Üç Önemli Kitap

Kerem Çalışkan, Mustafa Kemal’in İsyan Muhtırası, Remzi Kitabevi, 2017

Son dönemlerde okuduğum en iyi tarih – analiz kitabı. Kerem Çalışkan kitabında Mustafa Kemal’in 20 Eylül 1917 tarihinde dönemin Başbakanı ve İçişleri Bakanı Talat Bey ve Savaş Bakanı ve Genelkurmay Başkanı Enver Paşa’ya yazdığı mektubu ele alıp o tarihlerde geçen olayları açıklıyor. Bu mektup, mektuptan çok bir muhtıra niteliği taşıyor. Mustafa Kemal Paşa, memleketin nasıl çürüdüğünü, koskoca Osmanlı ordusunun Alman generallere nasıl teslim edildiğini, bu Alman generallerin Osmanlı’yı değil Alman çıkarlarını savunmakla nasıl uğraştıklarını tek tek anlatıyor. Gerek muhtırada yazdıkları, gerekse muhtıranın öncesinde ve sonrasındaki yaklaşımları Mustafa Kemal’in, ülkesi aleyhine empoze edilmek istenenlere karşı, kim olursa olsun başkaldırabilecek bir yaradılışta olduğunu net bir biçimde ortaya koyuyor. Kitap ayrıca Padişah Vahdettin’in ve Enver Paşa’nın Mustafa Kemal’i İstanbul’dan uzak tutmaya çabalamasını ve bu çabanın dönüp dolaşıp istemeden Kurtuluş Savaşına nasıl hizmet ettiğini ortaya koyuyor. Kerem Çalışkan’ın muhtırayı analiz ederken yazdığı gibi bu muhtıra aslında Nutuk’tan bile önemli bir belge. Çünkü Mustafa Kemal Nutuk’u yazdığında artık her şeye hâkimdir. Oysa bu muhtırayı yazdığında her şeyi kaybedebilecek konumdaki bir askerdir. 

Mustafa Kemal, emrinde bulunduğu devletin ve aynı zamanda kendisinin de üyesi olduğu İttihat ve Terakki Cemiyetinin en tepesindeki Talat Bey ve Enver Paşa’ya verdiği bu muhtırayla o devletin bir memuru olsa da o derneğin bir üyesi olsa da her şeyi kaybetmek pahasına olsa da doğruları söylemekten vazgeçmeyeceğini ortaya koyuyor. Bu başkaldırışı onun sonraki dönemlerde söyleyeceği “hürriyet ve istiklâl benim karakterimdir” sözünün de ilk ipucunu veriyor.

Mustafa Kemal’in eşsiz kişiliğini, isyankâr ruhunu, ülkesine duyduğu üstün aşkı ve onun için her şeyi feda etmeye hazır yaklaşımını anlayabilmek için bu kitabı mutlaka okumanızı öneririm.

Ian Crofton ve Jeremy Black, Bir Solukta Evren ve Dünya Tarihi, Say Yayınları, 2017

Evren nasıl ve ne zaman oluştu? Nasıl bugünkü durumuna geldi? Dünya zamanın hangi aşamasında oluştu? İnsan ne zaman ortaya çıktı? Dinozorlar niçin yok oldular? Kentleşme ne zaman oldu? Merkantilizmden kapitalizme nasıl geçildi? Büyük patlamadan insanın gelişimine, destanlardan Amerikan Bağımsızlık Bildirgesine totaliterlikten bilgi çağına kadar pek çok konu birbirine geçişli olarak ele alınıp analiz ediliyor kitapta.

Bazısını bildiğimiz bazısını bilmediğimiz ama merak da ettiğimiz birçok fizik, doğa ve kültürel gelişim sorusunun yanıtını veren bu kitabı keyifle okudum. Bilgilerimi tazeledim, bilmediklerimi öğrendim. Kafamdaki bazı soruların yanıtını buldum bazı sorular ise daha da karmaşıklaştı.

Nereden gelip nereye gittiğimizi merak eden, bildiklerini hatırlamak ve tekrar gözden geçirmek ve bilmediklerini öğrenmek isteyenler için ideal kitap. Bir zamanlar Bill Bryson’un Hemen Her Şeyin Kısa Tarihi adlı bir kitap okumuştum. Bu kitap da ona benziyor. Yazarlar, karmaşık görünen birçok konuyu popülarize ederek çok basit bir anlatım çerçevesine oturtmuşlar.

Deniz Kundakçı, Fikir Mimarları: Max Weber, Say yayınları, 2016

Max Weber, Durkheim ve Marx ile birlikte sosyolojinin kurucuları arasında anılan çok önemli bir bilim adamıdır. Weber ve yapıtları ilk kez Mülkiye’de birinci sınıfta okurken Şerif Mardin’in siyaset bilimine giriş dersinde karşıma çıktı. Sonra Mardin’in kitaplarını okuduğumda onun sıkça Weber’e atıfta bulunduğunu gördüm. Weber’in eserlerini okuyunca kafamı kurcalayan birçok soruya yanıt bulduysam da daha önce düşünmediğim yeni sorular oluştu zihnimde. Okunup anlaşılması o kadar kolay bir filozof değildir Weber. 

Deniz Kundakçı’nın Max Weber’i konu alan bu kitabında Weber üzerine son derecede ayrıntılı analiz ve değerlendirmelere girişiyor. Weber’in yaşamıyla açılan kitap, onun toplum teorisini ele alıp irdeleyerek devam ediyor. Weber’in siyaset teorisi ve metodolojisinin anlatılıp tartışıldığı bölüm ile ilk üç bölümü tamamlanan kitabın dördüncü bölümü Max Weber’in yapıtlarından seçmelere ayrılmış. Bu bölümde yer alan Weber’in Genel Ekonomi Tarihi kitabının dördüncü ve beşinci bölümlerinin çevirileri özellikle ekonomiyle ve ekonomiyi sosyolojiyle bir arada düşünmeye çalışmalar için çok önemli. Çeviriler Dewniz Kundakçı, Gözde Ergün, Sinem Demir ve Okan Demir’e ait. Kitap, bir anlamda Weber’i kolay anlamaya da rehberlik yapıyor.

Sosyoloji, siyaset bilimi ve ekonomi öğrencileri kadar siyaset, sosyoloji, ekonomi ilişkilerini merak edenlerin de okumasında yarar var.