Türkiye'de Makroekonomik Denge

Makroekonomik denge denklemi şöyle yazılır:

(S – I) + (T – G) = (X – M)

Bu denklemde;

S; özel kesim tasarruflarını,

I; özel kesim yatırımlarını,

T; başta vergiler olmak üzere kamu gelirlerini,

G; kamu harcamalarını

X; ihracatı 

M; ithalatı gösteriyor. 

(S – I) dengesine özel kesim tasarruf yatırım dengesi ya da kısaca özel kesim dengesi denir. (T – G) dengesine ise kamu kesimi dengesi ya da kısaca bütçe dengesi denir. Bu ikisi ekonominin iç dengesini ya da kısaca iç ekonomik dengeyi meydana getirir.

(X – M) dengesine kısaca dış ticaret dengesi adı verilir. Bu denge ekonominin dış dengesini oluşturur.

Bir ekonominin iç dengesi (S – I) + (T – G) ekonominin dış dengesine (X – M) eşittir. Yani bütün bu alt dengelerin toplamı sıfıra eşittir.

2011 yılsonu itibariyle Türkiye’nin verileri şöyledir:

S = 162 milyar TL

I  = 292 milyar TL

T = 296 milyar TL

G = 313 milyar TL

X = 144 milyar USD = 237 milyar TL

M = 233 milyar USD = 384 milyar TL

Bu durumda denklemimiz şu hali almaktadır:

(S – I) + (T – G) = (X – M)

(162 – 292) + (296 – 313) = (237 - 384)

- 130 – 17 = - 147

Yani iç ve dış denge birbirine eşittir. Sağ taraftaki dış dengeyi işaret değiştirerek sol tarafa taşırsak denklemin toplamı sıfıra eşit olur.

Türkiye’nin 2011 yılındaki GSYH’sı 1.295 milyar TL olduğuna göre; GSYH’sının yüzde 10’u oranında tasarruf yatırım açığı [(S – I) / GSYH], yüzde 1,3 oranında bütçe açığı [(T – G) / GSYH], yüzde 11,3 oranında dışticaret açığı [(X – M) / GSYH ] vermiştir. 2011 yılında ortaya çıkan ve GSYH’nın yüzde 1,3’ü oranına ulaşan bütçe açığının büyük bölümü iç borçlanma ve küçük bölümü dış borçlanma ile finanse edilirken GSYH’nın % 10’u oranına varan dış denge açığının bir bölümü doğrudan yabancı sermaye yatırımı, bir bölümü portföy yatırımı, bir bölümü de kredi yoluyla dış kaynaklardan finanse edilmiştir.