Sanayi Üretimi ve Kapasite Kullanımı Nasıl Ölçülür?
Sanayi Üretim Endeksi, sanayi sektöründe yer alan kuruluşların
üretimlerindeki değişimi gösteren bir endekstir. TÜİK tarafından 2005 yılı
üretimi 100 olarak alınmak suretiyle, her ay 4850 işyerinden Aylık Sanayi
Üretim Anketiyle derlenen verilere dayanılarak hesaplanmaktadır. Her ay bu
endeksteki değişimlere göre sanayi üretimindeki artış ve gerilemeler ölçülmektedir.
Örneğin 2005 yılında 100 olan toplam sanayi üretim endeksi 2011 Aralık ayı 141,2
olarak açıklanmıştır. Buna göre sanayi üretimi 2005’den bu yana yüzde 41,2
oranında artış göstermiştir. Kasım ayında endeks 126,7 idi. Buna göre 2011 yılı
Aralık ayında aylık olarak sanayi üretimi yüzde 11,4 oranında artış
göstermiştir.
Türkiye’de sanayi sektöründeki
kuruluşlar üç alt sektörde sınıflandırılmış bulunuyor. Bu alt sektörler ve
toplam üretim endeksi içindeki ağırlıkları şöyledir: (1) İmalat sanayi sektörü
(yüzde 85,85), (2) Elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretim ve dağıtımı alt
sektörü (yüzde 10,55), (3) Madencilik ve taşocakçılığı sektörü (yüzde 3,60.)
Endekste bu üç kategoride yer alan toplam 1382 madde kapsanıyor.
Her üretim biriminin hiçbir sorun
yaşanmayan bir ortamda kapasitesinin tamamı kadar üretim yapması teorik olarak
mümkündür. Ne var ki gerçek yaşamda tatiller, enerji kesintileri, arızalar,
bakım araları, grevler gibi birçok nedenle üretim aksar. O nedenle üretim
birimleri kapasitelerini yüzde 100 olarak kullanamazlar. Bir üretim biriminin
100 birimlik kapasitesini 80 birim üretim olarak kullanması halinde o üretim
biriminin kapasite kullanım oranı yüzde 80’dir Bu hesaplamayı bütün üretim
birimleri için yaparsak ülke sanayisindeki kapasite kullanımını ölçmüş oluruz.
Bu ölçmenin önemi sanayi üretiminin ne yönde geliştiğini anlamamıza yardımcı
olmasından kaynaklanır. Örneğin bir önceki ay kapasite kullanım oranı ülke
çapında yüzde 72 iken bir sonraki ay yüzde 78’e çıkmışsa, mevsimlik etkiler ve
aya ilişkin özellikler ayrıca değerlendirilmek koşuluyla, sanayi üretiminde
artış başladığı yorumu yapılır. Kapasite kullanım oranı hesaplanırken imalât
sanayi alt sektörü esas alınır. Bunun iki nedeni vardır: (1) İmalat sanayi alt
sektörü toplam imalat sanayi sektörünün yüzde 86’ya yakın büyüklüğünü temsil
eder, (2) İmalat sanayi üretimi mevsim ve takvim etkilerinden daha az
etkilenir.
İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı, TCMB’nin imalat sanayi
sektöründe çalışan işyerlerine her ay uyguladığı İktisadi Yönelim Anketi’ne
verilen cevaplara göre hazırlanıp yayımlanır. İmalat
sanayi geneli ve alt sektörleri itibarıyla hesaplanan kapasite kullanım
oranları, ankete katılan işyerlerinin bildirdikleri, fiziki kapasitelerine göre
fiilen gerçekleşen kapasite kullanımlarının ağırlıklı ortalaması alınarak bulunur.
İktisadi yönelim anketinde yer alan imalat sanayi kapasite kullanım oranıyla ilgili
sorunun yanıtları yüzde olarak alınır ve ağırlıklı ortalaması alınarak imalat
sanayi ve alt sektörleri genelinde toplulaştırılır.
Şubat
2012’de imalat sanayi kapasite kullanım oranı yüzde 72,9 olarak açıklanmıştır. Oran
2009, 2010 ve 2011 yıllarının Şubat aylarında sırasıyla yüzde 60,9, 67,8 ve 73
idi. Buna göre küresel krizin Türkiye’yi etkilemeye başladığı yıllara göre bir
toparlanma ama geçen yıla göre bir durgunlaşma eğilim var diyebiliriz. Normal
ekonomik koşullarda, yani küresel kriz öncesi dönemde bu oran yüzde 75 – 80
aralığında bulunuyordu.
Teşekkürler.
YanıtlaSilkullanilmayan kapasitenin tarihsel gelisimi hakkinda bilginiz var mi?
YanıtlaSilwww.tcmb.gov.tr ye girin verileri oradan anketleri oradan imalat sanayi kapasite kullanım oranını oradan excel 97 formatında yı tıklayın gelen tablodan KKO sayfasını açarsanız 2007 den bu yana kapasite kullanım oranlarını bulabilirsiniz. Daha eski oranlar için TÜİK web sitesine girmek gerekli.
Siltoplam üretim endeksindeki alt sektör payları ve üç kategoride yer alan 1382 madde sizce gerçeği yansıtıyor mu? (benzetmek gibi olursa; geçmiş yıllardaki enflasyon için dikkate alınlan ürünler ( soba borusu) gibi yanıltıcı değil di mi?)
YanıtlaSilBence sorun seçilen maddelerde ve işyerlerinde değil. Sorun bu anketlerin ne kadar ciddiye alınıp ne kadar samimi olarak doldurulduğu ile ilgilidir.
SilİŞletmeci dostlara "İyi kazanıyor musun?" diye sorunca "Yok be aaabi işler kesat" gibisinden cevaplar ağırlıktayken.."harcadığı mesaiye ilişkin bir soru sorunca "Valla eşşşek gibi çalışıyoruz" gibisinden cevaplar ağırlıkta oluyor..Samimi cevaplar önemli tabii ki..Kendimce şahit olduğum bu soru cevap şablonuna göre ya "Tam kapasite zararına çalışılıyor, ya da eşşekler tembel..
SilHocam Merhaba, peki iki endeks bazen birlikte hareket etmiyor. Bunun sebepleri ne olabilir?
YanıtlaSilGecikmeli etkiler, ölçüm hataları olabiliyor. Sonuçta bunlar anket.
SilHocam neden sanayi üretim endeksi TÜİK tarafından 2005 yılı üretimi 100 olarak baz alınıyor?
YanıtlaSil