Satınalma Gücü Paritesi Nedir?


Satınalma gücü paritesi (SAGP) ülkeler arasındaki fiyat düzeyi farklılıklarını ortadan kaldırarak farklı para birimlerinin satın alma güçlerini eşitleyen bir değişim oranını ifade ediyor.  

Bir kilogram domatesin ortalama olarak Türkiye’de 2 TL, ABD’de ise 2,5 dolar olduğunu varsayalım. Bu durumda yıllık geliri 10.000 dolar olan bir Amerikalı yılda (10.000 / 2,5 =) 4000 kg domates alabilir. Aynı miktar domatesi alabilmesi için bir Türk’ün yıllık gelirinin 8.000 TL olması yeterlidir. 1 dolar 1,8 TL’ye eşit ise Amerikalının geliri (10.000 x 1,8 =) 18.000 TL’ye, Türk’ün geliri ise (8.000 / 1,8 =) 4.445 dolara eşit olmaktadır. Amerikalı Türkiye’ye gelir de parasını TL’ye çevirirse bu parayla (18.000 / 2 =) 9.000 kg domates alabilir. Buna karşılık Türk, ABD’ye gider de parasını dolara çevirirse bu parayla (4.445 / 2,5 =)  1.778 kg domates alabilir.

Satınalma gücü paritesi bu iki kişinin ikisinin de gelirini kendi ülkesinde harcadığı varsayımını yapar. Bu durumda Amerikalı 10.000 dolarıyla, Türk ise 8.000 TL’siyle aynı miktar (4.000 kg) domates alabilmektedir. Bu durumda satınalma gücü paritesi şöyle formüle edilir:

SAGP (Türkiye / ABD) =  2 / 2,5 = 0,8 TL / Dolar

Buna göre bir kg domates için ABD’de 1 dolar ödemek gerekirken Türkiye’de 0,8 TL ödenmesi gerekmektedir. 

Burada konuyu basitleştirmek amacıyla yalnızca tek bir mal (domates) için yaptığımız bu hesaplama çok sayıda mal ve hizmetin bulunduğu bir sepet için yapıldığında karşımıza genel bir satınalma gücü oranı çıkar ve bu oranı gelire uyguladığımızda satınalma gücü paritesine göre gelir hesabına ulaşmış oluruz.

Satınalma gücü paritesi üzerindeki çalışmalar oldukça eskiye gidiyor. Bunların en yaygın bilineni Geary – Khamis Doları adı verilen hesaplama biçimidir. Geary – Khamis doları bir yandan satınalma gücü paritesine bir yandan da malların uluslararası ortalama fiyatları üzerine kuruludur. Bu birim ve hesaplama şekli 1958’de Roy C. Geary tarafından ortaya atılmış ve bu kavram 1970’lerin başında Salem H. Khamis tarafından geliştirilmiş bulunuyor. ABD’deki satınalma gücü hesaplamasında baz olarak 1990 veya 2000 yılları esas alınıyor. Geary – Khamis dolarıyla hesaplanan kişi başına gelir hesaplarıyla yapılan uluslararası karşılaştırmalar cari fiyatlarla hesaplanan kişi başına gelirle yapılacak karşılaştırmalara göre daha anlamlı bir yaşam standardı karşılaştırmasına imkân sağlıyor.     

Dünya Bankası, Gayrısafi Ulusal Gelir (Gross National Income -GNI) adını verdiği gelir hesabını satınalma gücü paritesiyle yapmaktadır. Bunu yaparken ABD’yi temel almakta ve ABD’nin GNI’sini satınalma gücü paritesiyle hesaplanmış olan GNI’ye eşit kabul etmektedir. Örneğin Türkiye’nin kişi başına GSYH’sı 2010 yılında 10.079 dolar, satınalma gücü paritesiyle yapılan kişi başına GNI’si 15.530 dolar olarak hesaplanmaktadır. Bu durumda 10.079 dolar yıllık geliri olan bir Türk ile bir Amerikalıyı kıyasladığımızda Türk o parayla 15.530 dolarlık alış veriş yapabilirken Amerikalı 10.079 dolarlık alış veriş yapabilmektedir. Bir başka ifadeyle aynı dolar gelirini elde eden bir Türk, Amerikalıya göre yüzde 50 daha fazla alış veriş yapabilme imkânına sahip bulunmaktadır. İşte bu aradaki fark satınalma gücü farklılığından kaynaklanıyor.   

Aşağıdaki grafikte Türkiye’de kişi başına gelirin 1980’den 2011 sonuna kadar olan gelişimi dolar cinsinden hem cari fiyatlarla (kırmızı çizgi) hem de satınalma gücü paritesine göre hesaplanmış olarak (mavi çizgi) gösterilmektedir. 



Aşağıdaki tabloda IMF’nin WEO Nisan 2012 veri tabanından derlediğim seçişmiş bazı ülkelerin cari fiyatlarla ve SAGP’ye göre 2011 yılı kişi başına GSYH’ları dolar cinsinden gösterilmektedir (Türkiye sayılarında yukarıdaki örneklere göre oluşan farklılık kurumların kullandığı metodolojilerin farklılığından kaynaklanıyor.)  

Ülke
Cari F. KB GSYH (2011)
SAGP KB GSYH (2011)
ABD
48.386
48.386
Arjantin
10.944
17.516
Azerbaycan
6.832
10.201
Çin
5.413
8.382
Almanya
43.741
37.896
Hindistan
1.389
3.693
Türkiye
10.521
14.517
İngiltere
38.592
36.090
Zambia
1.418
1.610


Yukarıda da değindiğim gibi ABD’nin hem cari fiyatlarla hem de SAGP’ye göre aynı kişi başına gelire sahip olmasının tek nedeni bu hesaplamalarda ortak para birimi olarak ABD doları kullanılmasından dolayıdır. Almanya ve İngiltere gibi gelişmiş ülkelerde gelirin satınalma gücü düşük, buna karşılık gelişme yolundaki ülkelerde yüksektir. Bu, bize yaşamın gelişme yolundaki ülşkelşerde daha ucuz olduğunu gösteriyor. Hesaplamaya esas alınan sepette ağırlık gıda maddeleri ve giyeceklerde olduğu için bu sonuç normaldir. 

Yorumlar

  1. Bizlerin Amerikalılara göre neden daha daha yüksek SAGP sahip olduğumuzu anlamadım. Orada arabanın, evin, elektriğin, sütün, iletişimin daha ucuz olduğunu biliyorum. Geriye ne kaldı da bizim SAGP daha yüksek acaba?
    Teşekkürler.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Biliyorsunuz bu tür mal ve hizmet sepetlerinde asıl ağırlık gıda maddeleri ve içeceklerdedir.

      Sil
    2. emeğinize sağlık hocam...

      Sil
    3. Teşekkürler hocam 👏

      Sil
  2. Sahin Demir bence senin de yillik gelirin benim gibi 10.079 un altinda, o nedenle cokmus gibi geliyor olabilir mi :))

    YanıtlaSil
  3. Mahfi Bey,

    Blogunuza, adresin basinda www olmadan erisilmiyor. Cok basit bir sekilde degistirmek mumkun. Asagidaki linkte nasil yapilacagini gorebilirsiniz:

    http://www.bennixville.net/2012/01/cant-access-your-blogger-blog-without.html

    Selamlar

    YanıtlaSil
  4. Yine ve her zamanki gibi çok keyifli bir araştırma olmuş; Türkiye'de kazandığımız parayla Arajntin'de domates almak bir ara baya mantıklı göründü.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Arjantin değil Amerika. Aman yanlışlık olmasın.

      Sil
    2. Bu yazıyı siz mi yazdınız hocam

      Sil
    3. Hocam arjantin de almak sanki daha mantikli :)

      Sil
    4. 2012 deki tabloya göre Arjantin den alıp Almanya da satmak en mantıklısı

      Sil
    5. Ama ulaşım ücretlerini gözardı etmişsin.

      Sil
  5. Hocam bu yazılarınız ekonomiyi anlama mücadelemizde bize müspet katkılar sunuyor; elinize ve emeğinize sağlık. Sizin de yazının sonunda belirtiğiniz gibi sepette yer alan malların; normal mal, lüks mal hatta düşük mal olma durumlarına göre veriler ciddi oranda değişebilir.Bu bağlamda SAGP gerçek durumu ne kadar yansıtabilir?

    SAYGILAR...

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Gerek cari fiyatlarla gerekse SAGP ile yapılan hesaplarda sanallık fazlasıyla var. Asıl olan reel yani sabit fiyatlarla yapılan hesaplama. Ama en çok bunlar kullanıldığı için herkes bunları konuşuyor.

      Sil
    2. Amer ka’da b r m lyon dolar deger ndek hraç malı üretmek
      ç n gerekl olan emek, b r m lyon dolar deger ndek thalata rak p mallarının üret m ç n
      gereken emekten daha fazla, aynı m ktar hracat ç n gerekl olan sermaye se thalattak n-den daha düsüktür. Baska b r dey sle thalattak sermaye/emek oranı hracata göre 1.30
      çıkmaktadır. Bu se Amer ka’nın emek-yogun mallar hraç ed p sermaye yogun mallar thal ett g n göstermekted r. Oysa, (hele arastırmanın yapıldıgı dönemlerde) Amer ka’nın,
      tartısmasız dünyanın en zeng n sermaye stokuna sah p b r ülkes olarak, Heckscher-Ohl n
      model ne göre tam ters ne, sermaye-yogun mallar hraç ed p emek-yogun mallar thal
      etmes gerek rd . Leont ef paradoksu (çel sk s ) d ye b l nen bu sonuç, kt satçılar arasında
      saskınlık yaratmıs ve teor üzer nde yogun tartısmalara yol açmıstır.

      Sil
  6. Ne zaman ABD'den yıllık %1 le borçlanıp TR'de %11 le hazineye borç vermek sona erer o zaman domates fiyatları dengeye gelir sn.hocam.:)

    YanıtlaSil
  7. hocam çok teşekkür ederim muhteşemsiniz, yazılarınızı ilgiyle takip etmeye devam edeceğim saolun varolun :)

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Estağfurullah, teşekkür ederim.

      Sil
    2. Hocam rahatsiz ediyorum ama size bir soru soracaktim satin alma gucu paritesi yaklasimina gore kurlardaki kisa donem ani ve hizli degisim nasil aciklanir hocam tesekkurler

      Sil
    3. evet üstteki yorumun cevabını arıyorum ben de

      Sil
  8. Farklı açılımlar sağlıyorsunuz,
    iyiki varsınız,
    teşekkürler,

    YanıtlaSil
  9. Bu durumda en guzeli gelir abdden satin almayi Turkiyeden yapmak... Turkiyede dolarla maas alan kesim bu istatistigi en ballisi ve istisnasi denebilir mi...

    YanıtlaSil
  10. hocam iyi günler. yazılarınızı yakından takip ediyorum. sormak istediğim, uluslar arası alanda paranın satıl alma gücünü en güncel nasıl takip edebilirim. örneğin, Türkiye de ortalama 100.000 tl ile 1 adet ev alınabilirken, aynı para miktarı ile tayland da 3 adev ev alabiliriz. ama ingiltere de yarım ev bile yapmaz. bu konuda en güncel araştırmaları nasıl yapabiliriz.

    YanıtlaSil
  11. SAGP nin manasi bir nevi mal arbitrajina benziyor gibi hocam

    YanıtlaSil
  12. teşekkürler hocam

    YanıtlaSil
  13. Merhaba hocam satın alma gücü paritesinin geçerliliğini sınırlandıran faktörlere örnek verebilir misiniz?

    YanıtlaSil
  14. Hocam iyi akşamlar. ''SAGP (Türkiye / ABD) = 2 / 2,5 = 0,8 TL / Dolar

    Buna göre bir kg domates için ABD’de 1 dolar ödemek gerekirken Türkiye’de 0,8 TL ödenmesi gerekmektedir. '' bu bahsettiğiniz 1 dolar nedir ? 0,8 TL Türkiye fiyatı. ABD'de ki fiyatı nasıl bulduk yani 1 doları ? Cevaplarsanız sevinirim hocam.Teşekkür ederim

    YanıtlaSil
  15. Mahfi hocam şu konuyu anlayabilmek için kaç kitaba baktım bi bilseniz. Teşekkür ederim siz yazın hocam bizden bol bol dua alıyosunuz. :)

    YanıtlaSil
  16. Anlamadim bu durumu 1tl yaklaşık 3 dolardan fazla bir miktar ederken neden daha aşağı değer gösterdik Abd de fiyatlar daha dusukken neden yuksekmis gibi kabul ettik hocam aciklayabilir misiniz

    YanıtlaSil
  17. Hocam, ilk grafikte Türkiye'nin 2010 yılındaki satın alma gücü paritesi 15.530 dolar olarak yazılmış. Fakat grafite 14000'in altında gözüküyor. Sebebi nedir?

    YanıtlaSil
  18. Satın alma gücü paritesinin hangi mallara göre hesaplanacağını imf mi belirliyor yoksa her ülke kendi hesabını yaparken uluslararası kabul görmüş tekniklerden işine gelen hangisi ise onu mu kullanıyor?

    YanıtlaSil
  19. Örnek olarak gıda malını verdiğiniz için böyle çıktı değil mi hocam? Aynı örnek teknoloji malları için olsaydı sagp tr/abd 3 4 çıkardı sanki.

    YanıtlaSil
  20. bu sepette ya da hesaplarda bir sakatlik var bence, ornegin bizde temel giderler asgari ucretin yuzde kacini goturuyor, onlarda kacini goturuyor? eminim ki turkiyede yasam daha pahali cikar

    YanıtlaSil
  21. Merhaba Hocam,
    Verdiğiniz örnekte ilk başta ürünü 2,5 dolar baz almışız ama daha sonra neden 1 dolar varsayıyoruz ?

    SAGP (Türkiye / ABD) = 2 / 2,5 = 0,8 TL / Dolar

    Buna göre bir kg domates için ABD’de 1 dolar ödemek gerekirken Türkiye’de 0,8 TL ödenmesi gerekmektedir.

    YanıtlaSil
  22. Gayet güzel bir yazı olmuş, emeğinize sağlık. Peki SAGP doları anlık değer hesaplayabilmemiz mümkün müdür? Bir parite gibi. Mesela şu https://finanstaksi.com/sagp-dolari-nedir-sagp-dolari-kac-tl/ haberde verilen SAGP doları hesaplama şekli doğru mudur?

    YanıtlaSil
  23. Hocam merhaba,

    Bu anlattıklarınız ışığında Satın alma Gücü Paritesine göre Türkiye'de asgari ücret karşılığı yaşamak yoksa Almanya'da asgari ücret karşılığı yaşamak mı tercih edilmelidir?

    YanıtlaSil

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

Lozan Antlaşması 2023'de Bitecek, Biz de Madenlerimizi Çıkarabileceğiz!

Konut Fiyatları Niçin Eskisi Kadar Artmıyor?

Paradan Para Kaybetme Dönemi