ABD Bugün Kapanabilir

ABD’de bütçe harcamalarının yapılmasının önünde iki engel olabilir: (1) Hazine’nin kamu kesimi adına borçlanma limitinin tavanına ulaşılması. (2) Federal bütçenin Kongreden onay alamaması ve buna ek olarak geçici bütçe için de yetki alınamaması. Her iki durumda da harcama yetkisi kalmadığı için sistem duruyor. Buna “devletin kapanması” deniyor.

Amerikan Anayasası’na göre devletin borçlanmasına karar verme yetkisi yalnızca Kongre’ye aittir. 1776’dan 1917’ye kadar borçlanmaya yol açacak bütün harcamalar için tek tek Kongre’den yasa geçiriliyordu. I. Dünya Savaşı’nın gerektirdiği harcamaların karşılanabilmesi amacıyla daha esnek bir sistem arayışı sonucu 1917 yılında Kongre borçlanma için bir tavan belirledi ve bu tavana ulaşılıncaya kadar yapılacak borçlanmalar için Kongre’den tek tek yasa geçirilmesi zorunluluğunu kaldırdı. 1941 yılında çıkarılan Federal Borçlanma Yasası ile borç tavanıyla ilgili düzenlemelerin nasıl yapılacağı belirlendi. IMF verilerine göre 2025 yılı için ABD’nin tahmin edilen GSYH’si 30.507 milyar dolar. Buna karşılık Haziran itibarıyla federal borç tutarı 37.500 milyar dolar. Buna göre kamu kesimi brüt borç yükü GSYH’nin yüzde 123’ü dolayına çıkmış bulunuyor. Son düzenlemeyle ABD Hazinesinin borçlanma limiti (borç tavanı) Kongre tarafından 41,1 trilyon dolara yükseltilmiş durumda. Dolayısıyla şimdilik borç tavanı açısından bir sorun görünmüyor.   

Bugün yaşanan sorun federal bütçenin ABD Kongresince onaylanmamış olmasından kaynaklanıyor. ABD’de mali yıl 1 Ekim günü başlıyor ve izleyen yılın 30 Eylül gece yarısı sona eriyor. Dolayısıyla başta kamu personelinin ücretlerinin ödenebilmesi olmak üzere kamu harcamalarının yapılabilmesi için bütçenin onaylanarak 1 Ekim’de yürürlüğe girmesi gerekiyor. Trump’ın 2026 mali yılı bütçesine yalnızca muhalefetten değil kendi partisinden de muhalefet var. Bütçenin onaylanmayacağı anlaşılınca devletin harcamalarını yapabilmesi için bu kez asıl bütçe onaylanıncaya kadar geçici bütçe çıkarılması üzerinde çalışmalar yapıldı ve geçici bütçe Temsilciler Meclisinde onaylandı. Ne var ki iş orada bitmiyor bu yasa tasarısının Senato’da da onaylanması gerekiyor. Eğer Senato tasarıyı bu gece yarısına kadar onaylamazsa ABD devleti kapanmaya gidecek. Kapanma halinde sosyal güvenlik, ordu ve hava trafik kontrolü gibi otomatik olarak harcama izni taşıyan kamu hizmetleri dışındakiler için harcama yapılamayacak.

Trump ve yardımcısı Vance Temsilciler Meclisi Başkanı, Senato çoğunluk ve azınlık liderleri, Temsilciler Meclisi azınlık lideri ile bir araya gelerek sorunun çözümü için neler yapılabileceğini görüştüler. Toplantıdan sonra Başkan Yardımcısı Vance, Demokratları eleştirerek gelişmelerin olumsuz olduğunu ve ABD hükümetinin kapanmaya doğru gittiğini açıkladı. Böyle bir durum gerçekleşirse federal hükümet 1 Ekim Çarşamba sabahından itibaren kapanacak ve değindiğimiz istisnalar dışında hiçbir harcama yapılamayacak.  

Kapanma durumunda kamu kesimine ait verileri açıklayan kuruluşlar da kapanacağından ABD ekonomisine ilişkin veriler açıklanamayacak ve yatırımcıların ABD ekonomisi hakkında bilgi edinmesi olanaksız hale gelecek. Bu durum yatırımcıları rahatsız ediyor.  

Son dönemde altın, gümüş ve diğer değerli madenlerde görülen hızlı yükselişin çeşitli nedenleri var. Bunlardan birisi de ABD’nin yaşadığı bu kapanma tehlikesi. Her şey bu gece yarısı belli olacak ve doların değeri kadar altın ve gümüş fiyatları da bu konudaki son gelişmeye bağlı olarak şekillenecek.