İki Kötü Bir İyi Gibi Haber

Bugün üç önemli veri seti açıklandı: Ödemeler dengesi Ağustos verileri, işsizlik Temmuz verileri ve merkezi bütçe Eylül verileri. Cari açık Ağustos ayında yeniden yükselişe geçti (kötü haber), işsizlik ciddi biçimde artmaya başladı (kötü haber), bütçe iyi gidiyor (iyi haber.)

Cari açıkta devam eden düşüş Ağustos ayında artışa döndü. Temmuz ayı itibariyle 12 aylık cari açık 48,5 milyar dolar iken Ağustos ayında 12 aylık cari açık 48,9 milyar dolara yükseldi. Yeni OVP’de 810 milyar dolar olarak tahmin edilen GSYH’yı esas alır, Ağustos’taki 12 aylık cari açığı da yıllık değer olarak kabul edersek cari açığın GSYH’ya oranı yüzde 6 oluyor. OVP’deki beklenti, yılsonunda bu oranın yüzde 5,7’ye düşmesi şeklinde. Ağustos ayı, bu beklentiden uzaklaşılmaya başladığını ortaya koyuyor. Buna karşılık bardağın dolu tarafından bakarsak bu artış, büyümede canlanmanın işareti olabilir.

İşsizlik oranı yılın ilk 5 ayında düşüş gösterdi. Yıla yüzde 10,1 işsizlik oranıyla başlayan ekonomi ikinci ayda yüzde 10,2 ile hafif bir artış yaşasa da izleyen aylardaki düşüşlerle Mayıs ayında yüzde 8,8’e kadar inmişti. Haziran ayında yeniden artışa geçen işsizlik yüzde 9,1 oldu ve asıl artış Temmuz ayında ortaya çıktı: Yüzde 9,8. Geçen yılın Temmuz ayında işsizlik oranının yüzde 8,6 olduğu dikkate alınırsa gidişin sıkıntılı olduğu anlaşılabilir. Benzer bir eğilim Temmuz ayında yüzde 10,4’e ulaşan arındırılmış işsizlik oranında da söz konusu. Geçen yılın Temmuz ayında arındırılmış işsizlik oranı yüzde 9,3 idi. Tarım dışı işsizlik de Haziran ayındaki yüzde 11,1’den Temmuz ayında yüzde 12’ye çıkarak yılın ilk aylarındaki yüksek düzeyine geri döndü. Geçen yılın Temmuz ayında bu oran yüzde 10,7 idi. Özetle söylemek gerekirse işsizlikte ciddi artış var. Bakalım Ağustos ayında cari açıkta görülen artış büyümenin de aynı yönde ilerlediğini gösterecek mi? Eğer öyleyse o zaman işsizlikteki artışın da bir süre sonra frenlenebileceğini düşünebiliriz. Ne var ki işsizliğin bu tür gelişmelere ayak uydurması oldukça gecikmeli oluyor.

Bu iki olumsuz gelişmeden sonra bir de olumlu gelişmeden söz edelim. Bütçe iyi gidiyor. İlk  9 ayın sonuçlarına baktığımızda bütçe açığının 11,9 milyar TL’de kaldığını görüyoruz. Bütçeden önce açıklanan ilk 9 aya ilişkin Hazine nakit açığının 9,2 milyar TL’de kalmış olması bütçe sonuçlarının da iyi geleceğinin işaretiydi. İlk 9 aydaki bütçe açığı (1.764 milyar TL olması beklenen GSYH’ya oranlandığında) kabaca yüzde 0,7 oranında bir bütçe açığını gösteriyor. OVP’de yılsonu bütçe açığı / GSYH oranı tahmini yüzde 1,4 idi. Bardağın dolu tarafında Ağustos ayı itibariyle bütçe açığı gerçekleşmesinin, yıllık tahminin tam ortasında ve rahat bir konumda bulunması yer alıyor. Faiz dışı bütçe giderlerinin geçen yılın aynı dönemine göre enflasyonun oldukça üzerinde yüzde 14,5 artmasına karşılık vergi gelirlerinin enflasyonun altında yüzde 7,7 artmış olması da bardağın boş tarafını gösteriyor. Üstelik bu düşük artış, gelir vergisinde görülen yüzde 16,3’lük artışa karşın ortaya çıkıyor. Faiz dışı giderler ile vergi gelirleri arasında ortaya çıkan farkı, faiz giderlerindeki düşüş ve bir seferlik gelirlerin de aralarında bulunduğu vergi dışı gelirlerdeki artış kapatıyor. Büyümenin ve cari açığın düştüğü bir ortamda (dahilde ve ithalde alınan KDV ve ÖTV gibi) dolaylı vergilerin tahsilatının düşmesi vergi dışı gelirlerin ağırlık kazanmasına yol açıyor. Bunların sonsuza kadar sürdürülmesinin mümkün olmadığını bir kez daha vurgulayayım.  

Yorumlar

  1. Mahfi bey yazınız için teşekkürler.

    YanıtlaSil
  2. Hocam petrol fiyatlarındaki düşüşün ekonomimize ciddi/olumlu etkisi olur mu?

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. petrol fiyatları buralarda kalırsa amerikan ekonomisi epey bir yavaşlıyor demektir. çünkü son 4 ayda teksas petrolünün fiyatı %24 düştü. zaten petroldeki düşüş beklentileri bozdu. "madem toparlanıyoruz bu petrol, bakır, bilimum emtia niye bu kadar düşüyor?" diye sorgulanmaya başladı ve borsalar düştü. amerika yavaşlarsa herkes yavaşlar. bu sadece bizim için değil kimse için iyi olmaz.
      amerikanın ciddi oranda yavaşlaması karşısında fed "birkaç yıl daha faizler kesinlikle artmayacak" derse bu sefer petrol fiyatları artar ama euro dolara karşı değer kazanır ve sermaye hareketleri rahatlar. aslında petrol fiyatlarını artıran senaryolar bizim için daha olumlu diyebiliriz.

      Sil
    2. İki türlü etki söz konusu. Petrol fiyatları düşünce bizim cari açık faturamız da düşer. Çünkü petrol ve ona bağlı olarak belirlenen doğal gaz fiyatları da düşer. Buna karşılık bu fiyatların düşmesi dünyada enerji talebinin dolayısıyla da talebin ve büyümenin düştüğü anlamına geliyor. Özellikle Avrupa'daki talep düşüşü bizim ihracatımızı da düşürür. Özetle petrol fiyatı düşüşünün bize hem olumlu hem de olumsuz etkileri olacak.

      Sil
  3. Hocam mankiwin kitabnda savas donemlernde abd de milli gelir artip issizlik azalmis nerdeyse her savas donemnde bu nasil mumkun oluyor hocam

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Çünkü savaş dönemlerinde savaş teknolojisine yapılan harcamalar artıyor, özel kesime verilen siparişler artıyor ve bunlara paralel olarak da yeni istihdam alanları açılıyor.

      Sil
    2. tabii silah üretimi yapılan fabrikalar düşman güçlerce vurulmadığı sürece. abd'nin coğrafi konum olarak böyle bir avantajı var. aynısını ingiltere, almanya ve rusya için söyleyemeyiz. sabit sermayenin tahrip edilmesi dolayısıyla yaşadıkları sermaye kaybı savaş ekonomisinin kazançlarını götürmüş.
      işsizliğin azalmasının en önemli nedeni binlerce gencin işgücü piyasasından çekilip askere alınması. diğer taraftan erkekler askerde olduğu için fabrikalarda daha çok kadın işçi çalışmaya başlıyor.

      Sil
  4. Petrol fiyatinin. Dusus nedeni nerdir acaba?

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Dünyada büyüme düşüyor. Avrupa'da, Çin'de ve birçok yerde tüketim talebi düştüğü için üretim, üretim düştüğü için yatırım ve yatırım düştüğü için de büyüme düşüyor. Üretimin düştüğü yerde enerji talebinin de düşmesi normaldir. Dolaysıyla petrol talebi düşüyor. Talebin düştüğü arzın aynı kaldığı yerde fiyat düşer.

      Sil
  5. Hocam dünyada tüketim düşüyor diyoruz ama aynı zamanda yatırımlarda düşüyor. Peki bu insanlar paralarını ne yapıyor ? Baktığımız zaman tasarruflarda olması gerektiği gibi yüksek değil.
    Ayrıca petrol fiyatlarının düştüğü bir ortamda Arabistan günlük petrol üretimini arttırıyor. Buda başka bir çelişki ! İster istemez insan şunu düşünüyor ; ABD ve AB nin para politikalarıyla yakalayamadığı ekonomik canlılığı petrol fiyatlarının düşmesine isteyerek Arabistana mı yaptırmaya çalışıyorlar.
    Herşey o kadar kısır döngü içindeki hangi değişken hangisine sebep oluyor anlamak çok güç. En iyisi paranı cebinde tut ve bekle stratejisi sanırım

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. S.Arabistan fiyatlar 75 doların üzerinde kaldığı sürece yeni petrol sahaları kaynaklı üretimini artırır. 75 doların aşağısına inerse OPEC toplanır.
      tasarruflar kriz öncesine göre artıyor. abd'de 2008 krizi öncesi %15-16 düzeyinde olan brüt yurtiçi tasarruf/GSYH oranı en son verilere göre %18'e çıkmış durumda.

      Sil
    2. acaba bu rusya ya karsi bir hamle olabilir mi?

      Sil
    3. DÜZELTME: "brüt yurtiçi tasarruf/GSYH oranı" değil "brüt yurtiçi tasarruf/milli gelir oranı" olacak.

      Sil
    4. Tasarruflar yüksek faiz veren ülkelere gidiyor. Arabistan petrol fiyatını düşürmez. Konu tümüyle talebin düşük gitmesinden kaynaklanıyor. Tüketim düşük olunca üretim de düşük oluyor öyle olunca petrol talebi de düşüyor fiyatlar da ister istemez ucuzluyor.
      Dediğiniz doğru. Genellikle kriz zamanlarında böyle olur. Hangisi neden hangisi sonuç birbirinin içine girer karışır.

      Sil
  6. mahfi bey cumhurbaşkanlığı bütçesi %99 arttı. bu artış yerınde bir artış mıdır... halk olarak öğrenmek istiyoruz...saygılar...

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. geçmiş yıllarda örtülü ödenekten harcanan para c.başkanlığı bütçesine konuluyor. başbakan(!)ın örtülü ödeneğini c.başkanı kullanacak. değişen bir şey yok aslında.

      Sil
    2. Nereye harcandığının ayrıntısını bilmiyorum. Enflasyonun % 9 dolayında olduğu ve herkesin tasarrufa çağrıldığı bir ortamda hiçbir kamu kurumunda % 99 harcama artışının haklılığını savunmak kolay değildir.
      Örtülü Ödenek Başbakanlık bütçesindedir. Yasal değişiklik yapılmadan Cumhurbaşkanlığı bütçesine devredilemez.

      Sil
  7. Hocam, Dünya'da talep düşüyor. Buna mukabil ABD'de ekonomi toparlandı faizler yakında artacak deniyor. Tüketim olmadan üretim olmayacağına göre ABD'de büyüme iç talebe dayalı mı olacak? Bu ne kadar gerçekçi?

    Saygılar,

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. İyi kötü ABD'de tüketim de artışa geçiyor. Ama hala yeterli değil. Onun için de zaten faizi artıramıyorlar.

      Sil
  8. Merhaba Hocam,

    Amerika ile Türkiye'nin 2000-2014 dönemi ekonomik ilişkilerini araştırıyorum. Bunu karşılaştırmalı olarak yapabilmek için Türkiye'ye ekonomik yönden benzer ülkeler ile Amerika'nın ekonomik ilişkilerine bakmak istiyorum. Sizce hangi ülkeler ekonomik yönden Türkiye'ye benzer özellikler taşımaktadır ? Bu tip bir karşılaştırmada ülkelerin hangi tip ekonomik verilerinin benzeşip benzeşmediğine bakmamı önerirsiniz ? Çok teşekkür ederim

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Brezilya, Macaristan, Malezya gibi farklı yerlerden ülkeleri alıp karşılaştırmak yararlı olabilir. Veri olarak da büyüme, faiz, enflasyon,işsizlik, cari açık, bütçe açığı gibi klasik verilere bakmanın yanı sıra ihracat ve ithalata da bakılabilir.

      Sil
    2. Hocam çok teşekkür ederim

      Sil
  9. mahfi bey öncelikle selamlar yazılarınız için teşekkürler bir eleştirim olacak hani "kendime yazılar" dı bu yazı bize haber olarak mı yazıldı :)

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Ben kendime yazıyorum ama isteyen okuyabilir, bir şey diyemem :)

      Sil
  10. Hocam yazınız için teşekkürler.
    Hocam sizce yılsonunu borsa kaçta kapatır ?
    Birde hocam 29 ekim FED toplantısında piyasaları olumsuz etkileyecek söylemler çıkabilir mi?
    Saygılarımla ,

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Borsa konusunda uzman değilim o nedenle bir tahminim yok açıkçası.
      Bence Fed'in her açıklaması piyasaları ya olumsuz ya da olumlu yönde etkileyecek. Ekimde tahvil alımı bittiği için bence buna ek bir olumsuzluk olmaması için çok dikkatli bir açıklama yapacaklar ve piyasayı etkilememeye çalışacaklar.

      Sil
  11. Mahfi bey Türkiye'de şuan enflasyon oranı ve dolar-tl cinslerinden gsyh ne kadardır acaba?

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Bu blogdaki Göstergeler başlığını tıklayıp açılan tabloya bakarsanız bunların güncel durumunu görebilirsiniz.

      Sil
  12. Hocam alakasız ama bir soru sormak istiyorum. Bakanlıklarda merkez uzman yardımcılığı mı yoksa denetçilik mi daha iyidir.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. İkisi de iyidir. Siz denetçi mi olmak istiyorsunuz idarede mi yükselmek istiyorsunuz ona göre seçim yapın.

      Sil
  13. dünyada petrol fiyatı düşerken bizde neden düşmüyor hocam...

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. İki nedeni var: (1) TL dolara karşı değer kaybediyor, (2) Petrol ve doğal gaz anlaşmaları her an değiştirilebilir anlaşmalar değil.

      Sil
    2. Bir babayiğitte çıksın denk bütçe yapsında gerçekten iyi bir haber duyalım. Yoksa açık 10 olmuş 11 olmuş ne farkeder. 1 yıllık bütçe açığı bile koca telekom satışından gelen paradan fazla.

      Sil
    3. en önemli nedeni pompa fiyatının büyük kısmının hacim üzerinden alınan maktu vergilerden oluşması. benzin 5 liraysa 3 lirası vergi. petrolün dolar fiyatı %10 düşse ve dolar kuru %5 artsa, fiyat 4,89'a geriliyor (2,1 X %90) + 3 = 4,89, yani petrolün dolar fiyatındaki %10'luk düşüş pompaya sadece %2'lik bir indirim şeklinde yansıyabiliyor.

      Sil
  14. Mahfi bey yazınız için teşekkürler..Ancak ben bütçede başarı görmüyorum..şöyle ki :
    1-Devlet ödemekle yükümlü olduğu ödemeleri yerine getirmiyor..Örneğin,Altyapı müteahhitlerine ödemeleri zamanında yapılmıyor..Ve bu gruba,sadece eldeki bütçe oranında hakediş faturası kestiriliyor. Müteaahhit 5 milyon tl üretim yaptıysa,devlet bunun %10 unu kadar fatura kestirip ödeme yapıyor.Birçok müteahhit ya çok zor durumda yada iflas erteleme almış durumda.. Ağustos dönemindeki rakam, 8.1 Milyar TL ye yakın..
    2-Aynı durum üniversite hastanelerinde de mevcuttur. Her bir üniversite hastanesinin ,tedarikçilere borcu yaklaşık 300 Milyon TL,ülkedeki üniversite hastanelerinin sayısını düşünürsek rakam korkutucu şekilde ortaya çıkıyor..şu an tedarikçelere ödeme yapılan tarih,Nisan 2013..
    Sonuç olarak,maliye muhasebesel taktiklerle borcunu saklıyor..2014 yılını bu şekilde kapatmayı düşünüyor,ama sonrası ne olur bilemeyiz??

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Bunlar bizim görebildiğimiz sayılar ve bilgiler içinde yok.

      Sil
  15. Hocam bugün 11'de Ekonomi programında bahsettiğiniz gibi dış ticaret dengemizi etkileyen altın ticareti mevzusu var. Önceki dönemler cari dengede dikkate değer etkileri olan bu hareketler halen davam ediyor mu? Bu konuda bir yazı yazmayı düşünür müsünüz ya da en azından aylık hareketleri gösteren bir grafik?

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Altın meselesi önemini kaybetti. Daha önce bunu çok dile getirdik.

      Sil
  16. Hocam fed in tahvil alımı ekimde bitince Turkiye deki dış politikalardaki gerginliklerinde etkisiyle dolar tl karşısında aşırı değer kazanır mı daha şimdiden doların yukselecegi konuşulur oldu

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Fed'in tahvil alımının bitişi çoktan satın alınmış bir aksiyon olduğu için fazlaca bir etki yaratmaz diye bekliyoruz. Buna karşılık Fed eğer faiz artırımıyla ilgili bir açıklama yaparsa onun etkisi çok büyük olur. Ki böyle bir açıklama da beklenmiyor.

      Sil
  17. Aslında cari açığın düşmesi vergi gelirlerindeki zayıflık ve işsizlik. oranının yükselmesi tek bir şeye işaret etmiyor mu? bu ekonomi büyümede sıkıntı yaşıyor.enflasyon ve faizlerde düşme olması için döviz kurları düşmeli oysa ülkeden sermaye kaçıyor çünkü hem kırılganlık yüksek hem de siyasi riskler yükseliyor.aslında sıcak paradan beslenen hormonlu ekonomi 2007 de sıkıntıya girecekti ki imdada global kriz ve bu krizden çıkış için uygulanan açığa dolar basılması ve de bu paranın Türkiye ye yönelmesi Türkiye de bu fonların alyyapı ve inşaata gitmesi üretken yatırımlara gitmemesi bugün artık denizin bittiğini ve ekonomide iflasın artık yakın olduğunu göstermiyor mu?

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Aşağı yukarı bugünkü sıkıntılar bunlar.

      Sil
  18. Hocam, Suriyelilere calisma izni verilmesinden dolayi onumuzdeki donemlerde issizlik orani hesaplanmasi nasil etkilenecek? Bu oran hesaplanirken sadece Turkiye vatandaslari mi ele aliniyor yoksa Turkiye'de yasayip calisabilecek durumda olan insan nufusu mu? Eger ki vatandasliga bakilmiyorsa onumuzdeki donemlerde issizlik oraninin cok daha yuksek cikacagi kesin gorunuyor.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Burada dikkate alınan çalışabilir çağdaki nüfus ve işgücü. Eğer Suriyeliler buraya dahil edilirse hesap ona göre yapılmalı.

      Sil
  19. Hocam,
    Şu bütçe açıklarını, cari açıkları, finansmanın nereden nasıl geldiğini bir tablo halinde (akış diagramı gibi) gösterme şansınız olur mu acaba?
    Hangi açık nereden karşılanıyor, nereden nereye ne aktarılıyor?
    Çok müteşekkir olurum hocam.

    En derin saygılar,



    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Bunu aslında cnbce deki programda dün şemalarla anlattık. Bundan böyle de bütçe sonuçları, ödemeler dengesi, enflasyon, kamu borcu, işsizlik oranı açıklandığında aynı şemalar eşliğinde bu oranların nereden geldiği ve nasıl karşılandığını yine aynı şemalar eşliğinde anlatacağız. Bugün saat 11'de cnbce'deki programda yine şemayla borç stokunun nereden geldiğini anlatacağız.

      Sil
  20. mahfi eğilmez iyi ki varsınız...

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Çok teşekkürler, sizler de iyi ki varsınız.

      Sil
  21. Peki Fed in faiz artirim beklentileri satin alinmis bir aksion mu ?

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Çok azı satın alındı. Zamanı açıklanırsa o zaman asıl büyük satınalma olacak.

      Sil
  22. Evet ama tam kriz zamaninda 2010 da peteol fiyatlari 140 dolara kadar gitti bu talep nerden geldi Cin den mi ,yoksa Fed in gucu mu yoksa her ikisi de ayni ana denk dustu ?

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Çin ve gelişmiş ekonomilerin talebi yüksekti. Bir de o zaman bu kaya gazı filan yoktu ya da bu derece reklamı yapılmamıştı.

      Sil

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

Lozan Antlaşması 2023'de Bitecek, Biz de Madenlerimizi Çıkarabileceğiz!

Konut Fiyatları Niçin Eskisi Kadar Artmıyor?

Paradan Para Kaybetme Dönemi