KENDİME YAZILAR

ABD’de bütçe harcamalarının yapılmasının önünde iki engel olabilir: (1) Hazine’nin kamu kesimi adına borçlanma limitinin tavanına ulaşılması. (2) Federal bütçenin Kongreden onay alamaması ve buna ek olarak geçici bütçe için de yetki alınamaması. Her iki durumda da harcama yetkisi kalmadığı için sistem duruyor. Buna “devletin kapanması” deniyor. Amerikan Anayasası’na göre devletin borçlanmasına karar verme yetkisi yalnızca Kongre’ye aittir. 1776’dan 1917’ye kadar borçlanmaya yol açacak bütün harcamalar için tek tek Kongre’den yasa geçiriliyordu. I. Dünya Savaşı’nın gerektirdiği harcamaların karşılanabilmesi amacıyla daha esnek bir sistem arayışı sonucu 1917 yılında Kongre borçlanma için bir tavan belirledi ve bu tavana ulaşılıncaya kadar yapılacak borçlanmalar için Kongre’den tek tek yasa geçirilmesi zorunluluğunu kaldırdı. 1941 yılında çıkarılan Federal Borçlanma Yasası ile borç tavanıyla ilgili düzenlemelerin nasıl yapılacağı belirlendi. IMF verilerine göre 2025 yılı için ABD’nin ta...

Yapay zekânın hemen her alana girmesi ve pek çok konuda insan becerilerinden ötesini yapabilmesi mavi yakalılar olarak adlandırılan kol emeğine dayalı çalışanlarla beyaz yakalılar olarak adlandırılan zihin emeğine dayalı çalışanlar arasında işlerini kaybetme endişesi yaratıyor. Bu durum çalışanlarla sınırlı kalmıyor, öğrenciler arasında da mezun olunca iş bulamama endişesi giderek büyüyor. Çalışanlar, serbest meslek sahipleri ve öğrenciler işlerine yaradığı sürece saygı duysalar da sonrasında kendilerine rakip gördükleri için yapay zekâya karşı husumet beslemeye yöneliyorlar.   Bu eğilim yeni değil, geçmişte de birkaç kez yaşandı. En bilinenlerinden birisi Ludizm diye adlandırılan bir olgu. Sanayi devrimiyle birlikte buharla çalışan ve kol emeğine dayalı üretime göre kat kat daha hızlı üretim yapılmasını sağlayan tekstil makineleri devreye sokulunca işçiler, makinelerin kendilerinin yerini alacağı korkusuna kapıldılar. 19’uncu yüzyılın başlarında İngiltere’de işçiler ayaklan...

Krizlerin Anatomisi, Mahmut Karayel ve Reha Yolalan, Remzi Kitabevi, 2025 Krizler konusunda yazılmış en iyi kitaplardan birisi diyebilirim. Gerek tanımlamaları, gerek kapsamı ve gerekse anlatım biçimi çok iyi. Yazarlar, içinde bulunduğumuz ekonomik sistemin bankacılıktan kamu kesimine oradan teknolojik yapıya kadar çeşitli alanlarda taşıdığı kriz yaratma potansiyelini örnekleriyle ortaya koymuşlar. Ekonomi ve finansın bütün dallarıyla ilgili olanların ve bu konuları merak edenlerin mutlaka okuması gereken bir kitap olduğunu söyleyebilirim. Warren Buffett’in Hisseleri, Glen Arnold (çeviren: Ergun Unutmaz), Kronik Yayınları, 2025 Dünyanın en büyük yatırımcısı olarak kabul edilen Warren Buffett’ın başarısının bir çeşit biyografisi olarak kabul edilebilecek bu kitapta yazar, yatırımcılar için adeta bir ders kitabı yazar gibi bu başarının temellerini, dayanaklarını, yol haritasını ortaya koymuş. Kitap birçok örneği ele alarak yatırımların somut giriş ve çıkış noktalarını ortaya koyuyo...

Yılbaşından bugüne kadar ABD Doları (USD) diğer paralara karşı ciddi değer kaybı yaşadı. Bunu başlıca iki ölçüye bakarak değerlendiriyoruz: (1) Dolar Endeksi (DXY.) Bu endeks Doların ABD’nin en büyük 6 ticaret ortağının paralarından oluşan bir sepete karşı değerini ölçüyor. Bu paralar: Euro, Kanada Doları, Pound Sterlin, Yen, İsveç Kronu, İsviçre Frangıdır. Bu endeks 100 ise Dolar bu paralara karşı tam değerinde demektir. 100’den yukarıdaysa Dolar bu paralara karşı aşırı değerli, 100’den düşükse bu paralara karşı düşük değerde demektir. (2) Euro / USD paritesi. Dolar, dünyanın en çok kullanılan birinci para birimi, Euro da ikinci para birimidir. Dolayısıyla bu paralar arasındaki parite bize bu iki paranın birbirine karşı değerli mi düşük değerli mi olduğunu gösterir. Şimdi bu çerçevede yılbaşından bu yana bu iki göstergede ve bunlara karşı Türk Lirasının değerinde yaşanan gelişmelere bakalım (göstergeler için kaynak: www.tr.tradingview.com , tabloda yer alan değerler ay sonu değerler...

Hepimiz hata yaparız, hem de defalarca. Bazen aynı hatayı üst üste yaptığımız bile olur. En tuhafı da aynı hatayı ısrarla yaparak farklı sonuçlar beklemektir. Onu da yaparız zaman zaman. Burada kilit nokta hatayı yaptıktan sonra o hataya neyin neden olduğunu ararken yaptığımız tespitlerdir. Bu arama sonucunda yanıtlanması gereken iki soru vardır: (1) Bu hatada benim kararımın ya da davranışımın payı nedir? (2) Bu hatayı yapmamda başkalarının ya da başka olayların katkısı var mıdır? Sorular bu sırayla sorulup yanıtlanmalı. Yani önce kendimizi yargılayarak başlamalıyız yanıtlamaya. Daha önce birçok kez dile getirdim: Babam yaptığım bir hata ya da yanlış konusunda daha çocukken bana bu iki soruyu sorup yanıtlamamı öğretti. Mesela bir defasında ortaokulda matematik dersinden benimle birlikte sınıfın yarısından fazlası zayıf aldığında hep birlikte hocayı suçlamıştık: “Bu kadar kazık soru sorulur mu?” diye. O gün sınav sonuçlarının açıklanacağını babam biliyordu. Akşam eve geldiğinde sonuc...

ABD Merkez Bankası (Fed) bugünkü toplantısında bu tarihten itibaren uygulayacağı faiz oranını (Fed’s Fund Rate) açıklayacak. Doların diğer paralara karşı değerini (dolar kurunu), dolarla fiyatlanan altın, petrol gibi kritik malların fiyatlarını, fon yatırımcılarının kararlarını etkileyecek olan bu kararın 0,25 puanlık bir indirim şeklinde olacağı tahmin ediliyor. Bu tahmini yapanlar Fed Watchers (Fed Gözlemcileri) denilen bir uzmanlar grubu. Bu grupta yapılan anketlere göre uzmanların yüzde 97’si Fed’in bugünkü toplantısından 0,25 puanlık bir faiz indirimi bekliyorlar. Fed, bu kez de beklentiler doğrultusunda karar verirse faiz tavanını yüzde 4,50’den yüzde 4,25’e indirmiş olacak. Böyle bir karar daha ucuza borçlanma, daha fazla kredi talebi ve daha fazla yatırım iştahı yaratılması demek. Fed’in faiz indiriminin önündeki en önemli engel, ulaşmaya çalıştığı yüzde 2’lik enflasyon oranı hedefinden giderek uzaklaşılıyor olması. Nisan ayında enflasyon oranı 12 aylık bazda yüzde 2,3 ile he...

2025 yılı ikinci çeyrek verileriyle birlikte geçmişe dönük revizyonlar da yapılınca birden Dünya Bankası kişi başına gelir sıralamasında yüksek gelirli ülkeler kategorisine terfi ettiğimizi gördük. Dünya Bankasının kişi başına gelir düzeyine göre ülkeleri sınıflandırdığı tablonun güncel halini   şöyle gösterebiliriz ( https://blogs.worldbank.org/en/opendata/understanding-country-income--world-bank-group-income-classifica ):   (Dünya Bankası bu sınıflandırmayı her yıl yeniliyor. Burada aldığımız sınıflandırma Temmuz 2025 ile Temmuz 2026 arasında geçerli olacak olan sınıflandırmadır.) Türkiye, öteden beri yüksek orta gelirli ülkeler kategorisinde yer alıyordu (kaynak: TÜİK, GSYH hesapları, kişi başına gelir tabloları.)  Tabloya göre Türkiye 2024 yılından itibaren yüksek orta gelirli ülkeler kategorisinden yüksek gelirli ülkeler kategorisine terfi etmiş görünüyor. Türkiye bu noktaya son yıllarda GSYH’sinde oraya çıkan hızlı artışlarla geldi. Bu nasıl oldu? Bunun nasıl ol...

Rezervler  Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları 5 Yıllık CDS Primi Sefalet Endeksi = Enflasyon + İşsizlik Oranı + 10 Yıllık Tahvil Faizi – Büyüme Oranı Dolarizasyon = Döviz Mevduatı / Toplam Mevduat

TÜİK, 2025 yılı ikinci çeyrek GSYH büyüme oranını yüzde 4,8, mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH büyüme oranını da yüzde 4,6 olarak açıkladı. Bu gerçekleşmeler en iyimser beklentilerin bile üzerinde görünüyor. TÜİK, geçmişe dönük revizyonların sonuçlarını da açıkladı. Buna göre ilk çeyrek büyümesi yüzde 2’den 2,3’e yükselmiş oldu. Bu durumda son dört çeyreğin ortalaması yüzde 3 çıkıyor. Yüzde 4,8’lik ikinci çeyrek büyüme oranına katkılarda ilk sırayı inşaat sektörü alıyor (yüzde 10,9). Onu yüzde 7,1 ile iletişim faaliyetleri, yüzde 6,1 ile sanayi sektörü, yüzde 5,6 ile ticaret, ulaştırma, konaklama ve yiyecek hizmetleri izliyor. Tarım, hayvancılık ve balıkçılık ikinci çeyrekte yüzde 3,5, kamu yönetimi, eğitim, insan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri ise yüzde 1,2 küçülmüş görünüyor.  Büyümeye harcamalar açısından bakarsak en önemli katkının gayrisafi sabit sermaye oluşumundan, daha bilinen ifadesiyle yatırımlardan (yüzde 8,8) ve hane halklarının nihai tüketim harc...

Gayrimenkul (konut, işyeri, arsa ve arazi) bir servet unsurudur. Vergi üç farklı kaynaktan alınır: 1. Servet ve servetlerin transferi (emlak vergisi, değerli konut vergisi, veraset ve intikal vergisi), 2. Gelir (gelir vergisi, kurumlar vergisi), 3. İşlem (KDV, ÖTV, damga vergisi, harçlar.)   Emlak vergisi servet vergilerinin tipik örneğidir. Burada kişiler sahip oldukları gayrimenkullerin(konut, arsa, arazi, işyeri) değeri üzerinden her yıl belirli oranda bir emlak vergisi öderler. Emlak vergisi belediye gelirleri arasındadır, dolayısıyla ödenen bu vergi ilgili belediyeye gider. Emlak vergisinin oranları şöyledir: Mesela Ankara’da oturan ve mesken olarak oturduğu konutun değeri 10.000.000 lira olan bir kişi, eğer muafiyet koşullarını taşımıyorsa, (10.000.000 x 0,002 =) 20.000 lira emlak vergisi ödeyecektir. Bu kişinin bir de Datça’da 6.000.000 lira değerinde yazlık konutu varsa onun için de (6.000.000 x 0,002 =) 12.000 lira emlak vergisi ödeyecektir (Datça, Muğla’ya bağlıd...