar öyle söylediği için var olan bir değerdir, başka bir karşılığı yoktur. 

ABD, 1971 yılında doların altın karşılığını kaldırınca dünyadaki bütün kâğıt paralar karşılıksız kalmış oldu. Bugün kâğıt paraların karşılığı yalnızca devletin itibarıdır. Buna karşılık sokaktaki insan, eski uygulamadan kalma alışkanlıkla kâğıt paranın hala bir altın karşılığı olduğunu sanır.      

Yorumlar

  1. Mahfi Bey:

    Çok bilgilendirici bir özet olmuş. Elinize sağlık. Teşekür ederiz.

    Arda Tunca

    YanıtlaSil
  2. sokakta ki insanın öyle düşünmesine bir dayanak devletin sahip olduğu altın miktarının zaten devletin itibarını belirlemesi olabilir mi?

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Merkez Bankasındaki altın rezervi bir anlamda kağıt paranın karşılığı gibidir hala. Ama tedavüldeki para miktarı o altın miktarının kat kat üstünde tabii ki. Tedavüldeki para miktarı kabaca 30 milyar dolar, altın rezervi ize 10 milyar dolar.

      Sil
    2. Gayet açıklayıcı oldu, teşekkür ederim

      Sil
    3. Mahfi bey,

      makalenizi okuduktan sonra kafama bazı sorular takıldı. yanıtlamanız mümkün mü?

      2019/mart itibariyle tedavüldeki TL miktarı nedir? döviz, altın miktarı nedir?
      merkez bankası parayı ne karşılığında basıyor? amerikan doları rezervi karşılığında TL basıyor mu?
      türkiye, amerika'nın karşılıksız dolar basması gibi karşılıksız TL basıyor mu?
      tedavüldeki paranın tamamının merkez bankası rezervlerinde karşılığı var mı? altın ve döviz olarak.
      merkez bankası para basacağı zaman bunu kamuoyuna duyuruyor mu? gizlice para basabilir mi?
      osmanlı tarihinde birkaç defa para tağşişi yapılmış. akabinde fiyatlar yükseliyor. piyasa yönetimin ne kadarlık para tağşişi yaptığını nasıl anlıyor? tağşiş olunca fiyatlar neye göre yükseliyor? bildiğim kadarıyla tağşiş yapılınca, değerli madenin ağırlığı kadar değersiz maden ekleniyor paraya. piyasa tağşişin yapıldığını nasıl anlıyordu, tağşiş yapılan paranın yeni değerli maden değerinin ne olduğunu nasıl anlayıp, neye göre fiyatları yükseltiyorlardı?

      Sil
    4. Basılan paranın karşılığı o ülkenin üretim gücüdür üretim gücünden fazla para basarsan enflasyon olur. Bence buradaki terazi budur. Bilmiyorum yanlismi düşünüyorum

      Sil
  3. Hocam şunu sorayım kağıt paranın maliyeti neresindedir? Yani 100 tl için harcanan işçilik kağıt mürekkep nasıl maliyetlendirilip nereye yansıtılıyor? Yoksa devletin bastığı 100 TL'nin maliyeti 2 TL ise 100 TL' nin değeri aslında 102 TL midir? Devletin büyük banknot basması daha avantajlı mı?

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Paranın maliyeti TCMB bilançosunda gider yazılır gerisi gelirdir. Onun için dünyanın en kârlı işi Merkez Bankacılığıdır. 100 TL'nin nominal değeri 100 TL, maliyeti 2 TL'dir. Gerçek değeri ise koleksiyon değeridir. Aşağı yukarı bütün banknotların basım maliyeti aynıdır. Büyük banknot basmanın avantajı kuruşlarla ölçülecek kadar düşüktür.

      Sil
  4. Küresel düzeyde para kullanımının değiştiğine dair görüşler var.Para kullanımının artık dijital sektöre kaydığı açık bir gerçek.Günümüzde bu iş daha çok kredi-banka kartlarıyla sağlanırken az da olsa mobil araçların kullanıldığı ödeme sistemleri yaygınlaştı.Önümüzde ki dönemde dijital para etkileşimlerini sağlayan aracı kurumların gerekliği ne ölçüde olacaktır?Devletler herhangi bir özel şirketin bu aracılığı sağlamasına ne gözle bakabilir?

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Bitcoinler sizin sorunuzun en güzel cevabı olacaktır sanırım

      Sil
  5. Bu yorum yazar tarafından silindi.

    YanıtlaSil
  6. 1000 dolar teminatla 100 000 dolarlık işlem yapıp işleme konu finansal araç % 10 yükselince digital hesapta 10 000 dolar kar yazarken işlemin karşı tarafındaki ters pozisyonda kalanın hesabı da 10 000 dolar zarar yazıyor dii mi..Peki adam bu zararı kapatmak için ne yapıyor..muhtemelen ödeyemeyeceği krediyi kullanıyor..Diğer tarafta bu iddiadan kar yazan adam; hesabında realize ettiği o digital parayı banka havalesiyle Bilmemne pırlanta dükkanından metresine pırlanta yüzük alıyor..Tabii ki pırlanta satıcısı bunun sahte para olduğunun farkında olmadığından pek güzel bana o tek taşı satıyor..Sonra o pırlantayı satanın işleri kıyak olduğu için kazandıklarıyla gidip 3 000 000 dolarlık bir ev alıyor..Tabii ki bu 1 500 000 dolarlık evin 3 000 000 dolar olmasının sebebi; ABD li bankaların her önüne gelene "hocam boşver zaten evler değerleniyor sen krediyle bu evi al en kötü ihtimal % 30 karla başkasına satarsın" diyerekten kredi satıp emlak üzerinde suni bir talep yaratmaları..Tabii ki emlağa dayalı mortgage bonlarında önceden kaldıraçlı pozisyon aldıkları için emlak piyasasında fiyatlar % 10 arttı mı adamların digtal hesapları %1000 artıyo.Bu balon patladığında ters pozisyonda kalıp reel piyasa %10 zarar ederken kendi hesabı %1000 zarar yazan o kalpazan bankalar ne yapıyo..İşbirlikçi hükümet üyelerine merkezbankalarına dönüp "Hoccam ben batmayacak kadar böööyyük olduğum şu benim borçları bi üstüne al bakalım" diyor Daha sonra bu devletlere ne oluyor..Ödeyemeyecekleri borçları ödemek için Para basıyorlar..Şimdi biraz başa dönelim..hani o kaldırçlı hesabındaki sahte parayla pırlanta alan adama..İşte o kalpazan adam şimdi gelip bana diyor ki..."
    Al sana dolar EURO ver hisselerini:)...Peki ben ne diyorum:
    "Hoca Al sen o dolarlarını Eurolarını kendi cüzdanına sok" Ben de İMKB 150 000 olmadan sana satacak tek lot hisse yok..Hayyydi başka kapıya Pis dolandırıcı kalpazan seniiiiiiiiiii"


    Para dediğin papaz kaçtı..bakalım hangi enayinin elinde kalacak

    YanıtlaSil
  7. Hocam, bundan 10 sene önce en büyük banknot 20 tl iken şimdi ise 200 tl'dir.Sizce bunun nedeni nedir.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. yalan söyleme enbüyük para 200 milyon liraydı... 20 tl yi sen rüyanda görürdün. o parayla sakız bile alamazdın

      Sil
    2. Yukarıda 2014 te yazılan bir soruya 2018 de cevap vermişsiniz. 2004 te 100 milyon TL vardı ve 200 TL 2007 ya da 2008 tarihinde tedavüle girdi diye hatırlıyorum. Yanlışsa bilen biri düzeltir diye düşünüyorum.

      Sil
    3. 100 milyon TL hic olmadi. 2005'te 6 sifir atilana kadar en buyuk banknot 20 milyon liraydi.

      Sil
  8. abd 1971de dünyayı çok büyük dolandımış ve kimse gıkını çıkaramamış.. bunu algılayabilen hala çok az insan var.
    tabi dünya neden sessiz kaldı, çünkü abd, 2.dünya savaşından sonra sürekli sağı solu bombalayıp nükleer atarak dünyanın gözünü korkutmuştu..
    dünyanın en büyük mafyası maalesef hala onlar.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Abd merkez bankası kurulduğundan beri bağımsız değildir. Abd dahil birçok ülkenin merkez bankası devletin değildir zamanla özelleşmiştir bu merkez bankalarını yönetenlerde israil'i kuranlardır.Türkiyenin merkez bankasının %55'i devletin %45'i özelleşmiştir ve merkez bankasına sahip olanlar o ülkenin parasını faizle borçlandırarak o ülkeye verirler.

      Sil
  9. Para basmanın karşılığında neden borç veriliyor? Borç verilmeden tamamen karşılksız olsa olsa mı?

    YanıtlaSil
  10. Demek ki bu yazı 2012 de iyice okunsaydi.simdi bitcoin zenginiydim

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. yorumu yazdığın tarihte alsaydın da zengindin

      Sil
  11. Hocam bir kıtapta okumuştum altın karşılığı olmadan basılan para enflasyona yol açar bu sebeble basılan paranın altın karşılığı olmalı diyodu ama

    YanıtlaSil
  12. 1971 sen önce bir de 1944 bretton woods var. Ondan önce biten bir savaş ondan da önce 1Dünya savaşı. Arkasında hep dolar vardır. Bugünde durum aynıdır. Kuveyt e girdiler dinarı kendileri, ırak a girdiler dinarı kendileri bastılar. Eskileri iptal tabi. Yani savaş tarihi dolar tarihidir.
    ‘Para nın peygamberleri’ nde Armstrong detayıyla bu konuları işlemiştir.
    Daha çol şey var da... Burası yetmez. Hoca da bınları bilir yazmaz. Yazın dünyası için doğru da değildir. Saaygılar

    YanıtlaSil
  13. Malesef para tedavüle sokma hakki devletin basindaki demokrarik hükümet olsun ya da Kral olsun hep kötüye kullanilmistir. Paralar altina bagli iken bu is paranin ayarini düsürerek yapilirdu. Simdi altin olayi kalktigindan beri kötüye kullanma daha da kolaylasti. En saglam sayilan Euro, Dollar, yen bile merkez bankalarinca karsiliksiz para sürülerek sulandiriliyor. Bir de milleti kandirmak icin para basmaya parasal genisleme diye bir ad taktilar. Bunu en güzel dünyaya yediren de ABD. Son 20 yilda dünyadaki para ve kredi miktari misli misli artti. Tabi bunun karsiligi olan borclarda öyle. Bu isin sonu nereye varacak bilemiyorum. Mahfi hocam siz ne dersiniz?

    YanıtlaSil
  14. Hocam 1. Dünya savaşından sonra altın standardından vazgeçiyorlar ama 1944 bretton woods a kadar bundan benzetmemişsiniz bretton woods ta dolar altın a bütün milli paralar da dolara bağlanmış oldu Yani karşılığı olmuş oldu buda 71 de başkan nixon un vietnam savaşı maaliyetlerini karşılamak için karşılıksız para basmasıyla sona erdi ve dalgalı kur a geçildi bi sorum var şu an Dünya gsyih 88 trilyon dolar ama toplam pars arzı 850 trilyon dolar yani 10 kat fazla para geziyor dünyada bu balon patlar mi ? Yada ne zaman patlar hocam ?

    YanıtlaSil
  15. Hocam, enflasyonun hortladığı bu dönemde para basmak enflasyonla mücadeleye yarar mıdır yoksa zarar mıdır.

    YanıtlaSil
  16. Hocam çok güzel anlatmışsınız. Teşekür ederiz.
    bunu ile ilgili çok öne bir video izlemiştim. Eminim sizde izlemişsinizdir.
    Paylaşıyorum.
    linki -> https://www.youtube.com/watch?v=GFQYmp1MpWg

    YanıtlaSil
  17. Teşekkürler hocam, bilgilendirici yazılarınız için.

    YanıtlaSil
  18. hocam merkez bankası hazinennin dışarıdan vadeli faiz ile almış oldugu borç parayıda baz alarak bir nevi buda bir kazanımdır diye para basıyormu basıyorsa bu faizle aldıgı mevduatları faiziyle ğeri ödediğinde kullanı a surduğu para ne nalama ğeliyor

    YanıtlaSil
  19. sevğili hocam bunuda merak ediyom ben bir teşebbüs olarak projemle her hanği bir bankaya ğittiğimde henüz projem bir kagıt üzerinde olmasına tagmen onaylandıgında bunu hayata ğeçimeme ragmen ban bu parayı basarakmı veriyorlar

    YanıtlaSil
  20. Merhabalar Mahfi Bey, devletlerin kağıt paradan elde ettiği gelir basıp verirken aldığı değerdir sanırım. Peki bastığı paranın tamamı kar mıdır yoksa bir kısmı veya tamamı için faiz vb.ödemesi gerekir mi?

    YanıtlaSil
  21. Hocam ellinize emeginize sağlık yanlış bilgilerimi sayenizde düzelttim teşekkür ederim

    YanıtlaSil
  22. mahfi bey paranın karşılıksız basıldığını nasıl anlarız böyle bir gösterge varmı acaba Tedavüldeki para karşılıksız paramıdır burada demek istediğim kaydi ve nakit para dan basediediyorm yani kaydi ve basılan kağıt paranın karşılıksız olduğnu anlatan bir gösterge varmıdır efendim bir araştırma yapmaya çalışıyorum yardımcı olrsanız soruma sevinirim

    YanıtlaSil
  23. Merhabalar hocam, paranın altın karşılığı basılmasında insanlar merkez bankasına altın verip karşılığında para mı alıyorlardı yoksa merkez bankası para basıp altın getirenlere banknot mu veriyordu? cevaplarsanız çok sevinirim. Şimdiden çok teşekkür ederim.

    YanıtlaSil
  24. Mahfi Bey bu faiz! sistemini savunuyorsunuz, destekliyorsunuz ama bankalara emanet edilen! kağıt paranın karşılığı olan altınlara! ne oldu, ABD bu altınlara ne yaptı bir de bunu yazsanız..

    YanıtlaSil

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

Lozan Antlaşması 2023'de Bitecek, Biz de Madenlerimizi Çıkarabileceğiz!

Konut Fiyatları Niçin Eskisi Kadar Artmıyor?

Paradan Para Kaybetme Dönemi