2012 Yılında Değişen Cari Açık ve Finansmanı

Ödemeler dengesi şu alt denge ve hesapların bir araya gelmesiyle oluşur:

Ödemeler Dengesi = Genel Denge + Rezerv Varlıklar

Genel Denge = Cari Denge + Sermaye Hesabı + Finans Hesabı + Net Hata ve Noksan

Rezerv Varlıklar = Resmi Rezervler + Uluslararası Para Fonu Kredileri

TCMB’nın Açıkladığı Ödemeler Dengesi Verileri

Cari dengeyi oluşturan alt dengeler şöyle oluşmuş bulunuyor.

Mal Dengesi (Dışticaret Dengesi) = İhracat – İthalat = 163,3 – 228,9 = -65,6 (Türkiye’nin yurtdışına yaptığı mal satışları yoluyla elde ettiği döviz tutarından yurtdışından yaptığı mal alışları için ödediği döviz tutarını düşüyoruz ve mal ya da dışticaret dengesini buluyoruz.)

Hizmetler Dengesi = Hizmet Gelirleri – Hizmet Giderleri = 44,3 – 20,3 = 24,0 (Taşımacılık, turizm, inşaat, sigortacılık, finansal hizmetler ve diğer hizmetlerin gelir ve giderleri bu dengenin içine giriyor.)

Gelir Dengesi = Gelir – Gider = 5,0 – 11,7 = -6,7 (Doğrudan yatırımlar, portföy yatırımları, ücret ödemeleri gibi kalemlerin gelir ve giderleri bu dengeye giriyor.)

Cari Transferler = 1,4 (yurtdışındaki Türk işçilerinin gelirleri gibi gelirlerle bunların karşıtı olan giderler bu kaleme giriyor.)

Sonuç olarak cari dengeyi şöyle hesaplıyoruz:

Cari Denge = Mal Dengesi + Hizmetler Dengesi + Gelir Dengesi + Cari transferler = -46,9

 

Sermaye hesabı; 43 milyon dolardan ibaret bir kalem.

Finans hesabını oluşturan alt dengelerin özet dökümü de şöyle:

Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımı = Yurtiçinde Doğrudan Yatırım – Yurtdışında Doğrudan Yatırım = 12,4 – 4,1 = 8,3 (Yani yabancı yatırımcıların Türkiye’de yaptıkları doğrudan yatırım için getirdikleri döviz tutarından bizim yatırımcıları yurtdışında yaptıkları yatırımlar için ülkeden çıkardıkları döviz tutarını düşüyor ve doğrudan yatırımlar konusunda ülkeye net döviz girişini hesaplıyoruz.)

Portföy Hesabı = Varlıklar – Yükümlülükler = 2,7 + 38,1 = 40,8 (portföy hesabının içine hisse senetleri ve borç senetleri giriyor. Yabancılara ait olup da bizim elimizde bulunanlar varlık, bizim çıkardıklarımızdan başkalarının elinde bulunanlar ise yükümlülük oluşturuyor.)

Diğer Yatırımlar = Varlıklar – Yükümlülükler =  (-1,2 + 19,9) = 18,7 (Bu dengede varlıklar başlığı altında bizim yabancı ülkelerden kredi alacaklarımız, mevduatımız ve diğer varlıklarımız, yükümlülükler arasında ise yabancıların bizden olan kredi alacakları ve bizim bankalarımızdaki mevduatları yer alıyor.)

Sonuç olarak finans hesabını şöyle hesaplıyoruz:

Finans Hesabı = Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımı + Portföy Hesabı + Diğer Yatırımlar = 8,3 + 40,8 + 18,7 = 67,8

Net hata ve noksan kalemi; 4 milyar dolar (kaynağı bilinmeyen ya da tam olarak hesaplara alınamayan döviz hareketleri. Artı ise ülkeye hesaplara alınandan daha fazla döviz girmiş, eksi, ise ülkeden hesaplara alınandan daha fazla döviz çıkmış demektir. 2012 sonundaki net hata ve noksan kaleminin işareti artı olduğu için Türkiye’ye kaynağı bilinmeyen ya da hesaplara alınandan 4 milyar dolar fazla döviz girişi olmuş demektir.)

Rezerv varlıklar şu iki alt kalemden oluşuyor:

Rezerv Varlıklar = Resmi Rezervler + Uluslararası Para Fonu Kredileri = -20,8 – 2 = -22,8 (Resmi rezervler TCMB’nin döviz rezervlerindeki değişimi gösteriyor. İşareti artı ise döviz rezervlerinde eksilme olmuş, eksi ise döviz rezervlerinde artış olmuş demektir. 2012 yılında bu kalemin işaretinin artı olması TCMB’nin döviz rezervlerine ekleme yaptığı anlamına geliyor. Uluslararası Para Fonu kredilşeri ise IMF’den kullanım ya da ödemeleri gösteriyor. İşareti artı ise IMF’den kullanım yapılıyor, eksi ise IMF’ye geri ödeme yapılıyor demektir. Türkiye IMF’den aldığı destekleri geri ödediği için 2012 yılında bu kalemin işareti eksidir.

Şimdi bu verileri bir kez daha özetle yazalım:

Cari Denge= -46,9

Sermaye Hesabı= 0,04

Finans Hesabı= 67,8

Net Hata ve Noksan= 2,0

Rezerv Varlıklar = -22,8

Buna göre

Genel Denge = -46,9 +,0.04 + 67,8 + 1,9 = 22,8

Rezerv Varlıklar = -22,8

Ödemeler Dengesi = 22,8 – 22,8

TÜİK’in Turizm Gelirlerinde Yaptığı Düzenlemelerle Ödemeler Dengesinde Ortaya Çıkan Değişiklik

TCMB, 2012 yılı ödemeler dengesi verilerini açıkladıktan bir gün sonra TÜİK, üzerinde çalıştığı ve sonuçlandırdığı turizm gelir ve giderleri çalışmasını açıkladı. Buna göre turizm gelir ve giderlerinde hesaba katılmayan ya da eksik katılan bazı kalemlerin eklenmesiyle turizm gelir ve giderlerinde artış oldu. Bu düzenlemeler sonucunda turizm gelir ve giderlerindeki net artış pozitif yönde (gelir yönünde) 5,5 milyar dolara yakın çıktı. Bu yeni düzenlemenin ödemeler dengesine yansıması aynı miktarda olmuyor. Çünkü TCMB, bu artışa giren bazı kalemleri geçmişte hizmetler dengesi içinde turizm dışındaki bazı kalemlerde gösteriyordu. Özetle bu düzeltmenin ödemeler dengesine yansıması 2,2 milyar dolar olacak.

Bu durumda bu 2,2 milyar dolarlık artış yukarıda değindiğimiz cari denge içindeki hizmetler dengesine giriyor ve dolayısıyla cari açık 2012 yılında 48,9 milyar dolardan 46,9 milyar dolara geriliyor. Ödemeler dengesi çift taraflı kayıt esasına göre tutulan bir muhasebe sistemiyle yürütüldüğü için cari dengedeki bu artış bilançonun bir başka dengesinde azalmaya yol açıyor. O da net hata ve noksan kalemi. Eskiden eksik ölçtüğümüz turizm gelirlerini şimdi doğru ölçerek 2,2 milyar dolar fazla bulduğumuza göre bunları ölçemediğimiz için yazdığımız net hata ve noksan kaleminden çıkarmamız gerekiyor. Buna göre net hata ve noksan kalemi 4 milyar dolar değil 1,9 milyar dolar olarak düzeltilmiş oluyor. Bazı başka kalemlerde de ufak tefek düzeltmeler yapılmış bulunuyor.