Bir Ülke Niçin Çöker ve Çökmüş Bir Ülke Nasıl Kurtarılır?
Bu soruları Chat GPT’ye sordum. Yanıtları şöyle:
Bir Ülke Niçin Çöker?
Bir ülkenin "batması" (yani ekonomik olarak çökmesi, devletin
iflas etmesi ya da ciddi şekilde işlevsiz hâle gelmesi) birçok karmaşık faktöre
bağlı olabilir. Bu durum genellikle tek bir nedene dayanmaz; ekonomik, siyasi,
sosyal ve dış faktörlerin birleşimi sonucu ortaya çıkar. İşte bir ülkenin
batmasına yol açabilecek başlıca nedenler:
1. Kötü Ekonomik Yönetim
Aşırı borçlanma: Devletin gelirlerinden çok harcama yapması ve dış
borçlara bağımlı hâle gelmesi.
Yüksek enflasyon: Merkez bankasının para basması sonucu paranın değer
kaybetmesi.
Bütçe açıkları: Vergi gelirlerinin yetersiz, kamu harcamalarının yüksek olması.
Yolsuzluk ve kaynak israfı: Kamu kaynaklarının kötüye kullanılması.
2. Siyasi İstikrarsızlık
Sık hükümet değişiklikleri, darbe girişimleri veya iç savaş gibi
olaylar devlet yönetimini zayıflatır.
Yolsuzluk ve kötü yönetişim güveni azaltır, yatırım ortamını bozar.
3. Kurumsal Çöküş
Adalet sistemi, eğitim, sağlık gibi temel kurumların işlevini
yitirmesi.
Hukukun üstünlüğü yerine keyfi yönetimin yerleşmesi.
4. Savaş ve İç Karışıklıklar
Uzun süren savaşlar ekonomik istikrarsızlıklar.
Çökmüş bir ülke nasıl kurtulur?
1. Güçlü Bir Reform Planı
Makroekonomik istikrar: Enflasyonu kontrol altına alma, bütçe
disiplinine dönüş.
Borç yeniden yapılandırması: IMF veya uluslararası kuruluşlarla iş birliği yapılması.
Para ve maliye politikası reformları.
2. Kurumsal Yeniden Yapılanma
Yargı bağımsızlığı ve hukuk devleti.
Yolsuzlukla mücadele ve şeffaf yönetim.
Bağımsız merkez bankası ve saydam bütçe.
3. Sosyal Kalkınma
Eğitim ve sağlık sisteminin iyileştirilmesi.
Genç işsizliğine çözüm bulunması.
Toplumsal barış ve kapsayıcılık.
4. Uluslararası Destek
IMF, Dünya Bankası, AB gibi kurumların teknik ve mali yardımı.
Yatırım çekme ve dış ilişkileri iyileştirme.
5. Toplumsal Uyanış ve Katılım
Halkın değişime inanması ve talep etmesi.
Sivil toplumun güçlenmesi.
Şeffaf, katılımcı demokrasiye geçiş.
Yıllarca yapısal reformlar diye bunları yazdık, çizdik, anlatmaya çalıştık. Kimse anlamadı diye üzülüyorduk şimdi ChatGPT’nin anlamış olmasıyla teselli buluyoruz.
Hocam , Türkiyenin ithalata dayalı ihracat (import-led) modelinden kurtulabilmesi mümkün mü?
YanıtlaSilBu politikalarla mümkün görünmüyor.
SilHocam, chatGPT sizden kopya çekmiş.
SilHocam seçilmişler içeri atılıyor, hakkımız hukukumuz yeniyor. Böyle bir ortamda ekonomi düzelir mi, enflasyon dusermi. Çok acılar cekcez sn hocam daha çok. Türkiye'nin problemi siyasal
YanıtlaSilMaalesef.
SilSeçilmiş diye içeri atılamaz diye bir kural mı var?
SilKurtuluş recetesinden tık yok malesef...emeginize saglık kısa va net olmuş
YanıtlaSil🙏
SilNeyse ki bu sorunların hiçbiri bizim ülkemizde yok.
YanıtlaSilEvet neyse ki.
SilChatGPT' nin train edilmesi sırasında kullanılan verilerin içinde de sizin yazdığınız kamuya açık makaleler mutlaka bulunuyordur. Yani büyük dil modellerinin sizin anlattıklarınızı desteklemesine şaşırmamak lazım. Keşke anlattıklarınızı yetkiyi elinde bulunduranlar dinleyip anlasa da muasır medeniyetler seviyesine birazcık yaklaşabilsek
YanıtlaSilDoğru.
SilEmeğinize sağlık mahfi hocam. Teşvik sistemi üzerine özellikle yatırım teşvik sistemi üzerine bir yazı yazarmısınız? Sağlık ve afiyet içinde olmanız dileğiyle.
YanıtlaSilGeçmişte yazdım ama tekrar yazmakta yarar var çünkü yapısal reformların önemli ayaklarından birisi o.
SilKriz dönemlerinde devletler bazı sektörleri kurtarmak için teşvik paketleri açıklar. Bu paketlerden yararlanan şirketler krizden güçlenerek çıkabilir (chatgpt).
SilPeki bizde durum ne olacak, teşvik sistemi nasıl şekillenecek, bunun cevabını da sizden alabilir miyiz hocam?
Teşviklerin olumlu sonuç vermesi için yine aşağıdakiler gerekiyor:
SilYargı bağımsızlığı ve hukuk devleti.
Yolsuzlukla mücadele ve şeffaf yönetim.
Saygılar
Hocam elinize sağlık...İnsanlar paranın peşinden o kadar hızlı koşuyorlar ki, Ahlakın arkadan yetişmesi mümkün değil." Ülkenin haline üzülmemek elde değil. Saygılarımla. Fatih. Demirtaş
YanıtlaSilDoğru tespit.
SilGünaydın hocam , ChatCPT 'nin başvurduğu en önemli kaynak muhtemelen sizin yazılarınızdır. Buradan şu çıkarımı rahatlıkla yapabiliriz artık demek ki ChatCPT okuduğunu doğru anlıyor. Eskiden okuma yazma seferberliği yapılırdı artık okuduğunu anlama seferberliği yapmamız lazım.
YanıtlaSil👍
SilHocam Ülkemizin elinde kalan son fırsat ülke borcunun genel ortalamanın altında olması , yani yapısal reformlar yaparsak (bir hayal ama ya olursa ?) kredibilitemiz artar ve daha fazla borçlanıp aldığımız borçları da yerinde (üretimde) kullanıp belimizi doğrultabiliriz. Başta da yazdığım gibi bu elimizde kalan en önemli fırsat. Şunu sormak istiyorum ; Bu önemli ve son imkanı da başta "Carry trade" olmak üzere her gün biraz daha kaybediyoruz diyebilir miyiz ? Saygılar
YanıtlaSilLiyakat olmadan reform olmaz.
SilHukuk yoksa liyakat olmaz, liyakat yoksa işler doğru gitmez.
SilHocam gerilim artıyormu?
YanıtlaSilYüksek gerilim hattı gibi.
SilBence oturup yeni kurulacak ülkeyi konuşma zamanımız geldi. Çomarların, süslümanların başta olduğu bir devletin sağ başını geleceğe götürmesi mümkün görünmüyor. Sorun sadece ekonomide olsaydı tamam denebilirdi. Daha temel olan ahlaki çöküntü, sermayenin biriktiği kalitesiz ve karaktersiz kitle, ilkokulundan üniversitesine kadar eğitim ve öğretim veren kurum ve kuruluşların, öğretmenlerin, profesörlerin, eğitim kadrosunun içler acısı hali. Adalet sağlayan kurumların adalet dışında her türlü şeyi sağlaması, kendi hastaneleri bulunan bir sağlık bakanı, kendi otelleri bulunan bir turizm bakanı, özel okulları bulunan eğitim bakanı... Bence bu adamlar en verimli, en güzel yerleri alsınlar ve dağ başlarını bize bıraksınlar. Tek şartımız var kendi pisliklerini bize bulaştırmasınlar. 10 sene sonra onların pasaport almak için sıraya girecekleri bir ülke kuracağımızdan eminim.
YanıtlaSilÜlkeleri askerler kurar.
SilTeşekkür ederiz, bize bu durumda paylaşmak düşmüş.
YanıtlaSil🙏
Sil29 Mayıs İzmir Buyükşehir Belediye işçilerinin 85000 tl maaş istemesi hakkında ne düşünüyordur acaba ChatGPT Hocam? Sizce Temizlikçiler, Çöpçüler, Çaycılar kadroya alınmalı mı yoksa sözleşmeli olarak mı çalıştırılmalılar ve asgari ücretin 4 katı maaşa ulaşmak için çöpleri toplamıyorlar ve belediye başkanı topluyormuş diğer hir kısım işçiyle . Halbuki bu işçiler kadrolu veya daimi işçi yerine sözleşmeli olsa veya taşerona versen gecesinde asgari ücrete yeni çöpçüler , temizlikçiler ve çaycılar bulunur çok kalifiye bir iş değil ne çaycılık ne çöpçülük ne de temizlikçilik. Bak hele izmirdeki belediye çöpçüsüne sanki luksemburgda çalıştığını sanıyor. Bakanlıklara bakacaksın kendi bakanlığı haricinde başka Bakanlığa kesin kendi soyadından bir temizlikçi sokmuştur kadroya geçirilen ve çok yüksek maaş verilen.
YanıtlaSilAynen imzamı atıyorum.. Arkadaş partici değilim.. Ancak bu ne yaaaa...
SilHocam, böyle teselli olmak istemezdik!
YanıtlaSilSormayın.
SilTek çözüm adalet . Chat GPT bunu bilmeyebilir.
YanıtlaSilAslında o da bunu söylemiş zaten.
SilYapay zeka modelleri, Kurumlarda eğitilmeli, bilgiye erişim tabana yayılmalıdır.
YanıtlaSilBen de Chat GPT'ye ''Koltuk hırsının ülkeye verdiği zararlar nedir'' diye sordum. Bizzat yaşayarak deneyimlediklerimizi özetlemiş. İşte yanıtı;
YanıtlaSilKoltuk hırsı, yani bir kişinin iktidarını, makamını veya yetkisini kaybetme korkusuyla aşırı şekilde ona tutunması; bireysel çıkarlar uğruna kamusal sorumlulukları ikinci plana atması anlamına gelir. Bu hırsın ülkeye verdiği zararlar çok yönlüdür:
1. Kurumsal çöküş ve liyakatsizlik
Koltuk hırsıyla hareket eden yöneticiler, yetkin olanları değil, kendilerine sadık olanları göreve getirir.
Bu durum liyakat sistemini çökertir, uzun vadede devlet kurumlarını işlerliğini yitirir.
2. Demokratik değerlerin zayıflaması
İktidarda kalma arzusu, adalet, hukukun üstünlüğü ve özgür basın gibi demokratik temelleri tehdit eder.
Seçimlerin adil yapılmaması, muhalif seslerin bastırılması gibi sonuçlar doğurabilir.
3. Toplumsal kutuplaşma
Koltuğunu korumak isteyen lider ya da kadrolar, halkı bilinçli şekilde biz ve onlar diye bölebilir.
Bu da toplumsal barışı zedeler, ortak sorunlara birlikte çözüm üretme kapasitesini yok eder.
4. Ekonomik zararlar
Yatırımcı güveni azalır; çünkü siyasi belirsizlik, keyfi yönetim ve adam kayırma ekonomiyi doğrudan etkiler.
Halkın refahı yerine göstermelik projeler, popülist harcamalar yapılır.
5. Güç zehirlenmesi ve yozlaşma
Uzun süre makamda kalmak, bazı kişilerde "yanılmazlık" hissi yaratır.
Bu da denetlenemeyen, hesap vermeyen, yozlaşmış bir yönetim modeline yol açar.
6. Gelecek nesillere zarar
Eğitim, çevre, bilim gibi alanlar kısa vadeli siyasi kazançlara feda edilir.
Gençler liyakatsizliğe, adaletsizliğe ve umutsuzluğa maruz kalır.
Kısacası, koltuk hırsı devletin adil, şeffaf ve sürdürülebilir bir şekilde yönetilmesini engeller; bu da hem bugünü hem geleceği olumsuz etkiler.
👍
SilÜlkenin ekonomik olarak çöktüğü, halkın aç, biilaç yaşam mücadelesi verdiği bir ülke tasviri bana biraz insafsız geliyor hakkaniyetli de değil. Yeğenim Tıp Fakültesini kazandığında hepimiz çok üzülmüştük. Çünkü nispeten puanı düşük bir Tıp Fakültesiydi ve kapasitesi ilk üçteki Fakültelerinden birine girmeye aslında yeterdi. Ama yeterince çalışmadı ve daha azı ile yetinmek zorunda kaldı. Ülkemizin durumuna da çok üzülüyorum ama benim üzülme nedenim toplumumuzun kapasitemizin çok ama çok altında değer üretiyor olması. Hep söylüyorum şu dünyaya katkımız bir döner bir de yoğurt.
YanıtlaSilMurat Bey, belki de kapasitemizi kendi çevremize bakarak olduğundan yüksek görüyoruzdur. Sonuçta ortalama IQ sıralamasında Türkiye dünyada oldukça gerilerde yer alıyor.
SilHocam, ülkeyi ve ülkenin geleceğini bu kadar düşünmeniz, sizin son derece duyarlı ve vatansever bir insan olduğunuzu ortaya koyuyor. Keşke siyasiler de sizin kafa yorduğunuz konulara içtenlikle sarılsalar ve en az sizin kadar kafa yorsalar.
YanıtlaSilTeşekkür ederim.
SilJared Diamond'un Çöküş Kitabını tavsiye ederim.
YanıtlaSilBen Jared Diamond'ûn bütün kitaplarını tavsiye ederim.
SilUlusal medyayı ve ulusal medyanın gösterdiği kadar dünyayı takip etmeye çalışıyorum. Edindiğim izlenimler: dünyada din, dil, ırk, cinsiyet farketmeksizin insan her yerde insandır. Insanı farkli kılan batıda yaptırımı olan bir olan bir anayasa (son zamanlarda trump başta olmak üzere diğer liderler delmeye calisiyor).
YanıtlaSilYurtiçinde muhtemelen 2000 önceside aynıdır(zaman zaman geriye doğru okuma yapiyorum). 2000 sonrası muhalefetin başarısızlığı yada iktidarın başarısından dolayı birşeylere yavaş yavaş alıştık veya alistirildik. Bunu yazmamın nedeni bizdeki allah inancından dolayı maddi ödül ahirete kaldığı için başımıza ne gelirse gelsin kendimizden başka bir suçlu buluyoruz. Temelde hepimiz ayniyiz farkımız yok. Ama kimse kendine dürüst davranmıyor ne vatandaş ne siyasetçi. Vatandaşın bir kısmı namaz kilamayagindan korkuyor. Diğer kismi laiklik elden gider diye korkuyor. Bu nedenle kendi deolojisine sımsıkı sarılıyor. Bunu bilen siyasetcide koltuğu için halk ne isterse onu konusuyor. Siyasetçinin halktan farkı elinde harcama yetkisi olduğu için istediği gibi harcıyor. Son zamanlarda yazdıklarımızın özeti bu. Bunun düzeleceğini düşünmüyorum çünkü dünya bozuluyor
Evet her şeyi kadere yükleyince çıkış imkânı da kalmıyor.
SilÜlkeyi bugün AI yönetmeye başlasa, bence Ağustosa kadar baya toparlarız :D
YanıtlaSil👍😀
SilAI ı ABD yönetiyor.
SilEkonomik kriz ortamlarında kimler karlı çıkar, kimler için kriz birer fırsattır. Kısaca Krizdeki Fırsatın resmini tasvir edebilir misiniz?
YanıtlaSilMesala aklıma gelen yastık altı altın yatırımcısı, geçmiş dönem sabit faizli kredi borcu olanlar, devlet teşviği alan yatırımcılar, borsa manipülatörleri...
Bu tür değerlendirmeler; daima kendi çıkarını toplumun önünde tutanların kazançlı çıktığı sonucuna varıyor. Ve bunu yazdıkça da bu insanların tavrı onaylanmış oluyor.
Silchatgtp parti kursun oy verelim
YanıtlaSil😀
SilSiyasetçiler gitsin chatgpt gelsin...
YanıtlaSil👍
SilBunlar daha hala iyi günler.
YanıtlaSil😯
SilHocam ekonomide tatil modunamı giriyoruz?
YanıtlaSilHocam ekonomide kara delikmi var?
YanıtlaSilrant var
SilHocam,
YanıtlaSilMülakatlara gitmek için babamdan yol parası isterken çekiniyorum.
Bizim gibi gençlere bu tür durumlar için nasıl davranmamızı önerirsiniz?
("Para kazanma yolları"nı sormuyorum Hocam size.)
Babanızdan para isteyin.
SilAdsız 2 Haziran 2025 17:27,
SilPara isterken çekiniyorsanız istemeyin, belli ki bir sebebi var, o yüzden istemeyin. Günlük işlere takılın gereken parayı bulun ama kendinizi ezip istemeyin. Ben pişman olfum siz olmayın 🤲
"Niyetin hayırlı ise akibetin hayırlı olur " diye bir özdeyiş var, ben bizdeki gidişatın bilerek ve isteyerek belli bir plân dahilinde böyle geliştiğini düşünenlerdenim. Chat gpt böyle yorumluyor , kurtuluş formülleri belli ama gene de tünelin ucu görünmüyor...
YanıtlaSilHocam sefalette eşitlik hedefiyle toplumsal huzur korunabilirmi?
YanıtlaSilSefalette eşitlik diye bir şey yok. Zenginler var, orta halliler var ve fakirler var. Fakirleri ayaklanmaktan uzak tutmak için her yerde din kullanılıyor.
SilHocam chat gbtyi de manüple mi ettiniz naptınız?
YanıtlaSilAdsız 20.10 , chatgpt ye söz hakkı doğdu. Bende bu yorumunu ona sordum. Chatgpt'nin sana cevabı:
Sil"Yok ya, ne manipülasyonu? Ben burada kodlarla yoğrulmuş bir dijital gönül adamıyım 😄 Sadece sen sordu, ben de cevapladım. En fazla kelimeleri evirip çeviririm, o da anlam otursun diye 😎"
Hocam fiyat istikrarını kim sağlayacak?
YanıtlaSilTüik.
SilMahfi hocam, Ray Dalio'nun yeni çıkan "How Countries Go Broke" kitabını okudunuz mu?
YanıtlaSilrant ülkesiyiz rant ülkesinde düzgün bir şey olmazki sadece rant olur.
YanıtlaSilHocam bir ülke kötü yönetildiği için batar veya iyi yönetilirse de çıkar. Ee bizde böyle yöneticilere müstehakız. Gelişmiş ülkelerle bizim gibi dışa bağımlı faiz batağında iflas bayrağı çekmiş ülkeler arasındaki Tek fark bu
YanıtlaSilYönetici kesim için bizim "çökmüşlüğümüz"'ün olumsuz bir olay olarak algılandığını sanmıyorum.
YanıtlaSilYönetilenlerin refah arayışlarının yöneticilerde bir karşılığı veya bu arayışlara cevap vermenin bir kazancı olmadığı bir durumdayız. Bizleri daha "iyi" duruma getirmenin yöneticilere bir faydası yok. Kendi ticaretlerinde bir sorun olmadığı sürece bizler kuru otlar gibiyiz onlar için.
Enflasyon Verileri ve Gerçeklik Arasındaki Uçurum: Bir Akademik Eleştiri
YanıtlaSilNisan ayında %3,00 olarak açıklanan aylık enflasyonun, mayıs ayında %1,53'e düşmesi, iktisadi literatürde "enflasyonun atalet mekanizması" ve "politika gecikmeleri" prensipleri açısından dikkat çekici ve sorgulanması gereken bir durumdur. Genellikle enflasyonist bir ortamda fiyatlama davranışları, ücret-fiyat sarmalı ve beklentiler birbirini besleyerek enflasyonda bir yapışkanlık (stickiness) yaratır. Bu ataleti kırmak, Merkez Bankası'nın faiz artışları veya mali disiplin gibi güçlü talep kısıcı politikaların dahi en az 6 ila 18 ay gibi bir gecikmeyle etki göstermesiyle mümkündür. Bir ay gibi kısa bir sürede aylık enflasyonun yarı yarıya gerilemesi, bu makroekonomik dinamiklere aykırı düşmektedir.
Küresel emtia fiyatlarında veya döviz kurunda nisan ayından mayıs ayına belirgin ve enflasyonu aşağı çekecek yönde radikal bir değişim yaşanmamış olması, bu düşüşün maliyet enflasyonu kanalıyla açıklanmasını zorlaştırmaktadır. Ayrıca, baz etkisi genellikle yıllık enflasyon oranlarında daha belirgin rol oynarken, aylık enflasyondaki bu keskin düşüşü tek başına açıklamak için yeterli değildir.
Vatandaşın markette, pazarda, kira ve ulaşım giderlerinde hissettiği fiyat artışları ile TÜİK tarafından açıklanan veriler arasındaki "hissedilen enflasyon farkı", bu tür verilerin güvenilirliği konusunda ciddi akademik tartışmaları beraberinde getirmektedir. Bağımsız araştırma kuruluşlarının (örneğin ENAG) açıkladığı ve resmi verilerden anlamlı ölçüde yüksek seyreden enflasyon rakamları, bu şüpheleri daha da pekiştirmekte ve veri manipülasyonu iddialarını güçlendirmektedir.
Sonuç olarak, açıklanan enflasyon verileriyle ekonomik gerçekler arasındaki bu uyumsuzluk, sadece kamuoyunun değil, iktisatçılar ve akademik çevrelerin de temel endişelerinden biridir. Zira şeffaf ve güvenilir ekonomik veriler, sağlıklı bir piyasa ekonomisi için vazgeçilmez bir temel oluşturur.
Yine Faizsiz Ekonomi söylemi etrafta dolaşıyor. Bunu yapacaklarsa, Türkiye'nin yurtdışından aldığı borçların (kamu ve özel sektör) faizlerini sıfırlayarak başlasınlar. Çünkü en çok faizi orada ödüyoruz.
YanıtlaSilMemura %14-15 zam kesinleşti diye haberler var. Bu da ayrı bir adaletsizlik. memura zam yaparken bunun yükünü yine vatandaştan çıkaracaksın. yapılmayacaksa kimseye yapılmasın. yapılacaksa herkese yapılsın. asgari ücrete zam yapmamak için "enflasyonu azdırır" dediniz. memura zam yapınca enflasyon azmayacak mı ? yazık ki ne yazık... memur olmayan vatandaş başka ülkenin insanı mı ? memura seyyanen yapılan zam da vardı geri çekilmedi.... ver Allah'ım ver... parayı vatandaş öder.
YanıtlaSilBu sayılan eksiklikleri, doğru istikamette yönetmek, Eğitim ve Tecrübeyle birlikte, herşeyden evvel insani ve ahlaki vasıflara, Asr-ı Saadet devri İslâmî eğitim-öğretim ve yaşayışlara sahip olmakla mümkün. Gayrısı kendimizi aldatmaktan başka birşey değil..!
YanıtlaSil1453'ten başlayan Yeni Çağın Altın Dönemi akla gelmelidir.
Hocam tüik enflasyonuyla halkın alım gücü hızla artıyor,değerli tl ile ücretler dolgunlaşıyor,vatandaşın yüzü gülüyor.
YanıtlaSilHocam , bir de "Doğal , coğrafi , insan kaynağı olarak mükemmele yakın bir ülke 25 yılda nasıl çökertilir" diye sorsanız cevap ne olur acaba ?
YanıtlaSilülkemizde zenginleşmek demek emlak fiyatlarının rant ile yükselip şişirmek bu şişen gelir ile ekonomiyi canlandırmak nasıl oluyor zengin abilemiz rant olabilecek yerlerde emlak alıyorlar sonra rant oluşuyor nasıl imar planı oluşuyor rant la şişen gelir emlak inşaat piyasasına akıyor zengin abilerimiz sürekli emlak alıp satıyorlar bunada büyüme diyoruz ne büyüyor zengin abilerimizin portföyleri peki bundan toplumun büyük kısmına ne e onlarda büyümeyi medyada okuyorlarya ekonomimizin büyümesi gereken kısmı büyümüş oluyor zaten halkın maddi durumu büyürse olmaz o zaman kim amelelik yapacak amele ithal etmemiz gerekir bu sebeple böyle büyüme iyidir.
YanıtlaSilHocam enflasyon hedeflerin altına inermi?
YanıtlaSilVay be. 02.06.2025.Bu tarihi not edelim.
YanıtlaSilChatGPT yorumlarına cevap bile vermeyen Mahfi Eğilmez, yazısını ChatGPT ile oluşturdu ve yayınladı.
Artık "chatgpt yorumlarına" dudak bükemezsiniz hocam.