Ödemeler Dengesini Okumak

Ödemeler dengesi, geniş tanımıyla, bir ekonomide yerleşik kişilerin, başka ekonomilerde yerleşik kişilerle belirli bir dönem içinde yapmış oldukları ekonomik işlemlerin sistematik kayıtlarını elde etmek üzere hazırlanan istatistiksel bir rapordur.

Şimdi bu tanımın içinde geçen deyimleri tanımlayalım: Ekonomi; bir hükümet tarafından yönetilen coğrafi bölge, ülke anlamına kullanılmıştır. Yerleşik kişiler; bir ekonomide bir yıldan daha fazla süreyle devamlı ikamet eden, o ekonomi içinde faaliyette bulunan kişi ve kurumları ifade eder. Bu kişi ve kurumlar devlet (genel hükümet), parasal otorite (merkez bankası), bankalar, diğer sektörler, özel kişilerdir. Ekonomik işlemler; mal, hizmet ve gelirlerle ilgili işlemleri, finansal varlık ve yükümlülüklerle ilgili işlemleri, bir ekonomide yerleşik kişilerden diğer ekonomilerde yerleşik kişilere karşılıksız olarak reel ya da finansal kaynakların sağlandığı transferleri kapsar.   

Ödemeler dengesi istatistikleri aylık, üç aylık, yıllık olarak belirli dönem aralıklarıyla ölçer ve genellikle aynı sürelerle yayınlanır.

Ödemeler dengesi kayıtlarında temel ilke, her işlemin iki ayrı kaleme iki ayrı işaretle kaydedilmesidir. Bu kayıtların birisi artı öteki eksi işaret alırlar. Bu kayıt sistemi ödemeler dengesinin sürekli dengede kalmasını sağlar. Örneğin ekonomiden dışarıya 100 USD tutarında mal ihraç edildiğinde bu işlem ihracat hesabına alacak olarak ya da artı kayıtla, diğer yatırımlar, varlıklar, efektif ve mevduat hesabına borç olarak ya da eksi kayıtla yazılır.

Ödemeler dengesi istatistiklerinde alacak ya da artı olarak kaydedilen kalemler şunlardır: Mal ve hizmet ihracatı, yükümlülük artışı, varlık azalışı. Ödemeler dengesi istatistiklerinde borç ya da eksi olarak kaydedilen kalemler ise şunlardır: Mal ve hizmet ithalatı, yükümlülük azalışı, varlık artışı.   
  
Yukarıdakilere ek olarak ödemeler dengesi kayıtlarının tutulmasında iki temel ilke daha söz konusudur: Mülkiyet değişimi; çift kayıt sistemi çerçevesinde ekonomik işlemlerin alacak ve borç kayıtları mülkiyetin el değiştirdiği anda yapılır. Piyasa değeri; ekonomik işlemlerin kayda geçirilmesinde piyasa fiyatları esas alınır. Piyasa fiyatı, işlemin gerçekleştiği, alıcı ile satıcının almaya ve satmaya razı oldukları fiyat olarak tanımlanabilir.   

Şimdi gelelim Türkiye’de ödemeler dengesinin sınıflandırılmasına. Ödemeler dengesi 5 dengeden oluşur: Cari işlemler hesabı, sermaye hesabı, finans hesabı, net hata ve noksan, rezerv varlıklar. Bunların toplamı (çift kayıt sistemi gereği) sıfıra eşit olmalıdır. Denge de şöyle oluşur:

Ödemeler Dengesi = Cari İşlemler Hesabı + Sermaye Hesabı + Finans Hesabı + Net Hata ve Noksan + Rezerv Varlıklar = 0 (Not: Bu denklemdeki işaretler duruma göre eksi olabilir.)

2013 yılı Kasım ayı itibariyle açıklanan ödemeler dengesi verilerini bu denkleme koyalım:

Ödemeler Dengesi = - 55.962 – 76 + 65.682  + 4.839 – 14.483 = 0

Şimdi kalemleri incelemek üzere en özet haliyle Türkiye’nin ödemeler dengesini son dört yılı (2013 yılı Ocak – Kasım dönemi) kapsayacak biçimde gösterelim.

ÖDEMELER DENGESİ (Milyon USD)
2010
2011
2012
2013/11
CARİ İŞLEMLER HESABI
-45.447
-75.092
-48.504
-55.962
İhracat (FOB)
120.902
143.396
163.221
149.577
İthalat (FOB)
-177.315
-232.535
-228.553
-221.070
Mal Dengesi
-56.413
-89.139
-65.332
-71.493
Hizmetler Dengesi: Gelir
36.279
40.668
43.150
44.310
Hizmetler Dengesi: Gider
-19.621
-20.538
-20.548
-21.293
Mal ve Hizmet Dengesi
-39.755
-69.009
-42.730
-48.476
Gelir Dengesi: Gelir
4.477
3.952
5.034
3.974
Gelir Dengesi: Gider
-11.692
-11.793
-12.191
-12.449
Mal, Hizmet ve Gelir Dengesi
-46.970
-76.850
-49.887
-56.951
Cari Transferler
1.523
1.758
1.383
989
SERMAYE HESABI
-51
-25
-44
-76
FİNANS HESABI
59.061
66.698
70.172
65.682
Yurtdışında Doğrudan Yatırım
-1.464
-2.349
-4.074
-2.666
Yurtiçinde Doğrudan Yatırım
9.036
16.047
13.016
10.394
Portföy Hesabı (Varlıklar)
-3.524
2.688
2.657
2.689
Portföy Hesabı (Yükümlülükler)
19.617
19.298
38.132
21.235
Diğer Yatırımlar (Varlıklar)
7.012
11.136
-569
1.188
Diğer Yatırımlar (Yükümlülükler)
28.384
19.878
21.010
32.842
Cari, Sermaye, Finansal Hesaplar
13.563
-8.419
21.624
9.644
NET HATA VE NOKSAN
1.405
9.433
1.197
4.839
GENEL DENGE
14.968
1.014
22.821
14.483
REZERV VARLIKLAR
-14.968
-1.014
-22.821
-14.483
   Resmi Rezervler
-12.809
1.813
-20.814
-13.631
   Uluslararası Para Fonu Kredileri
-2.159
-2.827
-2.007
-852
Bilgi için:
GSYH
731.600
774.000
786.000
823.000
Cari Açık GSYH (%)
-6,2
-9,7
-6,0
-7,4
12 Aylık Bazda Cari Açık
-45.447
-75.092
-46.935
-60.838

Ödemeler Dengesi tablosunda yer alan Cari İşlemler Hesabı mal dengesi, hizmet dengesi ve gelir dengesinden oluşur. Mal Dengesi; İhraç edilen malları, ithal edilen malları, işlem görmek veya onarılmak üzere gelen veya giden malları, taşıtlar için limanlarda sağlanan malları ve parasal olmayan altını kapsar, Hizmetler Dengesi; hizmet ihracı ve hizmet ithalinin kaydedildiği hesaptır. Kapsamı içinde taşımacılık (navlun dahil), turizm gelir ve giderleri, haberleşme hizmetleri, inşaat hizmetleri, sigorta hizmetleri, finansal hizmetler, bilgisayar ve bilgi hizmetleri, patent ve lisans komisyonları, ticari ve ticaret bağlantılı diğer hizmetler, finansal kiralama hizmetleri, çeşitli teknik hizmetler, kişisel kültür ve eğlence hizmetleri ve resmi hizmetler yer alır. Gelirler Dengesi; Çalışanların ücretleri ile doğrudan yatırım ve portföy yatırımı ve diğer yatırımlara ilişkin gelirler ve ödenen tutarları içerir. Doğrudan yatırımlar konu olduğunda hisse gelirleri, kâr payları, sermayeye eklenen kazançlar ile şirketler arası diğer yatırımlardan doğan gelir ve giderler bu kalemde izlenir. Portföy yatırımları konu olduğunda ise hisse senetlerinden elde edilen kâr payları, tahvil ve benzeri borç enstrümanları ile ilgili gelir ve giderler (faizler) bu kaleme kaydedilir.   

Ödemeler Dengesi tablosundaki Cari Transferler kalemi, ekonomiye para girişi gerçekleştiği halde karşılığında bir kaynak transferi yapılmayan işlemleri kapsar. Bu kalemde devlete (genel hükümete) yapılan ya da devletin başkalarına yaptığı hibeler ile yurtdışındaki işçilerin yaptığı havaleler izlenir.

Sermaye Hesabı; sermaye transferleri (borcu bağışlanması, göçmen transferleri), üretilmeyen, finansal olmayan varlıklardaki (kara parçası gibi maddi varlıklar ile imtiyaz, telif, ticari marka ve kira, lisans gibi transfer edilebilir sözleşmeler gibi maddi olmayan varlıklar) değişimler bu hesapta izlenir.

Finans Hesabı; Özel kuruluşlar ve kamu kurumları tarafından gerçekleştirilen kısa ve uzun vadeli uluslararası sermaye akımları bu hesapta izlenir. Finans hesapları sermayenin şekline göre şu kalemlerde şekillenir: Doğrudan yatırımlar (yatırımcının yerleşik olduğu ekonomi dışındaki bir ekonomide yaptığı uzun vadeli yatırımlar), portföy yatırımları (tahvil, bono, hisse senedi gibi menkul değerlere yapılan yatırımlar), finansal türevlere yatırımlar ( bir dayanak varlığın değerine bağlı ancak bu dayanak varlıktan bağımsız olarak alım satımı yapılan sözleşmelere yapılan yatırımlar), diğer yatırımlar (ticari krediler, krediler, döviz mevcutları ve mevduat hesapları ve diğer varlık ve yükümlülükler), rezerv varlıklar (MB’nin parasal altın rezervleri, MB’nin döviz rezervleri, özel çekme hakları - SDR, IMF nezdindeki rezerv pozisyonu ve diğer alacak hakları.)       

Net Hata ve Noksan; Hesaplar arasında oluşan farklar bu kalemde izlenir. Ödemeler dengesinde her işlem iki kez (alacak ve borç ya da artı ve eksi) kaydedildiği için sonuçta bütün hesapların toplamının sıfır çıkması gerekir. Ne var ki verilerin farklı kaynaklardan farklı yöntemlerle derlenmesi nedeniyle değerleme, ölçme ve kayıt zamanı farklılıkları oluşur ve bu farklar toplamda artı ya da eksi olarak bir fark doğmasına yol açabilir. İşte bu fark taşıdığı işaretle birlikte net hata ve noksan kalemine kalıntı olarak kaydedilir ve böylece toplam sıfıra eşitlenmiş olur.

Yukarıdaki özet tabloyu bu açıklamalar ışığında değerlendirirsek; Türkiye’nin mal dengesinde sürekli yüksek oranda açık verdiğini (ithalatın, ihracatı sürekli ve yüksek farkla aştığını), bu açığı gelir dengesinin olumsuz katkısının artırdığını, buna karşılık hizmetler dengesinin olumlu katkısının açığın düşmesine katkıda bulunduğunu, finans hesabının ağırlığını (yani cari hesapta ortaya çıkan açığın dengelenmesini) portföy hesabı ve diğer yatırımların çektiğini, doğrudan yatırımların belirli bir tutarı pek aşamadığını, net hata ve noksanın ölçüm veya değerleme hatalarının ötesinde bir büyüklük taşıdığını, rezervlerde son iki yılda ciddi artışlar yaşandığını söylememiz mümkün görünüyor (rezervlerin eksi işaret taşıması rezervlerde artma olduğu anlamına geliyor.)


Yorumlar

  1. Hocam, güzel yazınız için teşekkürler.
    bizim ödemeler dengesine bakıldığı zaman sanki ülkeye ihtiyacın çok üzerinde döviz geliyormuş ve fazla döviz geldiği için de rezervler artıyormuş gibi bir görüntü var. birçok iktisatçı bu görüntüye aldanarak 2013 ortalama dolar kuru tahminlerini 1,75-1,80 arasında belirlemişti. oysa rezervlere eklenen dövizler zorunlu karşılık şeklinde tutulmak üzere bankaların dışarıdan borçlandığı dövizler. temel amaç brüt rezervler artıyor izlenimi vermek ve bankaların maliyetlerini düşürmek. hatırlarsanız birkaç ay önce Erdem Başçı "satabilecek 40 milyar dolarımız var" diyerek brüt rezervlerin değil net rezervlerin önemli olduğunu itiraf etmişti. ödemeler dengesinin bu haliyle ekonominin gerçek durumunu bir miktar saptırdığını, makyaj etkisi yarattığını düşünüyorum.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Teşekkürler.
      Doğru saptamalar.

      Sil
    2. Hocam acemiyim biraz, birkaç sorum olacak anlayıp anlamadığımı yoklamak için. yardımcı olursanız sevinirim.

      1# Cari işlemler hesabı > mal dengesi > hizmetler dengesi : gider
      bu kısım yerleşik kişilerin yaptığı harcamalar mıdır?

      2# yurtdışında yatırımın eksi olmasının sebebi paranın ülkeden çıkması mıdır? yani negatif işaretli ancak orda yazan sayının mutlak değeri kadar yatırım dışarı gitmiştir değil mi? yoksa negatif olmasını kafam pek almadı.

      3# aynı şekilde diğer yatırımlar neden negatif?

      4# hocam aslında burada yaptığımız hesap financial accounting dersinde gördüğüm "double entry system" midir? ülke ekonomisini bir işletme, buradaki değerleri de assets liabilities owners equity olarak görebilir miyim? ona göre artı eksi (debit credit) mi yaptınız yukarda aslında?

      sabır diliyorum sorularıma cevap verirken size, ve çokça teşekkür ediyorum.

      Sil
  2. Hocam gündem ile ilgili yazınızın devamında,
    1 Merkez Bankası rezevrleri ve cari açık krizi arasındaki ilişki ve
    2. Net Hata ve Noksan Hata kalemlerindeki aşırı oynaklık nasıl okunmalı ya da açıklanmalıdır. 9 milyar dolar veya 4 milyar dolar ciddi rakamlar..
    bu konudada aydınlatırsanız bizleri sevinirim. İyi çalışmalar diliyorum

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. 1. Merkez Bankası rezervleri büyük ölçüde zorunlu karşılıkların döviz olarak yatırılmasıyla yükseldi. Yani bankalar dışarıdan aldıkları döviz kredilerini MB'ye karşılık olarak yatırıp TL'yi serbest kullandılar. Bu da rezervleri artırdı. Benim bu konuda eleştirim var. Ödünç Rezerv Olur mu başlıklı yazım bu blogda daha önce yayınlandı.
      (2) Net hata ve noksan konusunda MB olayı varlık barışına bağlamakla birlikte benim bu konuda da eleştirim var. Merkez Bankası Net Hata ve Noksanı Açıklamalıdır diye bir yzaım yine bu blogda yayınlandı. Bir kaç milyar doları açıklamak mümkünse de 9 milyar doları açıklamak o kadar kolay değil.

      Sil
    2. Net hata ve noksanla ilgili http://www.mahfiegilmez.com/2013/12/net-hata-ve-noksann-acklanmas-gerekir.html

      Sil
    3. Hocam 1. Cevabınızda diyorsunuzya bankalar dışardan borçlanıp onu merkez bankasına yatırarak tl elde etti ve bu şekilde verdiği kredileri artırdı . Acaba tasarruf oranlarımız fazla olsaydı ve bankalarda tl biriyseydi bankalar dışardan borçlanmak zorunda kalmazdı diyebilirmiyiz ?

      Sil
    4. Üstad, tüm toplum olarak Net Hata ve Noksan kalemindeki artışın nasıl oluşturulduğunu anlamadık mı ?

      Sil
    5. Altıntaş'a teşekkür
      Adsız'a diyebiliriz
      İspanyol.com a anladık anlamasına da resmi olarak açıklanmalı

      Sil
  3. Hocam portföy hesabı varlıklar hesabı ile diğer yatırımlarda ki varlıklar (-) olması gerekmezmiydi . Çünkü biz dışarının çıkardığı tahvilleri alıyorsak bizim varlıklarımızın artmasının yanında aynı zamnda ülkeden döviz çıkmış olmuyor mu o yüzden bu hesaplar + ile değilde (-) ile gösterilmesi gerekmiyor mu ?

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Bunlar artış ve azalışları gösterdiği için eksi ya da arı işaret alabilirler.

      Sil
  4. Hocam yazınız çok güzel olmuş elinize saglık.Peki bu kalemler arasında bizim ülkenin gelişmişlik düzeyini en iyi hangisi gösterir ,hangisi yüksek verirse bizim açımızdan iyi diyebiliriz?

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Teşekkür ederim.
      Cari denge pek gelişmişlik düzeyini göstermez ama ihracatın yüksekliği bir göstergedir.

      Sil
  5. Hocam devletin belirli projeler gerçekleştirirken gerek yatırım malı olsun gerek aramalı olsun ithal etmesi gerektiğini düşünürsek bu harcamaları yaptığında cari işlemler hesabının alt kalemlerinde ithalatımız artacaktır peki hocam bunun finansmanını yani bu ithalatın parasını devlet heralde normal bankalar vasıtası ile ödemeyecektir heralde değil mi hocam bunun İçin merkez bankası bizzat parayı transfer edecektir değil mı ? O yüzden de bu yapılan harcamaların finansmanını merkez bankası rezervlerinden karşılandığını söyleyebilirmiyiz ?
    2) hocam özel sektör daha fazla yatırım yapabilmesi için dışarıdan borçlanma yolunu seçmektedir acaba aynı şekilde kamu Kesimi'de yapacağı projeler için dışardan makine teçhizat ithal etmesi gerekiyorsa kamu Kesimi'de dışardan borçlanma yolunu seçebilir mi ? Eğer seçebiliyorsa aldığı bu borç sermaye hesabında mı gözükecekrir yoksa rezerv hesabında mı ?
    3) hocam örneğin kamu kesimi dışardan mal ithal etmek istiyorsa bunu illa ihaleye çıkartarak yapmaz değil mı hocam kendisi de bizzat mal ithal edebilir dersek yanılırmıyız ?

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. (1) Devlet adına ödemelerden Hazine sorumludur. Hazine'nin TCMB nezdinde TL ve döviz hesabı vardır. Ödemeleri buradan yapar. Hazine, dışarıdan borçlanma yaptığında parasını TCMB'de tutar. Ödemelerini bu döviz hesabından yapar eğer bu hesapta parası yoksa TL hesabından yapar. TCMB bu ödemelerdeki dövizi, döviz mevcutlarından (rezervler dahil) yapar.
      (2) Kamu kesimi adına dış borçlanmayı Hazine yapar. KİT'ler ve belediyeler kendi başına borçlanma yapabilir. Bu borçlanmalar da sermaye hesabında yer alır.
      (3) Kamu kesimi iç ve dış alımlarını ihale ya da pazarlık usulüyle yapar. Bu konuda Devlet İhale Kanunu geçerlidir.

      Sil
  6. hocam çok teşekkür ederim bu bilgilendirilci yazılarınız için, bir maliyeci adayı olarak fırsat buldukça yazılarınızı okumaya ve bilgilenmeye çalışıyorum.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Teşekkürler, başarılar.

      Sil
    2. hocam ,
      yükümlülük artışı , varlık azalışı neden eksi yada borç olarak kaydediliyor. Mantığı nedir ?
      Rezervlerde ki işleyiş nasıl ?Rezerv girişi ve çıkışında + ve - işleyişi ?
      En son denge rezervlerle mi sağlanıyor ?
      saygılarımla ,

      Sil
    3. Hocam ,
      gelirler dengesindeki portföy yatırım , doğrudan yatırımlar ile finans hesabında ki portföy yatırım , doğrudan yatırımlar arasında ki fark nedir ?

      Sil
    4. Gelirlerdeki portföy yatırımından sağlanan gelir (faiz, temettü, kar payı vb), finans hesabındaki ise yatırımın kendisi.

      Sil
  7. Teşekkürler hocam bizi aydınlattığınız için.

    YanıtlaSil
  8. Mahfi bey konuyla alakasız ama bişey sormak istiyorum.Ağustosta alışveriş yapmıştım ve kaşar peynir almıştım 35 liraya şimdiye kadar yurtdışındaydım.Dün yine bir markete girdim ve aynı marka peynirin fiyatının 43 lira olduğunu gördüm.Üsenmedim diğer peynir fiyatlarınada baktım onlarda aynı oranda pahalanmışlar.Fasulyenin patatesin fiyatı zaten malum.Marketten 1,1 liraya aldığımız süt 1,8 lira oldu 1,5 sene içerisinde.Daha pekçok şey var bunun gibi ve ben inanıyorum ki Türkiye'de çoğu ailenin alışveriş sepeti bunlardan oluşuyor.Nasıl oluyorda TUIK enflasyonu yüzde 7 civarında buluyor?
    Televizyonları açıyorum herşey güllük gülistanlık.İnanın şaşırdık vatandaş olarak.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Biliyorsunuz enflasyonu ölçmekte kullanılan TÜFE sepeti her gruba belirli ağırlık veriyor. Örneğin sizin saydığını bu malların diğer birçok malla birlikte yer aldığı grup olan Gıda Maddeleri ve Alkolsüz İçecekler grubunun sepetteki ağırlığı % 24. Yani binlerce gıda maddesi ve alkolsüz içeceğin fiyatı yüzde 10 artsa bunun etkisi yüzde 2,4 oluyor.
      Bütün bunlara karşın ben de yüzde 7,5 enflasyonu açıklamakta yeterli yanıtı bulamıyorum.

      Sil
  9. Ödemeler dengesi istatistiklerinde alacak ya da artı olarak kaydedilen kalemler şunlardır: Mal ve hizmet ihracatı, yükümlülük artışı, varlık azalışı. Ödemeler dengesi istatistiklerinde borç ya da eksi olarak kaydedilen kalemler ise şunlardır: Mal ve hizmet ithalatı, yükümlülük azalışı, varlık artışı. Bu artı,eksi olayını örnekle açıklayabilir misiniz?

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Mal ihraç ederseniz bu artı olarak girer, mal ithal ederseniz ise eksi olarak girer. Çünkü ihracattan döviz elde edersiniz, ithalatta ise döviz ödersiniz. Yükümlülüklerinizde (yani örneğin borçlarınızda) azalma olmuşsa bu sizin dışarıya döviz ödediğiniz anlamına gelir ve eksi işaretle girer. Varlıklarınız (yani örneğin dışarıda sahip olduğunuz hisse senedi miktarında) artış olmuşsa bu sizin dışarıya döviz ödediğiniz anlamına gelir ve dolayısıyla ödemeler dengesine ekdi olarak girer).
      Döviz kazandıran işlemler artı, döviz kaybettiren işlemler eksi işaret alır.

      Sil
  10. Japonya ile serbest ticaret anlaşması imzalarsak.. Japon malları Türkiye'ye gümrük vergisiz mi girecek? % Vergisiz ve hiçbir ekstra verg olmadan.. Bizde vergisiz yerli malları Japonyaya ihraç edecegiz degil mi?

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Bunlar anlaşmanın ayrıntılarına bağlı. Temel ilke karşılıklı olarak gümrükleri kaldırmak ama bunun istisnaları olabilir ya da düşük oranlı bir takım kalemler olabilir.

      Sil
  11. Hocam Rezerv opsiyon Mekanizmasının Merkez bankasının Brüt döviz rezervlerindeki artışa ne derece etkisi var ? Eğer bankalar Z.K larını döviz borçlanarak yapıyorsa bu durumda R.O.K'u azaltmak mantıklı olmayacak mı ? ki bu sayede daha az döviz borçlanacaklar ve kurların tavan yaptığı dönemlerde TL cinsinden yükümlülükleri artmaz.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. ROK'un MB rezervlerine katkısı oldukça yüksek. Bankalar bir yandan dövizle borçlanmak vade olarak uzun olduğu bir yandan da iç borçlanmadan ucuza geldiği için dış borçlanmaya gidiyorlar. Bu olayı bozacak şey kurlardaki aşırı artışlar. Bu şekilde borçlandıkları paraları zk olarak MB'ye yatırıyorlar ve böylece ellerindeki TL'yi de kredi için ayırabiliyorlar. ROK2u azaltmak MB'nin döviz rezervini azaltacağı için bu yola gitmeyecektir.

      Sil
  12. Mahfi Bey, iyi günler.

    Ülkemizin yurtdışı müteahhitlik gelirleri, ödemeler dengesi tablosunda hangi bölümde gösteriliyor? Hizmetler dengesinin altında, inşaat hizmetlerinde derleniyorsa, haberlerde 2012, 2013 yıllarında yuvarlak 30 milyar USD proje üstlendikleri belirtiliyor, ama ödemeler dengesi tablolarında rakamlar düşük. Kazançlarını yurtdışında tuttukları için mi böyle oluyor?

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. 30 milyar dolar brüt rakam, diğer ifadeyle hakedişler. hakedişlerin büyük kısmı inşaat maliyetine gidiyor, vergiler, ayrıca belgesiz milyonlarca dolar giderleri var. en fazla %10'u kar olarak kalır. ödemeler dengesinde yer alan ise Türkiye'ye transfer edilen karlar.

      Sil
    2. Soru doğru yanıtlanmış olduğu için ben bir şey eklemiyorum.

      Sil
  13. Hocam elinize sağlık , güzel yazı..

    YanıtlaSil
  14. Hocam Türkiye'nin IMF ile beraber uyguladıgı istikrar programlarında : Devalüasyon,vergi artışı,KİT ürünlerine zam,sıkı para politikası,Genişletici maliye politikaları 'dan hangisi yoktur?

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. develüasyon ve kit ürünlerine zam yok.

      Sil
    2. Şimdiye kadar IMF ile 19 stand by uygulandı. Bu 19 programda saydıklarınız arasında olmayan tek şey "genişletici maliye politikası" uygulamasıdır.

      Sil
  15. hocam dolar bugün "tüm zamanların rekorunu kırdı" 2,21 oldu. Yakında 2,40 ı zorlayacak gibi duruyor. Bu durumda özel sektörün dış borcu finansmanını yorumlayabilir misiniz?

    - MB yine dolar satacak ama buda ters etki yapacak gibi. Dolar talebi aşırı artmış hissi oluşmuş, spekülatif sev.yeye ulaşmış gibi duruyor yanlış mı düşünüyorum?
    - Faiz arttırımı yapılacak gibi.

    * dolar (satımı) ve faiz (arttırımı) konusunda mb politikasına alternatif bir çözüm öneriniz var mı? Paylaşırsanız seviniriz.

    Teşekkürler
    /Sberke

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. olaya bir de şu açıdan bakalım: 4 yıl önce TL arzı 372 milyar, döviz mevduatları ise 100 milyar dolar. bugün ise TL arzı 2010'a kıyasla %78 artarak 663 milyara, döviz mevduatları ise %25 artışla 125 milyar dolara yükselmiş. piyasadaki TL miktarı dolar mevduatlarına göre %53 (%78 - %25 = %53) daha hızlı artmış. eğer 2010 başlarında 1.50 gibi bir dolar kurunu normal kabul ediyorsak bugün (1,50 * 1+(%53) = 2,30 gibi bir kuru aslında normal kabul etmeliyiz. o nedenle 2,20 seviyeleri aslında yüksek seviyeler değil. artış çok kısa zamanda olduğu için öyle algılıyoruz.

      Sil
    2. Hesabınız mantıklı duruyor ama matematiksel yaklaşım göreceli duruyor. Kısa vadeli döviz borcu açısından bakarsanız bu şekil kısa dönemde hızlı artış, döviz borcu ve ithalat/ihracat açısından sıkıntı yapıyor.

      Sil
    3. hesap bana ait değil, piyasaların işleyişi bu şekilde. Türkiye'de döviz mevduatlarının toplam para arzına oranı (dolarizasyon) uzun vadede ortalama %29-30 civarı (2003-2013) şu an itibarıyla %29'da, yani uzun dönem ortalamalara çok yakın. dolayısıyla 2.20'li kur seviyeleri uzun dönem fundamental durumu yansıtıyor ama kur son 1 aydır çok hızlı arttığı için birçok kişi TL'nin aşırı değersiz olduğu şeklinde bir izlenime sahip. aslında şu an tam değerini yansıtıyor.

      Sil
    4. TL'nin hızlı değer kaybını altında yatan temel neden tasarruf açığının giderek artmış olması ve bu nedenle dış finansmana duyulan ihtiyaçtaki artış. 2014 yılında vadesi gelen dış borç miktarı 160 milyar dolar. Buna 50 - 60 milyar dolarlık cari açığı da eklerseniz dış finansman ihtiyacı 210 - 220 milyar dolara çıkıyor. Ayrıca reel kesimin açık pozisyonu 150 milyar doların üzerinde. Bu durum Türkiye'nin finansman zorluğu çekeceğini gösteriyor. Bunu gören yabancılar buraya gelmiyor, gelmiş olanların bir bölümü de gidiyor. Sonuçta döviz kıtlaşıyor ve kıtlaşan herşey gibi fiyatı artıyor.
      Çözüm yolu artık eskisi kadar kolay değil. Siyasette yarattığımız kaos, yargıya müdahale, basın vb herkesin bildiği, gözlediği konular. Siz yabancı yatırımcı olsanız bu kadar kaosun olduğu, hukuktan bu kara uzaklaşmış bir ülkeye gözü kapalı paranızı gönderir misiniz? Onlar da göndermiyor.
      Bir ülkede riskin arttığı CDS primlerinden anlaşılır. 22 Mayıs 2013'de 118 olan CDS primi bugün 238. Bu bize yabancı yatırımcının buraya bakışını yansıtan en net gösterge.

      Sil
    5. Normal şartlarda bu büyük bir kriz anlamına gelmektedir. Ancak son dönemde kriz kavramı yerini taviz kavramına bırakmıştır. Yani ne kadar kriz o kadar uluslararası sermaye sahibi güçlere siyasi taviz demektir. Önceleri tavizin sınırları vardı bu yüzden krizler yaşanabiliyordu. Ancak şimdi tavizin sınırları olmadığı için kriz de gelmiyor. Yalnızca sürüngen bir kriz yaşıyoruz. Hani hapşıracak olursunuz da bir türlü hapşıramazsınız ya... Kriz olsa da kurtulsak durumuna geliyor bir bakıma. Allah sonumuzu hayretsin. Yazılarınızdan ve kitaplarınızdan oldukça faydalanıyoruz. Selamlar, Teşekkürler.

      Sil
  16. Hocam Merhaba,

    Günümüzde cari açığın finansmanıyla ilgili bir çok görüş bulunmakta. Bir kısım iktisatçı cari açık finanse edildiği sürece problem yaratmaz derken bir kısım iktisatçı açığın finansmanından çok finans kalitesinin önemini vurguluyor. İktisat bir tercih bilimi olduğuna göre sizce hangi açığı kapatmak için hangi yol tercih edilmeli.

    Saygılar,

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. "Cari açık finanse edildiği sürece sorun oluşturmaz" tezi 2013 sonu, 2014 başı itibariyle çökmüş durumda bulunuyor. Türkiye 2011'de yüzde 10'luk cari açığını finanse etti ama cari açık sorun oldu. 2012'de bunu düşürmek zorunda kalınca büyümesi de düştü.
      Asıl olan ülkenin tasarruflarını artırmaktır. Tasarruflar atmadığı sürece cari açık hep sorun olur.
      Üstelik cari açık sorunu bütçe açığından daha kötüdür. Çünkü bütçe açığını TL ile finanse edebilirsiniz ve o yetki sizdedir. Yani enflasyonu artırma pahasına basarsınız parayı kapatırsınız açığı. Cari açıkta böyle bir şansınız yok. ABD ne kadar dolar basarsa siz ona uymak zorundasınız.

      Sil
  17. Merhaba; odemeler dengesinde ne yer almaz ? Ben bunu merak ediyorum yani odemeler dengesine yazilamaz cunku.... diyebileceginiz bir kalem var mi ? Tesekkurler.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Ödemeler dengesinde Türkiye'de yerleşik olan kişilerle Türkiye dışında yerleşik olan kişilerin alış verişleri yer alır. Bu durumda Türkiye'de yerleşik kişilerin birbiriyle içeride ve dışarıda TL ile ya da dövizle yaptığı işlemler ödemeler dengesinde yer almaz.

      Sil
  18. Hocam Merhaba ,
    Bugün okulda Uluslararası Finans dersinde ödemeler dengesini işledik. Sizin yazılarınızı ve kitaplarınızı takip eden biri olarak konu hakkında bilgi sahibiydim. Sonra Rezerv Varlıklar hesabının son 20 yıllık dönemde hep + değerler aldığını gördüm. Sizin kitaplarınızda rezerv varlıklar + değer veriyorsa merkez bankası dövizlerinin azaldığını , - değer veriyosa arttığını öğrenmiştim. Hocama itiraz ettiğimde geçtiğimiz son 3-4 ayda bilançonun düzenlemesiyle ilgili bazı değişikliklerin olduğunu ve yeni uygulamaya göre rezerv varlıklar + değer veriyorsa bu merkez bankasının rezervlerinin artması anlamına geldiğini söyledi. Bizi bu değişklik hakkında aydınlatırsanız çok sevinirim. Merkez Bankasının böyle bir değişikliğe ihtiyaç duymasının sebebi nedir ? Ve son olarak Ekonomi Politikası kitabınızın en güncel baskısı olan 20. Basımda bilançolar yeni uygulamaya göre düzenlenmiş olarak mı yer alıyor ?Şimdiden teşekkür ederim.

    YanıtlaSil
  19. hocam merkez bankasındaki ödemeler bilançosunun altındaki finans hesabını eksi ile gösterilmiştir. siz artı olarak göstermişsiniz. bu fark nereden kaynaklanıyor?

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Bu yazı yayınlandığında TCMB ödemeler dengesini 5. El Kitabına göre yayınlıyordu ve o zaman finans hesabı + işaretle gösteriliyordu. Bundan sonra TCMB 6. El Kitabına geçti ve işaretler değişti. Blogdaki göstergeler tabloma bakarsanız orada da eksi olarak yer alıyor.

      Sil
  20. Hocam çok önemli bir sorum olacak cahilliğime verin. Tam olarak bu bilanço da kısa vadeli sermaye hareketlerinin neler olduğunu görebilmek için hangi kalemlere bakmamız gerekiyor.Beni aydınlatırsanız çok mutlu olurum.Şimdiden çok teşekkür ederim.

    YanıtlaSil
  21. hocam ödemeler dengesi tablosunu nereden bulabilirim örnegin 1990 yılı öddemeler dengesi tablosu

    YanıtlaSil
  22. Hocam Ödemeler bilançosu sermaye hesabı dengesinin açık vermesinin dış ticaret üzerindeki etkilerini açıklayabilir misiniz ??

    YanıtlaSil
  23. hocam ik sorum var 1 ödemeler dengesi ülkeler için neden önemlidir? 2 ithalattaki artış ödemeler dengesini nasıl etkiler

    YanıtlaSil
  24. hocam ödemeler bilançosu ülkeler için neden önemlidir 2 ithalatta ki artış ödemeler bilançosunu nasıl etkiler

    YanıtlaSil
  25. hocam para arzındaki artış cari işlemler hesabını ve sermaye hesabını neden olumsuz etkiler? Derste hocamız bunu araştırın dedi ama hiç bir yazıda bunun cevabını bulamadım yanıtlarsanız sevinirim

    YanıtlaSil
  26. Merhabalar hocam ülke cari fazla verdiğinde fazlalık rezervlere mi aktarılıyor ? Cari hesap ile finans hesabı arasındaki genel ilişki nedir ? Teşekkürler

    YanıtlaSil
  27. Net hata noksan kalemini tam olarak neyi neyden çıkararak buluyoruz

    YanıtlaSil
  28. merhaba mahfi bey. öncelikle teşekkürler. ben de ekonomi okuyorum ve bu pandeminin ülkemizde nelere yol açacağına dair endişelerim var. ama benim anlamadığım bir şey var. 2019 ocak-şubat ödemeler dengesinde finans hesabımız cari açığı kapatmakla kalmıyor hatta üstüne çıkıyor. Ama bu durum yine de genel dengede eksi olarak bize dönüyor. ve rezerv azalması ile sonuçlanıyor. neden bunun eksi olarak genel dengede olduğunu ve neden rezerv azaltmakla sonuçlandığını anlamadım. yardımcı olabilirseniz çok sevinirim...

    YanıtlaSil
  29. Bi konuda yardımınıza ihtiyacım var. Dış ödemeler bilançosu konusuna giren ekonomik işlemleri araştırıyorum hiç bir yerde bulamadım yardımcı olur musunuz lütfen.

    YanıtlaSil
  30. hocam bir sorum olacak cari hesap ile fınanman hesabı arasındakı ilişki nasıldır

    YanıtlaSil
  31. hocam bir sorum olacak cari hesap ile fınanman hesabı arasındakı ilişki nasıldır

    YanıtlaSil
  32. Bir sorum olacak hocam odemeler dengesi ne isimize yarar?

    YanıtlaSil
  33. hocam merhaba
    2010/2020 arası bilanço, cari ve dış ticaret nasıl değişmiştir.

    YanıtlaSil
  34. finans hesabı eksi olarak yazılsaydı ne gibi yorumlar yapılabilirdi?

    YanıtlaSil

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

Lozan Antlaşması 2023'de Bitecek, Biz de Madenlerimizi Çıkarabileceğiz!

Konut Fiyatları Niçin Eskisi Kadar Artmıyor?

Paradan Para Kaybetme Dönemi