Ekonomide Önemli Devrimler

Bilinen ilk ekonomik devrim insanın büyük hayvanları avlamaya başlamasıyla ortaya çıktı. Av büyüdükçe her gün yeniden ava çıkma zorunluluğu ortadan kalktı ve insanlara başka işlere ayıracak zaman kalmaya başladı. Buna “artık zaman devrimi” diyoruz. Bu artık zamanda insan başka şeyler düşünmeye ve organize etmeye başladı ve sosyal evrimi hızlandı.

İkinci ekonomik devrim insanın toprağa yerleşmesiyle ortaya çıktı. O zamana kadar yalnızca tüketici olarak yaşayan insan toprağa yerleşip tarım yapmaya ve ehlileştirilmiş hayvanları kullanmaya başlayınca üretim yapar oldu ve doğasına yabancılaştı. Çünkü insanın doğası tüketmeye programlıydı. Başka hiçbir hayvanın üretim yaptığı görülmemiştir. Buna “neolitik devrim” diyoruz. Kitlesel tarım üretiminin o dönemdeki etkisi sanayi devriminin 19. yüzyılda yarattığı yarattığı kitlesel etkiye eşdeğerdi. Bu devrim insana daha fazla artık zaman sağladı. Bu gelişme yaklaşık 10 – 12 bin yıl öncesine tarihleniyor.

Üçüncü devrim küçük köy yerleşimlerinin zaman içinde büyüyerek ya da yakın köylerle birleşerek kentler haline gelmesi sonucu kent krallıklarının ortaya çıkmasıyla oluştu. Kent krallıkları birbirleriyle ticarete başladılar. Bu ticaretin en ünlüsü Asurluların Hititlerden önce Anadolu’da oluşturduğu Asur ticaret kolonileri arasındaki ticarettir. Bugünkü uluslararası ticaretin belki de ilk şeklidir. Buna da “serbest ticaret devrimi” adını veriyoruz. Yaklaşık olarak 4 bin yıl öncesine tarihleniyor.

Dördüncü devrim para benzeri bir değişim aracının ticarette kullanılmaya başlamasıdır. Ortadoğuda şekel adı verilen gümüş parçaları mal değiş tokuşunda para yerine kullanılmaya başladı. Örneğin Hititlerde 1 şekel 12,5 gram gümüş çubuklara eşitti. Hitit yasalarında yazdığına göre 1 şekele 1 koyun alınıyordu. Bu çubuklar alış verişi inanılmaz ölçüde kolaylaştırıyordu. Buna “para benzeri ölçü devrimi” diyoruz.   

Beşinci devrim ortaçağda manor denilen senyör ya da lord malikaneleriyle ortaya çıktı. Lordlar bazı toprakları çevirdiler ve oraları kendi toprakları ilan ederek içinde çalışan köylülerin üretimlerinin bir bölümünü kira bedeli olarak almaya başladılar. Böylece ücretli emek kavramı doğdu. Buna “ücretli emeğin doğuşu devrimi” diyoruz.

Altıncı devrim 19. yüzyılın ortalarına doğru buhar makinesinin atölye üretimine sokulmasıyla ortaya çıktı. Bu yeni buluş sonucu üretim verimliliği ve dolayısıyla üretim miktarı hızla arttı, sanayi ürünlerinde kitlesel üretim dönemi başladı. Buna da “sanayi devrimi” diyoruz.

Bütün bu devrimler boyunca ticaretin serbestliği, kurallara bağlanması, finansal akımların serbestleştirilmesi, kurallara bağlanması gibi birçok tamamlayıcı devrimlerin gerçekleştiğine değinmek gerekir.

Yedinci devrim küreselleşmenin ekonomik altyapısını hazırlayan “sermaye hareketlerinin serbestleştirilmesi” devrimidir. Parasal kaynaklar ülkeler arasında serbestçe dolaşır oldu.

Bu devrimlerin hemen her biri ortaya çıktıktan bir süre sonra, hukuk ve ekonomi altyapısı onlara uyum sağlayacak bir yapısal değişiklik gerçekleştirinceye kadar, ekonomik krizlere yol açtı. İçinde yaşadığımız küresel kriz sermaye hareketlerinin serbest kalmasının yarattığı değişime uygun bir hukuk ve ekonomi alt yapısının henüz oluşturulamamış olması nedeniyle sürüp gidiyor.           

Şimdiye kadar “emeğin serbest dolaşımı” gerçekleşmedi.