Ekonomi Politikasının Araçları

Küresel krizle birlikte ekonomi politikasına yeni katkılar yapılmaya başlandı. Aslında bunların çoğu mevcut ekonomi politikası araçlarının farklı adlar ve farklı çerçevelerle yeniden sunulmasından ibaret olsa da bazı farklılıkların olması bunların ayrı sınıflandırmalara tabi tutulmasını gerektiriyor. Bazı uygulamalar eski uygulamaların şekil değiştirmesinden ibaret gibi görünüyor. Örneğin Fed’in tahvil alımı karşılığında piyasalara para vermesi aslında açık piyasa işlemleri uygulamasının farklı bir sunumla yeniden pazarlanmasından ibaret. Karşılıksız para basarak tepki çekmek yerine Fed, tahvil alımı karşılığı para vererek bastığı parayı karşılıklıymış gibi gösteriyor. Yunanistan’da uygulanan saç traşı uygulaması ise maliye ve para politikaların karması gibi görünen bir uygulama. Bu uygulamada borçları düşürmenin yanı sıra parasal destek de sağlanmış oluyor.

Aşağıda ekonomi politikasının 3 parçasının (maliye politikası, para politikası ve alternatif politikalar) ayrıntılarıyla şematize edilmiş halini sunuyorum.

Ekonomi Politikası

1.      Maliye Politikası

a.       Gelir politikası

                                                              i.      Vergi politikası

                                                            ii.      Diğer gelirler politikası

                                                          iii.      Bir seferlik gelir uygulamaları

b.      Harcamalar politikası

                                                              i.      Bütçe harcamaları politikası

                                                            ii.      Bütçe dışı harcamalar politikası

c.       Borçlanma politikası

d.      Dışticaret politikası

                                                              i.      İthalat politikası

1.      Tarifeler (gümrük vergisi)

2.      Kotalar

3.      Ek vergiler

4.     Teminatların miktarının değiştirilmesi

                                                            ii.      İhracat politikası

1.      İhracatta vergi iadesi

2.      İhracatta girdi iadesi

3.      Diğer teşvikler (ihracata prim verilmesi vb)

e.       Teşvik politikası

                                                              i.      Yatırım indirimleri

                                                            ii.      Parasal destekler

f.       Destekleme politikası

                                                              i.      Tarımsal destekleme

                                                            ii.      Faiz desteklemesi

                                                          iii.      Girdi desteklemesi (gübre, benzin vb de indirimli tarife)

2.      Para Politikası

a.       Açık piyasa işlemleri

b.      Zorunlu karşılıklar

                                                              i.      Karşılık oranları

                                                            ii.      ROK uygulamaları

c.       Faiz politikası

                                                              i.      Politika faizi

                                                            ii.      Diğer faizler (koridor uygulaması)

d.      Likidite sunma ve parasal kurtarma politikaları  

                                                              i.      Niceliksel gevşeme

                                                            ii.      Tahvil alımı

                                                          iii.      Saç traşı politikası                

3.      Alternatif Politikalar

a.       Heterodoks politikalar (ücret, fiyat, döviz, faiz, kira dondurmaları)

b.      Arz yönlü ekonomi (deregülasyon, liberalizasyon, vergi indirimleri)

c.       Tarife dışı engeller

d.      Makro ve mikro ihtiyati önlemler

Meraklısı için ayrıntılar: Bu şemada gösterilen politikaların tanımı, içeriği ve araçlarını merak edenler için kaynak: Mahfi Eğilmez, Ercan Kumcu, Ekonomi Politikası (Remzi Kitabevi, tümüyle yenilenmiş 18. Baskı.)