Finansal Özgürlük ve Kumar
Finansal özgürlük iki şekilde anlaşılabilir: (1) İnsanın çalışmaya bağımlı olmadan gelir elde edebilmesi. Bu tür gelirlerin kaynakları; kira geliri, temettü geliri, faiz geliri gibi pasif gelirlerden oluşur. (2) İnsanın kendi finansal yatırımlarını istediği gibi yapması veya yaptırmak üzere özgürce talimat vermesi.
Finansal özgürlüklerin ilki gelir
elde etmekle, ikincisi ise elde edilmiş servet veya gelirin harcanmasıyla
ilgilidir. Harcama kısmında gelirin nasıl elde edildiğinin önemi yoktur, önemli
olan o elde edilen gelirin nasıl kullanıldığıdır.
Yirmi birinci yüzyıl, finans
dünyasına getirdiği araç yenilikleriyle, teknolojik değişikliklerle ve belki de
hepsinden önemlisi sermaye hareketlerinin serbest bırakılmasıyla finansal
özgürlüğün ikinci biçimini yani gelir ve servetin özgürce kullanılması yeteneği
zirveye taşıdı. Eskiden bir hisse senedine, tahvile, bir yatırım fonuna, yurt
dışındaki bir varlığa yatırım yapmak isteyen kişiler bu yatırımların bazılarını
yapabilme özgürlüğüne sahip değillerdi. Bir kere borsalar bu kadar
gelişmemişti, yatırım fonları böylesine yaygın değildi, uluslararası yatırım
yapma olanağı son derecede kısıtlıydı. Yirminci yüzyılın son bölümünden
itibaren bu alanda ciddi değişiklikler oldu: Neo liberal düzenin küresel geçerlilik
kazanmasıyla birlikte canı isteyen, dünyanın her yerinde istediği yatırım
aracını alıp satmaya başladı. Uluslararası alanda gayrimenkul alım satımında bazı
kısıtlamalar olsa da o alanda bile geçmişle kıyaslanmayacak bir serbestlik ortaya
çıktı.
Finansal özgürlüğün böyle
genişlemesi, çalışmadan para kazanma olanağını da artırdı. Finansal yatırım
özgürlüğünden yararlanıp bunu verimli kullananlar yüksek kazançlar elde etmeye
ve çalışmadan yaşamaya başladılar.
Bu gelişmeler ilk bakışta yatırımcılara
daha geniş bir özgürlük alanı tanıması nedeniyle çok olumlu bir durum gibi
algılanabilir. Ne var ki bu gelişme, işi finansal yatırımdan çıkarıp kumara çok
benzer alanlara taşıdı. Sağdan soldan bir şeyler duyanlar rastgele borsaya
girip hisse senetlerini almaya, tahvil alıp satmaya, yatırım fonlarına yatırım
yapmaya yöneldiler. Eskiden bu tür yatırımlar finans uzmanlarının yol
göstermesine bağlı yapılırken şimdilerde pek çok kişi kendi başına yatırım
kararı veriyor ve alım satım yapıyor. Bu gelişmede bu alanda yazılıp
yayınlanmış kitaplar, sürekli yayınlanan günlük ekonomik ve finansal durumu
yansıtan yayınlar, bankalar başta olmak üzere finans kuruluşlarının günlük
yatırım bültenleri, uzmanların yorumları etkili oldu. Bunun sonucunda her
tarafta dolandırıcılıklar da zirve yaptı. Her gün farklı yöntemlerle insanlara
büyük para kazandıracağını iddia eden yeni dolandırıcılık çeşitleri ortaya
çıkıyor.
Yatırımcıları üç grupta
toplayabiliriz: (1) Risklerle yatırımları dengelemeye çalışan ve daha düşük ama
daha garantili kazanç sağlamaya yönelenler. (2) Risklere aldırmadan hızla büyük
kazanç sağlamayı hedef alanlar. (3) Bu ikisi arasında bir yerde olanlar. İlk
gruptakiler daha çok yatırım sepeti yapmaya yöneliyor ve sepete altın, para
piyasası araçları, yatırım fonları ve mevduat gibi getirisi iyi kötü belli olan
az riskli araçları koyuyorlar. İkinci gruptakiler genellikle bir veya iki
kaleme yatırım yapıyorlar. Mesela kripto paralarla bazı hisse senetlerine
paralarını yatırıyorlar. Bunlar yükseliyorsa iyi kazanç sağlıyorlar, düşüyorsa
ciddi kayıplar yaşayabiliyorlar. Üçüncü gruptakiler öteki iki grubun karmasını
kapsayan bir yatırım sepeti yapıyorlar. Bu sepete altın, yatırım fonları, hisse
senetleri, mevduat, kripto para koyuyorlar. Birindeki kaybı ötekindeki kazançla
dengelemeyi tercih ediyorlar. Bunların hangisi doğru? Bazen çok risk alanlar
öyle yüksek kazanç sağlıyor ki en doğrusunun o olduğunu düşünüyor insan. Bazen
de bunlar o kadar çok kaybediyorlar ki yaptıkları yatırımın kumardan farkı
kalmıyor. İlk gruptakiler aslında anaparayı enflasyona karşı korumaya çalışır
gibi bir durum içinde görünüyorlar. Bu ekibin büyük paralar kazanması da ciddi
kayıplar yaşaması da pek mümkün görünmüyor. Üçüncü gruptakiler makul kazançlar
elde edebiliyorlar. Bazen kayıpla karşılaşsalar da bu, telafi edilemeyecek
boyutta olmuyor.
Kayıt dışı kazanç elde edenler
ve/veya kara para aklamaya çalışanlar en büyük riskleri alarak kazançlarını
“haydan gelen huya gider” yaklaşımıyla kumar oynar gibi yatırım yapmaya
yöneltebiliyorlar. Eğer kayıt dışı gelir elde edenlerden değilseniz paranızı
kumar oynar gibi yatırmayın. Böyle bir düşünce içine girdiyseniz Çin atasözünü
hatırlayın: “Kumarda tanrılar bile kazançlı çıkmaz.”
Hocam her zamanki gibi sepet yapın diyorsunuz yani.
YanıtlaSilSepet iyidir, özellikle hasırdan yapılanı :)
SilHasırda kar marjı düşük, ben eurobond ve mevduat sepeti öneriyorum.
Sil14:10 Hocamız espri olsun diye hasır sepet örneği verdi.Gerçekten hasır sepet yatırımı tavsiyesi vermiyor.
SilNaçizane bir eleştiri getirmek istiyorum , hem size hem de okuyucularınıza .Ülke demokrasisi olağanüstü günlerden geçerken, hem sizin hem yorumcularınızın eleştiri tonunda bariz bir yumuşama görüyorum. Mevcut yönetim, korkutma politikasında başarılı olmuş görünüyor. Yine de, subliminal mesajlar vermek ya da yumuşak tonda eleştiriler getirmek yerine bu olağanüstü durumun normal olmadığını sürekli haykırmak gerekmez mi?
YanıtlaSilBenim tarzım bu. Okurlar için bir şey diyemem.
SilHaykır kardeşim tutanmı var.
Sil:)
SilAtanla tutanının iyi olacak bu ligde.
SilBizim Kıbrıs'ta bir söz vardır. "Kıbrıs'ta olan , Kıbrıs'ta kalır". Kumarı sadece para kazanma aracı değil, eğlence olarak da gören insanlar var. O yüzden Kıbrıs gibi bu işin legal yapıldığı yerlere gelmelerinde bir sakınca yok bence. Herkesi Kıbrıs'a bekliyoruz.
YanıtlaSilBurada sözünü ettiğiniz kumar, insanların sonunda kaybın da kazancın da olabileceğini bilerek isteyerek oynadığı bir oyun. Bir yatırım değil, bir tercih. Benim anlattığım farklı bir şey. İnsanlar yatırım yaptığını sanarak kumara itilebiliyor. Tehlikeli olan o.
SilHocam milli piyango bileti yatırımı da kumar sayılır mı?
YanıtlaSilKuşkusuz.
SilAnladığım kadarıyla yazınız bilgisi yatırımcılara tavsiyeden daha çok bu işi sınırlandırması ve kontrol altında tutması gereken yetkili makamlara.Doğru mu hocam?
YanıtlaSilİkisi de değil bu yalnızca bir durum tespiti yazısı. Yetkili makamların yapması gereken tek şey dolandırıcılığı önlemeleri.
SilHocam günaydın;
YanıtlaSilYatırımlarını gayrimenkul olarak değerlendiren vatandaşlar, isim vermeden sonu "ev" ile biten tasarruf finansman şirketlerinde yatırım yapması güvenilir mi? Bankalardan farkı nedir? Avantajlı mı değil mi?
Bu konuyu incelemedim. Beğenenler de var şikayet edenler de.
SilHocam , Finansal Özgürlük ve Kumar işinden vazgeçtik boyumuzu aşıyor . 2000'li yılların başında asgari ücretin çok üstünde olan emekli aylığımız , o da temmuz 2025 zammıyla 1000 TL üstüne çıkabildi .01 ocak 2026 zamlarıyla yine düşecek . Bu bütün çalışan emekçiler , esnaf ve çiftçi için de geçerlidir . Burada çok büyük bir servet transferi var . Sadece benim en az aylık 22 bin TL yıllık 264 bin TL muhtemel servetim transfer edilmiştir . Ayrıca bunu 20 sene ile çarpmak gerekir .
YanıtlaSilMatematik yalan söylemez. Millet çok geç anladı. Saygılarımla.
SilDoğru tespit.
SilHocam Trump ve Powell çekişmesi nasıl sonuçlanır.
YanıtlaSilAma powell'in faiz direnişi fed bağımsızlığı için mücadele olarak görende var, eleştirende var.
Bu duruma nasıl bakılmalı? Bütün piyasa bu çekişmeyi diken üstünde takip etti. Powell ne kadar direnebilir? Powell sonrası Fed bağımsızlığı biter mi?
Bunu tahmin etmek zor.
SilBu çekişme "güçlü bir başkan vs kurumsal gelenek" ikilemi gibi görünebilir ama mesele sadece kişisel değil, sistemsel. Yani mesele Powell değilse bile, Fed'in kurum olarak ne kadar dayanabileceği. O yüzden şöyle diyelim;
Sil• Fed’in hukuki bağımsızlık çerçevesi hâlâ sağlam. Başkan, Powell’ı görevden alamaz (çok istisnai bir durum dışında).
• Powell geçmişte de benzer baskılara direnmiş bir figür.
• Piyasa hala Fed'e belli bir güven duyuyor, bu da Powell’ın elini kısmen güçlendiriyor.
Ama...
• Trump 2026’da kendi Fed başkanını atayacak. O isim muhtemelen "daha güvercin ve sadık" biri olacak.
• O andan itibaren Fed’in bağımsızlığı sembolik hâle gelebilir. Siyasi hedeflere (büyüme, borsa, düşük faiz) öncelik veren bir Fed doğabilir.
• Bu da uzun vadede ABD ekonomisine yapısal zararlar verir: yüksek enflasyon riski, doların rezerv para konumunda zedelenme, vs.
Bu durumda yapılacak şey:
• Powell’ın görev süresi boyunca zaman kazanmak, kurumun itibarını korumak.
• Piyasa aktörlerinin veriye ve söyleme daha çok dikkat etmesi, çünkü 2026 sonrası yeni bir dönem başlayabilir.
• Ve tabii, kurumlar değil kişiler üzerine inşa edilen sistemlerin her zaman kırılgan olduğunu unutmamak.
Bunu yayınladım ama bir daha böyle chtagtp'ye veya benzeri uygulamalara yazdırdığınız yorumları yayınlamayacağım.
SilNeden hocam,bilgilendirici içerik?
SilSerbest piyasa için geriye dönüp ,bırakınız yapsınlar bırakınız geçsinler realitesi geçerliligini koruyor.Pasta büyüdükçe toplum katmanlarının aldıgı pay oranı degişmedikçe-siyasette devrim olmadıgı için-halkın bu tür kumar sayılabilecek yatırımlara yönelmesi gayet dogal .Adil düzen kurulması demokrasi içinde mümkün olmadıgından ve dünya siyasetinde egemenlerinde böyle bir dertleri olmadıgı için üsttekilerle alttakiler arasındaki fark giderek açılacaktır sonuç fakirlik paylaştırılır zenginlik asla
YanıtlaSilHocam küresel ekonomi kripto gibi kumar tarzı yatırımlarla kayıt dışılığa teslim mi oluyor?
YanıtlaSilKayıt dışılık ve kara para genişledikçe kumar tipi yatırımlar da artış eğilimi gösteriyor.
SilHaklısınız . Daraldıkça da bu tür yatırımlar azalış trendine giriyor.
Sil4 Yıl boyunca borsa yani kumar oynadım. yaklaşık 2-3 milyon tl kaybettim. Ama bundan daha önemlisi sağlığımı kaybettim. Borsayı=Kumarı bırakalı 4 ay oldu. psikolojim düzeldi Hayata yeniden tutundum doğayı keşfettim. Yakınlarımla daha çok ilgileniyorum artık. Kumar size 3 kazandırır ve size 30 kazanacağınızı düşündürür(Mercedesler,yatlar,katlar hayali kurarsınız),ama orta vadede 6 kaybettirir, bu düzeni yaratan balinalar, asla küçük yatırımcıya para kazandırtmaz. Kazandırtıyor gibi yapar. Siz ne kadar erken uyanırsanız, o kadar çabuk kurtulursunuz.. Borsadan ve kumardan uzak durun !!!! Hayatın tadını çıkartın.
YanıtlaSilBorsa kumar değildir, borsada oynanmaz. Ama rastgele, tüyolara göre vb. yatırım yapılırsa iş kumara dönüşür.
SilBende 4 yıldır borsadan 2-3 milyon kazandım,Allah senden razı olsun.
Sil11.44 Mahfi hocam öyle değil.Algoritmalar, küçük yatırımcının nerede olduğunu çok iyi görüyor ve tersi pozisyon açtırıyorlar, o zaman küçük yatırımcı sapır sapır dökülüyor. Karlar gidiyor, zararlar geliyor. Trende gireyim diyorsun algoritmalar piyasayı testere piyasasına sokuyor, para uçuyor, testere piyasasına oynuyorsunuz o zaman piyasayı trende sokuyor yine zarar. Yani zarlar elinde, her attığı düşeş, çünkü küçük yatırımcının pozisyonunu çok rahat görüyor . Yani sizin elinizi görüyor, ona göre kağıt atıyor. Ne yaparsanız yapın boş... Balinalar orta ve uzun vadede her zaman kazanıyor. Siz kısa vadede kazandığınızla kısa vadeli mutlu oluyorsunuz o kadar.
Sil12.14 ufak atta civcivler de yesin..
Niye atayım kardeşim bistte 3 ayda bir portföyünü yenileyecek veriyi bulursan milyonlar kazanırsın.
SilParayı kazananlar altın arayanlara kazma kürek satanlar. Şirketler kâr etmiyor,verimlilik yok,kurumsallık yok,kurumsal Şirketler bile ah döviz yükselse de kâr etsek biraz diye bakıyorlar.
SilHOCAM SON GÜNLERDE DENEYSEL İKTİSAT DİYE YORUMLAR YAPILIYOR. İKTİSATTA YENİ FORMÜLLERMİ ARANIYOR.
YanıtlaSilİktisatta deney olmaz. İktisat biliminin laboratuvarı yoktur. İktisatta gözlemler vardır. O nedenle kesin ve evrensel geçerliliği olan kurallar, teoriler olmaz. Faklı insanlar, farklı toplumlar, farklı sistemler söz konusudur. O nedenle birisini açıklayan bir teori ötekini açıklamakta yetersiz kalabilir.
Silİktisat bilimi, özellikle sermaye hareketlerinin serbest kalmasından sonra önemli bir paradigma değişimi yaşadı. Kuramlar yeni durumu açıklayamaz hale geldi. o nedenle iktisat bilimi bu yeni paradigmayı açıklayacak arayışlar içinde görünüyor.
Bunları Yeni Ekonomi kitabımda ayrıntılı olarak ele aldım.
Klasik anlamda “formül” değil ama yeni modeller, davranışsal varsayımlar ve ampirik test yöntemleri geliştiriliyor.
SilNeler değişiyor? Homo economicus (tam rasyonel birey) yerine sınırlı rasyonellik kabul ediliyor.
Tercihler sabit değil; çevresel faktörler, duygular ve alışkanlıklar davranışları etkiliyor.
Matematiksel modellerin yanı sıra psikoloji, sosyoloji ve nörobilim ile ortak çalışmalar yapılıyor.
Darılmayınız lütfen ama, bu yazınızın tesiri pek olmayacak.
YanıtlaSilÇünkü:
Yazınızın hiçbir yerinde; "din"in, kumar gibi tehlikeli bir meseledeki öğütlerinden bahsetmemişsiniz. Yazınızı, ısrarla, laik & seküler bir üslup sınırlarında tutarak aktarmışsınız.
Hâl böyle olunca, sıradan halk diyor ki; "İçinde 'din'den öğütler vermeyen şeyi, ben ne edeyim!"
Siz bu halkı hiç tanımamışsınız Mahfi bey, hiiiiiç...
Dini kullanarak öğüt vermek benim işim değil, ben bilimle uğraşırım. Bu haliyle isteyen dinler istemeyen dinlemez.
SilBu yazınıza, yine "faiz haramdır" diye yazan yorumcular çıkacak mı çok merak ediyorum ;-)
SilKaleminize sağlık hocam. Güzel tespitler, anlayana...
YanıtlaSil🙏
Sil1 Ağustos 2025 12:13Tam olarak anlayamadım.Kimi kastettiniz?
SilYazinizda kendinizle celisiyorsunuz. Kumar oynamayin, kazanamazsiniz mesaji vermeye calisiyorsunuz ama defansif yatirim yapanlarin da paralarini ancak enflasyona karsi koruyabildigini, büyük paralar kazanamadigini söylüyorsunuz. Bu durumda finansal özgürlüge kavusmak ancak kumarla mümkün olabiliyor (tabi sansiniz yaver giderse).
YanıtlaSilNormal insanlarin finansal okur yazarligini artirmaya calisan bir ekonomist olarak insanlara kumar oynamadan finansal özgürlüge ulasmanin yollarini seffaf bir sekilde aktarmanizi beklerdim.
Ben finansal okur yazarlığı artırmayı hedefliyorum sizin finansal kazancınızı değil. Onu parayla yapan uzmanlar var.
Silinsanlar finansal okur yazarligini hobi olarak mi artirmak istiyor? nihai amac kazanc elde edebilmek degil mi?
SilBenim işim size yatırım tavsiyesi vermek değil. Onu yapan uzmanlar var. Benim işim siziz yatırım yaparken nelere dikkat etmeniz gerektiğini anlatmak. O da finansal okur yazarlığa destek olmakla oluyor.
SilABD tarihinde, klasik Marksizm tandanslı sol organizasyonlar niçin hiç olmadı?
YanıtlaSilABD tarihinde; Avrupadakilere benzer bir şekilde bir sosyalist parti, bir işçi partisi niçin hiç kurulmadı, günümüze değin yaşayamadı?
Cevabı burada:
https://www.youtube.com/watch?v=PvFmBW7PY7k
Hocam Selamlar,
YanıtlaSilTürkiye'deki gelişmeleri yakından ilgilendiren konuda basite indirgeyen yaklaşım için teşekkürler. “Kumarda tanrılar bile kazançlı çıkmaz.” kıssadan hisseyi de aldım. Peki burada devlet insanları bu tarz konulara yönlendirerek nasıl bir kazanç sağlıyor?
Vergi alıyor.
SilHocam finansal piyasalarda işlem yapan insanların kumarbaz olarak tanımlanması hoşuma gitmiyor. Finansalları okuyan, bu konuda kendini geliştiren insanların "finans profesyonelleri" olmadan da yatırım yapabilmesi bence müthiş bir şey. Keşke çok daha önce bu imkanlar olsaydı. Türkiye'nin en büyük şirketlerinde yatırımcı olmak ve düzenli temettü elde etmek neden kötü olsun? Elbette anlıyorum sizin demek istediğinizi, zar atar gibi hisse alan insanlar yok mu? Var. Ama zamanla onlar da bir şeyler öğrenir ve yollarını değiştirirler.
YanıtlaSildedi bir yatırım şirketi temsilcisi.
SilXocam,Bakı'dan salamlar. Sizi Azerbaycan'dan maraqla izleyirik.Azerbaycanın iqtisadiyyatını izlemek imkanınız olur mu?Sizce, Azerbaycan Qafqaz'da aparıcı iqtisadi güc olabiler mi?
YanıtlaSilAzərbaycanın iqtisadi gücü, həm yerli, həm də beynəlxalq müstəvidə daha çox şaxələndirilməli və davamlı inkişaf sahələrinə yönəlməlidir. Neft və qazın qısa müddətli üstünlüyü olsa da, qeyri-neft sahələrinin inkişafı bu gücü daimi hala gətirə bilər.
SilMen xocamıza soruşdum, size değil
SilAzerbaycan ekonomisinin ayrıntılarını bilmiyorum o nedenle bir yorum yapmam yanlış olur. Ama genel olarak şunu söyleyebilirim: Azerbaycan, doğal zenginliklerini doğru kullanabilse güçlü bir ekonomi olabilir.
SilSayın Hocam önümüzdeki 1 yıl için Türk Lirası mevduat faizi risk midir? Kısa bir analiz yazar mısınız.
YanıtlaSilEğer enflasyon verilerinin doğru olmadığı görüşündeyseniz (ben o görüşteyim mesela) o zaman riskli.
SilMahfi Hocam, elinize sağlık!
YanıtlaSilSağ olun.
SilHocam merhaba, insanlarda neden öldük bittik mahvolduk takıntısı var. Ülke ekonomisi az da olsa büyüyor ve küçülme yok. GDP sıralamasında 16.sırada. İşsizlik var biraz o da geniş tanımlı olarak. Tüketim hala çok fazla biraz kısılma var o kadar. Bu kadar ekonomi mahvoldu bitti saplantısı neden insanlarda?
YanıtlaSilAsgari ücretli 7 milyona, asgari ücretin altında ya da biraz üstünde emekli maaşı alan da 7 milyon insan var. Bu 14 milyon insanın ailesi 3 kişi olsa toplamda 42 milyon kişi eder. Düşünün aylık geliriniz 22 milyon lira ve üç kişilik bir aile geçindiriyorsunuz. Bu durumda Türkiye'nin GDP sıralamasın 16. ya da 12. olması sizi ilgilendirir mi?
SilHocam emeğinize sağlık keyifle okudum. Bir sorum olacak finansal özgürlüğe ulaşmak için yatırım yaparken 09-18 arası maaş karşılığında mesai yapan 'yatırım uzmanlarının' görüşlerini takip etmek sizce amaca ulaştırır mı?
YanıtlaSil